Veel Nederlandse bedrijven annuleren projecten voor plaatsen zonnepanelen

Veel bedrijven hebben afgelopen tijd projecten om zonnepanelen te plaatsen geannuleerd. De belangrijkste redenen zijn gestegen materiaalkosten en de angst om stroom niet kwijt te kunnen door een tekort aan plek op het stroomnet.

Vorig jaar ging uiteindelijk voor 2880 megawatt aan projecten waarvoor al subsidie was verleend niet door, zo schrijft het Financieele Dagblad. Dat was het jaar ervoor nog geen 1600 megawatt. Daarnaast annuleerden bedrijven projecten, omdat de subsidies niet meestegen met de stijgende materiaalkosten, waardoor ze niet meer uit kunnen.

Behalve de markt voor bedrijven gaat het ook slecht met plaatsen van zonnepanelen bij particulieren. Die zijn terughoudend om ongeveer dezelfde redenen: de terugverdientijd is onzeker door het waarschijnlijke afschaffen van de salderingsregeling en energieleveranciers benadelen eigenaren van zonnepanelen met onder meer een vaste terugleververgoeding of het niet geven van kortingen of langlopende contracten. Daardoor is de vraag naar zonnepanelen 60 procent afgenomen. De vraag naar zonnepanelen heeft volgens de branchevereniging mogelijk het dieptepunt bereikt. Zo zijn prijzen voor installatie en materiaalkosten gedaald en kunnen panelen dus makkelijker weer uit.

Door Arnoud Wokke

Redacteur Tweakers

18-10-2023 • 07:09

382

Submitter: bkor

Reacties (382)

382
373
191
16
0
122
Wijzig sortering
Een scenario die te verwachten was, omdat er niet genoeg is geïnvesteerd de afgelopen decennia in ons electriciteitsnet.

Ben benieuwd of Jetten dit durft te erkennen.
Jetten heeft dit niet alleen erkent. Hij heeft zelfs maatregelen genomen om dit te veranderen.
https://nos.nl/nieuwsuur/...gverlening-stroomnet-over

Nederland heeft ook wel de meeste problemen met het net omdat we minst op slim verbruik en opslag sturen van de ons omringende landen. Waardoor je grote netaansluitingen aanvraagt en gaat gebruiken. Uiteindelijk is die verzwaring ook wel nodig. Maar nu kunnen andere bedrijven niet verder of beginnen omdat er al zoveel netcapaciteit gebruikt is door weer andere bedrijven en huizen.

Deze subsidie voor batterijen is niet ideaal. Maar het zorgt wel snel voor de benodigde batterijen en op de juiste plek bij de zonnepanelen velden. Dit is een subsidie waarvoor Jetten het besluit heeft genomen. De batterij regels en regelingen in Nederland worden ook al minder slecht. Maar die in België en Duitsland zijn nog wel veel beter.
https://solarmagazine.nl/...zonneparken-en-zonnedaken

Nu zijn de onbalans prijzen soms echt hoog. Met iets van 0,5 GW aan batterijen die ook op de onbalans markt gaan werken zou dit veel minder een issue zijn.
https://data.boerman.dev/...sh=1d&from=now-10d&to=now

Wat in Nederland ook niet helpt is dat veel onderzoeken uitgevoerd worden met historische data en verwachtingen. Terwijl de huidige markt data al heel anders is.
CE Delft had het eerder over een onbalans markt die maar over ongeveer 100 MW ging. Maar je hebt nu al vaak + of - 400 MW en soms zelfs nog meer.

Dit onderzoek van berenschot wat in mei 2022 gepubliceerd is nog wel het aller ergst. Want er staat niet eens een notie in dat de prijzen in 2022 zo anders zijn geworden dat je al hun aannames met een hele grote korrel zout kunt nemen. Helaas werd er wel naar dit rapport gerefereerd. Om aan te geven dat batterijen te duur waren en dat je er daar door maar niets mee moest doen.
https://www.berenschot.nl...ieopslag-en-conversie.pdf

Jetten lijkt mij veel sneller dingen aan te passen dan zijn voorgangers. Zie bijvoorbeeld die subsidie en verplichting voor batterijen bij zonnepanelen parken.
Jetten heeft dit niet alleen erkent. Hij heeft zelfs maatregelen genomen om dit te veranderen. Jetten lijkt mij veel sneller dingen aan te passen dan zijn voorgangers.
Jetten, die niet weet hoe je met kernenergie een huis verwarmt, heeft flink geijverd om kernenergie tegen te houden. Zijn partij is daar vrij idealistisch in geweest, en minder realistisch. De vier milieuvriendelijkste niet ideologische maar op feiten en onderzoeken van duizenden(!) wetenschappers gebaseerde rapporten van het IPCC pleiten immers voor (flink) meer kernenergie als enige realistische oplossing.

Volgens tegenstanders als (recent nog) Jetten zou het te duur zijn. Volgens TNO kost een kerncentrale zo'n 10 miljard euro. Nu blijkt dat de goedkopere wind-oplossing dus ongeveer 4 kerncentrales duurder wordt. NOS - Stroom op zee 40 miljard duurder dan verwacht.

Sinds de val van het kabinet maakt Jetten een draai en is opeens vóór kernenergie. In eerste instantie dacht ik: Beter ten halve gedraaid dan ten hele gedwaald. Maar vervolgens benoemt Jetten een Klimaatcommissie die weer fel tegenstander is van kernenergie. Ze benoemen daarin weer alle oude argumenten, maar doen ook een Lavrovje: "De discussie over kernenergie erg ideologisch geworden. Wij willen daar afstand van houden. Wij hebben geprobeerd een niet-ideologisch verhaal te houden, op basis van gezond verstand en feiten."

Zo vermoeiend dit. Jetten pleitte vorige maand nog voor "een nieuwe generatie politici die het vertrouwen van de kiezer moet terugwinnen." Ja lollig. Ik ben echt helemaal klaar met D66 met de 180° op het gebied van kernenergie. Ik was al klaar na hun 180° over het referendum. Ik wil gewoon een stabiele partij met een stabiel verhaal waar ik op kan vertrouwen.

Overigens is het misschien niet eens een slecht idee om even een pas op de plaats te maken met zonne-energie. Het schijnt nogal vervelend spul te zijn bij een brand. Niet alleen vanwege de giftige stoffen waardoor soms het astbest-protocol in werking moet treden. NOS: Weides vol glas van zonnepanelen na brand: 'niemand heeft hierover nagedacht'
Het gaat om ruim een miljoen vierkante meter grond. Bij de brand kwam veel rook vrij. Het glas van de kapotte zonnepanelen is met die rookwolken verspreid in het gebied. "Het is heel licht spul en het brokkelt vrijwel meteen af als je het in je handen neemt", zeg Winder. "Het is schadelijk voor koeien en andere grazers. Als ze dit eten kunnen ze maagbloedingen krijgen."
offtopic:
Eerder had je ook PvdA die een 540° deed op het JSF-dossier. We hadden straaljagers kunnen hebben van het snellere, goedkopere en wendbaardere Europese(!) type Eurofighter Typhoon. Over vertrouwen van de kiezer gesproken.

Dan heb je "Het kan wél" Groenlinks die betrapt was op het laten ingaan van geldkostende regelingen na 5 jaar zodat ze buiten de doorberekeningen het CPB bleven. Over vertrouwen van de kiezer gesproken. De BBB die het niet laat doorberekenen omdat je dan ziet dat het "allemaal geld kost". Is dat dan te vertrouwen?

NSC wil het steeds over de inhoud hebben maar stelt het partijprogramma zo lang mogelijk uit om die beter aan te kunnen sluiten bij wat actueel is, en wordt notabene ingelopen door Frans Timmermans, de meest royaal betaalde politicus die zegt dat het allemaal wat socialer moet met de inkomens, maar niet zoals de SP of zoals de princes afstand doet van een absurde hoeveelheid wachtgeld die bedoeld is voor politici die geen nieuwe baan kunnen vinden terwijl hij de baan al heeft. Schept dat vertrouwen? Noemen ze dat links l*llen rechts vullen?

De VVD draait zoveel dat ze misschien groene stroom oplevert als je er een dynamo op aansluit. Van immigratie tot wel niet wel Engelstalig onderwijs. En misschien valt er stroom te winnen van het potentieverschil tussen wat ze zeggen en wat ze doen. Op die manier is het misschien wel de groenste partij.

Ik zal ophouden want het gaat te ver off-topic, maar het betekent inmiddels voor mij allemaal weinig meer. Ook niet wat Jetten nu doet. Sinds wanneer is het bijzonder dat mensen hun werk doen? Ik ga alleen nog stemmen bij bindende referenda, en laat me niet opnieuw met een verhaaltje overhalen om een bepaalde politieke club 4 jaar carte blanche te geven om alles te doen waar ik niets over te zeggen heb na mijn belangrijkste stemredenen te verloochenen.

[Reactie gewijzigd door Sando op 23 juli 2024 05:40]

Leest u uw eigen bronnen wel? Uw bewering getuigd van een droevig gebrek aan inzicht dat we normaal alleen van de ontbetrouwbare gesubsidieerde staats-lobby voor kernenergie gewend zijn, iedereen die het verschil tussen een Volt en Ampere begrijpt prikt zo door die onzin heen.

Ten eerste, boeien wat TNO zegt; pak gewoon een realistisch voorbeeld.
Hinkley C, 3.2 Gw, kost €30 miljard.

https://www.world-nuclear...oint-C-schedule-and-costs

De 2 miljard per jaar extra voor windenergie waar u naar refereert gaat over 21GW; dat is dus 7x Hinkley C.
En wat staat er dan in het rapport: Het is duurder, omdat de rente toeneemt, materialen duurder, personeelstekort, Chinezen mogen niet meedoen. Kostenstijging ca 40%.

Dus als wij _nu_ in Nederland besluiten onze eigen Hinlkey C te bouwen, valt dat door hogere rente ook 40% duurder uit, en zal dat €42 miljard gaan kosten.

Windenergie op zee heeft een capa-factor van ruwweg 66%, dus mits opslag geregeld is dan is de geplande 21GW opgestelde capa goed voor ca. 14GW. Om dat met kerncentrales te bouwen kost ca. 200 miljard.

Hinkley C wordt voor 17% gebouwd door een Chinees staatsbedrijf. Volgens mij weten we allemaal dat Olkiluoto (kostenoverschrijding 5 miljard, betaald door de Franse belastingbetaler) een ramp werd, omdat het een toren van Babel was, Chinezen inruilen voor Roemenen, Slowaken en Portugezen die elkaar allemaal niet begrijpen wordt weer een ramp.

Maar goed, gelukkig komt er een of andere onbewezen staatsgesubsidieerde Thorium reactor, en als we daar nou maar mijarden in pompen lost die toverdoos alles op in kernlobby sprookjesland :)

[Reactie gewijzigd door kidde op 23 juli 2024 05:40]

Uw bewering getuigd van een droevig gebrek aan inzicht dat we normaal alleen van de ontbetrouwbare gesubsidieerde staats-lobby voor kernenergie gewend zijn, iedereen die het verschil tussen een Volt en Ampere begrijpt prikt zo door die onzin heen. Ten eerste, boeien wat TNO zegt
Juist. Het lijkt erop dat argumenten en logica van het KIVI en TNO uw grootste vijanden zijn. Misschien kan u de ad-hominem proza aan hen richten. Verder kan u contact opnemen met Chevrolet en Opel om uit te leggen wat het verschil tussen een Volt en een Ampera is.

Hinkley C ligt niet eens in de Europese Unie. Pakken we de grootste nieuwe kernreactor in de EU, de Olkiluoto 3, dan is die ook 3 keer over het budget gegaan en heeft uiteindelijk 11 miljard euro gekost, zeer dicht in de buurt van de schatting van TNO die natuurlijk allang rekening heeft gehouden met de realiteit.
gelukkig komt er een of andere onbewezen staatsgesubsidieerde Thorium reactor, en als we daar nou maar mijarden in pompen lost die toverdoos alles op in kernlobby sprookjesland
Ook heb ik nergens gehoord dat we met miljarden een Thorium reactor gaan subsidiëren. Alleen Forum Voor Democratie heeft in het partijprogramma staan dat we gaan investeren in thorium gesmoltenzoutreactoren. :z
Olkiluoto 3 is 11 miljard voor 1,6 Gw volgens.uw link. Dat is 22 miljard voor 3,2 gig, en toen was de rente nog laag.
Offshore windpark capaciteitsfactor is tussen 30-45%, niet die optimistische factor die jij geeft!

Er zijn uitzonderingen van iets boven 50%, maar het overgrote deel is het getal dat ik noemde
goed gezegd. Zit me ook weer telkens te verbazen over de kernenergie fanboys die steeds met dezelfde frequentie een onrealistisch verhaal komen debiteren. we kunnen niet eens het beton produceren wat er voor gebruikt moet worden. en dat argument wordt aangedragen door de heer turkenburg die een vrij goede reputatie heeft qua kennis in het vakgebied. Dan heb ik het nog niet eens over de politieke stabiliteit die je er voor nodig hebt en niet voor vele jaren gegarandeerd kan worden. Zie Ukraine.
Ten slotte gaat het voorbij aan het feit dat zonnepanelen, wind door grote aantallen mensen geproduceerd kan worden in parallel. Zelfs ongeschoold. En dat is met een kerncentrale niet te doen. Dat is zo kennis intensief in de bouw en het onderhoud en is tot zo een kleine elite voorbehouden dat dat een risico in zichzelf is qua veiligheid.
Er zijn wereldwijd 400 kerncentrales. Bij 7 is het tot een (bijna) melt-down gekomen. En bij tientallen zijn ook incidenten geweest, die ernstige gevolgen hadden kunnen hebben. (lekkende leidingen, koelsystemen die niet werken, mechanische storingen waardoor staven niet bewegen etc).

Een kerncentrale wordt zwaar gesubsidieerd. De ontmantelingskosten worden nooit meegeteld. De opslag van radio-actiefmateriaal voor de komende 30.000 jaar !!! (30.000 jaar.. zeg het eens hardop). Maar goed.. de kosten voor opslag van het materiaal voor 30.000 jaar worden nooit meegerekend.

En elk jaar dat een kerncentrale draait, wordt het risico op een melt-down of ernstig incident groter. En elke bouw van een nieuwe vergroot dit risico ook.

Daarnaast blokkeert kernenergie andere (duurzame) vormen van energieopwek. Want een kerncentrale is op z'n goedkoopst als hij 24/7 kan draaien. Je wilt liever een gasgestookte of misschien wel waterstof centrale, die bij weinig wind/zon even flink kan bijproduceren, maar daarna ook weer uitgezet kan worden.

Ook is de (seizoens)opslag van zon/wind een veel goedkopere manier. Denk aan mechanische opslag van energie, thermische energie, chemische energie etc. Beter subsidieer je dat soort initiatieven, zodat batterijen/accus nog goedkoper en we gewoon met zon en wind uit de voeten kunnen.

Als iedereen straks een EV voor de deur heeft staan, die als een smart-grid functioneren, kun je ook makkelijker energie opslaan. Breidt dat uit met thuisaccu's en wijkaccu's en we komen een heel eind.

Maar aub geen kerncentrales. Een moderne samenleving zou dat niet moeten willen.

(dat in tegenstelling uiteraard tot kernfusie!, maar dat is nog hoogst experimenteel. Al verwacht ik daar wel doorbraken uit de commerciële hoek). Immers heb je goud in handen als je kernfusie rendabel weet te krijgen.
Ik ben het eens dat kernenergie niet ideaal is, maar welke duurzame bron of combinatie van bronnen en/of opslag kan NU worden gebruikt om gegarandeerd 24/7 elektriciteit te leveren? Als ik alle klimaat experts, drammers, gekkies en wappies mag geloven is het moment NU om er nog wat aan te doen. Ik vind het prima om op duurzame opslag in te zetten, maar we willen NU beginnen met een energie transitie van fossiel af (want dat is het grootste probleem) naar duurzaam (daar zijn we nog niet maar niet de oorzaak van onze millieu problemen).

Kernenergie is zeker niet duurzaam, volgens Lubach duurt het 100.000 jaar voor dat het afgebroken is, maar wel is het niet-fossiel, zonder CO2 (wel tijdens de bouw en vervoer uranium etc), en 24/7. Daarnaast nog het probleem dat we voor de levering van de grondstof afhankelijk zijn van het buitenland en de opslag van het afval, verre van ideaal.

Maar als we zo op een klimaat afgrond staan, is het bouwen van meerder centrales op dit moment de beste optie die zekerheid beid over de opbrengsten en de nadelen. En ik zeg centrales, want Borsele levert volgens Lubach 3% van de stroom in Nederland, dan denk ik dat we minimaal 10-16 centrales moeten bouwen, ik zeg begin er met 4, over 2 locaties verspreid, dat duurt 8-11 jaar, nadat de politiek akkoord is, met de intentie en de vergunningen aanvragen voor 8 op beide locaties, zodat de tweede set van 4 na 2-5 jaar gestart kan worden, kan worden en dan elke 2-3 jaar weer een set van 4 starten, mits dit logistiek kan (het kost nog al wat beton maar ook moet de infra er liggen, misschien een spoor aanleggen etc) . Dit kost dan 160+ miljard (want het wordt wel duurder, het blijft de overheid), maar dan hebben we GEGARANDEERD 3%+48% van onze stroom overgezet naar niet-fossiel in 20 jaar (sneller als we de vergunningen bespoedigen i.v.m. de klimaat crisis), nog net op tijd voor 2050 (want e.a. loopt wel uit, het blijft overheid). We zijn dan wel voor 50-100 jaar gecommitteerd, dat wel, en 100.000 jaar aan het afval, iets meer dan een kubieke meter per jaar per centrale (dat is wat Borsele nu doet) dus 80M3 - 160 M3, 1,5-3 grote zeecontainers (en moet nog wel een gebouw om heen dus het kost meer ruimte dan dat.

Als we voor de rest nog inzetten op energie besparen en ontwikkelen van 24/7 duurzame oplossingen en opslag, misschien komt het dan nog goed (als de rest van de wereld het zelfde doet)

Als je een beter en concreet voorstel hebt hoe dit te bereiken, dus 50% conversie van niet-fossiel, binnen welke tijd en tegen welke kosten, dan ik hoor het graag.......

[Reactie gewijzigd door jeanj op 23 juli 2024 05:40]

Stroom is maar 26% van ons energieverbruik (CBS, 2022).


Energieverbruik Nederland is 2,7 Exajoule per jaar, 2022! Want het jaar ervoor was veel hoger.

Dat is 85GW gemiddeld.

Een nucleaire reactor draait ca 22 maanden per 2 jaar, dan 2 maanden onderhoud en brandstofstaven.
Borselle levert nu 480MW.

Dus bij alles electrificeren zijn 193 reactors zoals in Borssele nodig, en dat is _zonder_ energie pieken.

Kosten Olkiluoto 3 is 11 miljard voor 4GW thermisch (waarvan 1,2GW electrisch), we hebben 85GW nodig, dus dat worden er afhankelijk hoeveel warmte ze kunnen benutten*, makkelijk 20 tot 40.

*Warmtenetten, want de meeste energie die we nodig hebben is warmte.

Maar ja, wie gaat al dat beton storten? Als je ze tegelijk wil bouwen heb je namelijk 90.000 tot 180.000 arbeiders nodig.

[Reactie gewijzigd door kidde op 23 juli 2024 05:40]

Die uitspraak van Jetten over het verwarmen was inderdaad niet slim. Dit heeft hij later wel toegegeven. Bij een podcast.

Stukjes glas die overal liggen zijn inderdaad nogal vervelend. Bij kassen had je dit risico al. Maar met zonnepanelen neemt dit risico wel toe. Huizen branden beter dan kassen en er zijn er meer van.

Duur en goedkoop zijn wel lastige discussies. Vooral omdat er eigenlijk nog geen landen zijn die zon en wind gebruiken en voor de rest opslag met dan gascentrales die op groen (waterstof) werken zoals Nederland van plan is.
En omdat je systeem kosten voor het geheel hebt en de aparte kosten met MWh.
De LCOE van een kerncentrale is per MWh nu veel slechter dan zon of wind. Maar hij levert wel altijd. Bij zon en wind heb je daarnaast opslag nodig en een backup.

Daarnaast komen ze nu gewoon te laat en moeten we eigenlijk al meer dan 90% groene stroom hebben voordat de eerste nieuwe kerncentrale af is. Voor de klimaat doelstellingen.

Zelf ben in nu een beetje van wel de 2 kerncentrales plannen die in het NPE staan. Met electrolyers op dezelfde netaansluiting. Maar voordat de bouw echt begint nog eens kijken of ze wel nodig zijn. Maar dan wel de netaansluiting en de electrolysers sowieso bouwen. Dan doe je een deel van het plannen niet voor niets.
De LCOE van een kerncentrale is per MWh nu veel slechter dan zon of wind.
Klopt dat nog wel? Volgens het Koninklijk Instituut Van Ingenieurs heeft offshore wind inclusief systeemkosten (kosten die nodig zijn om op de korte en lange termijn de balans tussen vraag en aanbod van elektriciteit in evenwicht te houden) een hoger LCOE dan nieuw te bouwen kernenergie.
De berekeningen laten zien dat ook in Nederland kernenergie concurrerend kan zijn, wanneer rekening wordt gehouden met de systeemkosten, veroorzaakt door het grillig aanbod van elektriciteit door zon- en windeenheden.
Dat rapport is van vóór het nieuws van gister dat offshore wind onverwacht jaarlijks bijna twee keer zo duur gaat worden.

