Laser jaagt data met 26Tbps door glasvezel

Duitse onderzoekers zijn erin geslaagd om met behulp van een enkele laser een recordhoeveelheid data door een optische vezel te sturen. Zij slaagden daarin door data zeer snel in een optisch signaal om te zetten en terug te vertalen.

Het datatransport van 26 terabit per seconde over een enkele glasvezel is geen snelheidsrecord, maar wel een record wat rendement betreft. Waar vergelijkbare data-overdrachten gebruikmaken van verschillende lasers, wisten de Duitse onderzoekers van het Karlsruhe Institute of Technology hun data met een enkele laser te transporteren. Dat moet een aanzienlijke kostenbesparing opleveren, terwijl de doorvoersnelheid vergelijkbaar is.

De onderzoekers maakten gebruik van optische Fourier-transformaties om meer data in een laserpuls te encoderen. Door per puls verschillende kleuren licht te mixen, kunnen ongeveer 350 verschillende kleuren worden geproduceerd, ieder met een eigen datastroom. Het encoderen en decoderen van de datastromen gebeurt optisch, door middel van Fourier-transformaties worden de ofdm-signalen verwerkt.

Door de verschillende golflengtes in de puls in de decodeerstap te splitsen worden de datastromen in tijd gescheiden. Door de vertraging tussen de verschillende kleuren te vergroten, kunnen datastromen met steeds hogere dichtheid worden gedecodeerd. Volgens hoofdonderzoeker Wolfgang Freude kan het systeem worden geïntegreerd op siliciumniveau: een techniek die als silicon photonics bekendstaat. Dat zou de commerciële haalbaarheid aanzienlijk vergroten.

Reacties (113)

Kan iemand me uitleggen hoe de golflengte van de laser naar verschillende kleuren gesplitst wordt ? Een laser kan maar in 1 frequentie licht uitzenden.
Een frequentie omzetten naar een andere frequentie met een kristal kan ik nog begrijpen, maar 350 verschillende 'kleuren' uit 1 laserstraal wow ! hoe kan dat ?

In theorie kan een laser één uniek gedefinieerde golflengte hebben, maar we werken in de praktijk he Iedere laser die we dus kunnen bouwen heeft een bandbreedte aan frequenties die hij uitzendt. Helemaal deze laserpulsen. Want iedere keer dat je een laser in- of uitschakelt heb je als je het zo simplistisch bekijkt ook in- en uitschakelverschijnselen, zijnde reacties in frequenties die je misschien helemaal niet wilt hebben.
Nu je toch een laserpuls met een bepaalde frequentiebandbreedte door die glasvezel jaagt kun je misschien ook die puls gaan samenstellen uit verschillende pulsjes die in frequentie dicht bij elkaar liggen. Zo kun je meerdere kanalen in één laserpuls definieren en moet je de puls aan het einde van de kabel alleen door een hoop filters halen om de kanalen weer uit elkaar te halen. Dit gaat kennelijk goed tot zo'n 80 kanalen. Wat ze nu hebben geflikt is een truuk die Fast Fourier Transform heet. Om simpel uit te leggen wat ze precies doen kost me te veel tijd en gaat me ook even boven de pet, maar het idee is dat je op die manier die 80 kanalen in je laserpuls in elkaar kunt gaan schuiven zodat ze overlappen, en er dus meer bij passen (totaal 350). Aan het andere einde van de kabel moet je dan alleen een Inverse Fast Fourier Transform doen om ze weer uit elkaar te kunnen halen. (de frequentiebanden van de verschillende kanalen overlappen nu dus je komt er niet meer met simpele filters). Normaal doe je die FFT en IFFT in electronica, chips, maar die zijn daar niet snel genoeg meer voor dus is het ze gelukt om de FFT en IFFT stap (het scheiden of samenvoegen van de verschillende kanalen)in optische equivalenten te doen. En als je de kanalen dan gescheiden hebt volgt pas de omzetting naar het elektronische domein.

[Reactie gewijzigd door KC Boutiette op 23 mei 2011 14:12]

De fast fourier transform is toch gewoon een (efficient) algoritme om een fourier transformatie uit te voeren, wat volgens mij wel bij vroegere technieken ook gebruikt werd? Dat heeft toch op zich niets te maken met hoeveel signalen ze nu gaan multiplexen?

