Concept voor ethernet is veertig jaar oud

Woensdag is het precies veertig jaar geleden dat het concept van ethernet voor het eerst op papier werd gezet. In de tijd dat ethernet bestaat, is de maximale theoretische snelheid toegenomen van 2,94Mbit/s naar 100Gbit/s.

Ethernet patchkastOp 22 mei 1973 zette Bob Metcalfe van het Palo Alto Research Center van Xerox voor het eerst op papier wat ethernet zou moeten inhouden. Het Palo Alto Research Center was verantwoordelijk voor veel uitvindingen die vandaag de dag als vanzelfsprekend worden beschouwd, zoals object-oriented programming, de grafische interface, laserprinters en bitmap-graphics.

In dit geval kwam het ethernet voort uit praktische overwegingen: de computers van het PARC moesten aan dezelfde printer worden geknoopt, en Metcalfe kreeg de opdracht om tot een efficiënte manier te komen om meerdere netwerken aan elkaar te knopen. Hij noemde zijn netwerk-opzet naar de ether, een in de praktijk niet-bestaande stof waarvan men in de negentiende eeuw dacht dat hij zou moeten bestaan om de overdracht van elektromagnetische straling mogelijk te maken.

Metcalfe bedacht een techniek die zowel het fysieke transport als de datalink verzorgt en die makkelijk is te configureren. Gegevens worden bij het verzenden in kleine stukjes gehakt en over het netwerk verstuurd, waarbij mac-adressen worden gebruikt om de geadresseerde te vinden. Vandaag de dag wordt ethernet als onderliggende laag gebruikt, waar protocollen als ip, tcp en udp bovenop werken.

In 1975 vroegen Metcalfe en andere medewerkers van het Parc patent aan op het netwerksysteem, en een jaar later was het systeem succesvol uitgerold binnen het Parc. Destijds zag ethernet er nog totaal anders uit: er was geen sprake van packetswitching - dat principe was toen immers nog niet uitgevonden. In plaats daarvan kregen alle nodes op het netwerk al het netwerkverkeer binnen, maar filterden ze al het verkeer dat niet op hen van toepassing was. Daarnaast werd gebruikgemaakt van coax-kabels.

Ethernet moest concurreren met Token Ring en Token Bus, vergelijkbare technologieën van respectievelijk IBM en General Motors, die vergeleken met het flexibele ethernet echter snel verouderd waren. In begin jaren tachtig werd ethernet tot standaard verheven, en eind jaren tachtig waren alle concurrerende netwerktechnologieën in de praktijk verdwenen.

Ethernet kon vanaf halverwege de jaren tachtig ook als goedkopere twisted-pair-kabel worden geleverd; een manier waarop ethernet op veel plekken nog steeds wordt gebruikt. Ook kwam er ondersteuning voor packetswitching, waardoor ethernetnetwerken groter konden worden. Eind jaren tachtig kwam de eerste ethernetswitch uit.

Sindsdien is ethernet nog verschillende malen uitgebreid en getweakt, bijvoorbeeld met ondersteuning voor glasvezel en power-over-ethernet, waardoor onder andere telefoons via een ethernet-kabel ook van stroom kunnen worden voorzien. Daarnaast wordt ethernet in veel gevallen nu ook door providers gebruikt om internetconnectiviteit aan te bieden aan klanten, in plaats van verouderde technologieën als asynchronous transfer mode.

Ook de snelheid is met de jaren flink verhoogd: in de eerste, experimentele opzet bood ethernet een maximale theoretische snelheid van 2,94Mbit/s; inmiddels is dat 100Gbit/s. Momenteel wordt zelfs nagedacht over een nieuwe versie van de standaard die een snelheid tussen de 400Gbit/s en 1Tbit/s mogelijk maakt. Hoewel ethernet nog steeds wijdverbreid is, verliest de technologie bij thuisnetwerken terrein aan wifi. Ook wordt in datacenters waar een hoge performance belangrijk is, steeds vaker gekozen voor de concurrerende techniek InfiniBand.

Metcalfe verliet Xerox in 1979 om 3Com te beginnen, een bedrijf dat netwerkapparatuur fabriceerde. In 2010 werd het bedrijf overgenomen door HP, maar toen was Metcalfe alweer twintig jaar weg bij het bedrijf: in 1990 verliet hij 3Com na een interne machtsstrijd, die hij verloor. In een Ask Me Anything op Reddit die hij dinsdag startte, beantwoordt Metcalfe onder meer vragen over de juiste kleur van ethernet-kabels, over het feit dat er geen beveiliging is ingebouwd en over de invloed die de overheid op internet zou moeten hebben.

Ethernet concept

Een vroege tekening van Robert Metcalfe van de structuur van ethernet.

Door Joost Schellevis

Redacteur

22-05-2013 • 15:12

106

Reacties (106)

106
102
57
17
2
37
Wijzig sortering
Gisteren heeft Bob Metcalfe toevallig een AmA gehouden op reddit, waar hij best leuke antwoorden heeft gegeven op interessante vragen.

Voor de geïnteresseerden.
2,94Mbit/s naar 100Gbit/s
Van 375KB/sec naar 128GB/sec, overhead daargelaten.
Dat is een vervoudiging van ongeveer 340.000 keer.

Waarom communiceren we nog steeds als lemmings in bits/sec?
Ja, dat is gemeengoed geworden, maar nog steeds niet logisch. Misschien moeten we massaal krampachtig alles naar bytes/sec omrekenen voordat er verandering plaatsvindt.
...verliest de technologie bij thuisnetwerken terrein aan wifi.
Ik raad eigenlijk nooit iemand aan om wifi te gebruiken. Ik krijg zo nu en dan vragen van familie en kennissen waarom hun netwerkverbinding zo slecht is en vreemd genoeg is dat nooit met een bedraad netwerk. De snelheid van bedraad is ook vele malen hoger. Ik red met een router van €70 20MB/sec via de lucht terwijl ik 100+MB/sec via het draad doe, ook met een router van €40, of zelfs een switch van €20.

[Reactie gewijzigd door Nas T op 24 juli 2024 17:09]

Waarom communiceren we nog steeds als lemmings in bits/sec?
De reden om bit per seconde te gebruiken is omdat een bit de eenheid van informatie is. Een byte is daar een afgeleide van die handig was omdat de veel eerdere computers met 8 bit woorden werkten (Byte is afgeleid van "by eight"). Waarom we nog steeds bytes gebruiken voor opslag is voor mij een raadsel. Hoewel, het is waarschijnlijk een historisch overblijfsel.