De recente "visie" van het KIVI is interessant om door te nemen, onder anderen omdat daar ook redenen worden genoemd voor de hoge kosten waar ik geen weet van had. Bijvoorbeeld:
De kosten van kernenergie zijn ook onnodig hoog door de hoge kapitaallasten veroorzaakt door financieringsconstructies met veel te hoge rente. Typisch 8% of zelfs meer, terwijl de rente voor windprojecten vaak minder is dan 3%. Een vertraging bij de projectuitvoering veroorzaakt dan al gauw een extra kapitale last. In sommige gevallen tot wel 60% van de totale kosten. De overheid kan hierin een rol spelen door risico’s af te dekken en zekerheden te bieden zodat de rente laag kan zijn. Vooral politieke onzekerheid is een stevig afbreukrisico, dat de rendementseis verhoogt.
En ook niet onbelangrijk:
De meeste energiemix scenariostudies laten zien dat in het jaar 2050 onvoldoende ruimte (op land en zee) beschikbaar is om 100% over te schakelen naar duurzame bronnen.
Overigens had je dat glasprobleem nauwelijks bij kassen omdat dit glas veel dikker is. Het glas verspreid zich bij vuur geen tientallen kilometers over akkers waar vee graast zoals bij zonnepanelen. Dit is een nieuw probleem. "Dit hebben we niet eerder meegemaakt".

[Reactie gewijzigd door Sando op 23 juli 2024 05:40]

In je bron gaat het ook over systeem kosten niet over de kern LCOE. Is je bron behoorlijk oud? Want zonnepanelen zijn nu goedkoper geworden. Ik weet niet hoe ze aan de LCOE van een SMR komen. Lazard heeft hem niet. Utility PV en onshore wind hebben de laagste LCOEs.
https://www.lazard.com/re...lized-cost-of-energyplus/

De rente heeft veel effect op de kosten van wind op zee. Maar nog meer op de kosten van kerncentrales omdat het plannen en bouwen langer duurt. Een hoge rente is vooral gunstig voor fossiele installaties die er al staan. Dit zie je ook in het rapport van Lazard.

De systeem kosten die erbij komen bij kerncentrales zijn wel lager dan bij zon en wind. In Nederland valt de impact daarvan nog wel mee omdat we veel gascentrale al gewoon hebben. Maar nu krijg je wel steeds meer dat de markt af en toe verzadigt is en je dus lagere prijzen krijgt. Terwijl de kosten niet dalen voor de investeringen.
En Nederland heeft nog erg weinig accu opslag. California heeft met ongeveer 40 miljoen inwoners nu al meer dan 5GW aan batterijen. Nederland zit denk ik nog ruim onder 0,5 GW. Beide hebben veel zonnepanelen.
In je bron gaat het ook over systeem kosten niet over de kern LCOE. Is je bron behoorlijk oud?
Het (eerste) punt van het KIVI is dan ook dat de kern-LCOE irrelevant is als je oprecht een discussie wilt voeren over de kosten. Wel slecht inderdaad dat er niet expliciet een datum wordt genoemd in het document, maar het position paper is op verzoek geschreven naar aanleiding van een debat in September 2022. Ik kwam bij dat rapport terecht door in het KIVI position paper die ik in mijn vorige reactie heb gelinkt door te klikken. De link staat hier.
De rente heeft veel effect op de kosten van wind op zee. Maar nog meer op de kosten van kerncentrales omdat het plannen en bouwen langer duurt.
Maar dat is precies het (tweede) punt: Hierdoor zijn kerncentrales onevenredig duur en deze kosten zouden omlaag gebracht kunnen worden door als overheid garant te staan aan de credietverstrekkers. Dat is niet mijn verhaal, maar het verhaal van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs.

Lazard is overigens zo'n credietverstrekker en investeringsmaatschappij die baat heeft bij een eindeloze bouw en 20-jaarlijkse vervangingscyclus van enorme windmolens op lastig te bebouwen plekken in plaats van een kerncentrale die 70 tot 110 jaar stroom blijft leveren. Het valt me op dat het voornamelijk ingenieurs en wetenschappers zijn die steeds becijferen en beredeneren dat kernenergie noodzakelijk en betaalbaar is, terwijl het vooral investeerders, lobbygroepen en politici zijn die windenergie de hemel in prijzen.
Ik vind de kern LCOE niet irrelevant. Maar de systeem kosten voor het geheel zijn inderdaad ook belangrijk.

Ik vermoed dat het En En En van Henri Bontenbal nog het meest realistisch is. Gewoon alles doen wat nodig is dan ben je het snelste klimaat neutraal.

Een kerncentrale wordt inderdaad goedkoper als de overheid garant gaat staan voor het gehele bedrag. Maar dit is ook zo voor wind op zee. Of de grid connecties. Uiteindelijk zijn het toch keuzes die politiek moet maken. En bij kerncentrales waarschijnlijk ook nog meerdere kabinetten achter elkaar.

Het klopt denk ik wel dat veel nuclear en alles met zon en wind andere mensen zijn.

Nederland zet nu ook op alles in als je het NPE leest. Dus ook 2 kerncentrales. Oplevering verwacht in 2035 en 2037.
Linkje naar podcast erover die ook de linkjes naar de documenten bevat.
https://energeia.nl/energ...eem-van-de-toekomst-eruit
dit is helemaal een goeie. En een kernramp is dan wel aanvaardbaar in vergelijk met een paar zonnepanelen die bij een brand kunnen verwaaien? Dan moet onmiddellijk elk huis bij extensie dat asbest bevat accuut onbewoonbaar worden verklaard. Het is zo een kinnezinnerig argument op zo veel niveaus van god los dat je denkt. Zucht. Een kind doet nog de was.
Overigens dat probleem kan waarschijnlijk relatief eenvoudig worden opgelost als er wat engineers mee bezig gaan. Voor verzekeringsmaatschappijen is het in ieder geval geen issue.

[Reactie gewijzigd door oks op 23 juli 2024 05:40]

Een kernramp is juist hetgene waar ik het meest bang voor ben. En waarom ik het liefst helemaal geen kerncentrales heb.

Want als het goed fout gaat is de nuclear exclusion zone groot. En al die grond is dan zeker niet meer geschikt voor landbouw en waarschijnlijk ook niet meer om te wonen of normaal te werken.

Glasdeeltje van zonnepanelen hebben ook hun nadelen. Maar die zijn wel heel heel veel beperkter dan de nadelen van een meltdown scenario.

Voor branden is het zeker bij nieuwe huizen slim over de zonnepanelen na te denken. Verder zou ik niet gaan omdat de risico's beperkt zijn tenopzichte van de winst omdat je geen CO2 uitstoot hebt en ook energie onafhankelijker wordt met zonnepanelen.
Diezelfde Jetten die denkt dat bakkers ook wel bij 120°C brood kunnen bakken. 8)7

D66 heeft de laatste kabinetsperiode meer ellende veroorzaakt dan dat menig mens zich voor kan stellen.
En demissionair willen ze daar nog vrolijk mee verder gaan.

/mijn politieke mening
Het schijnt nogal vervelend spul te zijn bij een brand. Niet alleen vanwege de giftige stoffen waardoor soms het astbest-protocol in werking moet treden. NOS: Weides vol glas van zonnepanelen na brand: 'niemand heeft hierover nagedacht'
Die glasdeeltjes opruimen is vervelend, maar geen rocket science: https://www.omroepbrabant...schone-wei-na-grote-brand

Ik ken toevallig 1 vd mensen achter deze oplossing. Als zij dat binnen een paar weken in elkaar kunnen knutselen, dan is dat best op te schalen en te fixen. Dat gedeelte van het geschetste "probleem" is dus vrij makkelijk en relatief goedkoop op te lossen.

Stel je nou eens een fikse brand in je kerncentrale voor: succes met stofzuigen...
Waarom zou je stofzuigen na een brand in een kerncentrale? Ik vind persoonlijk dat kerncentrales vrij robuust en veilig zijn. De centrale in Zaporizja bijvoorbeeld is gebombardeerd, vloog in de fik en draaide volledig op wisselvallige noodvoorzieningen, zonder dat dit tot een nucleaire ramp heeft geleid. Voor Fukushima was zelfs een tsunami nodig om de kernramp te veroorzaken. Kernenergie is dus over het algemeen behoorlijk veilig. Bron. https://ourworldindata.org/safest-sources-of-energy]

Dat het misschien niet zo veilig aanvoelt voor sommigen heeft voornamelijk te maken met risicoperceptie.

In mijn ogen is kernenergie essentieel voor de energietransitie. Hoewel wind- en zonne-energie aantrekkelijke opties zijn, brengt de opslag ervan aanzienlijke technische uitdagingen met zich mee. Door ook kernenergie in te zetten, zouden we onze uitstoot sneller kunnen verminderen. Bovendien biedt het zelfs de mogelijkheid om ons kernafval te verminderen of recyclen. Bron.

Maar goed ik ben enigszins biased, mijn droombaan is namelijk die van Homer Simpson.
[...]

Stel je nou eens een fikse brand in je kerncentrale voor: succes met stofzuigen...
Ah, de bekende "salience bias". Statistisch gezien vallen er van begin tot eind, van opgraven tot onderhouden, inclusief de meest geaccepteerde consensus over de hoeveelheid slachtoffers bij ongelukken, nagenoeg evenveel doden per PWh bij zonne- en windenergie als bij kernenergie. Alle drie zo'n 30 per Petawattuur, een factor 20 minder dan de volgende veiligste energiebron: Waterkracht. Daarbij zijn de meeste kerncentrales uit de jaren '70 en net als bij auto's uit de jaren '70 waren die een stuk onveiliger dan een nieuw te bouwen auto. Je had in die tijd 250% meer verkeersdoden proportioneel aan de bevolking dan nu, terwijl het nu veel drukker is op de weg.

Daarbij wil ik nog de volgende quotes geven:

Verenigde Naties:
Time is running out to rapidly transform the global energy system. [Some] climate change trends are currently now irreversible, but there is still time to limit it with strong and sustained reductions in emissions (...) [However,] Over 70 reactors have been shut down since 2000, for political, economic or technical reasons. In most cases, these have been replaced at least partly by fossil-fuel power generation.
American Council on Science and Health:
Let's pretend that you are faced with a life-threatening cancer, and your doctors tell you that chemotherapy is the only realistic solution available. Would you take it? Most rational people would say yes. However, when it comes to energy and climate policy, there is little rationality to be found.
KIVI:
De meeste energiemix scenariostudies laten zien dat in het jaar 2050 onvoldoende ruimte (op land en zee) beschikbaar is om 100% over te schakelen naar duurzame bronnen.

[Reactie gewijzigd door Sando op 23 juli 2024 05:40]

We mogen Jetten dan misschien loven voor eindelijk actie te ondernemen maar tegelijkertijd is het ook zo dat we in de knoei zitten dankzij letterlijk decennia lang inactie van dezelfde partijen zo ook D66. Zij hebben deze problemen in het leven geroepen, zij hebben ondanks jaren van rapporten, ondanks meer dan 10 jaar vraag van de netwerk beheerders niks gedaan. En nu hebben we eindelijk een politicus die actie onderneemt, kun je er haast gif op innemen dat de volgende verkiezingen die volgende maand voor de deur staat, hij weer werkzoekende is.

Politiek Nederland wordt gekenmerkt door langzaamheid en slecht beleid. Het is toch van de zotte dat we ons energie voorziening uitbesteden aan bedrijven die in slechte tijden giga winsten maken? En wat doet politiek Den Haag? Een leuke zitting en meer niet. Basis behoeftes zoals energie maar ook water, internet enz. had men nooit moeten privatiseren. En als men dat toch wilt doen had men er zwaar bovenop moeten zitten dat enerzijds zekerheid in energie gegarandeert blijft en anderzijds winsten marginaal blijven.

Het is toch raar dat de overheid zwaar subsidieerd maar wij alsnog aan het korte eind trekken? Zo ook hier, bedrijven zijn bereid om te vergroenen maar ze kunnen het gewoon niet. Dat is toch de wereld op z'n kop?

Ik heb zelf met netbeheerders veel aan tafel gezeten 10 a 15 jaar geleden voor grote projecten. Dit soort plannen worden niet over een nacht ijs gemaakt maar de impasse na jaren ontwikkeling dat je plannen alsnog uitelkaar vallen is toch dieptriest en zeker voor zakelijk Nederland een dooddoener. Grote partijen verhuizen gewoon vanwege dit getreuzel.
dit is een plitieke discussie, dus dit is mijn persoonlijke mening, maar de ellende is toch echt door de VVD (en CDA) die al heel lang in het zadel zitten. D66 doet af en toe mee en dan weer niet. De VVD laat heel handig anderen steeds opdraaien voor hun visieloos geklooi, met als twee grote principes "concurrentie is goed voor de consument" wat niet waar is want we hebben van alles nog maar twee of drie grote spelers en de aandelhouders profiteren het meest, en "de markt reguleert zichzelf" waar ze dan 3-4 jaar voor krijgen, als het niet naar wens gaat. Maar helaas denkt de markt alleen aan korte termijn winst mmaximalisatie en reguleert ziczelf helemaal niet. Met die principes hoeft de regering steeds niets te doen of schuiven maatregelen door naar de volgende regering.
Jetten heeft hier toch echt heel veel georven van het belied van de afgelopen 20 jaar.
nou wil ik zeker niet alles wat D66 doet goedpraten (verre van zelfs) maar als je met 2 reuzen samenwerkt die alle 2 rechtser zijn dan jij dan ga je als kleine ondeur gewoon netjes je mond houden als de grote mensen praten... ja heel soms krijg je wel eens een snoepje als je lief bent wezen spelen want uiteindelijk hebben ze je goede gedrag wel nodig (die paar zetels). maar echt veel heb je natuurlijk niet te vertellen.

dat was in andere tijden wel anders.... toen bijv paars regeerde met pvda en vvd was d66 ook al de kleinere partij maar toen zat ze in het midden en kon ze binnen de coalitie nog wel eens schipperen door de ene keer de kant van de PVDA en de andere keer die van de VVD te kiezen.

stel je zou na de verkiezingen straks PVDA en het CDA als 2 grote partijen uitkomen met bijvoorbeeld resp 30 en 35 zetels dan heeft d66 er 5 en vvd er 13 (de rest naar overige partijen (doen er weinig toe voor dit voorbeeld)

kortom dan krijg je dus pvda met cda willen regeren - wilders zegt natuurlijk nee, FVD die wil je gewoon niet - dan kun je net zo goed helemaal gelijk stopen een een dictator instellen . D66 is te klein dus ondanks zijn grote verliezen gaan we toch met de VVD moeten onderhandelen.

en weet je wat er dan gebeurd? vvd krijgt 1 boon (cadeautje) en ze mogen kiezen tussen een rijkemensen-subsidie of het handhaven van 0% belasting op divident of wellicht kiezen of weet ik wat...

maar voor de rest houden ze gewoon hun...... dicht en doen ze braaf mee net als d66 nu deed


kortom regeren is altijd compromissen sluiten - en als klein partijtje is dat vaak - kies je boon en slik verder wat je te slikken krijgt en hoop er maar op dat je soms in de marge nog iets kunt betekenen voor jouw doelgroep.
Die rapporten zitten er soms ook behoorlijk naast. Nu er wat regels zijn verbetert zie je dat bedrijven nu wel de accu opslag aan het op pakken zijn. We krijgen nu waarschijnlijk veel meer opslag erbij op korte termijn dan CE Delf en Berenschot verwachten. Deels ook wel omdat het net overbelast is.

Ik weet niet of energie echt beter gaat als de overheid alles gaat regelen.
WKK's bij tuinders bijvoorbeeld die kunnen soms echt alles gebruiken of verkopen. De stroom, de CO2 en de warmte. Dat zal je met een andere centrale niet snel lukken.
Zonnepanelen wil je uiteindelijk op gewoon de meeste daken hebben liggen. Alleen dan moeten ze wel slim zijn en terug gaan regelen bij overaanbod op een landelijke schaal. Nu doen ze dit alleen bij een lokaal overaanbod. Dus die gaan je ook niet helemaal centraal regelen als een nuts voorziening.

Uiteindelijk hoop ik dat de slimme DC netten komen als de DC meter is goed gekeurd. Dan hoef je veel minder markt te hebben en te te plannen zoals nu bij de AC netten. Die energie markten zijn echt ingewikkeld.

Uiteindelijk is er denk ik geen enkel land met het perfecte politieke systeem om dit soort dingen te regelen. Noorwegen heeft het denk ik nog het beste voor elkaar. We kiezen verder ook zelf de partijen in een democratie.
Ter verduidelijking:

Wat is een WKK?
Bij warmtekrachtkoppeling (afgekort wkk) wordt tegelijkertijd warmte en elektriciteit geproduceerd met behulp van een motor op één brandstof.
en even ter verduidelijking

in de glastuinbouw gebruikt men dit itt wat je zou verwachten niet vanwege de stroom (want groeilampen zijn ondertussen grotendeels vervangen door leds en bovendien is stroom inkopen goedkoper dan stroom opwerkken.
ook gaat het niet voornamelijk om warmte - want die dingen heten niet voor niets broeikas. de zonnewarmte die overdag op het glas schijnt blijft snachts ook wel hangen -

nee het gaat voornamelijk om de CO2 die planten nodig hebben om te groeien ...

ik heb het zelfs wel zo meegemaakt dat we (vroeger) grote kachels lieten branden op aardgas om dan vervolgens het raam open te zetten zodat het niet te warm werd in de kas. alles om maar genoeg co2 te hebben. goden dank gaat dat nu 30 jaar later een stuk efficienter. wordt dat gas in een turbine gestookt zodat er ook daadwerkelijk nog nuttiger rest producten (waarmte systemen of electriciteitsopwek) van komen.

bron: ik ben opgegroeid tussen de kassen.
De reden van de problemen met de netten is veroorzaakt omdat de netbeheerders geen risicos mochten nemen. Zo wisten ze al heel lang dat de netten verzwaard moesten worden, alleen was niet bekend waar dat nodig was. Het zijn toch lange termijn plannen en als je verzwaard op een plek waar achteraf blijkt dat het toch niet nodig was dan is dat jammer.
Maar daardoor konden de netbeheerders dus ook niet voldoende investeren en lopen ze achter de zaken aan. En het is niet alsof er voldoende materiaal en mankracht is om dat heel snel op te lossen. Geld is waarschijnlijk niet eens het grootste probleem.
Een kleine nuance is wel dat Nederland gewoon uitzonderlijk goed gepresteerd heeft met het bijplaatsen van meer zonnepanelen. Hoe hard dat is gegaan zag je ook alleen in de best case scenarios en het is logisch dat er nu wat bijgestuurd moet worden. Dat neemt niet weg dat er ook zeker zaken zijn die men beter had moeten voorzien, maar over het algemeen gaat het niet zo slecht.
Volgens mij is de infrastructuur in de energie niet geprivatiseerd. En het water is ook niet geprivatiseerd. Het enige dat geprivatiseerd is zijn de leveranciers van energie. En internet is nooit in overheidshanden geweest. Misschien voor de duidelijkheid: internet is van niemand en van iedereen.
Het netbeheer is zo lang als ik mij kan herinneren en geloof mij, dat is heel lang een eigendom geweest van de decentrale overheid. De Rijksoverheid zorgde voor de infrastructuur tussen deze netwerken. Het enige dat gebeurd is, is dat decentrale netten zijn gefuseerd en dat de regio;s de verantwoordelijkheid kregen over de infrastructuur van de Rijksoverheid. Een voorbeeld: Den Haag en Rotterdam hadden beide onafhankelijk van elkaar een gemeentelijk netwerk. Deze zijn met meer netwerken in de regio gefuseerd. Vandaar ook dat de gemeenten aandeelhouder zijn in het netwerk. En wat die winsten betreft, die vloeiden terug in de diverse gemeentekassen en zijn besteed aan voorzieningen voor de burgers.
Ik ben het met je eens dat dit geld beter besteed had kunnen worden aan verbeteringen in het netwerk, maar dat heeft de centrale overheid tegengehouden.
Het is toch wel bijzonder dat D66 specifiek genoemd wordt, terwijl een partij als de VVD in al die decennia verreweg de meest stabiele factor is geweest in de kabinetten. Van de afgelopen ruim 40 jaar hebben we slechts 8 jaar een kabinet gehad zonder de VVD ...
Inderdaad, het is grotendeels politiek getreuzel vanwege teveel inspraak mogelijkheden.
Het kost ons dus kennelijk 10 jaar om een hoogspannings-leiding met bestaande technologie te bouwen.

Zelf woon ik tussen Rilland en Tilburg; daar komt een nieuw 380kV hoogspannings-traject:
2017 is er een besluit genomen waar ongeveer dat het traject moest komen,
2026 is het hopelijk klaar.

https://www.zuid-west380k...a9f-83fd-44d1c35ff8bd.jpg
https://www.zuid-west380k...0a1-a5a7-d15e69a59eda.png

VPRO had een mooie documentaire, over hoe men in Genua (IT) in 1 jaar een nieuwe brug kon bouwen nadat de vorige was ingestort.
Lang verhaal kort, maak 1 semi-dictator de baas en omzeil zoveel mogelijk inspraak procedures en politiek geneuzel.
Dat heeft voor en nadelen.

https://www.vpro.nl/progr...3-2024/maak-t-simpel.html
Veruit de meeste kabinetten de afgelopen 30 jaar hadden CDA en VVD aan boord. Dus geef die dan de schuld, niet linkse partijen.
4 oktober 2022. Dat is 10 jaar te laat. Welnu, 10 jaar geleden zat Jetten er nog niet, maar het geeft wel precies aan hoe naïef er door "groene" politici gedacht wordt om eventjes in een paar jaar het CO2-probleem op te lossen.
Ik zou niet de groene politici daarvan de schuld geven. Wanneer je oude verkiezings programma 's van bijvoorbeeld groen links bekijkt zie je dat hun ideeën vaak x jaar later de main stream ideeën worden. Die kolencentrales daar waren ze altijd al tegen. Bio massa is wel een foutje geweest, maar ook daar zijn de groene partijen vaak veel eerder met herstellen van de fout. Ik heb er zelf toen ook niet opgestemd trouwens.