Hoi allemaal,
Een laser heeft in principe een golflengte. Dit komt omdat uitsluitend de golflengte versterkt wordt die past bij de lengte van de cavity.

Echter, als de pluslengte verkort wordt tot onder de golflengte van het licht, slaat de onzekerheidstheorie van Heisenberg toe.
Met een kortere puls wordt de spectrale bandbreedte van de puls verbreedt.

Maar dan zit je wel in het enige honderden femto seconde (10 tot de -13de) bereik. Misschien doen ze dat hier ook.
Voor het gebruik van een scheiding van de frequenties mbv van een Fourier methode moet echter wel een constante laserpuls van 1 frequentie worden meegezonden. Ik weet niet precies hoe ze dat nu allemaal doen met 1 laser. Misschien hoeft die alleen in de ontvanger te worden mee"gemixed".

een lazer is niets meer dan een geconcentreerd straaltje licht, en sinds licht veel verschillende kleuren kan hebben lijkt mij dit niet zo opvallend. een lazer is niet alleen maar rood

Edit: wat ik idd bedoel is dat lazerlicht te beïnvloeden op bepaalde manieren. maar als het goed is kun je een lazerlampje snel op allemaal verschillende frequenties laten uitzenden. misschien is dat de reden waarom er precies 350 verschillende kleuren mogelijk zijn. omdat hij 350 verschillende frequenties binnen een bepaalde tijdsduur kan uitzenden. ik weet dit niet 100% zeker though...

[Reactie gewijzigd door IIsnickerII op 23 mei 2011 11:29]

Maar wel geconcentreerd licht van precies één frequentie . Wat ze volgens mij doen doen is de laser door een bepaalde kleur laten gaan en het zo moduleren ("mixen"). Vergelijkbaar wat je bv met je radio met FM/AM doet.

Idd, zo werkt dat met dit soort techniek, het rode licht van een laser heeft een begin en eind frequentie, en daartussen kun je stapjes maken op als voorbeeld frequentiekanaal 1, daarnaast kanaal 2, dan 3, enz,.
Met de huidige techniek kunnen we al in de praktijk 80 kanalen samen door 1 laser sturen.

Lasers hebben juist de unieke eigenschap dat al het uittredende licht 1 en dezelfde frequentie heeft. Er zijn wel lasers in allerlei verschillende frequenties mogelijk, maar elke diode heeft maar 1 uitgangs-frequentie,

1 lazer is volgens mij wel alleen rood, of alleen groen of alleen ...
Maar misschien dat ze iets raars kunnen doen met magnitische velden om die kleur aan te passen?

1 lazer is volgens mij wel alleen rood, of alleen groen of alleen ...
Maar misschien dat ze iets raars kunnen doen met magnitische velden om die kleur aan te passen?

Of een filtertje.

Als je rood licht door een blauw filter laat gaan wordt het licht niet blauw, maar wordt het helemaal weggefilterd.

Een laSer

Je bedoelt: laser? Ik lees de hele tijd dat iemand op z'n lazer krijgt ;-)

Lijkt mij een witte laser (alle kleuren) die beïnvloed wordt door een prisma-achtige constructie

edit: lees net dat een laser maar 1 kleur kan hebben

[Reactie gewijzigd door watercoolertje op 23 mei 2011 11:22]

Witte lasers bestaan niet. Je kan wel een rode, blauwe en groene laserstraal mengen tot een wit gekleurde lichtstraal, maar als je deze op een prisma laat vallen zou die weer in precies diezelfde rode, groene en blauwe kleueren gesplitst worden en geen andere kleuren. En er zou dan van 3 lasers sprake zijn en niet 1 laser zoals in de text vermeld.

Er bestaan ook gewoon lasers die een breed golflengte gebied stralen zoals een titaan safier laser... http://www.rp-photonics.com/titanium_sapphire_lasers.html

Volgens mij dmv een prisma.

Een Prisma werkt niet als de ingaande lichtstraal van dezelfde frequentie is. Alleen als de lichtstraal uit meerdere frequenties bestaat kan je die mbv een prisma "splitsen". Een Prisma werkt dus niet bij een laser.

Dat gaat dus niet, een prisma scheidt het spectrum aan kleuren wat aan de ene kant erin komt en buigt meer/minder af naargelang golflengte van die specifieke kleur. Aangezien laserlicht maar 1 golflengte bevat, zal een prisma zowel aan inkomende als uitgaande kant eenzelfde lichtstraal geven.