De vraag is dus niet waarom transmissiesnelheden altijd in bit per seconde gegeven worden maar waarom mensen als lemmingen opslagcapaciteit in bytes blijven gebruiken. Overigens in de geheugen en flash industrie is het ook gewoon om de capaciteit van een chip in bits op te geven en niet in byte. Dit omdat deze chips vaak geen x8 configuratie hebben. Voorbeeld: let op de kleine "b" in de Density colom.
bits zijn de ruimte die je nodig hebt voor opslag, bytes hebben te maken met adressering. Een byte is in feite het kleinst aanspreekbare geheel van het geheugen, je kan simpelweg niet minder data per keer inlezen of wegschrijven. Zelfs al wil je maar 1 bit wijzigen, je zal altijd een volledige byte moeten wijzigen.

Daarom gebruiken we dus bytes, het is een eenheid die aangeeft hoeveel opslaglocaties er aanwezig zijn. En hoewel volgens velen een byte afkomstig is van "by eight' betekend dat zeker niet dat een byte altijd 8 bits is. Er zijn in het verleden systemen geweest met afwijkende bytes (bijvoorbeeld 6 bits).

Transmissiesnelheden worden dus in bits per seconde uitgedrukt net omdat een byte niet gedifineerd is als 8 bits. Wanneer je een systeem hebt met een afwijkende byte grootte zou je netwerksnelheid ineens meeveranderen omdat het aantal bytes anders word. Met bits per seconde geef je eigenlijk het beste de snelheid weer van de dataoverdracht.
9 bits zijn nog steeds in gebruik in de geheugenwereld (parity).
Die 9 bits zijn nodig om een 8-bits getal op te slaan, waarbij er een controle bit is. Het controle bit is alleen van belang voor de controle van de juistheid van de inhoud van het stukje geheugen, niet voor de informatie. 8 bits met pariteit houdt dus gewoon 8 bits info vast.
Die 9 bits zijn nodig om een 8-bits getal op te slaan, waarbij er een controle bit is. Het controle bit is alleen van belang voor de controle van de juistheid van de inhoud van het stukje geheugen, niet voor de informatie. 8 bits met pariteit houdt dus gewoon 8 bits info vast.
Daarom wordt een lijnsnelheid dus in bits weergegeven: Je weet niet hoe een bovenliggend protocol erop codeert.

Die negende bit is overhead die geen informatie bevat, maar je zal hem wel over moeten zenden voor een correcte afhandeling aan het andere uiteinde.

Zo'n bit kost dus wel capaciteit over het kanaal (en dus bandbreedte) die je niet effectief voor iets anders kan gebruiken. Van te voren weet je alleen van zo'n kanaal niet wat je overstuurt, dus ook niet hoeveel bits je nodig gaat hebben om 1 byte aan informatie te verpakken.
En hoewel volgens velen een byte afkomstig is van "by eight' betekend dat zeker niet dat een byte altijd 8 bits is. Er zijn in het verleden systemen geweest met afwijkende bytes (bijvoorbeeld 6 bits).
Er zijn systemen geweest die met andere digitale woordlengtes werken dan 8. De telex werkte bijvoorbeeld met 5 bits karakters, middels shift kon je toch meer dan 32 verschillende tekens coderen.
Tegenwoordig werken de meeste computers met 64-bits woorden. Dat zijn 8 bytes.
Hoewel het waar is dat er vele systemen zijn die met een andere woordlengte dan 8 bit werken is een byte altijd 8 bits. Bij een andere lengte spreek je over een "word" met eventueel expliciet het aantal bits er bij als dat onduidelijk mocht zijn. Dus bijvoorbeeld een 12bit word zoals bij de PDP-8

edit:
Grmf, wikipedia even gelezen en daar staat dat bij het onstaan van de term byte het inderdaad minder dan 8 bits was. Maar overigens niet gerelateerd aan de woordlengte van een systeem. Het is oorspronkelijk bedoeld als dat deel van een instructie woord waar de daadwerkelijke intsructie op uitgevoerd wordt. Het idee er achter is dat het dat deel is wat van de instructie afgebeten wordt. Als de lengte van een byte niet vast staat is het al helemaal geen handige eenheid om transmissiesnelheid in uit te drukken

[Reactie gewijzigd door Belboer op 24 juli 2024 17:09]

Van 375KB/sec naar 128GB/sec, overhead daargelaten.
Dat is een vervoudiging van ongeveer 340.000 keer.
100 Gbps is geen 128 GByte/seconde.
100 Gbps is 12.8 GByte/seconde.

Bovendien kun je volgens mij nog geen 100 Gbps interfaces kopen.
10 Gbps is gebruikelijk nu bij providers. 40 Gbps begint nu te komen. En langzaam begint 10 Gbps betaalbaar te worden voor prive personen (enkele honderden euros per interface).
Vergelijk 3 Mbps dus maar met 10 Gbps. Dat is een factor 3000 in 40 jaar.
Zo'n factor 1.22 sneller per jaar.
Waarom communiceren we nog steeds als lemmings in bits/sec?
Ja, dat is gemeengoed geworden, maar nog steeds niet logisch.
Het is niet gemeengoed geworden. Het was altijd al de standaard.
Bytes/seconde is nieuw. Dat is erin gekomen toen browsers en filetransfer programmas de gebruiker lieten zien hoe snel hun download ging.

Zoals ik het zie: professionals gebruiken bits/seconde voor rauwe netwerksnelheid. En misschien bytes/seconde als ze het over "throughput" of "goodput" van applicaties hebben. Non-professionals gebruiken alle twee door elkaar, zonder enig systeem, en vaak nog fout ook.
Massaal krampachtig omrekenen van een verouderde (?) standaard naar een andere verouderde (?) standaard?

Dat we in bits per seconde rekenen, heeft diverse historische redenen die deels nu of in de toekomst nog steeds op zouden kunnen gaan.