Er zijn weinig mensen die denken dat je het CO2 probleem in een paar jaar kunt oplossen.
Ja, dus? Als het dus aan de groene politici lag waren de kolencentrales (en kerncentrales!) al 30 geleden gesloten en was het elektriciteitsnet nog veel minder voorbereid geweest? Waren zonnepanelen nog niet zo betaalbaar als nu geweest? Dus nee, ik geef ze zeker de schuld van naïviteit.
Dit is het GroenLinks programma van 2012. Waarbij de afhankelijkheid van Russisch gas al wordt benoemd.
https://dnpprepo.ub.rug.nl/534/1/GLTK2012prog.pdf

Zonnepanelen op alle overheidsgebouwen met daarvoor geschikte daken staat hier ook in bijvoorbeeld.

Investeringen in meer hoogspanningskabels staat er ook gewoon in. Smartgrids ook al.

3 van de 4 kolen centrales die nu nog in bedrijf zijn in Nederland zijn pas in 2015 inbedrijf gesteld. Dus 3 jaar na dit verkiezing programma. Waarin werd gezegd dat de kolencentrales er niet moesten komen.
Deze kolen centrales zullen dus niet veel opgeleverd hebben. Er zijn zelfs claims ingediend omdat ze zo snel weer moesten sluiten.

Zon en wind eerder en meer starten had wereldwijd impact kunnen hebben op de kosten toen en nu. Offshore wind werd ook pas betaalbaar toen Denemarken en daarna Nederland er mee begonnen.

Op het sluiten van de kerncentrales na zie ik weinig wat je punt ondersteund.
Helaas, je verdraait de woorden van dat programma. Wat daar staat is dat men een Europees hoofdspanningsnetwerk wil om zonnestroom uit Spanje hierheen te kunnen transporteren. Dat is niet vooruitdenken, dat is precies het dromen wat ik bedoel.

Ook wat die smartgrids wordt enkel gezinspeeld op het uitwisselen van elektricteit tussen huishoudens, van enig inzicht dat daarvoor het hele distributienetwerk op de schop voor moet, wordt niet gesproken, in tegendeel: Doordat enkel gesproken wordt over dat het stimuleerd moet worden, wordt er de suggestie gedaan dat het gewoon kan als de overheid een paar prikkels geeft. Het kan niet: Een fundamentele herinrichting van het distributienetwerk is daarvoor nodig en daarover is niets te lezen.

Wind eerder starten laat ik even voor wat het is, maar bij zon is redelijk duidelijk dat de massale uitrol van zonne-installaties mogelijk is geworden door massaproductie van zonnepanelen in het verre oosten. Daar was in 2010 geen sprake van. Dus je kon toen niet op dezelfde schaal als nu zonne-installaties uitrollen. Wel had je op tijd kunnen beginnen het elektriciteitsnetwerk erop voor te bereiden.
DC smartgrids hangen nu eigenlijk juist op de regels. Hierdoor mag je je nog niet facturen omdat er nog geen goedkeurde meter is voor facturen.

Nederland is verder wel behoorlijk ver met regels voor DC netten. Als die meter nu ook nog eens geregeld is, dan kan het uitrollen beginnen. Vooral voor een solarcarport met 20 parkeerplaatsen scheelt dit veel. Want dan kan alles DC blijven behalve een kleine net aansluiting. Scheelt ook de netbeheerders veel werk.


Voor adaptie is het soms juist 1 land wat maar genoeg hoeft te doen. Noorwegen heeft veel gedaan voor EVs door niet EVs erg te ontmoedigen en EVs juist te stimuleren ook met parkeerplaatsen bijvoorbeeld. Nederland in mindere mate ook.

China heeft de zonnepanelen wel goedkoper gemaakt. Doordat de Chinese overheid echt is gaan investeren erin. En ook de markt is gaan verstoren. Waardoor de zonnepanelen producenten hier failliet gingen. Daarvoor liep Europa voor.

Nederland is trouwens erg geschikt voor veel zonnepanelen en windmolens omdat we vanuit vroeger zoveel gascentrales hadden. Die kunnen snel op en afregelen.

Dus Nederland kon meer zon en wind installeren voordat we problemen krijgen dan andere landen.

Als ze letterlijk bedoelen dat er alleen een kabel naar Spanje moet. Dan is dat wens denken.
Maar zelf lees ik er ook meer het Tennet target grid plan in met een mesh van HV DC kabels duurzame opwek en interconects combineert alleen dan gaat het nog verder.
Is dat dromen de reden dat Engeland nu onderzoekt of zeekabels uit Marokko haalbaar zijn?

En met lagere prijzen door subsidie zou zonneenergie al veel eerder haalbaar zijn geweest.

Zonneenergie is jaren ontmoedigd door regeringen en energieproducenten.
Het zou heel goed op dromen gebaseerd kunnen zijn: Zoiets is alleen zinnig als Marokko een overschot heeft aan duurzame energie. Maar los van het duurzaamheidsvraagstuk, onderzeese kabels zijn om economische redenen zinnig. Nederland heeft zelf onderzeese elektriciteitskabels: De Nordned-kabel en de Britnedkabel. Met name via de Norned-kabel kunnen we duurzame waterkracht uit Noorwegen gebruiken. Daar heeft Noorwegen ook een overschot aan. De Britned-kabel dient vooral om Nederlandse en Britse centrales energie te laten uitwisselen, zinnig als er in jouw land op het moment lage elektriciteitsprijzen zijn, daar gaat niet noodzakelijk groene stroom overheen.
Da's lekker... Decennia rechts aan de macht, maar het is de schuld van groene politici dat we nu nog niet klaar zijn voor hernieuwbare energie. Kan werkelijkwaar niet begrijpen hoe je die gedachtekronkels recht kan breien in jouw hoofd...
Wat een gezeur, dit heeft niets met links-recht-of-midden te maken. Hou gewoon op met het zoeken naar een schuldige, verspilde tijd en dient geen enkel doel.

Feit: het gebruik van energie, elektriciteit, neem exponentieel toe. De jaarplannen die over 20-30 jaar gaan, zijn gewoon door de realiteit achterhaald. Had de politiek, weer een begrip om een schuldige aan te wijzen maar het zijn gewoon vertegenwoordigers van ons stemgedrag, had de politiek dit kunnen voorzien? Gekeken naar immigratie / toename van de bevolking was er een noodzaak om een beetje op te schalen en dit vertaalde zich in kleine aanpassingen van de langjarige netwerkplannen.

De trend die sinds pak-em-beet 2000 is ingezet om te vergroenen, ik weet dat er eerder vergroeningsideeën waren maar sinds 2000 wordt dit ook door "het publiek" opgepakt en zien we groene producten als een geaccepteerd concept en kopen we bewust geen grijze stroom meer. Dit concept, in combinatie met een twee kanten op functionerend netwerk (niet alleen kolen/gas centrales maar ook de zonnepanelen, de windparken op zee etc.) zorgt voor een exponentiële inzet van het netwerk. Het is een samenloop van hoe wij nu naar elektriciteit kijken die voor 2000 gewoon niet te verwachten was. Ter indicatie, het geschikt maken van alle verdeelunits voor bi-directioneel transport, stond begin jaren 2000 inschat met meer dan 10 jaar en toen kwam daar de zonnepaneel subsidie ... (is nog steeds niet afgerond door schaarste bij monteurs).

Het traditionele centrale-naar-huis netwerk is voorbij, is geschiedenis. Het inrichten naar een bi-directioneel netwerk kost gewoon tijd. Bevat veel compleet nieuwe functionaliteit. Door subsidies op bijvoorbeeld batterijen kun je de pijn verlichten maar niet voorkomen. Innovaties gebeuren alleen als er pijn is, er zullen de komende tijd veel verbeteringen komen en ook een flink aantal falen, dat is onderdeel van innovatie. Laten we stoppen met schuldigen zoeken, met achteruit kijken, maar naar voren gericht oplossen.
Bij alle problemen waar we momenteel mee zitten (bijv. Kinderopvangtoeslag, aardbevingen groningen, krapte op het energienet, overschakelen naar groene energie, stikstofproblematiek, ga zo maar door) blijkt keer op keer dat er ver voor de problemen aan al meer dan genoeg experts en klokkenluiders zijn geweest die aangeven dat het echt de verkeerde kant op gaat, of dat nieuw beleid bepaalde slechte uitkomsten zouden hebben.

Feit is dat in de jaren van kabinetten Rutte systematisch op heel veel vlakken niks gedaan werd met deze meldingen en rapporten, sterker nog vaak werd het tegenovergestelde gedaan (bijv nog eens extra gas pompen terwijl al duidelijk was dat aardbevingen steeds frequenter en heviger werden).

Bij de krapte op het energienet is dat niet anders, dat is al heel lang bekend en wordt ook al tijden gezegd dat investeringen nodig zijn, anders kregen we de situatie waar we nu in zitten: bedrijven kunnen niet aangesloten worden en zonnepanelen vallen uit bij piekdagen.

Eindverantwoordelijke van dit soort investeringen is wel degelijk ons kabinet, en natuurlijk moet je hun daarvoor aan hun verantwoordelijkheid houden (of zoals jij zeg, "de schuld geven") als ze daarop slecht beleid voeren. Natuurlijk kost het ombouwen van ons net tijd en geld, maar als je jarenlang beleid voert om dit maar minimaal te doen...
Het is een psychologisch fenomeen dat mensen pas gaan aanpassen als het echt nodig is. Zit gewoon diep in de mens. Toen je baby was en begon met kruipen gaan de meeste babies eerst achteruit ondanks dat iedereen je vertelt dat je naar voren moet. Als je begint met lopen, val je regelmatig ondanks dat de hele omgeving roept: "pas op je valt!". Iedereen kan van alles vertellen maar de meeste dingen moet je tegenaan lopen.

Elk kabinet, maar als jij graag Rutte als boeman wilt ga je gang, elk kabinet schuift grote investeringen ver voor zich uit omdat de korte termijn "miep van 3 hoog achter heeft geen eten" belangrijker is dan een saai rapport met een mogelijk probleem over 10-20 jaar. Al die rapporten zijn inderdaad geschreven maar hebben volledig gefaald in het duidelijk maken van de urgentie en heel eerlijk "miep van 3 hoog achter" is ook in de media belangrijker dan het uitleggen waarom een infrastructuur die nu goed werkt over een decennium waarschijnlijk wel eens minder zou kunnen werken - lekker vaag. (dit nog los van het feit dat het hele energie concept volledig is omgeslagen, bij bepaalde situaties na een kritische massa ben je gewoon verrast).

Maar thuis doe jij precies hetzelfde. Als jij je huis moet schilderen dan kijk jij of het nu echt nodig is, of nog een jaartje kan liggen. Grote dingen die niet onmiddellijk winst opleveren, stellen we liever uit totdat het echt moet. Het voordeel van wachten is, dat de urgentie dan ook echt duidelijk is en je door de oppositie niet neergesabeld wordt op een vaag plan voor de toekomst of vervelende vragen van je partner moet beantwoorden of deze investering wel echt nu nodig is.

In de breedte erger ik mij aan mensen die wijzen naar alle rapporten, toen die rapporten geschreven waren, maakten diezelfde personen ook geen amok. Nu de wijsheid achteraf staan er een aantal "waarom heb je niet gereageerd?". Dat is sublieme wetenschap. Uiteindelijk heeft de politiek gedaan dat wat jij wilde, want jij hebt gestemd en de meesten vinden "miep van drie hoog achter" simpelweg belangrijker.

Laten we ophouden met een guillotine klaarzetten om zelf de handen te kunnen wassen in onschuld, nutteloos. We hebben een probleem dat nu aandacht nodig heeft.

[Reactie gewijzigd door hamsteg op 23 juli 2024 05:40]

Toch raar dat we hier op Tweakers wanbeleid juist proberen te praten. Sinds 2002 hebben we Balkenende gevolgd door Rutte, dat is dus ruim 20 jaar beleid door VVD (en Co.) VVD staat hier niet alleen in, maar het mag duidelijk zijn als je ruim 20 jaar de premier in handen je toch wel een stukje verantwoordelijkheid hebt. Zij hebben de privatisering van onze energie, water en internet doorgezet. Natuurlijk speelt de EU hier ook parten in, natuurlijk zijn er meer dan een partij, maar we hebben gewoon 20 jaar VVD aan de top.

Nu is het natuurlijk zo dat niemand zit te springen om grote investeringen te doen, maar dat is niet geheel juist. Het pijnpunt wat je al aanhaalt niemand staat te springen om onderhoud te doen. Onderhoud aan bruggen, ziekenhuizen, elektra is niet sexy. Niemand komt langs wanneer je een fles champagne kapot slaat op een nieuwe electricteits paal. Maar toch zie je dat politiek Nederland zeer bereid is om via subsidies grote investeringen te doen.

Maar daar zie je ook dat enige visie zo ook hier ontbreekt. Men wappert van links naar rechts als het op zonnepanelen aankomt. En ondanks we ruim 10 jaar zo niet 15 jaar al praten over krapte op ons netwerk, doet Den Haag niets. Let wel zij zijn specifiek verantwoordelijk voor wat met ons net gebeurd (of in dit geval niet).

Nou het mooie is, "wij" zijn hier gewoon verantwoordelijk voor, we blijven dezelfde partijen verkiezen en dezelfde partijen blijven dezelfde lijn doorzetten. Je kunt niks meer verwachten. Maar dat betekend niet dat als burger zijnde geen mening kunt hebben en de schuldige zeker kunt aanwijzen. We hoeven geen guillotine klaar te zetten, maar nieuwe leiders die misschien wel een stukje visie hebben kan geen kwaad. En tegelijkertijd is er helemaal niets mis mee dat we Rutte (en Balkenende) aanwijzen voor de grote fouten die ze maken.
30 jaar geleden werd ook gewaarschuwd tegen stikstofproblemen. Ook energietransitie, opwarming en veel andere dingen die nu echt problemen zijn werd toen al voor gewaarschuwd. Maar rechts vond dat allemaal maar onzin.
Dat is helemaal niet waar. Er zaten ook linkse partijen en midden partijen bij. Zo rechts is het helemaal niet geweest.
VVD heeft duidelijk de hoofdlijnen van het beleid bepaald. CU is rechts conservatief met wat linkse trekjes. D66 is centrumrechts met wat groen beleid om het groene alternatief op de VVD en CDA te kunnen zijn. PvdA heeft in hun tijd met de VVD hun linkse ziel verkocht en allerlei rechts beleid doorgevoerd... CDA is rechts conservatief. PVV is populistisch rechts met rechtsextreme trekken.

Dat ze hier en daar ook wat links ruikend beleid hebben gevoerd betekent niet dat het linkse kabinetten waren.
PvdA is zo enorm meegegaan met rechts beleid dat ze daar enorm op zijn afgestraft. Wie van links heeft er nog meer meegeregeerd?
D66, christenunie. PVV (heeft veel linkse dingen in zijn partij programma centrum-links Sociaal-maatschappelijk), CDA, Zoals ik all zeg een hoop midden partijen. VVD is ook midden en niet rechts want pro EU en gaat heel vaak mee met links.

[Reactie gewijzigd door TheDudez op 23 juli 2024 05:40]

Sorry maar ik moet altijd lachen als iemand D66 links noemt. Die zijn rechts-progressief. Of zelfs VVD links (overduidelijk rechts). VVD is het meest rechtse wat we hebben voordat je bij de extreemrechtse partijen uitkomt die de rechtstaat niet respecteren. Ik wil als links stemmer helemaal niet geassocieerd worden met zulk beleid. Pro-EU is helemaal geen eigenschap van links, eerder dat anti-EU een eigenschap is van extreem-rechts. PVV heeft inderdaad wat linkse trekjes, maar ik denk dat hun achterban niet graag wil erkennen dat ze eigenlijk links beleid willen.
sorry maar in mijn ogen is D66 links kijk maar naar de klimaat trekjes van die partij. Maar om heel eerlijk kunnen we niet echt meer van links en rechts spreken. Alleen FVD zou ik als rechts willen bestempelen. Maar zelfs die heeft een paar linkse trekjes.
PVV heeft best veel linkse trekjes, veel PVV stemmers (maar ook lang niet alle) kwamen in het verleden ook van de PvdA en SP. Vaak de wat conservatieve linkse stemmers. De VVD kan je zeker centrum-rechts noemen, echt rechts is bijv. JA21 en de SGP. D66 is centrum-rechts, maar dan iets progressiever dan de VVD (begon ook ooit als afsplitsing van de VVD).

De enige partij die extremistische ideeën uitdraagt is de FvD. Iedereen rechtser dan de VVD voor een extremist uitmaken is gewoon smaad en werkt schadelijk polariserend. Weet je uberhaupt wel wat dat extremisme is waar je mensen van beschuldigt? Het meeste extremisme in Nederland van de laatste decennia (en het was gelukkig niet veel) kwam trouwens van extreem-links, dat is zeker niet iets dat typisch rechts is ;)
VVD, CDA, PVV en CU zijn rechts. D66 is centrum rechts. PVV heeft een paar linkse puntjes in het programma om domme arbeiders te trekken, net als dat de christelijken wat linkse puntjes hebben om diezelfde groep te trekken
Ja typisch he... Stoor mij ook mateloos aan dit soort onzin. Hoezo plaat voor je kop hebben 8)7
En jij wist tien jaar terug al van alle problemen die nu spelen? Ik hoor graag wat er over tien jaar allemaal mis is gegaan waar jij ons nu voor gaat waarschuwen.
Het is natuurlijk wel een beetje de taak van de overheid om wat jaren vooruit te denken. Dat hoeft een minister niet helemaal zelf te doen, daar zit een heel apparaat achter. Maar beslissen op de gegevens van vandaag wat er morgen moet gebeuren kan je bij wijze van spreken aan een aap overlaten. Overheden in NL moeten 'ns wat meer vooruit gaan kijken (anders kan je dit soort grote infrastructuren nooit goed geregeld krijgen) ipv alleen maar naar hoeveel stoelen ze kunnen halen de eerst volgende verkiezingen. maar goed...
De overheid bestaat uit politieke partijen en die partijen kijken naar de toekomst via hun eigen politieke verrekijker en maken beslissingen op basis van dat politieke idealisme. Kijk naar de afschaffing van de huizenplanning van 10+ jaar geleden, dit omdat de VVD als politieke ideologie heeft dat de bedrijven de markt correct kunnen bedienen. 10+ jaar later zien we dat die politieke idiootologie toch niet overeenkomt met de werkelijkheid...
10 jaar geleden kon ik al rekenen ja.
Ik wist 30 jaar geleden al van stikstofproblemen en opwarming. Ik weet al evenlang van overbevolking. Maar rechts wijst dit nog steeds van de hand.

Wil je mijn voorspelling? Over 30 jaar zijn er 13 miljard mensen en geen natuur meer. Alles is dan gesloopt ter meerdere eer en geld voor de ultrarijken
Biomassa Frans T. wil anders wel de dienst uit gaan maken.
Sorry maar we hebben meer dan een decennium rechts gehad in het zadel…

Dus ga niet groene politici de schuld geven dat de conservatieven niet investeerden in het net wasr de groene lartijen al jaren zeggen ga voor batterijen en net verzwaring en lasten deling met meer landen.
Hmmm.... te kort door de bocht: Het is de VVD (waar ik helemaal geen fan van ben) die lang aan de macht is geweest, maar de VVD is niet de drijvende kracht geweest achter de groene plannetjes. Dat waren aanvankelijk PvdA en nu D66, beide geen rechts partijen. GroenLinks heeft inderdaad in de oppositie gezeten dus ontloopt directe verantwoordelijkheid, maar het betekent niet dat hun invloed nul is geweest. Allesbehalve, het hele biomassafiasco had GroenLinks via lokale, provinciale en op Europees vlak een flinke vinger in de pap.
Vind dat wel erg makkelijk.

Wat zegt groen al 30 jaar?
Isoleer zodat we minder gas gebruiken
Verlaag onze afgankelijkheid van gas en oliestaten. (Dat was heel fijn geweest de laatste 2 jaar)
Ga om naar de warmtepomp,
(Zelfde idee)
Meer zon en wind energie
En om dat te onderstuenen leg hoog voltage lijnen over europa neer zidat we kunnen delen (zelden overal te winderig, of niet genoeg)
En recentelijker gebruik batterijen.

Enige waar ik het dan weer niet mee eens ben is de kruistocht tegen nucleair, maargoed geen partij is perfect.

Punt is , als coalitie partij lrijg je 1-2 puntjes die je kan doordrukken niet de rest.

Gelukkig hebben we iig meer zonne en wind projecten gekregen door die partijen, zonder dat hadden we met de oekraine kwestie nog veeeeel meer moeten betalen, of nog erger de thermostaat nog veel lager en stroom onbetaalbaar,

Maarja de rest was “te duur” terwijl we dit al minimaal 20 jaar aan zien komen en serieus in de laatste 10

En ja kunnen we wel zeggen dat dat niet de vvd is, maar die heeft als enige dit constant genegeerd.

Maargoed das genoeg politieke scapegoating, we moeten gewoon:
- aan de (wijk) accu’s
- veel hvdc lijnen over europa
- lokaal net verzwaren
- uurlijk tarief zodat energie spreiding winstgevend wordt (de duck curve)
- subsidieer private accustorage.
- subsidieer thermal storage
(Kan eigk ook indirect door uurtarief)
De groene plannetjes zijn prima. Het enige dat links fout heeft gedaan is akkoord gaan met biomassa, waar ook toen al voor is gewaarschuwd.

