Ontwikkelaars maken tool om 38.000 oude Flash-games te archiveren en te spelen

Vergeet de PlayStation 5 en de nieuwste videokaarten om de nieuwste games te spelen. De leukste spelletjes speelde je vroeger, in Flash. Binnenkort bestaat Flash niet meer, maar BlueMaxima heeft 38.000 games gearchiveerd om ze alsnog te kunnen spelen.

Een groep hackers probeert met een nieuw project de oude Flash-games in leven te houden. Dat project heet Flashpoint, en is bedoeld om oude webgames die in Adobes Flash Player te spelen waren te behouden door ze in een aparte client te kunnen spelen. De makers hebben 38.526 Flash-games geïndexeerd. Die zijn te spelen in een client die BlueMaxima zelf ontworpen heeft. Spelers kunnen de client inclusief alle games downloaden. Die Ultimate-versie is 288GB groot. Ook is er een kleinere client waarbij de games los te downloaden zijn. De client heeft ook ondersteuning voor Linux. De client draait Flash in een afgezonderde container. De games worden volgens de makers niet overgezet naar html5 omdat dat niet automatisch kan.

De tool wordt gemaakt omdat Adobe Flash eind dit jaar definitief stopt. De software, die al jaren last heeft van beveiligingsproblemen, wordt dan niet meer ondersteund door Adobe en de meeste grote softwarefabrikanten. De makers zeggen dat zij het belangrijk vinden dat internetgeschiedenis behouden blijft, en dat de oude Flash-games 'een significant deel van de cultuur is dat gedoemd is naar de obscuriteit te verdwijnen'. De makers gebruiken zoveel mogelijk opensource-software. Alle code is op GitHub gezet zodat anderen erop verder kunnen bouwen. De ontwerpers zeggen in een faq overigens wel dat ze niet zeker weten hoe legaal het is. "Het antwoord is dat niemand het weet en dat het niemand iets zou moeten schelen." De makers zeggen dat gameontwikkelaars die hun games niet in de tool willen hebben contact met hen kunnen opnemen.

Flashpoint

Door Tijs Hofmans

Nieuwscoördinator

04-02-2020 • 07:40

56

Reacties (56)

56
55
36
3
0
4
Wijzig sortering
Flashpoint is trouwens meer dan alleen een Flash player in een container, van hun FAQ:

What platforms do you support?
We support games and animations using Adobe Flash, Adobe Shockwave, HTML5, Java Applets, Unity Web Player, Microsoft's Silverlight, 3DVIA Player, 3D Groove GX, PopCap Plugin, ActiveX, Authorware Web Player, GoBit Games Plugin and Shiva3D.
Dus ook Shockwave. iSketch (online pictionary clone) maakt gebruik van Shockwave. Vraag me af of je dat spel nog kunt spelen via dit platform, gezien het multiplayer component.
Activex ook, kan handig zijn voor legacy apps te draaien. Kwam je vroeger nog vaak tegen dat ze activex gebruiken voor de interface
Een trailer geeft een demonstratie. Ze zijn er al een tijd mee bezig, maar het resultaat mag er zijn. :)

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 22 juli 2024 15:18]

Ruffle is een emulator van scratch opgebouwd. Flashpoint is een omgeving waarop het mogelijk is om Flash applicaties af te spelen op de oorspronkelijke flash player. Veel flash applicaties/games hebben namelijk een "site lock" zodat het alleen mogelijk is om dit af te spelen op de site waarop de flash game staat. Flashpoint werkt hieromheen door een webserver, redirector en launcher ineen aan te bieden.

Meer kan je hierover lezen op hun wiki.
Newgrounds.com, toch een beetje de thuisbasis van flash games, heeft ook een eigen player ontwikkeld;
https://www.newgrounds.com/flash/player
Van hun site "This player also depends on Adobe's standalone Flash plugin. You may be asked to install that as well."
Dat klinkt alsof zij straks wel een probleem hebben als support eind dit jaar stopt.
Daarom zijn ze nu met Ruffle bezig. Dat is een Flash player emulator die in de browser draait.
Inderdaad, immens veel tijd op versleten nu bijna 14-15 jaar terug..
Voor nostalgische doeleinden durf ik er nog wel eens naar te gaan kijken, maar het had vroeger een vele leukere vibe..