Ik noem zo langs de neus weg: overhead en woordlengte. Overhead kan bijvoorbeeld bepalen dat je voor het verzenden van elke byte 9 bits nodig hebt (bijvoorbeeld een partitybit, niet in veel nu gangbare protocollen maar toch) en woordlengte kan betekenen dat je niet in 8 bits per byte denkt, maar bijvoorbeeld 64 bits per woord. In oudere computersystemen kon een woord ongeveer alles tussen 5 en enkele tientallen bits zijn. Ook nu zie je dat heel veel dingen niet per byte gaan. 64-bits woordbreedte is bijvoorbeeld tamelijk populair in moderne processorarchitecturen. Platte tekst bestaat tegenwoordig ook vaak uit meer dan 8 bits per karakter. Het zou dus zomaar kunnen dat de byte ooit weer in onbruik raakt, na enige tientallen jaren populair geweest te zijn.

Het is al-met-al vrij arbitrair hoe je snelheid meet. Waarom dat niet in bits zou mogen maar wel in bytes, is me niet duidelijk. Zolang duidelijk is dat er een factor 8 tussenzit kan je met allebei opzich prima uit de voeten.

@kweksma hieronder: da's ook wel een sterk argument!

[Reactie gewijzigd door mae-t.net op 24 juli 2024 17:09]

Anoniem: 12026 @mae-t.net22 mei 2013 19:22
Waarom we bij datatransfer over bits/sec praten is omdat die bits achter elkaar verstuurd worden, in ganzepas. Een byte versturen over glasvezel gaat met 8 pulsjes. Doordat elke foton even hard gaat weet je ook zeker dat elk puls due je zendt in de goede volgorde aankomt.

Parrallelle communicatie (van die printets met brede connectoren) bleek in de praktijk al heel snel tegen timingproblemen aan te lopen als je de snelheid opvoert, je weet niet meer welk bitje bij welke byte hoort.

Serieel blijkt al 40 jaar lekkker schaalbaar, en zolang dat zo blijft zal datatransfer in bits/sec gaan.
Parrallelle communicatie (van die printets met brede connectoren) bleek in de praktijk al heel snel tegen timingproblemen aan te lopen als je de snelheid opvoert, je weet niet meer welk bitje bij welke byte hoort.
Dat lag er meer aan dat die parallele kabels gewoon niet gematched waren als het om lengtes van lijnen per bit gaat.

Gigabit Ethernet gaat ook over 2 paralelle aderparen omdat de kabel anders te veel bandbreedte moet hebben, en dat komt ook netjes aan waar het moet komen, omdat de looptijd over de kabel per meter voor elk aderpaar gelijk is. Je krijgt dus geen skew van je bits als je de onderlinge aderparen vergelijkt.

Dat schaalt prima op naar meerdere aders (parallele kabels), zolang je de lengtes van de waveguides (aderparen of coax) onderling maar gelijk houdt. En dat geldt niet alleen voor de kabels, maar ook voor dingen als printbanen en connectoren.

HDMI werkt bijvoorbeeld met veel meer aderparen (en hogere bandbreedtes) en daar gaat het prima mee.
lees de wikipedia maar eens over QAM16, kun je zien dat we al lang parallel data versturen. Om nog maar niet te spreken over MIMO wat in je Wifi zit. En natuurlijk LTE+ dat gebruik maakt van twee antennes tegelijk om de mensen op de rand van een cell een dubbele snelheid te geven. Echt, niemand in networking bekommert zich nog hierom

En de reden waarom de in bits rekenen is omdat als je in bytes gaat rekenen, het idee ontstaat dat je in effectieve payload zit te werken. Maar je weet niet wat de effectieve payload is, want je hebt een Ethernet header, een IP header een TCP header, een HTTP header en misschien nog meer gezeik. Of misschien heb je dat allemaal niet.

De echte netwerk freaks rekenen trouwens in Baud, symbolen per seconde, want dan meet je de daadwerkelijke wirespeed los van alle protocollen

en nu allemaal het boek van meneer Tanenbaum kopen en lezen!
Anoniem: 382732 @Nas T22 mei 2013 18:09
Waarom dan byte en niet words? Byte is ook maar een arbitraire eenheid. Gewoon bits, wel zo duidelijk.
Waarom dan byte en niet words? Byte is ook maar een arbitraire eenheid. Gewoon bits, wel zo duidelijk.
Omdat een byte 1 karakter voorstelt en karakters per seconde, ofwel Byte/Sec, meer tot de verbeelding spreekt.
Tot je dan in Unicode werkt waar je 2 bytes(16 bits) per karakter hebt... Of wat bedoel je met karakter?
Goed punt, maar Unicode karakters kunnen zelfs tot 4 bytes lang zijn.

Afhankelijk van de gebruikte codering zullen er altijd 4 bytes gebruikt worden (UTF-32), 2 bytes (UTF-16, waarbij dus een deel van de tekenset niet kan worden weergegeven), óf een variabel aantal van 1 tot 4 bytes afhankelijk van hoeveel er nodig zijn (UTF-8).

Karakters uit de bekende ASCII tekenset zijn vooraan in de Unicode tekenset geplaatst en beslaan dus, als de variabele codering UTF-8 gebruikt wordt, slechts één byte, dus voor de meeste Engelstalige teksten en programmacode kun je zeggen dat één byte ook één karakter is, maar dat is een nogal westerse denkwijze. In een groot deel van de wereld zullen meer bytes nodig zijn om een karakter te coderen.

Dus je verzendt 8 tot 32 bits per karakter, plus de packet-, protocol- en andere overhead. Geef mij maar bits/seconde, dan weten we tenminste waar het over gaat.
Wifi is dan ook handig voor plaatsen waar een kabel niet makkelijk komt of mogelijk is (telefoon? laptop op de bank? tablet?)...

Ik zou niet zonder wifi kunnen, maar voor mijn main PC wil ik inderdaad zeker een draad, veel stabieler en minder gezeik mee. Maar mijn secundaire PC maakt het me echt niet uit of ik nou 15mbit of 150mbit haal als internet maar werkt, kabel trekken is me het dus niet waard...
leg jij je telefoon, tablet en laptop aan een kabel? laptop oke, maar een telefoon en tablet hebben geen ethernet poort
De eerste telefoon met een UTP poort die bovendien oplaadt met POE koop ik. Wifi is hier maar niks met 40 netwerken die door elkaar lopen te zenden.
Correctie: niet 128GB maar 12,5 GB / sec
Niet zo raar toch? Met WiFi spelen allerlei zaken mee die bij een bekabeld netwerk niet aan de orde komen.