Ook had links harder moeten sturen ook waterstof bij energieoverschot
Jetten zat met Energie Nederland om tafel om dingen als prijsplafonds in te richten. Dynamische leveranciers is toen niets gevraagd. Daardoor hebben we met zijn allen de winst mogen garanderen van Essent, Eneco, en Vattenfall. Dat geld had ook kunnen geen naar meer subsidiesom fatsoenlijk te isoleren..
Ik vindt het echt jammer dat het prijs plafond toen niet op dynamische tarieven is ingesteld. Dat had een gigantische stimulans kunnen zijn voor dynamische contracten en het had waarschijnlijk ook nog eens veel goedkoper geweest.
En we hadden dan nu meer slim verbruik gehad, meer bewustzijn van de prijsverschillen in de momenten en veel minder issues met overaanbod op het ene moment en tekorten(hoge kosten) een paar uur later.
Nederland heeft ook wel de meeste problemen met het net omdat we minst op slim verbruik en opslag sturen van de ons omringende landen. Waardoor je grote netaansluitingen aanvraagt en gaat gebruiken.
Het klopt dat lokale opslag een netaansluiting kan ontlasten maar er is wel degelijk een probleem met een energienet dat verkeerd is ingeschat door de versnelde transitie naar elektrische verbruikers en economische welvaard en de opkomst van zonnepanelen.

Hoe logisch het ook klinkt, het is te kort door de bocht. Dit is niet de meest efficiënte en effectieve inzet van schaarse middelen in de energietransitie. Je hebt hoe dan ook een net nodig met meer bandbreedte.

Natuurlijk moet er veel meer lokale opslag komen maar batterijen staan nog in hun kinderschoenen en zijn heel zijn voorlopig nog heel erg kostbaar. Veel batterijen zijn er ook enkel om heel kortstondige tekorten op te vangen. Dat gaat soms over miliseconden om het net te stabiliseren.

Het fundamentele idee achter omvangrijke lokale opslag (zeldzaam vandaag door de kostprijs) draait niet om het ontzien van het net, maar om het lokaal en goedkoper maken van energie, aangezien het importeren van energie bij een tekort altijd aanzienlijk duurder is. Ook helpen batterijen het net te stabiliseren.

Het doel is om de invoer voor balans zo min mogelijk te houden, maar wanneer een regio plotseling 90% van zijn energiebehoefte moet importeren, is die netwerkbandbreedte wel effectief nodig. Batterijen dragen bij aan het balanceren en het enigszins afvlakken van de pieken, maar kennen een duidelijke limiet.

Dus ook bij energiebalancering met lokale opslag moet de maximale capaciteit van uw net blijft verhoogd worden om energiezekerheid te garanderen of net het Europese net te balanceren door aan een ander land met toevallig weinig wind en zon extra energie te leveren. Als die energie niet naar buiten kan sta je nog nergens.

Je gaat die extra capaciteit dus hoe dan ook nodig hebben omdat je ten allen tijde enegrie moet kunnen importeren en exporteren naar andere delen van het land of Europa

Claimen dat een gebrekkig slimverbruik en beperkte opslag de hoofdoorzaak is van het probleem is gewoon niet waar. Het levert zijn bijdrage aan het probleem maar het is geen hoofdoorzaak. De hoofdoorzaak is een verkeerd uitgerekend elektricitietsnet en mogelijk het gebrek aan politieke moed om over hoogspaningslijnen te spreken. Die liggen altijd gevoelig.

[Reactie gewijzigd door Coolstart op 23 juli 2024 05:40]

Er is nog veel extra transportcapaciteit uit het net te halen met behulp van een een slimmere contracten en slimme sturing op basis van de werkelijke belasting in plaats van de boekhoudkundige werkelijkheid waar de netbeheerders in leven. Vol is niet echt vol maar alleen op bepaalde momenten als pieken van verschillende gebruikers samenvallen.

Oplossingen zoals slimmere sturing en accu's kunnen decentraal door de markt (en een beetje hulp van de netbeheerders) uitgerold worden en veel sneller opgeschaald worden dan fysieke uitbreiding van het net. Het is wel verstandig om op beide in te zetten.
Nederland heeft veruit de meeste netproblemen als ik het goed begrijp van de landen in de buurt. In België hebben ze met het capaciteits tarief de piek vraag en piek leveren behoorlijk verminderd.

Het is zeker niet alleen opslag maar ook slim verbruik waar we meer mee moeten doen. Door bijvoorbeeld je warmwater rond 13:00 extra te verwarmen. Daalt je piekvraag rond 20:00.

België en Duitsland hebben meer batterijen dan Nederland heeft. De kosten zijn nog wel hoog. Maar de kosten van batterijen zijn zeker niet de enige factor. Door een combinatie van echt veel dingen zag je nooit batterijen op het TenneT netwerk. De grootste batterijen van Nederland stonden altijd op het Windnet netwerk. Dit speciale netwerk heeft minder lastige regels. Deze waren alsnog maar 24 MW en 48 MW.
https://nieuws.eneco.nl/g...e-batterij-van-nederland/

We hebben inderdaad meer net capaciteit nodig. Maar we hebben die batterijen ook nodig. Om de periodes met weinig zon en wind te kunnen overbruggen. Hoeveel zonnepanelen je ook neerzet, zonder batterijen heb je in de nacht een tekort. En meestal in de avond al. Het is niet A of B. Maar A en B die we nodig hebben.

Met kabels zijn we al wel hard bezig. Nederland heeft ook ingezet op eerst kabels. Maar de rest hebben we erg weinig gedaan. Dit jaar komt de rest wel erbij. Vandaag is het bekend geworden dat flex eigenlijk verplicht gaat worden.
En gelukkig ook dat de procedures voor kabels versneld gaan worden. Maar het is echt goed aan het vastlopen voor de mensen/bedrijven die nog onvoldoende of zelfs geen vermogen beschikbaar hebben.
Naar mijn mening blijft het grootste probleem in Nederland dat men hier altijd zelf het wiel weer opnieuw wil uitvinden.

Dat is iets wat wel vaker het geval is, het OV kaart systeem was ook zo’n dingetje.
Niet een bestaand goed werkend systeem uit een ander land over nemen, nee we moesten zonodig weer zelf iets uitvinden.
De afgelopen wat ? De afgelopen jaren is er heel erg veel geld geïnvesteerd in het net.
Geld is het probleem nu niet maar personeel , ze zijn niet aan te komen
De afgelopen decennia. Dat er sinds kort als een dolle wordt geïnvesteerd werkt nu prijsopdrijvend, waardoor voor de kortzichtigheid uit het verleden de consument moet opdraaien. Het is niet dat die kan kiezen tussen netbeheerders, en die laatsten hebben de energietransitie niet juist ingeschat.
Het is netbeheerders wettelijk verboden om meer capaciteit aan te leggen dan de huidige vraag. Die hebben al jaren geroepen dat het vast zou lopen.

De politiek heeft liggen slapen, en toen zij wakker werd, dacht ze de netverzwaring met een knip met de vingers te kunnen regelen.

Frans Timmermans durfde bij Jinek vlak na de inval in Oekraïne met droge ogen te beweren dat als Nederland het echt wilde, we in driekwart jaar van het gas konden.
[ ] Geschikt
[X] Ongeschikt
Dan had de netbeheerder harder moeten roepen. Het is de taak van de netbeheerder om het net te beheren, als dat niet lukt omdat een minister niet van plan is de wet te wijzigen had de netbeheerder die taak terug moeten geven aan de politiek. Ik heb in de vorige decennia, tot een jaar of twee geleden, nergens een artikel gelezen waarin de netbeheerders roepen dat ze tegen dovemansoren praten als ze het hebben over capaciteitsuitbreiding, dus zo hard hebben ze nou ook weer niet hun best gedaan.
Hadden ze zich vast moeten plakken op de A12? Soep tegen een schilderij moeten gooien?
Hou op met me. Dit is 100% de schuld van de politiek.
Dït schrijf ik: "Het is de taak van de netbeheerder om het net te beheren, als dat niet lukt omdat een minister niet van plan is de wet te wijzigen had de netbeheerder die taak terug moeten geven aan de politiek." Maar nee, liever blijven ze nog even doen alsof ze geen nutsbedrijf zijn en gewoon doorgaan op de oude voet, er moet tenslotte ook geld worden verdiend.
Netbeheerders zijn uiteindelijk niet degene die het beleid bepalen. Als je keer op keer aangeeft dat verandering nodig is, maar beleid en wetgeving passen ze daar niet op aan, wat moet je dan nog doen?
Toch heeft hij gelijk. We doen hier altijd een potje moeilijk terwijl een combinatie van uitfaseren en andere standaarden aanhouden je al heel snel naar iets anders kunnen brengen. Maar dat is nou altijd het probleem hier, we willen van alles zolang het maar niet ons eigen beinvloed.
Wees realistisch. Alleen al het net verzwaren kost 10 jaar. En wat denk je van 4000 windmolens bouwen, vijf miljoen warmtepompen installeren etc.?
Dat wel,
Maar dezelfde infra gebruiken voor ander soort gas had veel sneller gegaan.
Wat en hoe hij dat in gedachte had geen idee.
We zaten in de maag met de boycot van Russisch gas. Toen stelde Timmermans bij Jinek voor dat Nederland in plm. driekwart jaar van het gas zou gaan. Timmermans zag een win-win situatie: Rusland boycotten en beter voor het klimaat.
Ik beschouw de man als een fantast. Het is niet de eerste en ook niet de laatste keer dat hij regelrechte onzin verkoopt.
Ja, met kolen centrales :)
Of biomassacentrales, het klimaatneutrale stokpaardje van Frans Timmermans. :+
De netbeheerders wisten wat er kwam maar konden door wetgeving niet voldoende inspelen op de problemen. Ze mogen geen risico's nemen en dus ook niet investeren als ze niet zeker wisten dat het op die plek nodig is. Dus als je op locatie A investeert en het had locatie B moeten zijn, dat wilde men niet. Dat kwam door wetgeving.
Dus het is onzin om de netbeheerders de schuld te geven als deze met handen gebonden waren door wetgeving.
Het zijn netbeheerders, hun primaire taak is het net te beheren. Als jij weet dat er 100 extra werknemers komen in jouw bedrijf ga je je netwerkcapaciteit uitbreiden met nieuwe switches etc. Als de netwerkbeheerders van ons elektriciteitnetwerk weten dat er congestieproblemen gaan ontstaan moeten ze zich hard maken dat die problemen worden voorkomen. Ik heb totnutoe alleen gelezen dat ze roepen dat ze het niet mogen, maar nergens gelezen wat hun inspanningen waren om dat verbod in te trekken.
Netbeheerders roepen al jaren dat investeringen nodig zijn om netcongestie voor te zijn. Onze overheid luisterde daar gewoon niet naar.
Dat is nou net wat ik zeg. Ze roepen het al jaren, maar wanneer zijn ze begonnen met dat roepen, en tegen wie? Hebben ze kamerleden benaderd, gesprek aangevraagd met de minister, een fatsoenlijke bewijsvoering opgetuigd voor hun aanvraag om te mogen investeren? Voor pakweg 2019 heb ik geen enkel bericht van de netbeheerders gelezen waarin ze hun nood klaagden.
Ze mochten niets doen van de overheid. Er was geen geld voor investeringen. Dat keurden verschillende kabinetten af
Dat zal, ik heb het niet in het nieuws zien staan, anders dan dat de netbeheerders dat zelf hebben gezegd. Maar als je kijkt dat bijvoorbeeld de inlichtingendiensten met (al dan niet valide) argumenten de wet in 5 jaar meerdere keren kunnen laten aanpassen, waarom hebben de netbeheerders dan in 20 jaar niets voor elkaar gekregen? En hoe komt het dat we in de laatste 50 jaar wel voldoende capaciteit hebben gehad? Was er in 1970 zo'n overcapaciteit dat investeren niet nodig was, behalve vervangen van verouderde installaties? En was het toen echt niet toegestaan die vervangers wat meer op de toekomst gericht te laten zijn? Als directie van een netbeheerder is er gewoon niet hard genoeg aan getrokken.
Netbeheerders hebben geen kinderporno en terrorisme als drogreden.

Juist omdat de regering zoveel bedrijven wil binnenhalen en die lage energietarieven aanbood is dat ontstaan.

Datacenters met goedkope stroom lokken om zogenaamd veel goede banen binnen te halen is 1 van de redenen dat we te weinig stroom hebben.
Makkelijk praten achteraf, er was toen geen use case voor want we pompten nog als een malle gas uit Groningen. We wilden wel minder gas ivm het milieu maar het stoppen van Groningen en de oorlog in Oekraïne heeft de laatste jaren alles in een mega stroomversnelling gezet waar niet tegen op te investeren was
Klopt. Er is gewoon een flink te kort aan goed geschoolde monteurs. Heb een aantal maanden bij een bedrijf in zonnepanelen gewerkt en het was echt een drama om aan goed en gemotiveerd personeel te komen die panelen kunnen legen en aansluiten. En dan heb ik het echt over een goed bedrijf wat de regels naleefde incl veiligheid tijdens het leggen. Geen goedkope beun BV.
Wat wij aan personeel hadden was voornamelijk niet Nederlands sprekende jongens met beperkte kennis die de handjes waren en een Nederlands sprekende jongen in elk team die dan de communicatie deed richtingen de klant. Dit om maar een aantal teams op pad te krijgen.

Maar dit probleem speelt al jaren als je kijkt naar het aantal jongeren wat nog echt de handen vies wil maken. Vond het ook goed om laatst te horen dat er meer aandacht gaat komen voor de (uitvoerend) technische vakken en dat dit ook meer waardering krijgt.

Het heeft misschien niet direct te maken met dit item, maar kan het maar niet vaak genoeg benadrukken.

Ik lees dan ook dat de salderingsregeling onzeker is. Hoezo. Het is al jaren bekend dat de salderingsregeling in 2030 zou stoppen. Dit hebben ze later (weet ff niet meer wanneer) aangepast en met een jaar opgeschoven waarbij de afbouw wat sneller afloopt dan voorheen. Maar ook dan zijn de zonnepanelen niet ineens zinloos.
Jongeren raken geïnteresseerd in een technisch beroep als werken loont. De netto salarissen zijn te laag.

Er was ooit een tekort aan vuilnismannen. Dat probleem verdween als sneeuw voor de zon toen ze goed betaald kregen voor het (toen) smerige, gevaarlijke en zware werk.

De afgebouwde salderingsregeling zorgt er niet alleen voor dat zonnepanelen nauwelijks nog renderen. Ook de warmtepomp wordt een (nog grotere...) desinvestering. De EV thuis goedkoop laden wordt ook lastiger.

Feitelijk wordt met de afschaffing van de salderingsregeling de hele elektrificering de nek om gedraaid. Dat gaat de gehypte thuisaccu niet oplossen.
Warmtepomp niet op tijd terugverdiend, en daarom voor veruit de meeste mensen tóch niet verplicht
https://www.ad.nl/economi...-niet-verplicht~abdba240/
Regelrechte onzin. Juist salderen zit alles in de weg, het is een botte bijl die veel te lang is gebruikt.

Een elektrische auto is juist interessant nu, zeker als hij ook kan terugleveren. Zonnepanelen op iets minder efficiënte plekken wordt zo ook interessanter omdat je dan op andere uren kan terugleveren dan het gros nu.

Volgens mij snap je er gewoon niets van.
Die auto is vooral interessant voor mensen die 's nachts werken. Bij de rest zou dit op de momenten dat de zon schijnt voor kantoor/werk staan en niet thuis.
Bij de rest zou dit op de momenten dat de zon schijnt voor kantoor/werk staan en niet thuis.
Tijd om ze daar aan het grid te hangen..
En hoe krijg je dan de stroom van je panelen thuis er in?
Kabeltje van je huis naar het werk. En omdat nog meer kabels leggen misschien niet handig is, kunnen we wat er al ligt vast hergebruiken. Dan moeten we alleen regelen dat het op de ene of andere manier ook verrekend wordt, zodat je niet dik betaald voor het laden op het werk terwijl de kwhs die je thuis opwekt voor nop de deur uit gaan. :+
Leuke gedachten ,hoeveel procent van de Nederlandse huizen heeft een eigen oprit waar de auto kan staan ?

En alsof alle e auto's opgeladen met eigen stroom.... er valt nog veel op te lossen, duidelijk overzicht van prijzen bij de laadpaal bv ..genoeg aansluitingen om op te laden en voorkomen van overbelasting van het netwerk...

Het gros van de e auto's bezitter deed het voor het belastingvoordeel en niet vanwege het klimaat ...
Die is helemaal niet interessant voor de meeste mensen. Want die is gewoon weg te duur. De meeste mensen hebben een tweedehands auto van onder de 10k. En de rest zijn leasebakken. En zoals eerder is aangegeven als je werken bent kan die niet opladen thuis. En de accu verdient zich eigen nooit terug. Een elektrische auto auto is alleen een klein voordeeltje meer niet.
Nederlanders (en dus niet jongeren) hebben niet de juiste perceptie waar geld te verdienen valt. Een loodgieter bijvoorbeeld verdient goud geld, zeker als je bereid bent ook buiten normale tijden te werken. Proces operators in wisseldiensten verdienen ook prima!

Probleem ligt er aan dat de hele maak-industrie aan status verloren heeft, en men liever een bullshit opleiding volgt met daarna een bullshit baan die wel status heeft, zoals manager sanitaire voorzieningen.

Een ander probleem is de afbraak van het Nederlandse (basis) onderwijs. Het reken onderwijs is gewoon dramatisch, en dat ligt niet alleen aan de docenten, maar ook aan de door onderwijsvernieuwing de vernieling in geholpen methoden. Een staartdeling maken mag bijvoorbeeld niet meer want dat is een trucje. Wat er aangeleerd wordt in plaats daarvan is echter nog steeds een trucje alleen de ongestructureerde versie van de staartdeling.
Zonder goede rekenvaardigheden kun je niet de techniek in, en wordt je dus veroordeeld tot bullshit opleidingen etc.

Sorry, ik ben oud aan het worden, maar de distopie uit de film idiocracy is erg dichtbij.
Ik ben het zo ontzettend met je eens. Ik zag eens een wiskunde-examen uit 1930 van de toenmalige hbs. Nu heb ik zelf een hbo-opleiding in de chemie en daarna nog wat procestechniek gedaan, maar ik schrok van het hoge niveau van het examen. Daar zou ik echt een tijd op moeten zitten.

Nederland heeft de weg van de neergang gekozen. Diensten vinden we belangrijk, techniek en industrie niet. De minister van energie is een alfa die waarschijnlijk het licht op zijn fiets niet zelf kan repareren. Een bestuur bestaande uit alfa's in een wereld van technologie is funest. Het is niet voldoende dat je kunt "managen". Je moet weten waar het over gaat. Anders subsidieert je zomaar biomassa-centrales met als doel het verlagen van de uitstoot en het behoud van bossen.
Dit klopt en is bewust voor gekozen door de politiek. Men wil van nederland een middenmoterje maken in de EU, zodat de import beter kan meekomen. Dus moet het niveau omlaag. Klinkt idioot, maar dit is de reden van die neerwaartse spiraal.
Ze liggen goed op schema.
Duitsland trouwens ook. Daar heeft de politiek zulke domme besluiten genomen dat de industrie de productie naar China brengt.
aha thx. :)

[Reactie gewijzigd door poktor op 23 juli 2024 05:40]

Dat is al decennia gaande. Ik heb met mijn ooit mavo recent een vwo examen gemaakt, en het was niet heel moeilijk. En dan lees ik wel eens de boeken van neefjes en nichtjes en dan ben ik onaangenaam verrast door het nivo.
Ons onderwijs duikelt ook naar beneden in internationale vergelijkingen. Dat kan op den duur niet goed gaan.
Klopt, ik word er ook gek van wanneer mijn kleinkinderen achterlijke methodes aangeleerd krijgen die niet efficient zijn.
Een warmtepomp neem je niet alleen om je investering te laten renderen (wat tot 2030 icm panelen wél het geval is)
Nee, de warmtepomp rendeert niet als je gasverbruik al laag is, bijvoorbeeld nadat je je huis geïsoleerd hebt.
De afbouw van de salderingsregeling maakt het alleen maar erger.
De jeugd kiest echt niet voor kantoor omdat daar de salarissen zo hoog zijn want dat is absoluut niet zo. Het is gewoon niet hip om een overall aan te moeten doen om je brood te verdienen.
Niet iedereen wil graag de hele dag in een kantoor zitten. En als wij willen dat jongeren voor techniek kiezen moeten de salarissen echt omhoog.
Het is idd de keten die alles tot ene desinvestering maken.
De warmtepomp is met name interessant samen met panelen en een lage rente zodat hij gefinancierd kan worden.
Hoe dan ook, ze zijn te laat begonnen en het was niet genoeg.. anders was het net nu wel klaar voor de energietransitie.
Klaar voor wat? Als netbeheerders 10 jaar geleden in eens het net gingen verzwaren op plekken waar toen nog geen zonnepanelen park te bekennen was dan was de wereld ook te klein geweest.

10 jaar geleden haalden we nog 30 miljard kuub gas uit Groningen …
Precies dit,
Waarom zou je investeren in een parkeerplaats voor 10 auto’s als je 10 jaar lang maar 1 auto hebt?

“Maar men zag toch wel aankomen dat er 5+ auto’s bij zouden komen”?

Dan nog, wanneer investeer je dan? Een jaar eerder? 5? Of zoals nu op het moment dat je zonnepanelen plaatst of net iets verlaat (jaar of 2) en tot dan uitzetten of opslaan.

Het is niet alleen de politiek of de netbeheerder. Soms is het ook gewoon de klant wat het onmogelijke vraagt.

Personeel tekort ja,
Ook materiaal -> gaan de prijzen stijgen.

Maar het is niet een en al somber. Er zijn nog genoeg projecten die wel doorgaan, netwerken worden rap uitgebreid en congestie is bijna geen “verrassing” meer voor de projecten en bouw.
Inderdaad , en er mag ook naar het bedrijfsleven gekeken worden die pas zo laat gingen vergroenen en dus hun dikke gaspijp in gingen ruilen.