Ik herinner me klassiekers zoals Skullkid e.d. ;)
Zelf speelde ik de klassiekers Alien Hominid en Dad ‘n Me. Uiteindelijk is daar Castle Crashers uit naar voren gekomen, wat nog steeds een toffe game is!
Ik kwam er vooral voor de muziek, kan me herinneren dat daar ook veel ongelicenseerde muziek stond.
... maar Flashpoint werkt zonder Flash Player geïnstalleerd te hebben, dus Newgrounds heeft straks een probleem als Adobe de stekker eruit trekt en Flashpoint niet.

[Reactie gewijzigd door TheVivaldi op 22 juli 2024 15:18]

.oisyn Moderator Devschuur® 4 februari 2020 08:46
De games worden volgens de makers niet overgezet naar html5 omdat dat niet automatisch kan.
Beetje summiere regel dit. Waarom niet? Wat mist html5 precies? Even kort door de bocht: javascript is turing complete, we hebben canvas en webgl en ook audio kunnen we live genereren, dus ik zou willen stellen dat het sowieso *mogelijk* is.

[Reactie gewijzigd door .oisyn op 22 juli 2024 15:18]

Het kan wel, alleen is er niet iets van een tool om automagisch flash games te converteren naar html5. De game moet daarvoor dus opnieuw geschreven worden.
.oisyn Moderator Devschuur® @Crimsoon4 februari 2020 08:58
Volgens mij was dat niet echt het punt, dat het niet automatisch kan omdat er geen tool voor is :). Dan maken ze de tool toch? Ik interpreteerde het alsof een dergelijke tool praktisch onmogelijk is, maar daar heb ik serieuze bedenkingen bij.
Wellicht hebben ze ook naar die optie gekeken. Zoiets kan al snel behoorlijk complex worden. Flash bestanden zijn gecompileerd en je zal dat op een of andere manier uit elkaar moeten trekken. Daarbij moet je vector graphics, bitmaps, audio, video en code los peuteren. Je zal ook de animatie technieken van flash opnieuw moeten bouwen. In flash kan code trouwens overal zitten: Als extern bestand, op een gegroepeerd object of op een keyframe in de animatie.

Het zal vast niet onmogelijk zijn, maar zeker wel hoog complex en met vele rare fringe cases.
.oisyn Moderator Devschuur® @Jantimon4 februari 2020 10:11
Ik ben redelijk bekend met Flash, en het was voor een 3rd party* als Scaleform Corporation blijkbaar niet te ingewikkeld om een custom flash renderer te maken om te gebruiken in videogames op zo'n beetje alle platforms.

*Later overgenomen door Autodesk en inmiddels al meer dan een jaar discontinued.
Het is open source.. dus als het volgens jou zo makkelijk is (aangezien je al dingen roept als "dan maken ze die toch", alsof het 2 klikken werk is), open een Pull Request en maak iedereen blij met je kunsten ;) .
Ik geloof dat je me verkeerd begrijpt, ik zeg nergens dat het zo gedaan is. Ik was gewoon benieuwd naar de stelling waarom het niet kon. Ik heb al gezegd dat ik dat interpreteerde als dat het praktisch onmogelijk was. Daar heb ik op het eerste gezicht mijn bedenkingen bij, maar ik weet niet genoeg van Flash om daar een uitspraak over te kunnen doen. Maar het kan best, als je alle Flash mogelijkheden wil vertalen naar dingen die native mogelijk zijn met een canvas (en je dus niet zelf pixels gaat plotten, het moet ook nog een beetje soepel draaien natuurlijk), zijn sommige zakken wellicht idd niet mogelijk. Ik vroeg me dus af welke onderdelen van Flash verhinderen dat er een automatische converter van Flash naar Html5 gemaakt kan worden.

Maar het kan natuurlijk best dat ik dat verkeerd interpreteerde. En dat ze inderdaad bedoelen dat een dergelijke tool niet voorhanden is. Maar het feit dat die tool nog niet bestaat vandaag de dag doet me eerder vermoeden dat het idd niet kan, waardoor ik weer bij de eerste alinea uitkom. Er bestaan wel allerhande tools om te helpen met de conversie, maar er komt overal wel handwerk bij kijken als ik dat zo op het eerste gezicht zie.

Btw, Flash is open source? Of bedoel je iets anders? Flash lijkt dat iig niet te zijn. Er zijn wel wat Open source flash players zoals Lightspark en GNU Gnash, dat lijkt me dan een goed uitgangspunt om mee te beginnen idd.