Bijv.
- luchtweerstand
- omgevingssignalen die interferentie veroorzaken (bijv. dect telefoons etc.)
- muren en andere bouwkundige constructies
- transmissie vermogen van de apparaten (ook al kan je router nog zo sterk uitzenden, als je apparaaat niet krachtig genoeg is om terug te praten, heb je alsnog geen bereik)
etc
etc

Met kabel heb je pas last bij lengtes van iets minder dan 100m (zonder repeater) dat je signaalverlies gaat krijgen. Dat is natuurlijk mooi.

Nadelen zijn echter dat met de apparaten van vandaag de dag je wel graag ook ff op de bank wil kunnen zitten met internet, dan in de tuin etc. Verbeeld je eens hoe dat er uit ziet als je kabels moet trekken? :-)

Ik zelf ben ook voorstander van bekabeld netwerk als het gaat om verbindingen waar je op moet werken. Bijv. hele dag op kabel en dan als het werk af is rustig beetje rond surfen e.d. over wifi. Dat kan dan ook meestal prima.

WiFi wordt wel steeds sneller, maar ik zou toch ook graag iets zien ter verbetering van het signaal. In mijn flat bijv. heb ik al een repeater nodig om het signaal in de slaapkamer redelijk te houden. Zeer waarschijnlijk door de constructie van het gebouw.
Luchtweerstand???

Dat vind ik eigenlijk wel een geniale grap. Die moeten we erin houden.
Ik heb nooit geweten dat 100Gbit/s gelijk was aan 128GB/s.

Zo zie je maar weer dat je elke dag wat nieuws kunt leren.
Ik snap je stelling dat je voorstelt om bedraad te nemen voor stabiliteit.
Het is echter niet dat WiFi niet stabiel kan zijn.

Ik heb ook een E 70,= router (Netgear WNDR3700v2)
Heb ZIGGO alles in één plus (120Mb down & 10Mb up)

Met standaard bijgeleverde modem & versterker levert dat op mijn laptop in de huiskamer via 5G een snelheid van 110Mb via WiFi en stabiele verbinding.

Boven op zolder (3e verdieping) haal ik met de 2.4G nog steeds stabiele 23Mb terwijl ook hier meer dan dan 8-10 WiFi netwerken zichtbaar zijn. Gewoon een kwestie in mijn geval om het kanaal niet standaard ingesteld te laten staan maar op de router anders in te stellen.

Dus zoals je kunt zien heb ik geen hele speciale spullen maar heeft het wel liefde en aandacht nodig.

Voor veel mensen is dat teveel gevraagd maar uiteindelijk is dat met alles in het leven als je er iets goeds uit wilt halen
Bob Metcalfe deed gisteren een interessante AMA (ask me anything) hierover op Reddit:
http://www.reddit.com/r/I...ting_to_reddit_through_a/
Bob Metcalfe deed gisteren een interessante AMA (ask me anything) hierover op Reddit:
http://www.reddit.com/r/I...ting_to_reddit_through_a/
Dank voor de link, ik heb het toegevoegd aan de laatste alinea van het nieuwsbericht :)
Erg interessant vooral :

antmandfw 21 uur geleden:

What do you think separates intellectual innovators from the rest of the population, for example, Mark with Facebook? It seems like such a simple website that anyone could've started. What prompts the mind to such great ideas , or new innovations? In other words, what advice would you have for an undergrad that wants to make things that literally change the world?

BobMetcalfe[S] 21 uur geleden:

Innovations depend much on context, and so it helps to be at the right place at the right time, as Zuckerberg is. But then you have to be skilled enough and ambitious enough to act, as Zuckerberg has.

en

[–]straydrifter 21 uur geleden
High, im sitting in class browsing reddit thanks to you, how do you feel your invention has impacted the younger generation?

[–]BobMetcalfe[S] 20 uur geleden
Close your PC and pay attention to the professor. And do not get me started on ageism with this "younger generation" stuff. Anyway, we used to have a lot of electronics in our dorm rooms at college back in the 1960s, but those were stereo systems.

[–]straydrifter 20 uur geleden
Yes sir :(

[–]GaryOster 19 uur geleden
See, when your father tells you to get off the Internet and do something productive, you switch tabs. When Bob Metcalfe tells you to get off the Internet and do something productive, you do it.
At some point, straydrifter is going to realize how epic that was.

[–]straydrifter 18 uur geleden*
The moment it happend I realized how incredibly amazing that experience that was. I was told to get off the enternet by the man who made it possible.
Dat laatste gesprek. Geniaal. Die man is niet op zijn mondje gevallen en heeft nog social skill s ook:P
eind jaren tachtig waren alle concurrerende netwerktechnologieën in de praktijk verdwenen.
Dat klopt niet helemaal. In de eerste helft van de jaren '90 werd Token Ring ook nog veel gebruikt. Eind jaren 80 werd de snelheid van Token Ring opgeschroefd naar 16Mbit/s, wat in die tijd sneller was dan de Ethernet die toen beschikbaar waren. Discipelen van het Token Ring netwerk verdedigden het netwerk ook met hand en tand omdat het volgens hen vele malen beter was dan Ethernet. Pas toen de snelheden van 100Mbit gemeengoed werd verstomden de Token Ring aanhangers.
Anoniem: 120539 @sopsop22 mei 2013 17:45
Wellicht een goede reden dat Token Ring langzaam is uitgestorven (maar inderdaad midden jaren '90 nog springlevend was!) is dat terwijl je eind jaren '90 al voor zo'n 100 gulden een echt goede ethernet-kaart kocht, je toch echt nog minimaal een bedrag van tussen de 500 en 600 gulden kwijt was voor een Token Ring kaart. (Meestal van Madge of IBM)

Ook de kabels en onderliggende componenten waren in verhouding stik-duur, en lange tijd (maar op het laatst niet meer) onhandig dik en stug.
Vergeet hierbij niet dat je met de overgang zat van ISA sloten naar PCI waardoor aanbieders wegvielen die geen TK maar maakten op PCI, en je dus vast zat aan de dure jongens waardoor ethernet al snel goedkoper was of ging worden icm zijn opmars.
Vergeet hierbij niet dat je met de overgang zat van ISA sloten naar PCI waardoor aanbieders wegvielen die geen TK maar maakten op PCI, en je dus vast zat aan de dure jongens waardoor ethernet al snel goedkoper was of ging worden icm zijn opmars.
De bekabeling is toch ook een heel groot selling point geweest van Ethernet. In tegenstelling tot Token Ring kon 10BASE-2 Ethernet over standaard coaxkabel lopen die al in kantoorpanden liep voor bijvoorbeeld televisie of de beveiligingscamera's.