Er wordt zeker genoeg opgeleverd en particulieren hebben er nog nog geringe last van. Het grote probleem zit hem in terugleveren en bedrijven. Echter zijn daar ook weer oplossingen voor gevonden, bijv. In Veghel waar ze hun eigen net aanleggen https://nos.nl/r/443044
De netbeheerders hebben het geprobeerd maar de ACM heeft het toen tegen gehouden. De netbeheerders kijken veel beter vooruit dan de ACM toen deed. De ACM had toen wel verplichting om de net tarieven laag te proberen te houden.
https://nos.nl/nieuwsuur/...rbelast-elektriciteitsnet
Inderdaad, het is voor netbeheerders wettelijk verboden om meer capaciteit aan te leggen dan de huidige vraag.

Zij mogen dus niet anticiperen op een elektrische toekomst.

Verder zou dat ook lastig zijn. Waar ga je dikkere kabels leggen? Hoe dik moeten die dan worden?

Tegenwoordig hebben we in Nederland het "piep"-systeem. De netbeheerders lopen altijd achter de feiten aan. Soms jaren. Electrificeren is oneindig moeilijker dan gasleidingen naar de huizen leggen.
Jetten kan hier helaas vrij weinig aan doen. Het electriciteitsnetwerk wordt beheerd door TenneT, en die valt niet onder het ministerie van Jetten, maar onder het ministerie van Financiën.

En zowel Jetten als Kaag (als minister van Financiën) waren decennia geleden geen minister.

Gelukkig is men op dit moment wél hard bezig om het netwerk uit te breiden. Maar dat kost nu eenmaal tijd en geld, en het personeelstekort en de stikstofcrisis (met hinder voor bouw etc) helpen hierbij helaas niet mee.
TenneT is hier niet echt het probleem. De lokale netten zorgen er voor dat de zonnepanelenobrengst het net niet op kan en dat is in beheer bij de Lianders, Stedins en Enexissen van deze wereld. Dat zijn degenen die niet op tijd in dit gat gesprongen zijn en daardoor nu niet meer de mensen hebben om snel genoeg te reageren.
In Enexis gebied is TenneT juist wel een van de problemen, er is geen transport capaciteit en daar gaat TenneT over
Die zijn óók deel van het probleem, maar TenneT is wel degelijk ook een groot onderdeel ervan. Ook op het hoogspanningsnet zijn namelijk tekorten aan capaciteit. Zo is TenneT op meerdere plaatsen bezig met het uitbreiden van het 380 kV-hoogspanningsnet, en het plaatsen van nieuwe tussenstations om de stroom te kunnen distribueren.

BIjvoorbeeld in mijn regio (Zeeland <> West-Brabant) is men bezig met een nieuwe 380 kV aanleg bijvoorbeeld: https://www.tennet.eu/nl/...0-kv-oost-rilland-tilburg

Of TenneT laat 4000 kilometer stroomkabels aanleggen in Nederland

Helaas krijgt TenneT veel weerstand van omwonenden, waardoor het aanleggen niet echt wil opschieten: Plannen voor nieuwe hoogspanningsleidingen leiden tot massale reacties: ‘Plaats ze niet in onze omgeving’

En zo duurt het dus allemaal nóg langer, zeker met de genoemde personeelstekorten en beperkingen in de bouw door de stikstofproblematiek met alle beperkingen vandien.
Dag Croga. Dat is niet waar wat je zegt. TenneT is verantwoordelijk voor het elektriciteitsnet en dus de electriciteitsdistributie van het ene deel van het land naar het andere. Zij zijn eigenaar en beheerder. Dat het net niet capabel is om de zonnepanelenpieken niet te kunnen verplaatsen, valt onder hun verantwoordelijkheid. Maarja we werken met hoogspanningstations en -lijnen uit jaren 60. Toen was er nog geen sprake van zelf energie opwekken en dat op het net mogen dumpen. Wat @wildhagen zegt klopt, ze zijn er hard aan bezig.

Maar los van het kwijtkunnen van energie, is ook wat te zeggen over het niet kunnen aanleveren. Daar zijn voor het eerst nu problemen mee (mede door mega datacenters die een flinke bonk opeisen) en kan ik me
Minder goed in vinden. Gaat nog decennia duren deze problemen. Een hoogspanningsstation of -lijn is niet zomaar gelegd. Elle lange vergunningsaanvragen, veiligheidscontrole op controle, vertraging op projecten (waar andere projecten weer door vertraagt worden) en überhaupt personeel hebben om het te verwezenlijken. Er zit gelukkig beweging in, maar helaas moeten we geduld hebben.
Het eerste punt is dat een kabinet met visie dit 10 jaar geleden al had kunnen zien aankomen. Het tweede punt is de verregaande privatisering van nutsbedrijven waardoor de overheid invloed is verloren. Het enige middel dat de overheid nog heeft is subsidie.

Er is totaal geen visie op klimaat en Jetten tast volledig in het duister. Het is af en toe brandjes blussen, maar een goed plan ontbreekt. Het was ook Jetten die triomfantelijk bij de sluiting van een energiecentrale op de foto stond en vervolgens gingen de energieprijzen omhoog omdat stroom in het buitenland ingekocht moest worden.

Plannen als afschaffing van salderen, het tegen de wil van burgers plaatsen van windmolens etc., het draagvlak onder de burgers niet ten goede komt.
Het is nooit de schuld van de netbeheerders. Die voeren hun wettelijke taak uit. Het is hen wettelijk verboden om meer capaciteit aan te leggen dan de huidige vraag.
Minister Jetten is druk bezig met een halfslachtige oplossing om dit door de politiek zelf veroorzaakte probleem op te lossen.
waar staat vastgelegd dat ze dat niet mogen dan? Enige wat ik weet is dat de ACM wanbeleid aanmoedigde met haar eigen eisen mbt "zo goedkoop mogelijk leveren" waardoor ze niet konden sparen / investeren.
Het is niet verboden, alleen mogen de netbeheerders dan niet alle gemaakte kosten voor investeringen doorberekenen aan klanten. Als ze echt de noodzaak zagen hadden ze als protest toch flink kunnen investeren, de overheid moet dan toch bijspringen als een netbeheerder failliet is.
Ah ja, dus via de ACM. Dank
Bij mijn weten mogen ze het echt niet. Daar is zelfs een noodwet voor gemaakt.
Dit heeft niets met Jetten te maken maar alles met zijn voorgangers in de jaren 90. Het privatiseren van de hele sector is een enorme blamage geweest. De lobby van het grote geld heeft destijds gewoon gewonnen.
Dank u voor deze post.
Ja, infrastructuur uit handen geven zoals post, telefonie, wegen, havens, internet, gas, elektriciteit, treinen is nooit goed wat mij betreft.
Het was te verwachten ja, maar het was ook best wel makkelijk grotendeels te voorkomen, door in plaats van vol in te zetten op zon en wind (en water, maar dat stelt al helemaal weinig voor hier in NL), gewoon extra kerncentrales te bouwen. Dan zit je veel minder met die problemen die we nu zien, van energie die decentraal en onvoorspelbaar wordt geproduceerd en die vervolgens in goede banen moet worden geleid. Mensen begrijpen niet echt hoe fragiel dat het systeem maakt (tenzij je enorme overcapaciteit inbouwt, en zorgt voor decentrale opslagmogelijkheden), terwijl ook wordt genegeerd dat er enorme seizoenseffecten optreden bij zon en wind waarvoor je moet compenseren middels (extreem dure, nog niet eens leverbare) batterijcapaciteit.

Maar helaas is kernenergie ontzettend lang uit de gratie geweest omdat we een enerzijds een overheid hebben die haar werk verzaakt door een en ander over te laten aan "de markt" (die grotendeels niet werkt, plus dat bijna alle nederlandse nutsbedrijven zijn opgekocht om concurrentie te verkleinen), en anderzijds een sterk georganiseerde NIMBY "milieubeweging" die het worst zal wezen dat (door chinese dwangarbeiders geproduceerde) zonnepanelen en windmolens elke ~20 jaar moeten worden vervangen en dat je voor al die batterijen half zuid-amerika moet afgraven om aan de lithium te komen.

[Reactie gewijzigd door foppe-jan op 23 juli 2024 05:40]

^dit idd.

Had het vanmorgen toevallig hier ook over, dit is een artikel uit mei:
https://eenvandaag.avrotr...r-kernenergie-beantwoord/

Qua kosten en bouwtijd heb ik mijn vraagtekens, maar qua vervuiling en opbrengst geloof ik meteen dat het vele malen beter is dan windmolens, accu's, zonnepanelen. En dan heb je idd nog de noodzakelijke schalingscapaciteit voor het verplaatsen van al die decentrale energie...

Gisteren zag ook toevallig dit bericht: https://nos.nl/artikel/24...rden-duurder-dan-verwacht

Daar spreken ze over tientallen miljarden EXTRA, voor niet eens gegarandeerde energie. En dan zit je nog met alle waste na 25 a 30 jaar (vervangingstijd van een windmolen).

Even kijkend naar Hinkley Point C (waarbij het bouwproject niet heel soepel loopt) en naar Olkiluoto 3 dan moet 3,2GW (constante levering) voor 20 a 25 miljard euro te realiseren zijn dan heb je wel een hele betrouwbare en relatief schone energiebron. Bouw dat ding op de Maasvlakte, niemand die er tegen kan zijn dan :+
Helaas lijken de politieke partijen as. verkiezingen weer eens tegen kernenergie te zijn, dus heb weinig hoop.
Ja mogelijk dat een eerste nieuwe centrale zoveel zou kosten, maar de truc is vooral om er daarna nog een zootje te bouwen volgens hetzelfde recept maar dan met de lessen die je uit de fouten trekt, en dan wordt het vanzelf veel goedkoper. Met als enorm voordeel een 80 tot 90% capacity factor / 'uptime' ipv max ca 30% met wind en minder met zon. En een centrale die rustig 50-80 jaar meegaat zolang hij goed wordt onderhouden (wat vanwege alle wetgeving rondom kernenergie meestal wel snor zit, zolang toezichthouders niet compleet rot zijn).

Wat betreft Timmermans is het een lastige, enerzijds is het fijn dat hij weg is uit Europa omdat hij faliekant tegen transitie subsidies voor kernenergie was, en dat nu kan veranderen voor de 'green deal', maar hier in Nederland is de kant aanwezig dat hij roet in het eten zal pogen te gooien, al kunnen we hopen dat komende winter streng genoeg is dat Duitsland zich bedenkt (vanwege alle bruinkoolcentrales die nu aan worden gezet om te compenseren voor de gesloten kerncentrales). Iig doet ruttes regering weinig om te zorgen dat de centrales er snel komen.

[Reactie gewijzigd door foppe-jan op 23 juli 2024 05:40]

Ik stel voor dat we dan alle stralingsafval onder de huizen van de nakomelingen van de voorstanders opslaan.

En dan heb ik het niet over uranium. Het beton en metaal is ook zwaar radioactief. En dat is een paar factoren meer dan het uranium.

Waarvoor trouwens ook hele gebergten worden afgegraven. Iran heeft daar best veel van trouwens
Lekker makkelijk weer, met co2 dat ontsnapt naar de atmosfeer en dus niet kan worden opgevangen door de lokale producenten (want mechanische carbon capture is een zoveelste scam). En complete nonsens dat het gaat om vergelijkbare hoeveelheden uranium als technologische metalen. Zonnepanelen behalen op jaarbasis misschien net 10% van hun theoretische capaciteit, leveren na 20 jaar iets van 50% van de oorspronkelijke capaciteit vanwege entropie en vereisen daarbij enorme batterijparken om het overschot maandenlang te kunnen opslaan om zo klaar te zijn voor de winter. Zoveel lithium is er niet eens als je dat op wereldniveau wil doen, maar het grotere probleem is dat het niet mogelijk is om de benodigde mijnen ervoor te openen voordat het 2050 is. dus zonder kerncentrales zitten we nog minstens 50 jaar vast aan kolen en gascentrales, tenzij je voorstel is om als land gewoon maar 80% minder energie te gaan gebruiken.

[Reactie gewijzigd door foppe-jan op 23 juli 2024 05:40]

Dat minder energie verbtuiken lijkt me wel wat. Dus geen FB datacentrum meer om de miljarden foto's op te slaan, en ook geen achterlijke tiktok troep meer. Zijn we ook van de influencer leugenaars af. Minder kinderen is minder vervuiling op termijn. En een maximum hoeveelheid joule per persoon per dag. Dat dan inclusief vervoer en voeding, verlichting en dergelijke.
Ik verwacht helemaal niks van Jetten. Hij heeft totaal geen kennis van de materie, knikt ja op alles voor de energie bedrijven en deelt subsidies uit terwijl er een stop is. Snap nog steeds niet dat hij minister Klimaat en Energie is geworden na zijn uitspraak ‘hoe je een huis verwarmt met kernenergie’. Maar goed welke politicus zit er nu wel met kennis, voor het volk en niet voor de bedrijven en eigenbelang.

On topic
Dat verklaard dus waarom Enie ineens met 1000 euro korting kwam, één maand nadat ik afzag van een offerte vanwege de prijs. Prijzen zijn ook flink gestegen, betreffende offerte was net zo duur voor vier panalen, als mijn eerder geplaatste negen panelen van vier jaar eerder.

Heb besloten te wachten tot salderen volledig is verdwenen om nog wat panalen bij te plaatsen op ‘strategische’ plaatsen. Zodat ik de gehele dag van ‘gratis’ elektriciteit ben voorzien, in plaatst van alleen na 12:00 uur. En dan ook zonnepanelen welke ook stroom leveren indien de omvormer zichzelf uitschakelt ivm overcapaciteit. Daar had jerryrigsverything eens een video over.

[Reactie gewijzigd door Bisamrat op 23 juli 2024 05:40]

welke panelen zijn dat?
Rob Jetten kan je moeilijk dit in zijn schoenen schuiven, zoals je zelf al aangeeft, dit loopt al decennia en hij is pas sinds 2022 Minister voor Klimaat en Energie... Toegeven is makkelijk, er wat structureel aan doen is moeilijk, helemaal als dat veel werk=tijd=geld kost en je nu meer werk heb dan dat je capabel personeel voor heb...
De vraag naar zonnepanelen heeft volgens de branchevereniging mogelijk het dieptepunt bereikt. Zo zijn prijzen voor installatie en materiaalkosten gedaald en kunnen panelen dus makkelijker weer uit.
Zou ik ook zeggen..
Kan iemand dit dat checken?
Dit hoef ik niet te factchecken. Afgelopen voorjaar zonnepanelen gelegd. Ik betaalde 175 euro per zonnepaneel. Twee weken geleden heb ik zonnepanelen bij de buren gelegd en schrok me dood hoe hard de prijzen zijn gezakt. Dezelfde panelen zijn nu 95 euro per stuk. De zon schijnt niet minder… enige is de onzekerheid die er nu op rust.
2022: ca 90ct/Wp.
Terugverdiend in 2-3 jaar.

[Reactie gewijzigd door sircampalot op 23 juli 2024 05:40]

2022: ca 90ct/Wp.
Terugverdiend in 2-3 jaar.
Ik geloof je direct. In oktober 2021 heb ik 12 panelen à 355 Wp laten leggen, met een theoretische opbrengst van 3900 kWh op jaarbasis. Met de toentertijd gangbare prijzen (incl. aanpassingen aan de meterkast was ik netto 3800 euro kwijt) zou ik deze in 4 jaar hebben terugverdiend. Nu twee jaar verder zit ik op een opbrengst die 20-25% boven de prognoses uitkomt én de stroomprijzen liggen een stuk hoger dan voorheen.

Ik begrijp de nu ontstane koudwatervrees ook niet zo goed; het loont nog steeds op zonnepanelen te leggen. Ik zit er hard over te denken om de noordwestzijde van ons dak en de schuur ook vol te leggen, zodat ik een (hybride) warmtepomp kan laten installeren. Zeker nu de gasprijzen op dit moment kunstmatig hoog worden gehouden door de marktleiders Essent, Eneco en Vattenfall. Afgelopen weekend werd dit nog eens pijnlijk duidelijk gemaakt door AvroTros Radar.
Ik had de uitzending gemist. Bedankt voor de link.

Paar kanttekening. Ik heb zelf sinds eind april 2023 een dynamisch contract. Daarvoor tussen jan en april een variabel contract, omdat op dat moment er geen vaste contracten werden aangeboden. De gasprijs in mijn dynamisch contract liggen sinds april al onder de €1,20 waar in andere contracten nog steeds tarieven tussen de 1,45 en 1,80 lagen. Deze zomer zakte de prijs naar rond 1 euro per kuub. Nu de SPOT prijs is gestegen, loopt de prijs de afgelopen weken weer op naar ~1,20. Maar goed, de SPOT prijzen zijn geen lange termijn inkoop en het risico bij een dynamisch contract ligt dus vooral bij mij: de consument. De afgelopen maanden was een dynamisch contract iig significant voordelinger en ver onder de plafondprijs.

Radar stapt m.i. wel makkelijk over jaarcontracten en het risico qua prijsschommelingen voor de leveranciers heen. Al is dat risico betrekkelijk, want in extreme tijden breken ze het contract open en trekken de prijzen op. Maar als consument wordt je iig gedeeltelijk afgeschermd van prijsschommelingen, maar daar betaal je gemiddeld wel meer voor.

Het argument over 'eigen gasgebruik eerst' van Omtzigt is natuurlijk ook een beetje kort door de bocht. Je kunt niet van 2 walletjes eten; als de afgelopen 10 jaar dat gas significant duurder was geweest dan goedkoop Russisch gas, dan was het huis ook te klein geweest. En in een internationale markt is het lastig concureren als 'gas-dwerg' die alleen maar overschotten kwijt wil.

Maar de rapprtage toont m.i. wel aan dat die markt op zijn minst 'niet erg transparant is' en dat de bedrijven erin natuurlijk ook gewoon om ordinaire winst draaien. En zich daar niet zo om bekommeren wie die winst nou eigenlijk betaald.

Daar hoort trouwens ook een kritische blik naar ons zelf bij wat mij betreft; je kunt niet alleen met de beschuldigende vinger naar de markt wijzen al je zelf geen moeite hebt gedaan om te kijken naar de prijsontwikkeling in de markt. Dat is geen makkelijke en leuke klus, maar kennelijk wel noodzakelijk.
https://radar.avrotros.nl...op-de-huidige-gasprijzen/

Als je deze leest, die ook op de zelfde website als link wordt aangegeven, wordt het al ontkracht ;-). Het is nu dus maar net met welke bril je het wilt geloven van Tros RADAR.
Die reactie komt van Energie Nederland, de branchevereniging lobbyistenclub van de energiemaatschappijen in ons land. En die zijn er als de eerste bij om dit item te debunken. "Wij van WC-eend...", weet je wel? Wel typisch dat die energiemaatschappijen in de uitzending zelf nog te bescheten waren om voor de camera te reageren.

Het onderzoek van AvroTros Radar naar de prijzen was trouwens uitgevoerd in samenwerking met gaslicht.com.

Fun fact: Energie Nederland wordt geleid door voorzitter Cora van Nieuwenhuizen, die in een vorig leven als Minister van Economische Zaken alle regels aan haar laars lapte om -nog in functie zijnde als Minister- al de beleidsplannen uit te zetten, waar ze in de maanden en jaren daarna als voorzitter mee te maken zou krijgen. Noem mij gerust een moralist, maar dit riekt toch een partij naar nepotisme, daar wil je niet bij in de wind staan.

[Reactie gewijzigd door RRRobert op 23 juli 2024 05:40]

Het enige wat ik wil zeggen is dat je dus ACM ook kan opdoeken. Onderzoek A zegt oh ze zouden het kunstmatig hoog.
De andere partijen zeggen, nee dat klopt niet. Die het als "waakhond" in de gaten moet houden.

Nu vinden meerdere mensen dat die "corrupt" of iets dergelijks zijn, want ze zijn weet ik veel iets voor die bedrijven die ze moeten controleren.

Het kan daarnaast ook nog altijd zo zijn, dat Tros Radar het ook verkeerd heeft. Alleen zoals ik de reacties lees is dat niet zo.

Want zoals ik het ook kan lezen. Is het antwoord zie je wel! het kan wel lager (want dit antwoord komt mij beter uit).

Natuurlijk kan het altijd lager, natuurlijk kan Vattenfall ook niet meer inkopen voor x maanden, maar ook per maand. Natuurlijk gaan de prijzen dan sneller heen en weer.
Echter waar wij goed in zijn, zijn in klagen en zeggen zie je wel is fout. Alleen 1 partij zegt dat fout is, niet meerdere partijen en of onderzoeken.

Iedereen maakt fouten, iedereen kan mijn zijn eigen bril naar zijn eigen voordeel alles doen.


Maargoed dat is zoals ik het laatste maanden ervaar.