Dit brengt me bij.. Wat nou als je in een laser meer dan 1 gas stopt?

Maar met deze techniek kunnen dus geen meerdere lasers tegelijk gebruikt worden? Da's weer jammer.

"Already a 100 terabits per second experiment has been demonstrated," he told BBC News.

"The problem was they didn't have just one laser, they had something like 370 lasers, which is an incredibly expensive thing. If you can imagine 370 lasers, they fill racks and consume several kilowatts of power."

Professor Freude and his colleagues have instead worked out how to create comparable data rates using just one laser with exceedingly short pulses.

Dat is uit het artikel op de BBC site die dus wel het volledige artikel kunnen lezen.
En dat maakt dit niet alleen razendsnel, maar houdt kosten en energiegebruik erg binnen de perken. Nu ben ik benieuwd over wat voor afstanden ze dit kunnen pompen.

[Reactie gewijzigd door Anoniem: 126717 op 23 mei 2011 11:14]

als je het artikel verder gelezen had, had je dat ook geweten.

the team sent their signals down 50km of optical fibre

Best een goede begin afstand voor deze test.

toch gaat het al supersnel, Wat wil je nog meer,
Iedereen wil het wel zo snel hebben in hun thuisnetwerk

Zulke snelheden heb je als particulier niks aan, aangezien de bottleneck nog steeds de lees- en schrijfsnelheden van je hardeschijf en/of memory is.

Met die instelling komen we nooit vooruit in de techniek....

Iets zal altijd de bottleneck zijn, hoe langer iets de bottleneck is hoe meer aandacht het krijgt om te worden verbeterd. Met SSD's gaan we al aardig de goede richting op.

Daarbij zal deze techniek voornamelijk ingezet worden op backbones, waar dit wel all goed benut kan gaan worden.

edit: @wasted247, fixed, thanks voor de correctie

[Reactie gewijzigd door Fealine op 23 mei 2011 12:03]

Iets zal altijd de bottleneck zijn, hoe langer iets de bottleneck is hoe meer aandacht het krijgt om te worden verbeterd. Met SSD's gaan we al aardig de goede richting op.

Yeh right... SSD's die richting de 26 Tbps gaan zie ik niet in de pricewatch hoor! Voordat die er zijn heb ik een lange grijze baard (bij wijze van spreken).

Backbones kunnen nog niet zo gek veel met een 26Tbps verbinding zolang die over één kabel gaat. Wat voor apparaat kan dat ooit verdelen/doorsturen?

Het is een leuke proef, maar ongeveer van hetzelfde niveau als de grafeenprocessoren; leuk dat het kan, maar je hoeft nog niet eens te denken aan een echte toepassing want dat duurt nog jaaaaaaaren (zekers als consument).

Dat neemt natuurlijk niet weg dat het wel een hele leuke proef is, en dat ik niet kan wachten op een echte toepassing

Zucht.... bij dit soort onderzoeks berichten krijg je altijd van dit soort tunnelvisie reacties.

Het is onderzoekers in een laboratorium gelukt om dit voor elkaar te krijgen. Dat heet vooruitgang in de techniek, maar wil nog niet direct betekenen dat jij dit volgende maand bij de lokale computer boer voor twee tientjes kan halen.

Kijk toch eens verder in plaats van dit soort kortzichtige reacties te plaatsen. Omdat dit technologisch nu mogelijk is zal er vast en zeker meer onderzoek worden gedaan naar mogelijkheden om dit te benutten. Waarschijnlijk zullen we hier de komende jaren nog niks van zien maar op termijn gaan we zeker naar dit soort snelheden toe.

Heb je wel in de gaten hoe bijzonder snel de ontwikkelingen met grafeen gaan?

En verder zie de reactie van Fealine waar ik het 100% mee eens ben.

Ach, dit soort Yeh right opmerkingen hoorde ik 15 jaar geleden ook over de harddisken van enkele TB's. Nu zijn ze werkelijkheid... en nog betaalbaar ook.