10BASE-T is er zo op ingesteld dat het over de 8-aderige telefoonkabel kon lopen die al gebruikt werd voor het Amerikaanse telefoonnet. Daar komt ook de penbezetting van de connectoren vandaan: De TIA/EIA-568 bedrading is er zo op ingesteld dat de telefoonlijn over de onbezette pennen van een Ethernet-lijn kan lopen, zodat je één kabel kan gebruiken voor beide verbindingen en je niks beschadigt als je een keer iets verkeerd prikt.

De hele grote omslag kwam toen Ethernet-switches betaalbaar werden en je geen last meer had van packet collisions die de verbinding vertraagden als er veel gebruikers op de lijn zaten. In feite werd toen het hele CSMA/CD principe wat voor Ethernet verzonnen werd toen overbodig, want alle systemen hingen met een point-to-point verbinding aan een switch die voor 'telefooncentrale' speelde en de juiste berichten naar de juiste ontvanger stuurde.
Is WiFi niet gewoon draadloos Ethernet?
Ethernet bestaat grofweg gezegd uit twee delen. Als je het OSI model er naast legt zijn dat de twee onderste lagen uit het model. Het fysieke deel (OSI layer 1) waarin dingen gedefinieerd zijn als kabeltypen en transmissiefrequenties. En het data link deel (OSI layer 2) waarin de ethernet pakketten zijn gedefinieerd met adressering met MAC adressen en foutcorrectie.
Van dat laatste heeft WiFi wat overgenomen zodat het mogelijk is ethernet en wifi aan elkaar te knopen. Ieder WiFi apparaat heeft ook een MAC adres en Ethernet pakketten kunnen over WiFi verstuurd worden nadat ze op een WiFi manier zijn ingepakt. Echter, al de andere technieken die WiFi, WiFi maken hebben niets met ethernet te maken. Fysiek zijn de technieken totaal anders en op data link niveau heeft WiFi allerlei overhead die voor Ethernet helemaal niet nodig is. Voorbeelden: het kunnen herkennen en aankoppelen van WiFi punten d.m.v. de SSID (management frames), detectie van bandgebruik en daardoor switchen naar een andere band (roaming), encryptie d.m.v. WEP en later ook WPA... allemaal technieken op OSI layer 2 die voor Ethernet totaal niet van belang zijn.
Een beetje.

Layer 2 (de Data-Link Layer) is zo'n beetje hetzelfde. Pakketen (layer-3) worden in een frame (layer-2) gestopt. Het formaat van frames bij WiFi is hetzelfde als het formaat van frames over Ethernet. (IEEE 802,3).

Echter, onder dit gemeenschappelijke layer-2 formaat spelen er bij WiFi nog allerlei andere technieken. WiFi is daar (layer 1 en "layer 1.5") een stuk complexer.
Layer 1,5? Fysiek is fysiek. Als je al een layer zou moeten opsplitsen doe het dan met layer 2.

WiFi heeft twee onderdelen in Layer 2 zitten.

802.11 voor encryptie, herkenning en aankoppelen van andere stations en roaming... eigenlijk doet het alles met 802.11. De enige overeenkomst met 802.3 is dat er MAC style adressen in 802.11 frames kunnen zitten.

802.3 wordt ondersteund zodat er Ethernet frames over een WiFi verbinding gegooid kunnen worden en je zo een "WiFi Bridge" kan maken. Maar let wel: dat is encapsulatie. 802.3 in 802.11 pakketten. Verder wordt het gebruikt in communicatie naar de bovenliggende layers zodat dingen als ARP werken. Maar WiFi devices communiceren niet -met- elkaar door 802.3 zoals dat wel gebeurt met Ethernet.
Echter, onder dit gemeenschappelijke layer-2 formaat spelen er bij WiFi nog allerlei andere technieken. WiFi is daar (layer 1 en "layer 1.5") een stuk complexer.
Layer 1 wordt in OSI dan ook niet meer 'Ethernet' genoemd, die naam is tegenwoordig alleen nog van toepassing op de definitie van Ethernet-frames en het MAC-systeem zoals Ethernet dat gebruikt.

Ethernet-frames kun je immers in alles verstoppen, daar maakt de fysieke codering niets meer in uit. 1000BASE-TX (Gigabit) is de meest voorkomende vorm van bedrade codering, maar WiFi is een bekende over Layer 1.

Net zo goed kun je ook andere Layer 2-coderingen op een Layer 1-codering gooien, of het nu ATM-cellen zijn of voor mijn part Siemens Profibus-telegrammen of AES50-frames.
Cadeautip: TCP pakketje :+
Zal ik eens zeiken ? :)

Packet is een term van layer-3.
Als je het over TCP hebt, layer-4, dan moet je "segment" zeggen.

Layer-2: frame
Layer-3: packet
Layer-4: segment of datagram (TCP en UDP)

[Reactie gewijzigd door 280562 op 24 juli 2024 17:09]

Je zou maar net als bij PostNL 6,75 euro per pakketje moeten betalen :D
niks boven een kabeltje..

Wifi is leuk.. alleen door de wildgroei op de 2.4ghz band ( en straks dus ook op de 5ghz band ) moet je eigenlijk steeds meer vermogen gebruiken om een goede link te houden... enz enz enz :')
Zal wel mee vallen 5Ghz is niet zo ver bereikbaar. Muurtje kan al storing geven. dus heb je een repeater nodig. Daarnaast Gewoon het minst drukke kanaal opzoeken en je hebt nergens last van. Zo zit hier in de buurt niemand op kanaal 2/3 en 4 Dus ja ik gebruik kanaal 3 met overlap op 2 en 4
Met wifi op kanaal 3 heb je niet alleen overlap met kanaal 2 en 4 maar ook ook kanaal 1, 5, 6 en volgens mij ook nog 7

Zo zit jij dus weer in de weg voor mensen die op de meer gangbare kanalen 1 en 6 zitten
Het kanaal op de -3db als buitenste gebruiken is al voldoende, dat is een kwestie van meten.

Kanaal 1-5-9-12(13) is dan een perfecte manier van werken.
Zelf een hele lange tijd 4 accesspoint op deze manier in dezelfde mast gehad, dwz allemaal bij elkaar geplaatst.
Afstand was -toen- ook niet echt een probleem 1km+ was niks.