Consumentenbond doet ook in verschillende dingen onderzoeken en ik ervaar die als goed.
Terwijl er ook een grote partij zegt, dat consumenten bond moet je afschaffen stelt niks voor en die onderzoeken is helemaal een lachertje. Zo kan je dat met alles ook op een gegeven moment zien.
De laatste berichten zijn dat je tot 250 euro kwijt bent aan je energie Maatschappij als je teruglevert. Dan blijft er nog maar weinig winst over als je stroom inkoopt voor 25 cent. Ik voorzie dat de komende tijd mensen hun zonnepanelen weer gaan opruimen als energiemaatschappijen steeds hogere bedragen gaan vragen of klanten zelfs weigeren als ze zonnepanelen hebben. Energiemaatschappijen zijn helemaal niet bezig met duurzaamheid ze zijn alleen bezig met zoveel mogelijk geld uit de zakken van hun klanten te kloppen. Aan de ene kant schreeuwen ze dat er te veel stroom wordt verbruikt door elektrische autos en airco's. Het net is zogenaamd vol. En vervolgens zonnepaneel bezitters 250 euro laten betalen omdat ze terugleveren. Stroom die ze gewoon weer voor de volle mep doorverkopen. Het zijn gewoon gore criminelen die ieder kut excuus aangrijpen om zieltjes te winnen. De uiteindelijke reden heeft niets te maken met hoe zielig ze zijn. Ze verdienen bakken met geld door gas woekerprijzen de afgelopen jaren en dan nu lopen zeiken dat iedereen zonnepanelen heeft en amper nog stroom nodig heeft. Inkomsten op gas lopen terug dus wat doe je dan. Verzin een kut excuus dat salderen zoveel geld kost. Verschuil je vervolgens achter de mensen die geen zonnepanelen hebben en zeg dat hun zogenaamd betalen voor mensen met panelen zodat je een achterban hebt en flikker daarna 250 euro op de rekening van iedereen die een kWh saldeert. De overheid moet een energie Maatschappij overnemen en daar gewoon salderen op toestaan. Concurrentie is de enige manier om deze diknekken te lijf te gaan.
Offerte die ik op dit moment heb, is 3900 voor 6 panelen(inkl meterkast). Ik vind het eigenlijk iets te veel. Ik ga dit nooit in 3 jaar terugverdienen.
Gelukkig gaan die panelen langer dan 3 jaar mee dan...
Over 3 jaar betaal je 750 euro per jaar als je saldeert. Probeer dan je panelen nog maar eens terug te verdienen
Nee hoor. In het modelcontract dat elke energieleverancier verplicht moet aanbieden zit geen extra heffing voor zonnepanelen.
De mensen die de afgelopen 6 jaar panelen gekocht hebben zijn spekkoper (en iedereen die dit niet kon vist achter het net). De overheid rekent met 7 jaar en dat zou jij ook moeten doen, alles minder is meegenomen en daar moet je niet over zeuren.
Eerste setje ligt er nu 12 jaar, ooit subsidie op gekregen en jaren later nog weer BTW retour.
Investering €6250, Subsidie: €1240, BTW: €970 Netto investering ~ €4000 (voor 2760 Wp)
Opbrengst sinds start 26 MWh à ~€0,25 kWh = €6500 grofweg in 7 jaar terugverdient, intussen is de omvormer vervangen à €600 dus de laatste 4 jaar heb ik ze "vrij". Maar spekkoper? Neu, dan had ik ASML moeten kopen.
Je bent wel veeleisend, aangezien je panelen 25 jaar meegaan. Hier 8 panelen in de zomer voor E4500, incl vogelbescherming. Ook bij afgeschafte saldering een prima deal.
"Zeker nu de gasprijzen op dit moment kunstmatig hoog worden gehouden"

"Privatise profits, socialise losses"

Het perfecte businessmodel voor elk bedrijf dat eigenlijk nooit geprivatiseerd had mogen worden.
Diensten die iedereen nodig heeft, moeten door de staat geleverd worden, niet door een BV.

[Reactie gewijzigd door sircampalot op 23 juli 2024 05:40]

Lijkt me vrij simpel: vanaf nu betalen voor terugleveren (wat op zich niet onredelijk is want dit veroorzaakt nogal wat extra kosten omdat het net stabiel moet worden gehouden). De vraag is niet hoeveel je kan leveren, maar op welke momenten. En daar zien we nogal een stevige mismatch tussen vraag en aanbod, want zon piekt overal tegelijk als de wolken weg zijn, terwijl verbruik niet plotseling opschaalt daardoor, maar wel opschaalt in de avond, rond of na zonsondergang in de herfst winter en lente. Dat kun je natuurlijk ondervangen door tientallen tot honderden GWh aan accu's neer te gooien die alleen al nodig is voor het uitvlakken van week en maand fluctuaties.. maar die groeien niet aan de bomen.
Betalen voor terugleveren vind ik prima, maar dan wil ik ook een eerlijke prijs krijgen voor de kWh's die ik met mijn panelen opwek, en dan niet die 5,5 cent/kWh die ik nu ontvang, terwijl ik een veelvoud van dat bedrag moet betalen als ik het afneem.
ja uiteraard, maar iets met kapitalisme & monopsonie :)

Daarnaast zijn dit natuurlijk wel losse kwesties gezien de achterlijke opsplitsing & privatisering van de stroomproductie & netten, want je levert terug aan een "producent" terwijl de kosten die komen kijken bij het bouwen en stabiel houden van het hoofdstroomnet vooral een probleem zijn voor de netbeheerders.
Er zitten inderdaad behoorlijke prijs verschillen in, afgelopen zomer heb ik ook nog 3 panelen bijgelegd. Diezelfde panelen zijn nu gewoon bijna 45 euro goedkoper... Had ik dat geweten.
Ik zie dat de prijzen van de omvormer wel redelijk stabiel zijn.
Dat is toch fact checken?
Geweldig. Ik ga er nog 20 bijleggen. Maar dan nu met microinverters.

Er zijn bij mij al 3 van die grote dingen afgefikt, waardoor de hele installatie niet meer werkt.
Ik kan me niet voorstellen. Hier in Duitsland is het zo ontzettend duur zonnepanelen laten inbouwen. En zelf doen is een risico als je niet weet wat ie doet, plus dat een verzekeraar je niet dekt mocht er wat fout gemonteerd worden. Je moet eens navragen hoeveel die domme haken kosten waarop de zonnepanelen vast gemaakt worden, hoe duur die dingen zijn.

Denk dat juist in Nederland zonnepanelen veel goedkoper zijn. Of als ik JRE mag geloven. Die heeft zijne uit China gehaald een compleet pakket.

[Reactie gewijzigd door theduke1989 op 23 juli 2024 05:40]

Ook ik woon (net over de grens) in Duitsland en kan eveneens bevestigen dat het in Duitsland een stuk duurder is. Niet alleen de materialen zijn een stuk duurder maar ook de installatie ervan. Het zelf installeren wordt overigens afgeraden omdat de uiteindelijke aansluiting op de meterkast door een gecertificeerde elektricien gedaan moet worden en als de panelen door iemand anders geïnstalleerd zijn (bijv. door de bewoner zelf) dan kan het zijn dat de elektricien geen certificaat afgeeft (of in mijn geval 3 bedrijven niet eens de opdracht tot certificering willen aannemen).
Bedoel je een Abnahme?

Ja klopt, we doen het hier ik Trier via EWL. We kunnen wel een Abnahme krijgen ook als we zelf bouwen. Maar moeten hun materiaal gebruiken omdat het "goedgekeurd" is. Terwijl dat zelfde materiaal ook te krijgen is in andere groothandel. Waardoor het per direct niet meer aantrekkelijk is.
Inderdaad de 'Abnahme'.
Ik kan me niet voorstellen. Hier in Duitsland is het zo ontzettend duur zonnepanelen laten inbouwen. En zelf doen is een risico als je niet weet wat ie doet.
Mijn verzekeraar heeft in de voorwaarden van de opstalverzekering opgenomen dat brand veroorzaakt door zelf geïnstalleerde zonnepanelen niet gedekt wordt.
Denk dat een groepje cowboys het voor de goeden verpest heeft. Zelfde geldt ook voor CV ketel installatie, het is nu illegaal om daar zelf aan te sleutelen.
Afgelopen vrijdag heb ik twee offertes laten maken en kan bevestigen Ratchet in België ook een stuk duurder is. Voor 22 panelen (en bijbehorende omvormer, plaatsing e.d.) ca. 13 000 euro.
Je kunt pas beoordelen of iets een dieptepunt heeft bereikt, als het daarna weer omhooggevallen gaat. Over een paar maanden kun je dus pas checken of dat zo is.

Bovendien zijn de genoemde oorzaken van de teruggang nog niet weggenomen (capaciteit op het stroomnet, afbouw salderingsregeling). Prijsdalingen kunnen nooit zo groot zijn dat het dat opheft. Dus of de veronderstelling klopt dat het dieptepunt is bereikt - ik heb daar zo m'n twijfels over.
De branchevereniging kan wel roepen dat installatiekosten dalen, maar loonkosten stijgen volgens mij nog steeds.
Doordat projecten gecanceld worden door (o.a.) de hoge prijs, daalt de prijs omdat de voorraden blijven liggen.

En inderdaad, of dit het dieptepunt is, kan natuurlijk pas achteraf met zekerheid vastgesteld worden. Lijkt mij eerder wishful thinking.
Belachelijk ook dat energie maatschappijen niet investeren in opslag van teruggeleverd stroom. Word weer neergelegd bij de burgers met thuis accu,'s.
De Nederlandse overheid is de juiste en enige instantie om dat af te dwingen. Maar we hebben gezien dat die liever torenhoge winsten laten wegstromen naar het buitenland, oa de Zweedse staat (als eigenaar van Vattenfall).
Deze ‘markt’ privatiseren was een blunder en zou teruggedraaid moeten worden.
Dan stap je over naar een Nederlandse energie leverancier als je dat belangrijk vind. Het mooie van de markt is dat je zelf kunt kiezen. Blijkbaar vinden mensen het helemaal niet belangrijk, anders had vattenvall niet zoveel klanten.
De nederlandse markt wordt gedomineerd door 4 grote partijen Essent, Eneco, Vattenfal en Engie. Er is alleen maar 'schijn-keuze' door tientallen virtuele partijtjes waar niks 'oer-hollands' aan is; de meesten produceren zelf geen energie of zijn dochtermaatschappijtjes onder deze grote 4. https://www.energievergel...ergieleveranciers-zijn-er

Het is bovendien een beetje raar dat zoveel partijen kennelijk een bestaansrecht hebben in een markt voor een nutsvoorziening. Kennelijk zit daar genoeg marge op om er een goede boterham aan te verdienen.

Dat is gezien het type product - je weet wel; een nutsvoorziening - een beetje raar. Je zou mogen verwachten dat dit product voor iedereen, tegen een gelijke en zo laag mogelijke prijs, beschikbaar is.

Als er iets de laatste jaren duidelijk is geworden, dan is het wel dat marktwerking in deze markt vooral mensen potentieel dupeert. Je weet wel; "ik heb gelukkig nog een oud 5 jaar contract waardoor ik een 4x lagere prijs dan jou betaal". Dat soort voorbeelden.
En toch zou dit systeem uiteindelijk het goedkoopste kunnen zijn voor de burger, juist door al die partijen die allemaal het goedkoopste en beste aanbod willen leveren.
Maar binnen onze energiesector zijn er ook zeker nog mogelijkheden te vinden waarbij er maar één speler is, zoals bij restwarmte.
De bedrijven/stichtingen hierachter hebben meestal geen winstoogmerk, maar zijn desalniettemin vaak best aan de dure kant.

Of kijk straks naar onze jaarlijkse zorgverzekering-wissel-periode.
Er zijn dan ook gewoon keuzes te maken o.b.v. bedrijven met óf zonder winstoogmerk en het valt mij elke keer op dat die met winstoogmerk algeheel een aantrekkelijker aanbod hebben.
Puur voor principes zou je wel eens mogen bijbetalen dus.
De bedrijven/stichtingen hierachter hebben meestal geen winstoogmerk, maar zijn desalniettemin vaak best aan de dure kant.
Volgens mij hangt dat vooral op schaal grootte. Omdat het allemaal aparte exploitatie maatschappijen zijn is het schaalvoordeel beperkt. Bij een landelijk opererend orgaan zouden lokale extremen uitgesmeerd kunnen worden om het voor iedereen betaalbaar te houden.
Er zijn dan ook gewoon keuzes te maken o.b.v. bedrijven met óf zonder winstoogmerk en het valt mij elke keer op dat die met winstoogmerk algeheel een aantrekkelijker aanbod hebben.
Voor mij is die markt mss wel een nog grotere doorn in het oog. De markt stijgt al jaren in prijs en verschraald alleen maar. Het concept van 'eigen risico' is volkomen absurd wat mij betreft. Hoezo eigen 'risico'. Natuurlijk zijn er voldoende uitzonderingen op de regel, maar volgens mij kiest niemand echt bewust voor 'het risico om ziek te worden'.
Het neoliberale afbraakbeleid moet stoppen en deels omgekeerd worden. De afgelopen tijd hebben we gezien dat mensen het helemaal niet prima vonden maar met de rug tegen de muur stonden.
Dat is nu eenmaal hoe een vrije markt werkt. De overheden die alles zelf in de hand hielden/houden zijn ook niet heel populair.

Er is gewoon keuze en ook gemakzucht van mensen om hun energiebedrijf als spaarrekening met 0procent rente te gebruiken want "dan krijg ik altijd een leuk bedrag terug op de jaarafrekening".
Iedereen is vrij om over te stappen of juist niet. We zijn allemaal volwassen weldenkende mensen.

Ik vind er ook wel wat van dat er enorme winsten worden gemaakt. Maar aan de andere kant, dat doen banken, internet providers, supermarkten! Etc. ook allemaal. Moeten we die dan ook allemaal door de overheid laten runnen?

[Reactie gewijzigd door jongetje op 23 juli 2024 05:40]

Anoniem: 1981708 @jongetje18 oktober 2023 13:11
Veel markten worden zeer strict gereguleerd, dus hoe vrij een vrije markt is is ook maar de vraag. Zeker voor basisvoorzieningen is dit nodig. Laat je dat helemaal vrij, stel dat dat gebeurt bij de huizenmarkt, dan wordt het onbetaalbaar om een huis te krijgen voor 100duizenden mensen. Dan betalen die ipv 250-800 euro (sociale huur + evt huurtoeslag) net als hun overbuurman 1000-2000 euro en staan meteen op straat.

Dus je moet hoe dan ook erg veel reguleren op al die markten die je noemt, zoveel dat het soms logischer is het in eigen beheer te houden. Banken gaan ook verdwijnen in de toekomst in hun huidige rol bijv, Europese bank neemt het over.

[Reactie gewijzigd door Anoniem: 1981708 op 23 juli 2024 05:40]

Ik woon in een mooie gemeente met stadsverwarming. Er is geen keuze.
Eigenlijk zou je als overheid een regel moeten invoeren dat iedere investeerder in weersafhankelijke stroomopwekking zoals zonnepanelen en windturbines verplicht is om ook te investeren in voldoende opslagcapaciteit van overproductie. Zo zouden bedrijven die een wind- of zonnepark aanleggen verplicht kunnen worden om zelf batterijen en/of waterstofproductie bij dat park aan te leggen om overproductie op te vangen. Voor kleine bedrijven en particulieren die gewoon wat panelen op het dak willen leggen kun je denken aan een verplichte toelage o.b.v. geproduceerd vermogen dat in een fonds wordt gestopt waar netbeheerders uit kunnen putten om het net te verzwaren of zelf centrale opslag aan te leggen. Daar zou dan tegenover moeten staan dat salderen langer blijft bestaan; je koopt met die investering als consument of kleinbedrijf immers 'opslag in het net' zelf af met je toelage. Daarmee wordt de initiele investering voor de eigenaar van panelen duurder, maar je hoeft dan zelf geen investering in thuisbatterijen meer te doen en je warmtepomp, boiler en elektrische auto blijven ook een rendabelere investering.
En stel, de energiemaatschappijen moeten/gaan dat doen, bij wie denk je dat uiteindelijk de rekening terecht komt? Juist, ook bij de burger, want ofwel de overheid gaat investeren en betaal je het via belasting of het wordt betaald uit een hoger energie tarief via de netbeheerder/energiemaatschappij.

Zelf investeren in een accu kan wel degelijk slim zijn (in de toekomst), alles wat zelf opgewekt is en opgeslagen is (afgezien van de investering) echt gratis en de investering heb je snel terug verdiend met de huidige prijzen.
Er is een derde mogelijkheid. Energiemaatschappijen weer nationaliseren zodat winsten niet wegvloeien maar gewoon gebruikt worden om te investeren in dit soort zaken.
Ohja dat is een goed idee elke 4 jaar een andere kant op. Nee de overheid is echt niet beter. Elk project is altijd duurder dan verwacht. Ik wil niet zeggen dat de energie maatschappijen het zo geweldig doen. Maar de overheid ook zeker niet!
De overheid kan beter. Dat het elke 4 jaar de andere kant op gaat hoeft helemaal niet. Hooguit lichte bijsturing. De Deltawerken duurde ook decennia.
Als energiemaatschappijen het centraal doen is dat zeer waarschijnlijk kostenefficiënter dan hetzelfde trucje uitvoeren bij elke individuele woning.
Denk je dat echt?

Energiemaatschappijen hebben maar een doel: zo veel mogelijk winst maken.
Al het andere is bijzaak of leuk voor de buhne.

Dus wanneer je dit over laat aan de energiemaatschappijen wordt je wederom afhankelijk van hen, om vervolgens te klagen dat het duur is en of geen keuze is.

Twee opties:
1. Zo zelfstandig mogelijk worden, dan ben zo onafhankelijk mogelijk en niet overgeleverd aan de grillen van de energiemarkt (die overigens wereldwijd zijn).
2. Energiemarkt nationaliseren, echter ben je dan als land nog steeds afhankelijk van de wereldwijde energie markt, dus lost maar deels de problemen op.
Daarnaast heb je ook hobbyisten die zelf wat aan de slag gaan met het gevolg dat je buurman een brandgevaarlijke situatie creëert omdat het dan "goedkoper" is.
Het huidige gas netwerk is veiliger denk je? Daar hobbyen genoeg "klussers" mee en dat is mogelijk nog gevaarlijker.

Ik zou mij veel meer zorgen maken over alle (goedkope) elektrische fietsen, stepjes enz met slechte NCA/NMC accus.

Hobbyisten voorkom je inderdaad niet, maar die heb je nu ook al. Je zou een brandweer of controle instantie eventueel dergelijke installatie kunnen laten keuren.
en de investering heb je snel terug verdiend met de huidige prijzen.
De investering in een accu? Bron?
Zo ver ik weet verdien je de thuisaccu precies terug in de tijd dat hij afgeschrevrn is. Je word er dus niks beter van en hebt wel een grote investering gedaan
En risico gelopen want als er iets is met de accu heb je extra kosten.
Opslag is voolopig nog te duur om rendabel te krijgen. Je kan niet verwachten dat energie maatshappijen investeren in verlieslatende projecten.
Volgens mij is het consensus juist om het op wijk niveau op te pakken en niet per woning. Het lastige alleen is dat het net in beheer is van de energiebeheerder en de stroom geleverd wordt door de energieleverancier. De energiebeheerder mag dan weer niet handelen in energie en de leverancier heeft maar een paar klanten per wijk.

Wat een energiemaatschappij precies doet is mij niet bekend maar vermoed dat het een oude benaming is voor de privatisering waarbij beide rollen onder een enkele organisatie vielen met een maatschappelijk karakter.
Volgens mij is hier geen concensus over maar is er bij bepaalde mensen een geloof dat buurtaccu's een betere oplossing zijn dan thuisaccu's.

Kijk je naar de verdienmodellen van een kleine accu dan helpt het enorm als deze achter de meter geplaatst kan worden zodat de accu bijvoorbeeld ingezet kan worden om te besparen op energiebelasting en netwerktarieven (in een toekomstig scenario waarin dit zinvol is voor kleinverbruikers).

Verder is de vraag waar buurtaccu's geplaatst zouden moeten worden. In veel wijken lijkt hier geen ruimte voor of je moet ergens random een container met accu's in een perkje moeten wegzetten, maar ik denk niet dat dit op veel enthousiasme van buurtbewoners kan rekenen.
In zo ver er onder techneuten een consensus mogelijk is natuurlijk. De meeste expert hoor ik echter over wijkopslag omdat een accu van 100 kWh op dat niveau veel voordeliger is dan 10 van 10 kWh bij de mensen thuis. Thuis is alleen zinvol wanneer je echt onafhankelijk van het net wil of wil terugschalen naar 1x10A aansluiting voor een lager vastrecht (of aan 3x25A niet voldoende hebt met een warmtepomp, bubbelbad en laden van je auto tegelijk). Zelf heb ik nog geen expert gehoord die het tegendeel aangaven.

Ruimte in de wijk is mogelijk makkelijker te vinden dan thuis en hoofdzakelijk een uitbreiding zijn op het huidige verdeelstation, voor temperatuur beheersing is het zelfs het mooiste om die container met accu's (deels) in te graven. Gewicht en formaat speelt dan geen rol meer maar enkel cycles en prijs.
Een accu plaatsen in een woning is bij aanleg van een nieuwe PV-installatie een kwestie van de juiste hybride omvormer uitzoeken en een extra doos aan wand schroeven voor 5 tot 10 kWh opslag. Een accu bijplaatsen in een woning die al een omvormer heeft is wat meer werk. Kijk je naar de toekomst dan is het logisch dat PV en accu gebruikmaken van dezelfde omvormer. Omvormers van 10-15 jaar oud kunnen beter meteen vervangen worden door een nieuwe hybride omvormer als er een accu geplaatst wordt.

Een wijkaccu heeft eigenlijk geen schaalgrootte (vergeleken met de grid scale accu's die direct op het hoogspanningsnet worden aangesloten). Er zullen veel overheadkosten zijn voor planning, het verkrijgen van vergunningen en het installatiewerk. Dit terwijl het plaatsen van een thuisaccu een hele simpele handeling kan zijn.

Als je een accu naast een verdeelstation zet dan zal de accu alleen iets beteken voor het verhogen van de capaciteit als de beperking op middenspanningsniveau zit. Congestie in woonwijken vindt volgens mij plaats aan de laagspanningskant in de hoofdkabels die door een wijk lopen. Door teveel opwek loopt de spanning te hoog op. In de toekomst komt er afnamecongestie bij tijdens de piekuren. De capaciteit van de kabel gaat niet hoger worden als je de accu naast het verdeelstation zet.

