Ik vind dat we dit als maatschappij toch vaak wat krom vergelijken. Ja, De Lijn en andere vervoersbedrijven in België en Nederland worden grotendeels met publieke middelen gefinancierd. In 2023 kwam ruim 1,1 miljard van de Vlaamse overheid en tickets dekken maar ongeveer 12 procent van de kosten. Maar dat is precies wat je verwacht bij een publieke dienst met bereikbaarheid als mandaat. Dat zie je ook bij de NS, in Nederland, die de laatste jaren steeds duurder wordt voor reizigers omdat er meer eigen inkomsten uit tickets moeten komen.
Tegelijk wordt vaak vergeten dat autoverkeer op vergelijkbare wijze ondersteund wordt. Automobilisten betalen nauwelijks of niets voor het gebruik van een specifieke weg, terwijl aanleg en onderhoud volledig uit algemene middelen worden bekostigd. Daarbovenop worden externe kosten zoals files, luchtverontreiniging en ruimtebeslag nauwelijks verrekend. Toch hoor je daar zelden iemand over in dat licht. Zowel wegen als openbaar vervoer leveren maatschappelijke baten op die publieke financiering verantwoorden. Het debat zou dus niet moeten gaan over verlieslatend openbaar vervoer, want wegen zijn ook verlieslatend als je het sec hetzelfde bekijkt, maar over hoe we mobiliteit als geheel zo organiseren dat de totale maatschappelijke kosten lager en de baten groter worden.
Natuurlijk speelt loon wel degelijk een rol. Met een concurrerend salaris houd je personeel vast en maak je het aantrekkelijker om van baan te wisselen. Dat is een logische maatregel bij grote personeelstekorten. Het beeld van 100.000 euro per chauffeur is een stroman, maar marktconforme aanpassingen in combinatie met betere arbeidsomstandigheden zijn realistisch en nodig. Persoonlijk vind ik dat chauffeurs maatschappelijk gezien zelfs meer waarde leveren dan bijvoorbeeld consultants (zeg ik als consultant, die hekelt dat de overheid kennis inhuurt ipv zelf heeft), en dat hun beloning dat beter zou mogen weerspiegelen.
Dat De Lijn nu experimenteert met de Robobus in Leuven is leuk.... Innovatie kan op termijn bijdragen aan betere doorstroming en minder parkeerdruk, maar dat werkt alleen als we als maatschappij bewust kiezen om mobiliteit collectief te organiseren en er publieke middelen voor in te zetten. Dit soort projecten zijn zelden de wonderoplossing die fabrikanten ons willen laten geloven. Zonder die inzet en die gedachtegang, zoals ik eerder aanhaalde, blijft een zelfrijdend busje vooral een proefproject zonder echte impact, hooguit iets dat later kan worden gebruikt om kosten te drukken in plaats van mobiliteit écht structureel te verbeteren.
[Reactie gewijzigd door jdh009 op 11 september 2025 17:06]