Als een kanaal bezet is wil niet zeggen dat je er niets meer op kan doen, en hoe vreemd, dat denken veel mensen blijkbaar wel.
Als een kanaal bezet is wil niet zeggen dat je er niets meer op kan doen, en hoe vreemd, dat denken veel mensen blijkbaar wel.
Even een simpele analogie: Je kan met honderd man op één kanaal van een walkie-talkie communiceren en toch gesprekken houden die niets met elkaar te maken hebben. Je moet dan alleen opletten dat je niks tegelijk door elkaar heen zegt.

Luchtverkeersleiding snapt dat al een halve eeuw, en daar is ook een heel mooi 'media access' protocol voor afgesproken, wat natuurlijk door de luchtverkeersleiders en de piloten zelf wordt afgehandeld. Een 747 onderweg naar New York hoeft niet te weten wat die Fokker 100 onderweg naar Schiphol voor nieuwe koers krijgt, dat kan ie wel horen, maar dat negeert ie gewoon omdat het voor hem niet interessant is.

Ga je een hele boel verkeer stoken op één kanaal (bijvoorbeeld een continue muziekuitzending) dan kan er natuurlijk niemand anders meer tussen. Voor WiFi geldt hetzelfde: Als je een grote ononderbroken stroom data verwacht (zoals het aansluiten van een mediastreamer) dan kun je beter een kanaal kiezen waar weinig andere mensen op zitten of waarvan er alleen een heel zwak signaal wordt ontvangen.
Nee die analogie gaat niet helemaal op.

Als ik op een terein met je spreek via een portofoon dan kunnen 2 anderen op een ander terein wat voldoende ver weg is ( -3db, zeg 2x onze onderlinge afstand) ook met elkaar spreken zonder dat we last van elkaar hebben.
Dit heeft puur met de sterkte van het signaal te maken op de plek van waar je bent, -3db is al de helft van het signaal weg hetgeen inhoud dat de inteferentie ook minder als er 2 signalen tegelijk zijn, zolang het hoofd signaal hier geen hinder van zal ondervinden is er niets aan de hand.

Het verkeer van die andere partij kan hinderlijk zijn omdat je ze wel kan horen, maar daarvoor zijn weer toonsloten (5-toon o.a.) ontwikkeld in het verleden en zaken als Traxis waar uiteindelijk c2000 uit voortgekomen is.

Lokale omroepen hebben op de fm band ook dezelfde frequenties toegewezen gekregen dit binnen een raster dat ze elkaar niet direct beinvloeden, maar dat wil niet zeggen dat je ze niet beide kan ontvangen.
Met een goede richtantenne (die niemand meer op zijn dak wil hebben helaas) kan je de beide signalen ontvangen als je in het gebied tussen de beide zender inzit. De antenne zorgt ervoor met zijn versterkingsfactor en voor achter verhouding dat het ene signaal onderdrukt wordt (voor-achter verhouding -zoveel db) en de richtings versterking naar voren zogt voor een ontvangst versterking van x db. (noot: hoe hoger de frequentie hoe hoger de voor-achter verhouding zal worden en de versterking, bij gelijke formaten)
En je hebt perfecte ontvangst zonder inteferentie.

Zou je nu een rondstraler neerzetten zal je van beide stations signaal krijgen waarbij ze elkaar zodanig in de weg zitten dat luisteren niet leuk is. Dit effect kan je waarnemen als je in een gebied woont waar dit van toepassing is en waar je met de auto vaak komt.

Daarom is een goede raster planning ook noodzakelijk in combinatie met een toegestane hoeveelheid vermogen versus antenne hoogte, en dat is waar agentschaptelecom druk mee is.
Bij wifi zijn echter de rasters heel klein omdat je een erg laag vermogen hebt. Daarom gebruik je bij wifi soms ook richtantennes, niet om een sterker signaal te krijgen maar om selectief te kunnen zijn door die voor-achter verhouding.
Door een goede planning te maken kan je ineens met veel meer mensen op dezelfde kanalen werken in een klein gebied. Zolang de kanalen onderling maar voldoende onderdrukt zijn.
Nee die analogie gaat niet helemaal op.

Als ik op een terein met je spreek via een portofoon dan kunnen 2 anderen op een ander terein wat voldoende ver weg is ( -3db, zeg 2x onze onderlinge afstand) ook met elkaar spreken zonder dat we last van elkaar hebben.
Dit heeft puur met de sterkte van het signaal te maken op de plek van waar je bent, -3db is al de helft van het signaal weg hetgeen inhoud dat de inteferentie ook minder als er 2 signalen tegelijk zijn, zolang het hoofd signaal hier geen hinder van zal ondervinden is er niets aan de hand.

Het verkeer van die andere partij kan hinderlijk zijn omdat je ze wel kan horen, maar daarvoor zijn weer toonsloten (5-toon o.a.) ontwikkeld in het verleden en zaken als Traxis waar uiteindelijk c2000 uit voortgekomen is.
Het was ook alleen die combinatie van carrier-detectie samen met de 'toonsloten' die ik als analogie uit probeerde te leggen naar WiFi, waarom er veel stations op één kanaal kunnen zitten.

Die carrier-detectie is wel iets wat ze grotendeels hebben overgenomen van Ethernet: Luisteren of er iemand spreekt, is het binnen een bepaalde tijd stil, dan kun je gaan zenden. Je luistert dan zelf terug wát je over het kanaal hebt verzonden, is dat troep, dan kun je er vanuit gaan dat er een collision (botsing) is opgetreden.

Dat betekent gewoon dat een ander station precies op hetzelfde moment op het idee kwam om te zenden omdat het kanaal stil is. En dan druk je dus tegelijkertijd op de zendknop, waardoor iedereen op het kanaal begroet wordt met een mooie oorverdovende fluittoon of een compleet onbegrijpbaar gemompel. Je zendt dan namelijk door elkaar heen. Iedereen die ooit wel eens met een tiental portofoons gespeeld heeft weet hoe dat werkt.

De oplossing daarvoor is óf een willekeurige tijd je mond houden en het opnieuw proberen (CSMA/CD, gebruikt bij 10BASE-T, 10BASE-2 en 10BASE-5 Ethernet), of eerst vriendelijk aan iedereen vragen of de lijn vrij is, en als je dan van je doelstation een antwoord krijgt dat binnen zijn bereik óók de lijn vrij is, dan je daadwerkelijke bericht zenden. (CSMA/CA of MACAW, zoals WiFi)

Dat kun je vergelijken met een luchtverkeersleider die een vliegtuig aanroept. Dat vliegtuig heeft namelijk andere stations in zijn bereik dan die verkeerstoren, en het kan dus zo zijn dat de toren iets loopt te zenden en een bericht (van een ander vliegtuig) verstoort, terwijl dat vliegtuig gewoon ongestoord terug kan praten. Want het aangeroepen vliegtuig en het vliegtuig dat net zijn verstoord bericht heeft gehad, zijn onderling te ver weg.