26Tbps /8 = 3,25TByte per seconde... is inderdaad hoog maar een clustertje RAMSAN's kunnen dat al best halen... http://www.ramsan.com/pro...nt-ram-storage/ramsan-440

Dus dit klinkt als een ver van het bed show maar is misschien dichter bij dan we denken met z'n allen...

met zo'n opmerking - komen we pas nergens, het zijn doorgaans niet de dromers (die nergens problemen zien) die 'toekomst ideeën werkelijkheid doen worden...

en bovendien, geldt dan nog steeds z'n argument... hoeveel data wil je versturen -
bij een bepaalde data hoeveelheid overtref je die van je eigen brein, (of wil je die soms ook gaan opvoeren?) ...

bovendien, efficientie speelt ook een belangrijke rol... waarom zou je aan 10gb gaan werken als je de zelfde info ook in het zelfde tijdskader met 100mbps kunt versturen.

waarom zou je aan 10gb gaan werken als je de zelfde info ook in het zelfde tijdskader met 100mbps kunt versturen.

Jij gebruikt thuis ook nog steeds een 56K modem? Dat werkt ook prima om je webpagina's mee te bekijken. Enige nadeel is wel dat het een minuut duurt voordat de pagina geladen is.

Door i-chat, maandag 23 mei 2011 14:06

en bovendien, geldt dan nog steeds z'n argument... hoeveel data wil je versturen -
bij een bepaalde data hoeveelheid overtref je die van je eigen brein, (of wil je die soms ook gaan opvoeren?) ...

En waarom zou onze brein capaciteit deze ontwikkeling in de weg staan??

Kijk eens naar de onderzeese datatransportkabels de hoeveelheid data die daaroverheen gaat is nu al immens groot en die zal alleen maar toenemen.
Ik denk dat iedereen er dan bij gebaat is dat dat dan ook nog binnen redelijke tijden geschied. Dit soort ontwikkelingen maken o.a. dat in de toekomst mogelijk!

"Daarbij zal deze techniek voornamelijk ingezet worden op barebones backbones, waar dit wel all goed benut kan gaan worden."

There, i fixed it

Met die instelling komen we nooit vooruit in de techniek....

Momenteel is er voor thuisgebruik nog geen toepassing voor zo'n snelheid. Ik vind het wel een geldige opmerking. Misschien dat er wel afgeleiden van deze techniek voor thuisgebruik te bedenken zijn, maar wat in het artikel besproken wordt is nog maar proof of concept voor iets wat zeker niet in de eerste plaats voor thuisgebruik bedoeld is.

hmm, eens zien:
een flink cisco 6500 chassis kan op de backplane nog 'maar' 720Gb.
dat is dan voor en door alle links samen max te gebruiken....

hmm, een ander beest, de Force10, Z9510, doet 't met 12Tb
(chassis kan max 480 10-Gbit Ethernet ports, 96 40-Gbit Ethernet ports, of 48 100-Gbit Ethernet ports aan

laten we dus even aannemen dat het nog wel even duurt voordat we een single link van 26Tb aantreffen in een switch.

Zulke snelheden heb je als particulier niks aan, aangezien de bottleneck nog steeds de lees- en schrijfsnelheden van je hardeschijf en/of memory is.

Toch heb je er als particulier er wel iets aan. Zou zou ik met mijn 120mbit UPC internet lijn ook tegen de 120mbit/s snelheid iets uit een server in de VS of Azië kunnen trekken, waar ik nu maar <10mibt haal vanwege de drukke lijnen.

Nee, je hoeft geen meerdere lasers te gebruiken om toch snel te kunnen zijn.

Dat is kosten besparend, niet jammer.

Door per puls verschillende kleuren licht te mixen, kunnen ongeveer 350 verschillende kleuren worden geproduceerd, ieder met een eigen datastroom.

Dit lijkt sterk op meerdere lasers namelijk ongeveer 350 stuks.

Wat meerdere lasers nu doen kan dus 1 laser nu doen en dat is verschillende golflengtes licht sturen over de kabel.

Uiteindelijk wordt de capaciteit meestal bepaald door verschillende soorten licht, in dit geval dus 350 stuks te versturen. Je hebt dus gewoon 350 streams.

Totaal 26 terabyte = 26000 gigabyte / 350 streams is 74 gb per stream. Hoop dat ik het zo goed bereken.

Nee, mogelijk lreken je fout (of goed).
De zin "Door per puls verschillende kleuren licht te mixen, kunnen ongeveer 350 verschillende kleuren worden geproduceerd, ieder met een eigen datastroom."

