Ieder jaar beginnen er in de lage landen tientallen techstart-ups, die grootse dromen hebben, maar technische hobbels moeten overwinnen om die waar te maken. In dit artikel bespreken we waar start-up Tekle Holographics zoal tegenaan loopt bij het ontwikkelen van zijn hologramtechnologie.
De commerciële holografiemarkt bestaat nog niet zo lang, maar veel techstart-ups hebben zich hier al volledig op toegespitst. Allemaal proberen ze haantje de voorste te zijn en marktleider te worden: elke start-up wil de meest vooruitstrevende hologramtechniek kunnen leveren. Zo ook Michel Tzsfaldet. Hij is al jaren geïnteresseerd in de technologie, maar merkte een jaar of drie geleden dat deze hoofdzakelijk voor entertainment werd gebruikt. Hij zag juist vooral kansen in de zakelijke markt. Omdat er volgens Tzsfaldet geen enkel bedrijf was dat de zakelijke hologrammogelijkheden goed benutte, besloot hij de verse hologrammarkt te betreden. Maar om hologramtechnologie te ontwikkelen die meerwaarde heeft voor bedrijven, moeten een hoop uitdagingen worden overwonnen.
- Bedrijf: Tekle Holographics
- Opgericht: 2021, Hilversum
- Initiatiefnemer: Michel Tzsfaldet
- Product: Hard- en software voor zakelijke hologramtoepassingen
- Productiefase: Nog volop in ontwikkeling; sinds een paar maanden biedt Tekle al wel een aantal toepassingen aan voor verkoop
- Prijs: Afhankelijk van de toepassing kan een holograminstallatie oplopen tot tienduizenden euro’s
:strip_exif()/i/2005191066.jpeg?f=imagenormal)
Tzsfaldet kwam voor het eerst in aanraking met de technologie toen hij in 2019 op een techbeurs in Monaco het bedrijf Euclideon Holographics tegenkwam. Een bedrijf dat 'de basis op had gezet voor hologrammen in entertainment', aldus Tzsfaldet. Hij zag meteen kansen en bood aan om de Europese exporteur te worden voor het hologramproduct, maar nadat hij het binnen had gekregen en uitvoerig kon testen, stuitte hij tegen een groot aantal problemen aan.
Zo werkte de manier waarop de 3d-visualisatie gemaakt werd maximaal tot Windows 7. De reden daarvoor is dat de techniek oorspronkelijk bedoeld was voor vrCAVE, legt Tzsfaldet uit. Dat zijn kubusvormige ruimtes waar op drie wanden en de vloer 3d-beelden geprojecteerd worden. Zo lijkt het alsof je je volledig in de virtuele omgeving bevindt. "Microsoft ondersteunde deze visualisatietechniek tot en met Windows 7. Omdat het niet populair werd zijn ze er daarna mee gestopt." De entertainmenttoepassingen vereisten relatief weinig prestatiekracht en geheugen, waardoor dit geen probleem vormde. Tzsfaldet wilde de technologie echter gebruiken voor de zakelijke markt. Een markt waar, stelt hij, op dat moment geen enkele hologramfabrikant zich op richtte. "De mogelijkheden zijn zo groot. Je hebt zoveel big data, zoveel informatie die op je af komt. Die kun je het beste tot je nemen door te visualiseren." Voor de toepassingen die hij daarbij voor ogen had moest veel critical data verwerkt worden, en dat ging niet met de verouderde techniek van Euclideon.
Door de uiteenlopende visies en de technische problemen besloot Tzsfaldet de samenwerking te staken en om het anders aan te pakken. In plaats van slechts exporteur te worden, wilde hij een hologramtechnologie ontwikkelen die wél bruikbaar was voor de toepassingen die hij voor ogen had.
Versimpelde software
In eerste instantie wilde Tzsfaldet met Tekle enkel de benodigde holografiehardware maken en een plug-in schrijven voor Unity en Unreal. Het idee was dat bedrijven er vervolgens zelf software voor zouden maken. "Ik had een soort iPhone voor ogen. Daarbij levert Apple het platform en maken miljoenen bedrijven er zelfstandig apps voor. Maar toen we met dat idee naar bedrijven gingen, zeiden de mensen daar tegen ons: 'Goed product, maar ik wil daar niet in ontwikkelen. Ik wil het gebruiken als een elektrische tandenborstel: aanzetten en klaar. Ik hoef helemaal niet te weten hoe het werkt.'"