Er wordt in zo'n situatie (en dus ook bij MACAW, 802.11) eerst geluisterd of je elkaar onderling kan horen, is dat zo, dan houdt iedereen binnen het bereik van beide stations zijn mond tot de communicatie compleet is, en er van beide kanten een "over en sluiten" is gegeven zodat iemand anders het kanaal kan gebruiken.

De berichten zelf zijn weer met een 'tooncodering' verstuurd zodat andere stations weten dat de communicatie voor hun niet interessant is. Die tooncodering is heel simpel: Dat is namelijk het MAC-adres. Is het bericht niet voor mijn MAC? Prima, dan wacht ik wel tot de lijn weer stil is.

Overigens is de hele term "over en sluiten" weer een mooie contaminatie die je nooit in een radiogesprek moet gebruiken, maar dat is weer een ander verhaal :+

[Reactie gewijzigd door Stoney3K op 24 juli 2024 17:09]

Maar in een flatgebouw in een stedelijke omgeving zit je al snel met 30+ netwerken die je in je woonkamer kan ontvangen. Als je dan gaat kijken naar het gebruik van kanalen, zie je op elk kanaal wel meerdere netwerken hangen. En dan hou je nog geen rekening met de overlap.

Zo had ik op mijn vorige woonplaats zelfs een leuke persoon die 3 kanalen tegelijkertijd innam met een blijkbaar heel hoog zendvermogen :X

Nu ik verhuisd ben kan ik ook mooi een vrij kanaal nemen, en werkt mijn verbinding veel stabieler.
Zo had ik op mijn vorige woonplaats zelfs een leuke persoon die 3 kanalen tegelijkertijd innam met een blijkbaar heel hoog zendvermogen.
Volgens mij overlap je altijd op minstens 2 kanalen, met het gekozen kanaal er bij is drie.
Ja, die persoon had dan ook drie kanalen in gebruik plus daarbovenop nog eens de overlap!
Ik heb ook 3 kanalen ingebruik.. kanaal 2, 3 en 4..

Vaak kan je op een beetje goede router best kanaal 11 selecteren. Gezien dit geen standaard kanaal is.

Ik zie hier zelf ook 20 access points opkomen. Maar mijn router drukt die access points in mijn woning gelukkig weg.
Anoniem: 512552 22 mei 2013 15:30
Leuk artikel om te lezen! Tweakers waardig....
Meer van dit soort berichten zijn echt welkom tussen al het OS en telefoon geweld waarin mensen elkaar afserveren...
+spot-on, vond verrassend smakelijk om te lezen, meer van deze stijl zal zeker gewaardeerd worden.
Helaas staat het artikel vol met kleine foutjes en onnauwkeurigheden.
Anoniem: 512552 @28056222 mei 2013 16:06
Dat zou kunnen, heb ik zelf nog niet gezien. Maar dan is het aan de echte Tweaker om hier een bijdrage aan te leveren. :-)
Die opmerkingen zet je dan ook niet als comment, maar in plaats daarvan in het LieveAdjes forum (onder de feedback link bovenaan het artikel). Dat is de plaats om verbeteringen aan het artikel te suggereren. Of is je doel eigenlijk niet om het artikel te verbeteren, maar om er zelf slimmer uit te zien?
Of is je doel eigenlijk niet om het artikel te verbeteren, maar om er zelf slimmer uit te zien?
Vooral dat laatste.

Zie sopsop's comment hier een halve pagina onder. Token-Ring was nog spring-levend midden jaren negentig.

De naam Ethernet komt van inderdaad van de ether. Maar de reden is de link met radio-broadcast-technologie. Radio zend uit over "de ether". Iedere node op het netwerk "broadcast" zijn frames. Alle andere nodes pikken het op. En filteren alleen frames die voor het zelf zijn bestemd.

Ethernet vandaag de dag heeft niets met ethernet uit de jaren 70 en 80 te maken. Alleen het frame-format is hetzelfde. Alle andere techniek is compleet anders. 10Base5 (en 10Base2) was een broadcast techniek. Ethernet nu is allemaal point-to-point. Het revolutionaire aan 10Base2 was het concept van CSMA-CD. Daar is niks meer van over. Enkel het 802.3 frameformat is over. (En zelfs van het frameformat zijn 3 verschillende versies).

Token-Ring was niet snel verouderd. TR heeft het zo'n 20 jaar vol gehouden. Het was de preferred technologie bij IBM klanten (en dat waren alle grote bedrijven in de wereld). Een discussie over TR versus Ethernet kan makkelijk paginas beslaan. Dit tweakers artikel doet het lijken of TR helemaal niks was.

Begin jaren 80 kwamen de eerste transparent bridges (gebouwd door DEC). De eerste dozen die "switches" werden genoemd kwamen pas in 1995. (Crescendo's Catalyst, en de Kalpana switches).

Ethernet over glasvezel bestaat al sinds de jaren 80. Echter, dat was gewoon 10 Mbps (met dezelfde max afstand voor een segment). Fiber werd pas echt nuttig bij 1Gbps en 10Gbps. En toen providers long-distance p2p ethernet gingen gebruiken, ipv van het veel duurdere Sonet/SDH.

Het veel oudere ATM ?
ATM is nooit gebruikt als access-techniek. Het doel van PTTs was (early/mid jaren 90) om het hele Internet te vervangen door een wereldwijd ATM network. Dat is er nooit van gekomen. ATM is alleen gebruikt door ISPs mid jaren negentig voor hun backbones. Omdat er nog geen Packet-Over-Sonet was. En omdat er geen long-distance ethernet was. En omdat ethernet nog maar 100 Mbps was (en ATM toen al 622Mbps deed). Met de komst van MPLS en PoS is ATM in de backbone gestorven. ATM naar de enduser leeft alleen in ADSL, waar het de functie van laag-1 heeft (onder PPP).

