MSX-standaard viert veertigste verjaardag

Dinsdag is het exact veertig jaar geleden dat de MSX-standaard het levenslicht zag. Op 27 juni 1983 werd de standaard tijdens een persconferentie aangekondigd door een consortium van Japanse bedrijven, waaronder Sony, Canon, Panasonic en Yamaha, in samenwerking met Microsoft en ASCII Corporation. Later dat jaar verschenen de eerste compatibele machines en sloten andere fabrikanten, zoals Philips, zich aan.

De bedrijven achter de MSX-standaard beloofden volledige hardware- en softwarecompatibiliteit voor alle computers. In die tijd was dat uniek, omdat vrijwel iedere computerstandaard een gesloten systeem was, zoals de Commodore 64, Apple II en Atari 400/800. De standaard werd bedacht door Kazuhiko Nishi van de Japanse ASCII Corporation en Microsoft.

De hardware van de MSX-standaard was geïnspireerd op de Spectravideo SV-318- en SV-328-computers, die in juni 1983 waren uitgebracht. De standaard gebruikte betaalbare chips die breed beschikbaar waren, zoals de Zilog Z80A-processor, de Texas Instruments TMS9918-grafische chip, die een resolutie bood van 256x192 pixels met 16 kleuren, een Yamaha YM2149-geluidschip, ook bekend als AY-3-8910, en 16 tot 64kB ram. De machines waren voorzien van een vrij uitgebreide vorm van Basic, gemaakt door Microsoft, en voor diskettes was er MSX-DOS, een variant op MS-DOS en CP/M. De machines konden hardwarematig worden uitgebreid via twee cartridgeslots, waarvoor allerlei randapparatuur verscheen, waaronder modems en externe schijven.

Achteraf gezien was de timing van de introductie niet ideaal. Op enkele machines na verschenen de meeste MSX-computers pas in 1984, toen de homecomputercrisis zo ongeveer op zijn hoogtepunt was. Die turbulente tijd kenmerkte zich door hevige concurrentie, een overaanbod van verschillende computersystemen en stevige prijsdalingen. Het bleek lastig te zijn om in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten marktaandeel te verwerven, waarna veel computers op andere markten werden gedumpt. Met name in Nederland, Spanje, Brazilië en Zuid-Korea werden de MSX-machines populair.

In 1985 verscheen de MSX2-standaard, die belangrijke verbeteringen bracht, zoals de Yamaha V9938-grafische chip die een hogere resolutie bood en meer kleuren kon weergaven (256x212 pixels met 256 kleuren en 512x212 beeldpunten met 16 uit 512 kleuren). Ook kwam er ondersteuning voor een optionele YM2413 FM-synthesizerchip (OPLL). Veel latere MSX2-machines werden uitgerust met een 3,5”-720kB-fdd. In die tijd verschenen ook de eerste 16bit-computers los van de IBM-pc, zoals de Commodore Amiga en de Atari ST, waar de MSX2 hardwarematig niet tegenop kon boksen.

In afwachting van een MSX3 verscheen in 1988 de MSX2+, die alleen in Japan werd uitgebracht door Sony, Panasonic en Sanyo. Deze had een Yamaha V9958-grafische chip met ondersteuning voor 19.268 kleuren en hardwarematige scrolling en verder OPLL-audio en MSX Music (YM2413). In 1990 en 1991 kwam Panasonic met de twee laatste MSX-machines onder de naam Turbo R. Deze waren voorzien van een R800-16bit-chip naast de Z80, met een klokfrequentie van 14,32MHz en 256 tot 512kB RAM. Ondertussen was de IBM-pc steeds populairder geworden, mede dankzij betaalbare klonen. Ook dat systeem kenmerkte zich door een open hardwarearchitectuur, uitbreidbaarheid via insteekkaarten en een groot aanbod aan software. Dit x86-systeem werd uiteindelijk de wereldwijde standaard, de Apple Macintosh uitgezonderd.

In 1993 werd de productie van de Turbo R definitief gestaakt, maar dat was nog niet helemaal het einde van MSX. In de jaren daarna kwamen de Moonsound OPL4-geluidskaart en Sunrise GFX9000-grafische kaart uit. Die laatste was voorzien van de Yamaha V9990-grafische chip. Die was gebaseerd op de nooit uitgebrachte V9978, die naar verluidt in de MSX3 had moeten zitten, maar niet op tijd af was. In 2005 verscheen de One-Chip-MSX, een kleine computer met een volledige MSX in een enkele FPGA-chip, waarmee MSX-software eenvoudig met moderne randapparatuur gebruikt kon worden, zoals een extern toetsenbord en SD-kaart. Tot op de dag van vandaag verschijnt er nog nieuwe MSX-software en soms ook -hardware, voor een enthousiaste groep retroliefhebbers.

In totaal zijn er wereldwijd naar schatting negen miljoen MSX-computers verkocht, van 22 verschillende fabrikanten.