Het gebeurde diverse tweakers dat hun account met e-mail, foto-back-ups en aankopen van games werden afgesloten. Waarom kregen ze niet te horen, bezwaar maken had geen zin. De Europese Commissie heeft regels voorgesteld om dit aan banden te leggen.
Tweakers publiceerde een paar weken geleden een achtergrondartikel over de gevolgen van het blokkeren van accounts. Daarin deden diverse communityleden hun verhaal, waaruit bleek dat sommigen naast toegang tot hun account ook veel bestanden en digitale aankopen zijn kwijtgeraakt. Daaronder zijn foto's, video's, maar ook bijvoorbeeld games. Bezwaar indienen kan wel, maar daar komt geen uitsluitsel over en communicatie met medewerkers die erover gaan is niet mogelijk. Waarom je account is afgesloten, krijg je niet te horen.
De mogelijkheid van Nederlandse regelgeving
PvdD-Kamerlid Lammert van Raan sprak zich al eerder uit tegen de praktijk van het zomaar afsluiten van accounts. "Dat het juridisch mogelijk is, betekent niet dat het ethisch juist is. Ik zou denken dat bedrijven eerst waarschuwingen moeten uitdelen voordat ze overgaan tot afsluiting van accounts."
Ook D66-Kamerlid Lisa van Ginneken spreekt zich tegen Tweakers uit over deze praktijken. "Ik snap het als een algoritme ernaast zit en de foto van je dochtertje in een zwembad in de tuin aanziet voor kinderporno. Maar dan moet je dat kunnen bespreken met zo'n platform, dan moet je de mogelijkheid krijgen om het recht te zetten. Die mogelijkheid is essentieel, want we moeten de baas zijn over onze eigen data."
Politici kunnen wetten maken als zij iets willen veranderen, maar in dit geval is dat wellicht niet nodig. Er komt een Europese verordening aan die online platforms regels oplegt. Europese regelgeving kan altijd een tijdje duren, dus regels die alleen in Nederland gelden blijven een optie. "Als die Europese verordening te lang op zich laat wachten, moeten we dit misschien nationaal regelen. Dan kunnen we sneller zijn."
Van Ginneken is rapporteur binnen de commissie Digitale Zaken van de Tweede Kamer voor deze verordening. "Dit is iets waar we goed naar gaan kijken als we deze wetgeving in de commissie gaan bespreken", zegt ze in gesprek met Tweakers.
De EU-verordening: Digital Services Act
De aankomende verordening wordt, als hij wordt goedgekeurd, meteen van kracht in de hele Europese Unie. Dat gebeurt naar schatting volgend jaar. Het voorstel van de Europese Commissie is van eind vorig jaar. Het Europees Parlement moet het voorstel nog goedkeuren, waarna het door de raad van ministers moet.
Het voorstel is lang niet altijd de exacte tekst waarmee een verordening vaak wordt goedgekeurd. Het Europees Parlement kan wijzigingen voorstellen en aannemen en soms zijn er compromissen nodig om te zorgen dat wetgeving er doorheen komt bij de raad van ministers en het Parlement.
Het voorstel gaat in op het afsluiten van accounts door online platforms in artikel 17 en 18. Dat gaat vooral over de behandeling van bezwaar. Bezwaren indienen moet makkelijk zijn, zo stelt de verordening. Behandeling van die bezwaren moet gebeuren op 'tijdige, zorgvuldige en objectieve wijze'. Daar moet bovendien een mens bij betrokken zijn. Als de gebruiker het met de beslissing niet eens is, moet er een mogelijkheid zijn voor arbitrage. Daardoor is een gang naar de rechter niet de eerste stap als je het niet eens bent met de beslissing van het bedrijf zelf.
Die arbitrage is gebonden aan een aantal regels. Zo moet die onafhankelijk zijn van het bedrijf en de geboden diensten, maar moet deze wel kennis van zaken hebben. Bovendien moet de arbitrage werken via duidelijke en eerlijke regels. Die arbitrage inschakelen is nu in theorie al mogelijk, zegt jurist Femke Schemkes van het tech- en privacyteam van BDO Legal tegen Tweakers. "Daar hoeft het platform niet in te voorzien. Ze zijn wel verplicht eraan mee te werken."
Moeten bedrijven gaan zeggen waarom accounts worden afgesloten? Dat is de vraag. Artikel 15 van de verordening gaat daarover, maar dat gaat over het blokkeren van illegale content, niet over hele accounts, zegt Schemkes. "Of dat ook geldt voor het afsluiten van gehele accounts is dus de vraag, want het ziet mijns inziens meer op specifieke delen van informatie, bijvoorbeeld een foto, een artikel met haatzaaiende inhoud of nepnieuws."
De verordening verwoordt het zo. "De door de aanbieders van hostingdiensten overeenkomstig dit artikel verstrekte informatie is duidelijk en gemakkelijk te begrijpen en zo nauwkeurig en specifiek als redelijk gezien mogelijk is in de gegeven omstandigheden."
De zinsnede 'zo nauwkeurig en specifiek mogelijk' duidt erop dat bedrijven redenen moeten gaan geven waarom een account is afgesloten. Dat is nu lang niet altijd het geval, tot frustratie van veel gebruikers.
De DSA regelt meerdere zaken, namelijk ook wat Van Ginneken de 'zorgplicht' noemt. "We verwachten van bedrijven dat ze illegale zaken als kinderporno of terrorisme verwijderen als ze dat waarnemen op hun platform of als ze erop gewezen worden. Ik denk dat grote bedrijven die zorgplicht vaak serieus opvatten en dus aan de veilige kant willen zitten. Ze willen liever te veel vinden dan te weinig. Dat heeft als schaduwkant dat ze een aantal mensen onterecht blokkeren."