Ethernet verliest terrein aan WiFi ? Erg suggestief. Ethernet en WiFi leven naast elkaar. En beiden hebben hun nut. Om te denken dat WiFi Ethernet gaat vervangen is naief. (De ether heeft beperkte bandbreedte, en wordt door iedereen gedeeld). Zowel WiFi als Ethernet zullen groeien. WiFi is ideaal voor handheld devices, maar ontbeert de performance van een kabeltje. Ik verwacht dat alle nieuwbouw alleen maar meer kabels en kabelgoten zal hebben.

Infiniband is ruis. Ik wed dat het nog niet 0.01% van de installed base van Ethernet heeft. En meer zal het niet gaan worden.

Genoeg zo ?

[Reactie gewijzigd door 280562 op 24 juli 2024 17:09]

Infiniband is ruis. Ik wed dat het nog niet 0.01% van de installed base van Ethernet heeft. En meer zal het niet gaan worden.
Als je het over alle vormen hebt. De markt voor infiniband en 10-gigabps ethernet is ongeveer even groot. Het toepassingsgebied is verschillen 10G ethernet wordt veel toegepast voor agregatie van bijv. 1 gigabps ethernet met hier en daar een machine die met 10 gigabps ethernet verbonden is. Infiniband wordt meer ingezet om een batterij servers van een snel netwerk te voorzien, alle servers op 40 gigabps.

Veel klanten zijn verbluft hoe gigantisch veel sneller infiniband is, verbluft dat het goedkoper is dan ethernet en verbluft hoe simpel het werkt. En dat leidt tot goede verkoopcijfers.
Anoniem: 512552 @28056222 mei 2013 17:49
Kan altijd wat bij.... ;-)
Het viel mij ook al op, maar de tendens is maar al te vaak dat je beter je mond kan houden want je gaat dan toch min-1.

Het meest opvallende is echter hoe makkelijk velen fouten voor waar aannemen.
Het revolutionaire aan 10Base2 was het concept van CSMA-CD. Daar is niks meer van over.
Hoe zit het dan met hubs en niet-duplex point-to-point lijnen? Ik dacht dat deze nog altijd CSMA-CD gebruiken, zij het uitgebreid met binary exp backoff en dergelijke...

Het 802.3 frameformat dat overgebleven is heeft ook altijd zijn repercussies gehad op de onderste layers, zoals de lengte van de kabel en overdrachtssnelheid, juist omwille van collision detection.
Ik weet helaas de details van FE/GBE/10GE niet. zo goed Ik ben een layer-3 persoon, en heb alleen goed naar de oude 10Mbps Ethernet gekeken. Ik weet alleen dat het heel anders werkt.

Ik wilde laatst een GbE-hub kopen. Er staan er geen te koop op Tweakers. Dat zegt genoeg. En over 10GE meen ik mij te herinneren dat het echt alleen p2p is. Moet allemaal makkelijk te vinden zijn op wiki paginas, en dergelijke. Ik heb helaas vandaag geen tijd.
Anoniem: 512552 @28056222 mei 2013 17:47
Als je met wat kennis een goede bijdrage kan leveren is dat best te waarderen hoor.
Infiniband??? Zover ik in de datacenters kan zien waar ik kom wordt dat alleen gebruikt in HPC omgevingen, niet als vervanger voor ethernet. Soms op de backplane van high-end servers.
Klopt. Ongeveer driekwart van de infinibandbusiness gaat naar HPC. Want in HPC is ethernet nagenoeg ongeschikt, dus dat is een makkelijke deal. Het is ook de reden dat infiniband zo groot heeft kunnen worden: HPC zorgt voor genoeg omzet om het door te ontwikkelen.

Dat betekent niet dat het enkel in HPC geschikt is. Om TCP/IP te transporteren is het bijvoorbeeld uitermate geschikt, ethernet eruit, infiniband erin, en alles gaat opeens stukken sneller. Steeds meer mensen ontdekken dat, bijvoorbeeld recentelijk had ik iemand die tot de ontdekking kwam dat zijn virtuele machientjes een stuk sneller bij de storage konden als hij er infiniband tussen legde.
Op 22 mei 1973 zette Bob Metcalfe van het Palo Alto Research Center van Xerox voor het eerst op papier wat ethernet zou moeten inhouden. Het Palo Alto Research Center was verantwoordelijk voor veel uitvindingen die vandaag de dag als vanzelfsprekend worden beschouwd, zoals object-oriented programming, de grafische interface, laserprinters en bitmap-graphics.
Wat moet het frustrerend zijn om aan de wieg van al die dingen te staan en dan een management laag te hebben die alles maar afketst :-(
Ik denk niet dat Metcalfe ooit gefrustreerd is geweest door een management-laag bij Xerox Parc. Xerox Parc was een research instituut. Werknemers daar mochten lekker aanrommelen, en bouwen wat ze wilden. En dat hebben ze gedaan. Ethernet, GUIs, laserprinters, OOP, maar ook het idee van de muis komen daar vandaan. En al die ideeen zijn ook geimplementeerd. Misschien niet allemaal door Xerox tot succesvolle producten gemaakt. Maar Parc heeft het wel gebouwd. En daarna hebben andere bedrijven er succesvolle producten mee gemaakt.

Bovendien is Metcalfe er zelf niet slechter van geworden.
Hij was (co-)founder van 3com. Hij was daar dus de baas. En hij heeft er (schatting) zo'n $250M aan overgehouden. Hij is 10 jaar lang technisch journalist/schrijver geweest (eigen baas dus). Is daarna Venture Capitalist geweest (eigen en andermans geld investeren in jonge startups). Met andere woorden, Metcalfe heeft voornamelijk gedaan waar hij zin in had. En is daar succesvol mee geweest. Wat wil je nog meer ?
Dat Xerox PARC iets met de uitvinding van de muis te doen heeft gehad is een hardnekkig misverstand. De eerste ontwerpen voor de muis stammen uit 1963 terwijl Xerox PARC pas in in 1970 opgericht werd.

Ze hebben aan de wieg van veel technologie gestaan maar de muis is daar nou net niet eentje van.

[Reactie gewijzigd door Maurits van Baerle op 24 juli 2024 17:09]

Maar wel de use case van de muis.. Muis bestond wel. Maar niemand wist wat ze er mee konden doen. Xerox heeft dat laten zien.. Apple heeft het verder uitgewerkt.
Nou, ik zou zeggen gefeliciteerd Ethernet :D

Op dit item kan niet meer gereageerd worden.