Daarom besloot Tzsfaldet om ook verschillende softwaretoepassingen te schrijven. Voor CES 2022, de eerste keer dat het bedrijf naar buiten trad, heeft het team van Tzsfaldet naar eigen zeggen een 'versimpelde' weergave gemaakt van waar de technologie toe in staat is. Zo is er een softwaredemo die zich afspeelt in een autogarage. Daarbij wordt er een hologram van een auto midden in de ruimte gezet waar je omheen kunt lopen. Vervolgens is het mogelijk om de auto te pimpen in een aantal vooropgestelde kleuropties en het motorblok te verwisselen. Dat gaat allemaal met een druk op de knop van je controller, wat het toegankelijk maakt, maar geen realistische weergave is van het verwisselen van een motorblok. Het is in deze vorm waarschijnlijk te oppervlakkig om in de praktijk te gebruiken, vindt Tzsfaldet. Daarom wordt het in de uiteindelijke versie ook mogelijk om de hele auto tot het laatste schroefje uit elkaar te halen, zodat een 'hologramaanzicht' daadwerkelijke meerwaarde krijgt.
Een voorbeeld van software die al meer lijkt op een bruikbaar product, is een applicatie die lidar-kaarten van Esri inlaadt. Daardoor is het volgens Tekle mogelijk om in real time in een hologramversie van een stad als Rotterdam te lopen, maar ook te 'vliegen' en zo gebouwen op te pakken en te verplaatsen. "Dit kan de politie bijvoorbeeld gebruiken om te kunnen achterhalen waar een crimineel zich bevindt", aldus Laurine Bonnewits, public affairs officer bij Tekle. "Als een dief is gevonden, maar nog niet is gepakt, en de achtervolging wordt ingezet, dan zou je dit in de meldkamer kunnen gebruiken om de dief live te volgen."
Veredelde AR?
Volgens Tzsfaldet zijn deze toepassingen niet mogelijk met AR omdat er simpelweg te veel data gebruikt wordt. "AR is alleen een brilletje. Hier zit een krachtige computer en gpu achter, dus kan het meer renderen en met betere prestaties." Het is volgens hem niet mogelijk om die krachtige pc in een AR-bril te stoppen. "Onze applicaties hebben een hele zware puntenwolk, daar is AR niet krachtig genoeg voor."
Doordat hier een hele computer achter zit, zijn de systemen van Tekle ook makkelijker up-to-date te houden, verklaart head of development Jeroen van de Haterd. "Omdat ons systeem vast zit en al één groot product is, kunnen we wat videokaarten betreft nu gewoon 3090’s of Quadro’s gebruiken. We kunnen de beste videokaarten van het moment erin gooien zonder hele rekenservers erachter te moeten draaien, terwijl, bijvoorbeeld, de HoloLens wat hardwaredrive betreft steeds net wat achterloopt."
VR zou wel krachtig genoeg zijn voor de softwaretoepassingen, alleen zit je daarbij slechts in een virtuele wereld. Omdat je bij holographics ook je omgeving ziet, is dat volgens Bonnewits handiger voor samenwerkingsprojecten waarbij er veel overlegd moet worden. "We hebben bijvoorbeeld een bim-tool. Dat is een tool waarbij je met anderen een gebouw kan ontwerpen, eromheen kan lopen en in real time onderdelen kan aanpassen, terwijl je nog steeds interactie kan hebben met elkaar."
Ruimtes en tafels
Naast de software verkoopt het bedrijf ook hardware voor de holograminstallaties. Dat zijn 'overblijfselen' van de samenwerking met Euclideon, dat tegenwoordig Axiom Holographics heet. Dat Australische bedrijf heeft de basis gelegd en Tekle heeft vervolgens 'aan de binnenkant' een aantal onderdelen aangepast, zodat het beter werkt bij zijn zakelijke usecase. Er zijn tot dusver drie toepassingen, die lijken op die van Axiom, maar volgens Tekle dusdanig zijn aangepast dat ze veel beter bruikbaar zijn voor de verwerking van critical data. Zo is er de Holo-Wall, die uit een groot scherm bestaat met beamers en trackers waar met behulp van een 3d-shutterbril 3d-modellen gedeeltelijk uit het beeld 'poppen'. Dit lijkt het meest op een 'gewoon' 3d-bioscoopscherm.