Thuisaccu's bevinden zich random op verschillende plekken aan een hoofdkabel. Een thuisaccu terugverdienen doe je door zelfconsumptie te verhogen en dynamische energietarieven te gebruiken. Die accu's zullen zorgen voor minder afname in de ochtend en avond (wanneer energie duur is) en minder invoeding in de middag (wanneer energie weinig waard is). Er ontstaat dan meer capaciteit voor andere huishoudens om vermogen af te nemen of terug te leveren.
De energiemaatschapijen zijn hier juist wel mee bezig, zij hebben reeds gezien wat de voordelen hiervan zijn om in wijken centrale punten neer te zetten met voldoende accu capaciteit. Men trekt overdag maximaal stroom van de wijk in waar als je zo'n contract als van de bron hebt eerst betaald om überhaupt te mogen terugleveren ook nog eens bijna niks terug krijgt voor je kWh en vervolgens mogen mensen de volle mep betalen 's avonds (als salderen is afgelopen word het helemaal huilen).

Op dit moment is het gewoon niet rendabel voor een particulier om een accu pakket in zijn huis te laten plaatsen. De kosten zijn afgelopen jaren wel gedaald voor deze pakketten maar je betaald nog altijd meer dan 1000 per kWh met een geschatte levensduur van 10-15 jaar voor een accu (en salderen duurt nog tot 2030) ben je helft van je levensduur al kwijt voordat het uberhaupt voordelig word. Daarna moet je de rekensom maken of een accupakket wel de moeite waard is. Als ik kijk naar mijzelf (geen warmtepomp wel airco's) in de wintermaanden amper 3 kWh teruglever (8x 275 Wp en 12x 395 Wp) maar wel 10-20 kW verbruik per dag, kan je je afvragen of die accu's wel de moeite waard zijn. In de zomer is mijn verbruik amper 5-7 kW maar wel 30-40kW teruglevering. wat is wijsheid?
Dat salderen tussen winter/zomer niet realistisch is kan ik best begrijpen maar het totaal niet salderen gaat wat mij betreft ook te ver. Ik had liever gezien dat je per dag of zelfs per uur kon salderen, ik zie nu vaak tijdens de dag dat ik soms korte momenten stroom van het net haal en dan weer injecteer. Je maakt mij niet wijs dat de maatschappij dit niet kan balanceren met andere verbruikers in je omgeving (zelfs zonder dat men hiervoor een batterij nodig heeft).

De huidige regeling is wel heel voordelig voor de electricitietsmaatschappij.
Gebruik de accu’s in de winter om, naast de bescheiden hoeveelheid die je panelen opwekken, energie van het net te halen op goedkope momenten en thuis in te zetten op het moment dat de prijs hoog is.

En ja, het blijft een investering. “Het kan niet uit” is precies de redenatie die iedereen gebruikt (burgers, bedrijven én overheid) om het niet te doen. Het milieu en klimaat is dus minder belangrijk, terwijl ik dacht dat het juist daar om te doen is.

Mijn aanvraag voor een offerte voor een thuisaccu is inmiddels de deur uit, het gaat er zeker komen.
Het gaat altijd om geld en milieu komt ergens waar het uitkomt (meeste mensen/bedrijven), marketing technisch is milieu/veiligheid plaatst 1 maar realistisch gezien boeit het niet.
Ben nu zelf ook aan het oriënteren voor een accu en ondanks dat ik het graag zou doen is ROI het niet waard en daar neem ik milieu ook gewoon in mee gezien de accu's ook gerecycled dienen te worden.
is een Thuis accu wel verantwoord, net zoals die elektrische auto. Dat is m.i. een vraag die je eerder kan stellen.
Het is belachelijk dat Nederland zulke slechte accu regels en regelingen heeft. In de ons omringende landen is veel meer accu opslag ook op grid niveau. De regels en regelingen zijn nu wel al veel minder slecht dan ze waren. Maar er is nog veel te doen in de regels en regelingen.

Wanneer die regels en regelingen beter worden dan is het investeren in accu's ook veel beter te doen. Je kunt er dan waarschijnlijk best veel mee verdienen zolang er niet teveel accu's zijn.

Voorlopig worden thuis accu's helemaal niet gestimuleerd in Nederland door de salderingsregeling. Alleen bij een dynamisch contract en de salderingsregeling zijn thuis accu's nog redelijk te doen. Omdat je dan de energie belasting ook mag salderen.
Belachelijk ook dat energie maatschappijen niet investeren in opslag van teruggeleverd stroom. Word weer neergelegd bij de burgers met thuis accu,'s.
Wie zegt dat ze dat niet doen? En maakt het uit? De kosten van de opslag (net als alle kosten die gemaakt worden bij het opwekken van energie) worden linksom of rechtsom toch naar de klant doorberekend.
Je lokale energie maatschappijen(waar het meest logisch is) mogen dat niet volgens de wet.
[quote = https://www.liander.nl/gr...slimme-oplossingen/opslag
..
Liander is een netbeheerder en mag daarom zelf geen energie opslaan ho....
[/quote]

En hoewel het energetisch het meest logisch is om dit op buurt nivo te regelen, zou het wel eens kunnen dat je financieel beter uit bent met een thuisbatterij. Alles wat je zelf verbruikt van je Zonne opwek betaal je immers geen belasting per Kwh over.
Voorlopig mogen particulieren zelf weten of ze een nutteloze thuisaccu aanschaffen. Ik ben helemaal met je eens dat het beheer van het net niet bij particulieren maar bij netbeheerders ligt.
Hoe zo niet? We maken er met z'n alleen gebruik van en door een beetje slim om te gaan met energie hoeft er minder geïnvesteerd te worden en dat scheelt ons allemaal geld.

Er is genoeg/teveel stroom midden op de dag, waarom kunnen we niet allemaal wassen, vaatwassen, auto opladen enz midden overdag. Veel van deze apparaten kan je of met een timer of op afstand aan/uit zetten.

Als we dat eens massaal met z'n alleen gingen doen, gewoon een gedragswijziging, dan is er al een veel minder groot probleem.

Vind je dat teveel werk, dan kan een accu je helpen, want dan hoef je niet na te denken over wat je wanneer aanzet.
Een accu is op dit moment zeker niet nutteloos, hij help je eigen verbruik te maximaliseren, wat betekend dat je je eigen groen opgewekte stroom zelf kan gebruiken. Interesseert je dat niet en alleen het financiële plaatje, dan kan je hem opladen op momenten dat de stroom spot goedkoop is en terug leveren rond 8 uur (ochtend en avond) wanneer er altijd een prijs piek is. Op die manier kan je geld verdienen met je accu.

Als je dan komt met de discussie over kobalt, thuis accus zijn meestal van het type LFP, zonder kobalt en daarmee duurzamer en veiliger.

[Reactie gewijzigd door Giem op 23 juli 2024 05:40]

Alle beetjes helpen natuurlijk, maar het is principieel onjuist om de stabiliteit van het netwerk af te laten hangen van het gedrag van particulieren. Daar hebben we "netbeheerders" voor.

De thuisaccu verdien je nooit terug. Ook niet door te handelen in stroom. Daar is al genoeg over gezegd. Het rendement zakt nog verder als er meer thuisaccu's komen, want dan neemt de prijsfluctuatie af. Het is een onzinnige gadget.

Het draait niet alleen om kobalt. Het is een zware accu en daar is nu eenmaal mijnbouw en hoogovens voor nodig.
wat is dit voor reactieve reactie. Wij met z'n allen veroorzaken een onstabiel netwerk, door massaal om 8 uur in de avond enorm veel energie te vragen, want dan moet de tv aan, de vaatwasser aan enz. Zelfde gebeurd om tussen 7 en 9 in de ochtend als iedereen koffie moet hebben, de was aan moet enz.

Om vervolgens heel hard te roepen dat iemand anders jou problemen maar moet oplossen. Oh ja, en graag ook voor niets, want ik wil er niet teveel voor betalen.

Dat is toch een rare gedachtegang, dus nee, daar heb je niet de netbeheerders voor.

Als mijnbouw en hoogovens het probleem zijn, kunnen we beter stoppen alle producten te kopen, want alle materialen die je consumeert zit wel iets wat uit de grond of oven komt, je telefoon, computer, auto zelfs je huis. En als het om een accu gaat is het ineens een argument om er tegen te zijn.

Prijsfluctuatie, klopt bij meer accu's wordt dat verschil waarschijnlijk kleiner, maar halen we wel het doel van een stabieler en groener netwerk. Als er weer ergens een oorlog uitbreekt of een gasleiding stuk gaat is het verschil weer veel groter. De energie markt is een grote fluctuatie en niemand weet wat de prijzen volgende maand zijn. Prima als jij daar van afhankelijk wil zijn, maar ik niet.
Wij met z'n allen veroorzaken een onstabiel netwerk, door massaal om 8 uur in de avond enorm veel energie te vragen, want dan moet de tv aan, de vaatwasser aan enz. Zelfde gebeurd om tussen 7 en 9 in de ochtend als iedereen koffie moet hebben, de was aan moet enz.
Daar ligt niet de primaire oorzaak voor congestie. Dat gebruikspatroon was er 25 jaar geleden ook al. Ja, we zijn gemiddeld meer gaan gebruiken in dat patroon door meer apparaten, maar de echte piek is pas ontstaan met de instroductie van van particuliere zonnepanelen, BEV's, maar met name name ook commerciele zonne- en windparken en industrie:

https://andergie.nl/congestiemanagement/

Het 'vergroeningsbeleid' is dus onvoldoende opgevolgd met netcapaciteit om die decentrale opwekking (en afname) in goede banen te leiden. Dat is wel degelijk aan de netbeheerder. Nog even los van regelgeving die dat (on)mogelijk maakte.
Zoals je hier kan lezen heeft het juist precies met die piekuren te maken:

https://nos.nl/artikel/24...minder-stroom-af-te-nemen

Ze willen aan bedrijven vragen geen stroom meer te gebruiken tussen 16:00 en 20:00.
Mja, als het probleem zo simpel was, dan was de uitdaging niet zo groot. Er zijn op allerlei momenten problemen op het netwerk. 's Middags in de volle zon raakt het net ook overbelast, omdat we de stroom niet kwijt kunnen. Op andere momenten hebben we potentieel te kort. Ik snap het 'proefballonnetje'van de minister, maar het probleem is echt groter en ingewikkelder dan dat.
Accu's, mits goed ingezet, verdienen hun milieubelasting bij productie ruimschoots terug door de energiebesparing die zij kunnen opleveren via netbalancering. In NL houdt saldering de investering in accu's tegen omdat je er geen cent mee bespaart. Er is echter naast de financiën ook een doel om dit alles te doen: minder fossiel verstoken. Aangezien saldering nu op de helling staat, zou een investering in thuisaccu's op termijn van enkele jaren best eens goed kunnen zijn, want zodra de saldering echt voorbij is, willen heel veel mensen een thuisaccu. En dan schieten de prijzen omhoog...
Aangezien saldering nu op de helling staat, zou een investering in thuisaccu's op termijn van enkele jaren best eens goed kunnen zijn, want zodra de saldering echt voorbij is, willen heel veel mensen een thuisaccu.
Zou best eens kunnen. Voorlopig zijn de accu's veel te duur, en zoals je zelf al zegt, zal daar bij toenemende vraag niet veel aan veranderen.
Saldering is een Nederlands ding, accu prijzen een globaal ding.
Als accu prijzen in Nederlands ineens omhoog gaan zal dat waarschijnlijk komen doordat er een tekort aan installateurs is.
Dus als iemand nog een beroep moet kiezen..
Mijn directe buren hebben samen 27 panelen liggen, die zoveel energie leveren dat ze het nooit op krijgen.

Waar we dus met z'n allen op zitten te wachten is een eenvoudige manier om stroom onderling te delen. Ik goedkope stroom van de buren, en zij krijgen relatief veel geld voor hun kWh.

Als dit mogelijk wordt, zal dat weer een grote stimulans zijn voor meer panelen en het ontzien van het elektriciteitsnet.
Hoe weet je dat ze dat nooit opmaken? Wij hebben er thuis 24 liggen en komen op een jaar ongeveer op 0 uit. Daar komt deze maand een hybride auto bij en volgend jaar een volledig elektrische. Ik weet nu dus al dat ik met die 24 panelen niet meer toe ga komen.

Echter twijfel ik nog of ik de andere kant van het dag wat panelen moet gaan bijleggen voor de einde dag/avond zon om zo nog wat extra opwek en hoger eigen verbruik te hebben op het piek moment. Die kosten nu namelijk een stuk meer dan 2 jaar geleden en de terugverdientijd is mij persoonlijk te lang om het als een goede investering te zien op dit moment.
Maar dat is met saldering. Ik heb er 14 liggen en verbruik dat ook allemaal. Alleen heb ik in de zomermaanden een flink overschot en in de winter een tekort. Als de salderingsregeling straks is afgebouwd dan kan ik nog zo graag 3 wasjes draaien tijdens piekuren, maar met 1 wasmachine, en gewoon werk overdag is dat praktisch natuurlijk onzin. Een accu is ook geen oplossing, want die is in de zomer te klein en in de winter krijg je hem niet vol.

De beste oplossing zou imo een soort wijk-accu zijn, gedeeld met de lokale industrie.
Op jaar gemiddelde zit ik momenteel op ongeveer 60% eigen gebruik. Dus ik ben er van overtuigd dat ik dat met 1,5 😉 elektrische auto wel omhoog moet kunnen krijgen. In de zomer is dat wel iets lastiger om alles te gebruiken natuurlijk.

Maar met een beetje slimme automatisering kom je echt wel een heel eind. Niet alleen je was, droger en afwasmachine op het juiste moment aan laten gaan. Maar ook andere zaken als de robotstofzuiger, grasmaaier, de warmtepomp boiler, verwarming en airco doen wonderen. En zelfs met koken kun je best vaak wat vroeger beginnen en het als je gaat eten (wij rond 20h30) het alleen even afmaken.

Nou snap ik dat het niet voor Jan en alleman zo eenvoudig is, maar met een beetje wil kun je echt een eind komen. Voor de andere lijkt me wijk accu's inderdaad beter dan een thuisaccu.
En zelfs met koken kun je best vaak wat vroeger beginnen en het als je gaat eten (wij rond 20h30) het alleen even afmaken.
Woon je in Spanje? ;)
Vroeger beginnen, als in op je werk alvast de aardappelen en groenten voorbereiden?
Nee in België, maar het om half 9 eten is inderdaad iets dat we hebben over gehouden van de periode dat we in Spanje woonde. En inderdaad, daar komt het wel op neer, er gaat erg veel in de stomer of de oven en die kan prima aan terwijl we (thuis) aan het werk zijn. En soms zet ik het gewoon al klaar en gaat de oven vanzelf even aan tijdens de dag. Natuurlijk kan dat niet met elk gerecht, maar het valt me toch op hoe vaak dat wel gaat. Ook erg fijn want dan hebben we tijd voor ons kind als we thuis komen, kunnen we met hem spelen, rustig op bed leggen en daarna eten. (Hij eet warm op school).
Precies dit, tenzij je een batterij hebt met dezelfde óf grotere capaciteit dan je auto(s), zal je altijd met een overschot zitten. Tenzij je altijd thuis bent of er altijd 1 auto staat te laden zal je met zo'n hoeveelheid panelen op zonnige momenten altijd overproduceren.

Ik woon in België en zit met hetzelfde probleem. Kan 2 dagen in de week thuis werken en die gebruik ik dan zoveel mogelijk om mijn elektrische wagen op te laden, samen met de weekends. Maar de dagen dat ik on-site werk of als ik eens een weekendje weg ben met de auto, zie ik de energie teruggaan naar het net voor 'n aalmoes. Heb 'n thuisbatterij van 10kWh maar daar kom je niet ver mee, zelfs met maar 15 panelen en 6 kW-piek heb je dikwijls een ruim overschot.

Het grootste nut van die thuisbatterij is het opvangen van de stroompieken, maar het hele systeem is zo gebouwd dat de netbeheerder op termijn weer het meest zal profiteren en wij de rekening zullen betalen, ondanks onze zonnepanelen. We kunnen alleen maar hopen op een doorbraak in batterijtechnologie zodat we allemaal volledig zelfvoorzienend kunnen worden.
Ik woon ook in België, maar heb het geluk dat ik nog mag salderen en niet wordt afgerekend op een piek verbruik. ;) Daarentegen betaal ik wel een vaste vergoeding op basis van het vermogen van de omvormer. En hoe meer eigen gebruik je hebt hoe lager die vergoeding is. Vandaar dat het nog steeds intressant is om een hoog eigen verbruik te hebben (niet mega intressant, maar vind het ook gewoon leuk en goed om er bewust mee om te gaan).

Een deel zal zonder thuis accu zeker over productie blijven, want inderdaad zelfs al werken we beiden 3 dagen thuis, die auto zit op een gegeven moment vol en zoveel kilometers maken we niet dat we ze elke dag beide volledig moeten volladen. Voor nu gaan we dus ook eerst eens aankijken of we het eigen verbruik gewoon kunnen verhogen in plaats van direct panelen bij te leggen.

In Vlaanderen is de situatie inderdaad anders dan in Nederland of Wallonie, daar ben je bijna verplicht om een slimme thuis batterij te hebben die je zoveel mogelijk verbruikt om je piek zo laag mogelijk te houden. Maar ook daar hoor ik van veel collega's dat ze hem gewoon plug en play gebruiken. Dus dat ding trekt zich leeg en daarna krijgen ze alsnog een piek. Die zouden ze dus beter kunnen inzetten om de max output af te stemmen op de huidige max piek en zo niet over de bestaande piek heen te gaan.
Klopt, al deze maatregelen zorgen er wel voor dat we veel bewuster omgaan met energie, wat ik zeker een pluspunt vind. Maar veel mensen zullen zich hiermee niet willen bezighouden en die batterij of zonne-energie niet op de juiste manier gebruiken waardoor de investering mogelijks niet de moeite is.

Mijn laadpaal is bijvoorbeeld ingesteld op 6A max, waardoor ik aan 4kW laad i.p.v. 11kW. Ik let er ook altijd op om enkel te laden als de thuisbatterij voldoende vol is om de pieken op te vangen van andere apparatuur. Uitzonderlijk, bij 'n volle thuisbatterij en als mijn zonnepanelen +4kW binnenhalen zal ik het amperage verhogen naar 10A zodat het laden richting de 7kW gaat. Je moet er dus echt mee bezig zijn. Ik doe dat omdat het mij interesseert, maar ik kan me voorstellen dat vooral misschien de oudere generaties hier niet mee bezig willen zijn. Van de terugdraaiende meter (salderen voor de NL's hier) heb ik helaas nooit kunnen profiteren omdat er destijds geen budget was voor zonnepanelen.
De oplossing heet waterstof.
Als je goed naar je statistieken en doorrekent kijkt zal je snel zien dat avonden met meer panelen lastig wordt op je rendement. Wat Biermeester bedoeld is dat je nooit al het stroom verbruikt wat er daadwerkelijk uitkomt, zoals je zelf al schrijft ga je vanaf de avond gewoon weer op het net. Saldering is eindig dus op den duur zijn we er zelf niet beter op.

Je wilt het stroom dat je opwekt uiteindelijk gewoon zelf gebruiken, opslaan in een batterij in welke vorm ook is tot heden ‘de enige manier’ om in ieder geval eind lenter/begin herfst het klokje rond te kunnen opwekken…

Daarna wordt het een kwestie van kijken wat je eventueel door kan sluisen naar een volgend huishouden om zo in ieder geval het niet verloren te laten gaan ‘in het grid’
De duurzaamheid van zonnepaneel materialen daargelaten, lijkt het me niet verkeerd om zoveel panelen als mogelijk te plaatsen. In de na- en voorjaars periode wekt een groter aantal zonnepanelen meer op. Het lijkt me vooral relevant zolang de thuis accu nog niet de standaard is en onvoldoende accuparken zijn aangelegd.
Dat was tot op heden wel het geval inderdaad, 0 op jaarbasis was alles waar je naar moest kijken en dan kwam je meestal tot de conclusie dat het financieel ook een goede investering was. Maar nu met alle nieuwe regels is dat niet meer zo eenvoudig. Ik wil best duurzaam zijn, maar de kosten van extra panelen wegen echt niet op tegen het financiele voordeel voor mij. Ik hoef het niet snel terug te verdienen, maar ik ben geen liefdadigheidsinstelling. Persoonlijk is dat iets waar vooral de overheid zich op zou mogen focussen door het niet doen = niet intressant = weer intressant.

Maar daarnaast moeten ze het dan voor de mensen die de financiele middelen niet hebben het ook mogelijk maken. Mijn voorkeur heeft dan geen subsidies, maar eerder een lening met een lage rente. Waardoor ze na X jaar alsnog een financieel intéressante investering hebben kunnen doen, alleen welicht iets minder dan iemand die het direct uit eigen zak betaald.

Belangrijk is dan ook dat de politiek eens voor een duidelijke strategie kiest en niet steeds na een paar jaar de regels van het spel gaan aanpassen.
Die regels aanpassen is op zich wel goed want de omstandigheden wijzigen. 100% salderen is een prima systeem zolang er maar weinig groen aanbod is en eigenlijk het grootste deel van de stroom door gas centrales opgewekt wordt.
Maar nu zijn de omstandigheden heel anders geworden. Want we hebben af en toe meer dan 100% van de Nederlandse vraag groen. Dit kan door te exporteren.
Dus nu is het wel echt tijd voor iets anders dan 100% salderen met contracten waarbij iedere kWh dezelfde prijs heeft. Zelfs kWh's die voor -50 cent zijn geëxporteerd leveren met het salderen een kWh op die je later weer "gratis" kunt gebruiken.

De duurzaamheidslening bij het warmtefonds bestaat trouwens al. Bij lage inkomens is de rente dan zelfs 0%.
Daar ben ik het voor een deel wel mee eens hoor. Dat het tijd is voor andere regels is duidelijk. Maar je kunt niet van mensen verwachtten dat ze blijven investeren in duurzaamheid en vervolgens financieel er niet uit komen omdat de regels ineens veranderen.