Kan je uitleggen als 350 bits die tegelijkertijd worden verzonden en dan staat het dus gelijk aan 350 lasers.

Maar ik las hem eerlijk als dat er 350 verschillende kleuren mogelijk zijn, dus dat er effectief maar (2log 350=) 8,45 bits tegelijkertijd verzonden worden.

Ik kan nog niet opmaken uit het artikel of de bron wat het nou is.

Het is alleen terabit en niet byte.

het is toch lastig he, grote en kleine letters. gb bestaat niet, GB wel, GiB ook. mb = milibit, MB = MegaByte. mb bestaat dan ook niet......

Als mb dan niet bestaat, is het dus ook niet zo'n probleem om mb voor MB te gebruiken aangezien zo'n 95% van alle mensen weet dat je MB bedoelt

nee, klopt ook niet. ben het helemaal eens met rkoper575:
Mb en Gb bestaan wel, en dat is dus mega bit cq gigabit. daar ontstaat dus steeds de verwarring.

dat mixen word gedaan voor het door de laser verstuurd word, net als met gewone DWDM techniek.

Dit zal denk ik als eerste gebruikt worden voor zeekabels, daar heeft deze bandbreedte het grootste voordeel.

"met behulp van een enkele laser"

Overigens doelde ik voornamelijk op dat als je met 1 laser al zo snel haalt, je met meerdere lasers nog veel sneller kan. Helaas gaat dat hier dus niet werken.

De techniek is dan ook ontwikkeld om meerdere lasers te vervangen...

Je kan toch ook 2x Gb naast elkaar zetten voor 2 GB???? zoiets zal hier ook wel kunnen.

genereert dit geen ontzettende hitte als dit ooit voor persoonlijk gebruik word geintroduceerd, of denk ik nou verkeerd?
alhoewel ik wel weet dat dit de komende jaren nog niet beschikbaar word voor ons.

Volgens sommige berichten zou 1 Terabit ethernet pas in 2015 beschikbaar zijn voor de consument. Dus leuk dat ze nu 26 Tb over een enkel lijntje kunnen gooien, maar voordat dergelijke snelheden in jou huis te vinden zijn, is de kalender ook weer wat jaartjes verder dan nu.

1 Terabit ethernet is never beschikbaar in 2015 voor de consument. De grote leveranciers zijn net begonnen met leveren van 40 en 100 gbit/s apparatuur aan de zakelijke markt. De stap naar 1 terabit zal denk ik nog minimaal 8 jaar op zich laten wachten.

factor 1000 over 4 jaar, dat is toch best snel?

denk ook niet dat dit ooit in de huiskamers binnenkomt.
Voor de backends lijkt het me wel handig.

640K ought to be enough for anybody. (jaja ik weet 't bill gates heeft 't niet gezegd maar ik vond 'm hier wel toepasselijk)

hoeveel mpixels kun je zien, - zelfs als je met al die pixels ook nog een trillings freq mee geeft (om er dus een 3d hologram van te maken. kom je denk ik nog lang niet in de buurt van dit soort doorvoer snelheden...

lijkt mij meer iets voor een kabel tussen ams-ix en het provincie knooppunt of zo

genereert dit geen ontzettende hitte als dit ooit voor persoonlijk gebruik word geintroduceerd, of denk ik nou verkeerd?

Waarom zou een laser automatisch een ontzettende hitte genereren? Hier wordt data verstuurd; er hoeft geen staal gesneden te worden... D.w.z. het zal geen hoogvermogenlaser zijn die hierbij ingezet wordt.

[Reactie gewijzigd door Aham brahmasmi op 23 mei 2011 14:30]

dat is grofweg 3250 gigabyte per seconde. Welke apparatuur kan dat op dit moment bijhouden?

is 1TB geen 1000GB?
dus 26TB zou rond de 26000 GB moeten liggen, toch?


*edit, ik zit fout. vergeef me xD

[Reactie gewijzigd door steareth op 23 mei 2011 11:22]

Nee, één byte is 8-bits. Dus 26 Terrabits = 3,25 Terrabyte = 3328 Gigabyte

EDIT:
Voo de duidelijkheid, 1 terrabyte = 1024 gigabyte, 1 gigabyte = 1024 megabyte, 1 megabyte = etc... Het is nooit x1000 geweest zoals de hardware fabrikanten ons doen vermoeden.