Verder is er de Holo-Room, die uit een ruimte bestaat met vier schermen, een recht voor je, een links, een rechts en een op de grond, en daardoor meer doet denken aan een vrCAVE. "Maar die hebben veel hiccups in het systeem", zegt Tzsfaldet. "Ze kunnen lang niet zoveel data renderen, terwijl bij ons alles in een keer ingeladen kan worden, daar hebben we dus die speciale plug-ins voor gemaakt in Unity." Ook heeft Tekle een Windows-patch geschreven waardoor de 3d-visualisatie gewoon werkt op de huidige Windows-versie.
Tot slot is er de Holo-Table. Die is het duurst en kan een bedrijf tienduizenden euro’s kosten. Over de tafel wordt een 'gemodificeerd bioscoopdoek' gelegd, al wil Tzsfaldet niet uit de doeken doen wat er precies aan gemodificeerd is. Wel zegt hij dat de sheet op zo'n manier is aangepast dat die in staat is om te werken met de holografische technologie. "Onder het doek bevinden zich vier projectoren die in de tafel verwerkt zijn. Die schijnen van onder tegen de sheet aan en dan komt het geprojecteerde beeld er van boven het sheet uit." Net als bij de Holo-Wall wordt de tafel vooral gebruikt voor bim-projecten.
:strip_exif()/i/2005191102.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005191104.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005191106.jpeg?f=imagegallery)
Controller- en brilloos
Tekle is binnen vrij korte tijd al ver gevorderd, maar de technologie staat voor een groot deel nog in de kinderschoenen. Van alle toepassingen die er nu zijn, is Tekle ook al bezig met verbeterde versies. Hoewel de toepassingen in deze vorm sinds kort al te koop worden aangeboden, zijn er een aantal uitdagingen waar nog oplossingen voor gevonden moeten worden.
Zo zijn er nog 3d-shutterbrillen en eigengemaakte controllers nodig. Van de Haterd: "Als je een dergelijke controller openmaakt, zie je een knoppensensor van een soort Arduino-variant, een gyroscoop, een Bluetooth-module en een nfc-chip. De trackingmodule hergebruiken we. Het interessante is dat je maar twee punten trackt en vervolgens gyroscopen gebruikt om de oriëntatie uit te rekenen. Op die manier heb je minder punten nodig die getrackt moeten worden."
De controller heeft links en rechts twee bolletjes à la de PlayStation Move. "Dat zijn de lichtste plekken op de controller", licht Tzsfaldet toe. "Dan hoeven we alleen maar x en y te positioneren en die twee plekken uit te rekenen in de chip zelf. De pc hoeft dus niks te doen en zo zorgen we voor snelle berekeningen. Dat doet niemand anders op die manier."
:strip_exif()/i/2005191038.jpeg?f=imagegallery)
De brillen zijn gebaseerd op dlp-techniek voor het 3d-effect, legt Van de Haterd uit. "Vervolgens zit er ook weer tracking en een gyroscoop in, redelijk standaard allemaal." Idealiter werkt de hardware compleet bril- en controllerloos, maar zover is de technologie van Tekle voorlopig nog niet, benadrukt Tzsfaldet. "Als we het brilloos willen maken, moeten we eyetracking gaan gebruiken om van verschillende personen beide ogen te onderscheiden en beelden alleen naar het linkeroog en alleen naar het rechteroog te sturen. Maar hoe gaan we die shutters doen op het scherm zonder bril?" Daar heeft het team nog geen antwoord op gevonden.
"De uitdaging daarbij is verder dat we meer licht nodig hebben als we oogtracking gebruiken", vervolgt Tzsfaldet. "We maken nu gebruik van infraroodtracking met de bril en controllers." Door tekortkomingen van de huidige technologie moet er nog gewerkt worden met beamers, wat als nadeel heeft dat de technologie alleen werkt in een donkere ruimte. "Veel klanten willen dat onze technologie werkt op een lcd-scherm, zodat je deze in een boardroom kunt gebruiken, maar de manier van 3d-weergave met dat soort schermen lukt nog niet goed."
Besturingsmogelijkheden ontwikkelen waarbij je gewoon je handen kan gebruiken, wordt ook een uitdaging, legt Van de Haterd uit: "Er is niet één simpele oplossing waarmee je direct bij alles controllers kunt vervangen. Bij de HoloLens is dat een stuk makkelijker omdat je camera's op je hoofd hebt. Bij ons zit je wat meer los van de hardware waardoor dat wat moeilijker kan."