Ik vergelijk het met het kopen van een huis, dat is een investering voor de toekomst zodat ik geen huur meer hoef te betalen en na 25 jaar vrij zit. Als de bank dan ineens zou beslissen dat ik niet meer mag aflossen en enkel de rente ga betalen voor de rest van mijn leven dan is dat niet waar ik voor gekozen had.

Bij de zonnepanelen is dat voor mij hetzelfde, ik gaf een paar duizend euro uit in één keer, om vervolgens minder aan energie te gaan betalen om het terug te verdienen. En na x jaar zelfs een beetje "winst" te kunnen gaan maken. Nu de regels veranderen mag je blij zijn je investering nog terug te verdienen, laat staan dat je er nog eenvoudig winst op kan maken. Dat is niet waar ik voor gekozen heb.

Nu heb ik het geluk dat dit niet direct op mij van toepassing is, ik heb de panelen nog niet goedkoop kunnen laten installeren, en de energie prijzen zijn daarna flink gestegen. Plus ik kan nog salderen. Mijn terug verdientijd is dus vooral ineens veel korter geworden. Maar bovenstaande is voor de meeste inwoners in NL binnenkort wel van toepassing, en in Vlaanderen al het geval en zelfs nog iets extremer.
Ik begrijp zelf die mensen niet zo goed die nu verbaasd zijn dat het salderen waarschijnlijk gaat stoppen. Dat was al x keer waarschijnlijk.
Zelf hebben we ook pas net zonnepanelen. Ik wilde eigenlijk PVT, met de juiste warmtepomp die 65 graden kon halen voor tapwater en nog meer dingen. Maar dit bleef maar voortduren en gedoe zijn. Dus nu hebben we normale zonnepanelen die we anders als eerder hadden gehad. Ik weet dat salderen een keer stopt en denk eigenlijk bij het meeste al na over dynamisch gaan.

Hiervoor wel heel lang een huur appartement gehad. Dus daar kon je weinig mee.

Eigenlijk iedereen die in of voor 2020 zonnepanelen had in Nederland heeft ze nu al (bijna) terug verdient. Of heeft geluk gehad en ze niet terug verdient omdat ze een contract hadden voor bijvoorbeeld 3 jaar en hebben daardoor alle hoge prijzen misgelopen. Maar als je energie leverancier in 2021 dan failliet was gegaan had je ze alsnog (bijna) terug verdient.

In Vlaanderen lijken de regels wel abrupter te wijzigen dan in Nederland. Maar de netbeheerders hebben daar weer veel minder issues. Eigenlijk lijken de Vlaamse regels wel bedacht door netbeheerders, ze zijn erg in hun voordeel.
Inderdaad, veel panelen plaatsen. Wij kunnen hier ons elektriciteitsverbruik ook in oktober nog zelf dekken. Blijft minder dan vier maanden over dat we dat niet geheel redden. Een kleine thuisaccu van ca 3kWh zal de eerste zijn die mogelijk interessant wordt om de variatie in gebruik over een etmaal af te vangen. Maar feitelijk ben je daar een groot deel energiebelasting aan het vermijden.
Het delen met de buren gaat praktisch weinig oplossen. Want in 2022 had je al dat op dat er op van te voren gemiddeld verwachte zomers dagen er bijna meer aanbod is dan vraag bij huizen midden op de dag. Wanneer het die dag dan goed weer blijkt te zijn dan was er echt veel meer aanbod dan vraag bij huizen. Nu zijn er al meer zonnepanelen en volgend jaar nog meer. Er zijn dus gewoon geen huizen meer over om het mee te delen. De stroom moet op zonnige dagen verkocht worden aan niet woningen. Want in de woningen is dan geen vraag meer.
https://www.mffbas.nl/documenten/
Zie jaarverslag 2022 in deze link.
https://www.mffbas.nl/cus...00-dd2023-vastgesteld.zip

Het delen met de buren kan wel heel interessant om te zorgen dat er bijvoorbeeld zonnepanelen op flats komen. Want daar heb je weinig aan de salderingsregeling tenzij je allemaal kabels gaat trekken van een paar zonnepanelen naar ieder appartement.

Zelf zie ik meer in veel meer dynamische contracten. Dan een markt die echt gaat meten hoeveel je deelt met je met buren. Het komt praktisch op hetzelfde neer. Maar dynamisch is veel makkelijker. Een vaste slimme PPA die markt prijzen meeneemt voor geïnstalleerde capaciteit kan daar nog wel een goede toevoeging bij zijn.
Want in 2022 had je al dat op dat er op van te voren gemiddeld verwachte zomers dagen er bijna meer aanbod is dan vraag bij huizen midden op de dag.
Komt ook door gebrek aan dynamische tarieven en dynamische aansturing IMO. In ieder geval boilers zouden in die tijd vol kunnen verwarmen.
Maar zonder dynamische tarieven is het nachttarief nog steeds lager dan op zo'n zomerse dag.
Dat het dag en nacht tarief nog steeds bestaat is helemaal raar. Dat heeft echt weinig nut meer.
Maar nu zijn er niet alleen huizen. Je hebt ook supermarkten kantoorgebouwen e.d. Die staan allemaal dichter bij woningen met zonnepanelen als die grote zonnevelden. Dus kwa transport e.d. Is die decentrale opwek vlakbij de verbruikers een beter idee. Het ontlast ook nog eens het hoofdstroom net.
Ja dat klopt. Maar ook die hebben best veel zonnepanelen. Nederland heeft steeds vaker gewoon meer groen aanbod dan vraag. We exporteren dan wel behoorlijk wat. Maar als het teveel wordt dan krijgt deze export zelfs een zeer sterk negatieve waarde.

Verder ben ik helemaal voor meer zonnepanelen op daken. We moeten ze alleen af en toe gewoon gaan terug regelen zodat we geen overaanbod hebben. Voor een lokaal overaanbod gebeurt dit al via de spanningen. Maar voor een landelijk overaanbod daar doen we nu weinig mee.

Er trouwens ook nog wel een frequentie regeling bij zonnepanelen die overbelasting voorkomt. Maar omdat heel Europa ongeveer 1 super grid is heeft die weinig effect. Hij is wel handig als een van Nederland bijvoorbeeld de aansluiting met de rest van het net verliest.
In België is er zo een regeling maar men dient wel 30% taksen op de gevraagde prijs te betalen.
Nee, je hoeft geen taksen erop te betalen, echter wel een vergoeding voor gebruik van stroomnet.
Bijvoorbeeld bij mega 150 euro (degene die levert) en 150 euro (degene die ontvangt). In praktijk moet je dan een gigantisch overschot hebben wil je dat eruit krijgen.
Mede ook omdat stroom in zomer overdag vaak op of onder 0 ct per kWh ligt, en in winter er veel minder productie is.

https://www.vlaanderen.be...ersoon-aan-persoonverkoop

[Reactie gewijzigd door 99ruud99 op 23 juli 2024 05:40]

Stroom delen met buren mag helaas niet
Vloeken mag ook niet.
Wie maalt er om als er een kabel naar de buren ligt? Het is ook verreweg de beste oplossing voor overtollige stroom, want die gaat het net niet op.
Niemand maalt er om totdat er huizen afbranden omdat die clandestien gelegde kabels niet aan de veiligheidsvoorschriften voldoen. Succes met je verzekering in zo'n geval.
Het kan natuurlijk heel goed veilig gebeuren, zoals half Nederland ook een grondkabeltje naar het schuurtje aanlegt.
Het kan, maar er is altijd die kleine groep die beter zouden moeten weten en uit onkunde, kostenbesparing of gemakzucht minder met veiligheid hebben...
Daar valt geen speld tussen te krijgen.
Dat bestaat al en heet salderen.
Nee salderen is het teruggeven aan het net en daar een verrekking op krijgen op je eigen verbruik. Wat Biermeester bedoeld is bij wijze van een kabel naar de buren trekken en hun aansluiten daarop en onderling het verbruik verrekenen, iets wat volgens mij bij wet (of enkel regels van de leverancier) niet mag
"die zoveel energie leveren dat ze het nooit op krijgen." Tot dat zij over gaan op een elektrische boiler ipv gas, er twee elektrische auto's zijn ipv ICE. Uiteindelijk zijn die 27 panelen niet voldoende in pakweg de komen 5-10 jaar.
Waar we dus met z'n allen op zitten te wachten is een eenvoudige manier om stroom onderling te delen. Ik goedkope stroom van de buren,
Met dynamische tarieven zou je al een eind komen.
Ja, en dan mag jou buurman de leverancier betalen omdat die zogenaamd hogere kosten heeft, terwijl jou buurman zijn stroom gewoon bij jou over de schutting kan gooien ipv dat het uit Noorwegen of Frankrijk moet komen.

Dus jou buurman gaat het terugleveren op onrendabele momenten stagneren en de stroom bij jou thuis komt uit een ander land want de energieboer zal eens een grijpstuiver mislopen.
Als de stroomrpijs negatief is dan komt je stroom echt niet uit het buitenland, omdat niet tussen alles en iedereen kabels liggen gaat er misschien wat energie verloren in het transport, maar de zonnenergie van je buren komt echt wel bij je aan.
Als ik moet betalen om terug te leveren gaat er niks terug het net op. Dan haal het maar bij de andere buurman als die wel zo gek is.
Dan doet doen de tarieven hun werk, komt vraag en aanbod weer meer in balans.
Mijn buren aan één kant hebben er net 40 gelegd en zijn met 2 personen zonder EV…
Dan vraag ik me af wat voor panelen het zijn of waar jullie wonen. Of wat voor huis, zwembad of andere verbruikers 40 panelen rendabel kunnen maken.
Met zoveel overschot zou je verwachten dat de prijzen omlaag kunnen en mensen zouden omswitchen naar vol-electro appliances voor warmte/koeling, koken, etc.
Overschot in de zomer.. middag.. daar heb je weinig aan in de winter. Of tijdens het koken. Voor een boiler en airco is het wel goed bruikbaar.
Geen idee waarom jij denkt dat ze het niet opmaken. Ik heb 3 jaar geleden 26 panelen op mijn dak gelegd en kom nog steeds te kort.
Verder zou het delen van energie in de wijk natuurlijk een mooie oplossing zijn.
Een kabel en een kWh meter, lijkt me niet zo lastig. Dan was en droog je voortaan op de elektra van de buren. Dit kan je zo slim maken als je wilt.
Bij manieren via het net zal er iemand de stand bij moeten houden die daar een vergoeding voor zal willen.
Wat geheel in de discussie ontbreekt is dat we gewoon veel te veel energie (en grondstoffen) verbruiken.
Het verbruik (en zelfs per capita) is flink gestegen de afgelopen eeuw.
https://ourworldindata.org/energy-production-consumption
De stijging zwakt inderdaad wat af doordat er wel iets wordt gedaan, maar veel te weinig.
We leven hier in het westen duidelijk boven onze stand.
De populatie is explosief toegenomen afgelopen eeuw. Daarnaast was een eeuw geleden nog heel veel handwerk.
Bevolkingsreductie zou een punt van aandacht kunnen zijn.
Volgens mij is dat een punt van aandacht, voornamelijk omdat die reductie wereldwijd al lang is ingezet en we ook met de negatieve gevolgen daarvan moeten dealen.
De voorspelling is dat die zal pieken in 2046. Broodnodige afname is dus nog niet ingezet.
Nederland zal daarin voor lopen. Gelukkig maar. Maar dan moeten we dus niet inzetten op andere landen leegtrekken.

[Reactie gewijzigd door Retrospect op 23 juli 2024 05:40]

Allemaal waar maar het is totaal onrealistisch te verwachten dat we daar wat aan kunnen doen. Het heeft dus weinig zin om daar energie (haha) in te stoppen. Het is dus niet zo gek dat dat in de discussie ontbreekt.
Overigens gaan veel toekomstdenkers er van uit dat we uiteindelijk energiebronnen kunnen ontwikkelen die ruim in onze (toekomstige) behoefte kunnen voorzien. We nemen nu al stappen via zonne-energie. Die is namelijk in ongelooflijke hoeveelheden beschikbaar.
Zoek maar eens op de Dyson-sphere.
Waarom denk je dat de vooruitgang in technologie en levensstandaard zo hoog is geweest de afgelopen eeuw? Alles draait om energie. Veel armoede in de wereld heeft gebrek aan toegang tot energie als oorzaak.

Niemand tegen efficiënter gebruik van energie of schonere energie, maar in de basis is minder energie gebruiken niet de oplossing. Er is meer energie nodig om de ellende de wereld uit te helpen.
Er is meer energie nodig om de ellende de wereld uit te helpen.
Ik denk dat dat niet zo is. Een groot deel van de energie die we produceren gaat op aan onzinnige dingen zoals voedselverspilling of terrasverwarming. Ook kun je in de zomer skieen in nederland. Ik denk dat al we die energie niet zo zouden verspillen dat we daarmee pirma de ellende in de wereld kunnen verhelpen. Maar dan moet je niet 5x per jaar met het vliegtuig op vakantie willen etc.
Er wordt zeker een hoop energie gebruikt aan onzinnige dingen, dat komt omdat we er hier veel hebben. En ook belangrijk: Omdat we veel energie hebben, kunnen we geld verdienen om nog meer energie te kopen en het aan onzinnige dingen te besteden.

Belangrijk is de toegang tot energie: Voor de plaatsen waar honger heerst op aarde geldt dat om efficiënte landbouw te kunnen bedrijven energie nodig is, al gaat het maar om de diesel voor de tractor. Om voedsel aan te kunnen voeren heb je een wegennet nodig, gekoelde distributiecentra e.d. Het draait allemaal op energie. Het is gebrek aan toegang tot energie die de ellende veroorzaakt dat mensen onder de armoedegrens leven.
Dat valt wel mee. De zon produceert meer dan genoeg energie om alle menselijke activiteiten te voorzien.

http://en.wikipedia.org/wiki/Solar_energy
http://en.wikipedia.org/w...resources_and_consumption
Tja als je kijkt dat de salderingsregeling binnen niet al te lange termijn enorm hard afneemt en dat je weer voor hoge bedragen accu's moet halen (welke alleen beperkt werken in de zomerperiode) dan snap ik het wel. Daar komt nog eens bij kijken dat er steeds meer huishoudens over gaan op een (hybride)warmtepomp die in de winter het hoogste verbruik heeft wanneer de oplevering dan het minst is. Het verbaasd mij eigenlijk niks dat er minder in geïnvesteerd wordt.
Met een thuis accu hoef je niet alleen je eigen opgewekte stroom op te slaan. Je kan ook in de winter ook 's nachts bijladen en voorkomen dat je op piek tarief moet afnemen. In de winter en 's nachts stopt de wind niet.
Ik weet zo even niet hoeveel een thuisaccu kost, maar dat gaat denk ik gigantisch lang duren om terug te verdienen. Het verschil bij ons huidige contract is € 0,043 per kWh tussen normaal en daltarief. Lijkt me geen geldige usecase.

Edit:
Even snel gegoogled. Een 3 kWh accu kost excl. plaatsen zo'n 4k (https://www.thuisbatterij-expert.nl/prijs), laten we 4k aanhouden voor het gemak. Stel dat ik deze elke dag 's nachts vol laad en overdag volledig gebruik. Dan bespaar ik daar elke dag 13 cent mee. Dan duurt het 30.769 dagen om terug te verdienen. Dus of het verschil tussen normaal en daltarief moet flink veranderen of de accu's moeten veel goedkoper worden, anders is het totaal niet rendabel.

[Reactie gewijzigd door Sjaakys op 23 juli 2024 05:40]

Stel je voor dat de tarieven gaan veranderen wanneer salderen (gratis batterij) afgeschaft wordt.. Zelfs met een dynamisch contract met elk uur andere prijzen is het nu nog niet rendabel om een accu te plaatsen.
Bij 90% van de bevolking rendeert de (hybride) warmtepomp niet en wordt deze ook niet verplicht.
Warmtepomp niet op tijd terugverdiend, en daarom voor veruit de meeste mensen tóch niet verplicht
https://www.ad.nl/economi...-niet-verplicht~abdba240/

De afbouw van de salderingsregeling en isolatie van de woning (ironisch) zorgen voor een langere terugverdientijd van de warmtepomp.

De thuisaccu is een volkomen nutteloze gadget die geen enkel probleem oplost. Laten we hopen dat de hype snel overwaait. Er is geen t.v.t., er zitten honderden kilo's milieu-onvriendelijk materiaal aan, het net wordt niet ontlast, je wordt niet zelfvoorzienend, je kunt geen stroom van de zomer meenemen naar de winter etc.
Bij 90% van de bevolking rendeert de (hybride) warmtepomp niet en wordt deze ook niet verplicht.
Uit hetzelfde artikel:
De warmtepompfabrikanten maken zich niet zo’n zorgen, bij een langere terugverdientijd geldt de verplichting dan wel niet maar in bijna alle gevallen is de warmtepomp financieel toch interessant. Het apparaat heeft een verwachte levensduur van 15 tot 20 jaar.
Een warmtepomp gaat zo’n vijftien jaar mee, dus stel dat je hem in tien jaar terugverdient. Dan zijn die laatste vijf jaar pure winst.’’

[Reactie gewijzigd door Olaf van der Spek op 23 juli 2024 05:40]

Wij van wc eend....

Als je gasverbruik 1000 m3 of lager is, is er geen tvt. Ik heb de leverancier hier gehad, ik was bereid om mijn spaarrekening leeg te gooien, maar hij zei: niet aan beginnen.

Als je je huis goed isoleert en je gasverbruik laag is, is de warmtepomp feitelijk nutteloos.
Feitelijk kan je dan met warmtepomp van het gas af. Dat scheelt iig de netwerk kosten voor gas. En als je dan ook zelf zonnepanelen hebt en de regering zo slim is om de salderingsregeling te laten bestaan dan kan je na verloop van tijd leuk bespaard hebben.
Ja, als, als... Dat zou ik wel willen.

Ik ben geen principeel tegenstander van de warmtepomp, maar heb ook geen zin om daar bakken met geld aan uit te geven zonder dat het mij op termijn iets oplevert.
Geven zo ook 15 jaar garantie beetje fatsoenlijke, of is de levensduur dan ineens maar 5 jaar.
Als de zonnepanelen goedkoper worden voor de particulieren is toch geen slecht nieuws of mis ik wat?
Als de omvormer constant uitschakeld omdat de spanning te hoog wordt in het net. Heb je er nog niks aan, dat is eigenlijk op dit moment het probleem. Particulieren leggen een hoop vermogen op het dak en verbruiken zelf bijn niks overdag. Hierdoor moet er een hoop terug het net op, en het net krijgt het op diverse plekken niet getransporteerd.
Precies, ik heb mijn zonnepanelengroep dit jaar verplaatst van L1 naar L3. Dit omdat ik zag dat daar de spanning structureel wat lager was.
Het gaat maar moeizaam met de gewenste energietransitie. Niet in de laatste plaats door een overheid die te weinig overziet en aanstuurt. Gebrek aan visie en daadkracht. De zonnepanelen markt stort een beetje in want ook particulieren zien er inmiddels vanaf om verscheidene redenen. Tel daarbij de spouwmuurisolatie die op zijn gat ligt door een uitspraak van de RvS en de grote afname van verkoop EV’s (ook door zwalkend overheidsbeleid) en we komen vrijwel tot een stilstand.
Decennia aan korte-termijns-denken van de overheid is niet snel gekeerd. We hebben een kabinet nodig dat verder durft te kijken dan de komende regeerperiode. En inderdaad een daadkrachtige leider die durft aan te pakken en verantwoording durft te nemen.
Echt bizar wat een keiharde faal het Kabinet heeft achtergelaten. Uiteindelijk gaat de hele energietransitie de burger veel geld kosten omdat continue de regels veranderen in het nadeel van de consument en MKB. Eerst lekker maken met allerlei subsidies en voordelen welke uiteindelijk komen te vervallen. Wegenbelasting elektrische auto's flink omhoog. Overproductie zonnepanelen betalen. Warmtepompen alleen in goed geïsoleerde huizen rendabel anders wordt het stroomverbruik te hoog.

Wat voor puinhoop gaat er nog meer komen? Ik hoorde ook al over hele slechte visvangst in de Noordzee vanwege de windmolenparken. Oh, en gisteren nog het nieuws dat de berekening niet klopte met groene energie van de windmolens dus de prijzen toch hoger gaan uitvallen.
https://nos.nl/artikel/24...rden-duurder-dan-verwacht
Wat is volgens jou dan de verantwoordelijkheid van de kopers en installateurs van zonnepanelen in deze situatie? Want die lijken vooral korte termijn financieel gemotiveerd. Installateurs zakken met de prijzen omdat ze eerder bij grotere vraag meer wilde verdienen aan subsidie. Consumenten willen subsidie ook voor onnodig hoge installstiekosten en kans op nadelen van te veel aanbod genereren, alsof de subsidie gratis is en alleen voordelen zou hebben.
Waarbij deze groepen ook de kiezers zijn waaruit de kabinetten door ontstaan.
Het probleem bestaat uit meerdere componenten, en een ervan is bijvoorbeeld de onduidelijkheid rondom salderen en terugleververgoeding, of zelfs extra betalen voor terugleveren.
Het andere probleem zit in aansluitingen op het net, en wat die kan verwerken.

En dan is er nog onduidelijkheid rond de energie transitie. Vorig jaar kreeg ik al een brief van de gemeente dat we van het gas af gaan. Alleen ze vertellen er gelijk bij dat ze nog niet weten wat er in mijn wijk gaat gebeuren of wanneer. Komt er een warmtenet? In welk jaar gaan we ervan af? Warmtepomp is vergunningpichtig bij ons. Dus waar ga ik in investeren? Of gewoon niet en rustig afwachten?

Op dit item kan niet meer gereageerd worden.