[Reactie gewijzigd door VortexD op 23 mei 2011 11:39]

En zo blijven we lekker bezig met verbeteren:

Het gaat om terabits en terabytes. Afgekort tot Tb en TB.
Waarbij tera dus gespeld is één 'r'.

Terra is het latijnse woord voor aarde.

Om het compleet te maken hebben we dan ook nog Tib en TiB, Welke staan voor Tebibit en Tebibyte. Hierbij wordt dan gerekend met machten van 2.

(En dan hoop ik dat ik geen fouten heb gemaakt. Mogelijk moet 'latijnse' nog met een hoofdletter, maar daar twijfelde ik over.)

In de netwerkwereld zijn altijd de aloude SI-prefixes voor eenheden gebruikt, en niet de misvormde interpretatie zoals die voor bijvoorbeeld RAM-geheugen gebruikelijk is.

en dan doe jij het ook fout, want 1 Tb = 1000Gb en niet 10024 - we hebben het immers niet meer over Tib ...

ofwel 26Tb / 8 = 3,25 TB = 3.250.000.000.000 byte. ofwel 2,95 TiB

(en nu maar hopen dat ik geen rekenfoutje heb gemaakt )

Wat je zegt klopt helemaal, maar het betreft hier geen TB (Byte) maar Tb (bit) en dat is een factoor 8 kleiner:
26 / 8 = 3.25TBps

edit lekker hoor doe ik het zelf ook

[Reactie gewijzigd door watercoolertje op 23 mei 2011 12:11]

ja dat had ik ook door toen ik het had getypt

Haha, eigenlijk zit jij dan ook fout.

Want jouw antwoord moet zijn: 3.25 TBps en niet Tbps.

GiB

1 TB != 1 Tb

Hoofletter B staat voor bytes, kleine letter voor bits. Verschilt een factor 8.

26 Tbit/s = 26000 Gbit/s = 3250 Gbyte/s. Uitgaande van SI-prefixes voor eenheden natuurlijk.

ze hebben het over bit/byte.
1 byte is 8 bit dus
26 terabit (Tb) /8=3.25 terabyte(TB)= 3250 gigabyte(GB).

En ook jij zit volgens mij fout. Bij netwerken telt een factor 10, 2 controlebits namelijk bij overdracht.

die factor 10 is alleen bij 1, 2, 4, 8 Fibre Channel voor zover ik weet. Bij 10 Gb FC is dat nl 2 extra bits per 64 bits.....

Wat het extra is bij ethernet, weet ik niet. Wie vult aan ?

1 Tb = 1000 Gb
1 Gb = 1000 Mb
1 Mb = 1000 kb
1 kb = 1000 bits

1 Tib = 1024 Gb
1 Gib = 1024 Mb
1 Mib = 1024 kb
1 kib = 1024 bits

Let op de extra i !!!

Ik zie in dit artikel niks vermeld staan over de afstand waarover deze snelheid gehaald is. Want wat ik uit een eerder artikel (link) begreep is dat zeer hoge snelheden als deze al mogelijk werden, maar dat de afstand nog een probleem was. Ik snap dat hier het probleem op een heel andere manier wordt aangepakt, maar ook in het bronartikel lees ik niks over afstand.

In het artikel van de bbc over hetzelfde staat 50km. http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-13469924

Geweldig! Wanneer kunnen wij als consumenten starten met profiteren?

Zodra ze dit weten te implementeren in transmissienetwerken, bijv. zeekabelgebruik kan dan goedkoper worden.

nooit dan is waarschijnlijk de wereld al vergaan wat dat gebeurt ook wel een keer per jaar.
nu ontopic ik denk in 2020-2030 daartussen maar dit heb je nog lange niet nodig

Wat is momenteel de snelheid van de backbones van (Nederlandse) ISP's? Ik weet bijvoorbeeld dat Surfnet dmv DWDM 720Gbit/s doet, maar hoe zit dat met de commerciële aanbieders? Over welke orde van grootte hebben we het?

Hmm, ik meen me gisteren in het Technisch Weekblad of De Ingenieur gelezen te hebben dat er al twee teams boven de 100 Tbit/s zaten, waarvan een gebruik maakt van faseverschuivingen om meerdere streams op één golflengte te verzenden. Alleen kan ik me niet herinneren of dat ook met een enkele laser was, of met meerdere.