Meekijkmankement
Ook nu, met bril, valt er nog winst te behalen wat de technologie betreft. Vooral als de bedoeling is dat meerdere personen naadloos kunnen samenwerken aan een project in de Holo-omgeving: bij de Holo-Room en Holo-Wall moet er telkens een 'leider' aangewezen worden. Dat is degene die alles bestuurt en waarop het perspectief is afgesteld. Het is wel mogelijk dat anderen een bril op doen om mee te kijken, maar omdat het perspectief is afgesteld op 'speler 1', is voor meekijkers het beeld vaak enigszins verstoord. Met meerdere mensen tegelijkertijd onderdelen aanpassen, is nog niet mogelijk.
:strip_exif()/i/2005191110.jpeg?f=imagegallery)
Het team is nog niet bezig met een oplossing, omdat het een flinke klus is. "De beamers hebben daarvoor meer frequentie nodig", legt Brolin Fernandes, Unity-ontwikkelaar bij Tekle, uit. "De beamers werken nu op 120Hz, daarom kunnen we twee beelden van 60Hz laten zien en een framerate van 60fps krijgen. Met beamers van 240Hz kunnen er twee gebruikers meedoen, want dan hebben we twee beelden van 120Hz: 60-60 voor de ene gebruiker en 60-60 voor de andere. Met 360Hz kunnen er dan drie gebruikers meedoen." Voor de Holo-Table kunnen er wel twee mensen tegelijk besturen. "Daarvoor gebruiken we per user twee beamers om voor alle twee 60fps te krijgen." In de setting van de ruimtes is het nog niet mogelijk om zoveel beamers neer te zetten, dus daarvoor moet de hele opstelling aangepast worden.
Tientallen jaren
Het mag duidelijk zijn dat Tekle pas de eerste stappen aan het zetten is op het vlak van hologramtechnologie. Er zijn nog een hoop problemen en andere technologische uitdagingen om te overwinnen, maar de ambities zijn groot. Naast het doorontwikkelen van de drie huidige toepassingen, is Tekle ook al volop bezig met een reeks nieuwe toepassingen. Het eindstation is pas bereikt als ze ervoor kunnen zorgen dat niet alleen bedrijven, maar ook 'gewone' mensen niet meer om hologrammen heen kunnen.
Het bedrijf werkt al voorzichtig aan dat doel. Zo is Tekle volgens Tzsfaldet al ver gevorderd met een eerste versie van een 'Holo-Tv', bedoeld voor consumenten. Zitten die daar wel op te wachten? Volgens Tzsfaldet is het een kwestie van wennen. "Het is net als bij computers. Die waren eerst ook alleen op de werkvloer, toen merkten mensen pas hoe efficiënt het was en gingen ze het voor zichzelf kopen. Je moet langzaam gemasseerd worden om nieuwe tools te accepteren." Tekle probeert met hologrammen hetzelfde te bereiken door ook eerst de zakelijke markt te betreden. Voordat de tech gemeengoed is, zijn we tientallen jaren verder, beweert Tzsfaldet. Toch lijkt er voor hem geen twijfel te bestaan: "De technologie voor hologrammen komt in de toekomst in elke tv en wij worden de hoofdleverancier."
Techuitdagingen van start-ups
In de serie Techuitdagingen van start-ups lichten we de technische problemen waar jonge start-ups mee worstelen uit. Ken je kleine techstart-ups met een interessant verhaal? Laat het ons weten. Let op: het gaat niet om commerciële uitingen en de redactie bepaalt onafhankelijk of een onderwerp interessant genoeg is.
Eerder in deze reeks verschenen:
/i/2005502398.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005446296.jpeg?f=fpa)
/i/2005404740.png?f=fpa)
/i/2005336324.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005286214.jpeg?f=fpa)
/i/2005108500.png?f=fpa)
/i/2005018320.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2004900864.jpeg?f=fpa)
/i/2004847438.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2004714976.jpeg?f=fpa)
. Ach, misschien moet ik mij er maar gewoon bij neerleggen...
:strip_icc():strip_exif()/u/129891/crop643c37678244d_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/1006081/crop5a2704340349c_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/375629/faviconLogo.gif?f=community){kind=small}