[Reactie gewijzigd door .oisyn op 22 juli 2024 15:18]

Dan begreep ik je inderdaad verkeerd, ik kreeg vooral een hoog flamebait gevoel vanwege hoe je vanalles verwoord. Dingen als "ik ben redelijk bekend met Flash", "[partij x] vind het ook niet ingewikkeld", "dan maken ze die tool toch" doen overkomen alsof je afbreuk wil doen aan de prestatie van de ontwikkelaar. Dit terwijl het waarschijnlijk vooral een project is van een stel enthousiastelingen die beperkte tijd hebben en dus keuzes moeten maken waar de tijd en energie in zal komen te zitten. @Jantimon had dit al toegelicht.

Wat betreft mijn open source reactie; dat ging dus om Flashpoint, aangezien de ontwikkelaars het op https://github.com/FlashpointProject/ hebben gezet. Vandaar ook de reactie; als het allemaal zo simpel is (zoals je verwoording het op mij deed overkomen) help de devs met hun project: iedereen blij.

Ps. Ik heb mijn moderaties bijgewerkt na je uitleg
Ik vind het een goed project, ook al is het maar om die oudere games nieuw leven in te blazen.
38000 games is best veel.ik ben benieuwd hoelang dat duurt voordat ze alles gearchiveerd hebben.
Wat betreft mijn open source reactie; dat ging dus om Flashpoint, aangezien de ontwikkelaars het op https://github.com/FlashpointProject/ hebben gezet.
Ah right. Maar ik vrees dat je daar in eerste instantie niet zoveel aan hebt, daar ze nog de originele Flash binary lijken te gebruiken om de boel uit te voeren, in een aparte client. Als je dan toch een conversie-tool maakt, dan kan het natuurlijk "gewoon" in de browser :).
Ps. Ik heb mijn moderaties bijgewerkt na je uitleg
Top d:)b
Om een renderer/wrapper/client te maken is een stuk minder complex dan een bestand uit elkaar te pluizen en dit te converteren en op te slaan in de nodige andere bestanden. De bovengenoemde ontwikkelaars hebben voor de client optie gekozen. Ik vind dat niet onlogisch. Zeker als je weet wat er allemaal in flash zat. Je zal alles moeten reverse-engineren.

Waarschijnlijk is het gewoon te veel tijd voor te weinig winst. Als je de flash bestanden op een veilige manier kan benaderend (eigen client) waarom heb je dan nog een andere manier nodig (HTML5)?
.oisyn Moderator Devschuur® @Jantimon4 februari 2020 17:23
Lees mijn eerste post nog eens. Er werd gesteld dat het niet automatisch *kon*, daar had ik vragen over. Dat staat los van eventuele valide keuzes om het niet te doen.

Overigens lijkt het me wel beter om de boel in html5 werkend te hebben dan dat je per se een andere client moet installeren.
Ik vermoed dat een tool als dit niet leuk/praktisch/rendabel is om te maken.

Een project als dit is pas geslaagd als je met redelijke betrouwbaarheid games kan spelen. Je hebt het over het vervangen van de complete Flash api. En om alles precies zo te laten werken als dat het bij het bouwen bedoeld was, dat is lastig om goed te doen, heel lastig... dat is 'praktisch onmogelijk'.

Je praat over complexiteit als vergelijkbaar met een emulator als Whine om windows apps buiten windows te laten draaien. En dat is na jaren ontwikkeling nog steeds geen succes.
.oisyn Moderator Devschuur® @Xorgye4 februari 2020 11:43
Je praat over complexiteit als vergelijkbaar met een emulator als Whine
Welnee joh :). Wine emuleert een compleet desktop OS dat nog actief wordt doorontwikkeld, op een ander OS. Het is zo'n beetje het meest extreme voorbeeld dat er is. En het doet dat nog verdomde goed ook.

Als je het wil vergelijken met emulators, kijk dan naar iets als DOSbox.
Wine is geen virtuele machine, geen virtueel OS, en emuleert geen hardware. Wine Is Not an Emulator. Als dat wel zo was dan zou je een originele kopie van Windows kunnen draaien, en dat kan niet.
.oisyn Moderator Devschuur® @Sando4 februari 2020 15:00
Wine emuleert de API en directorystructuur van een OS, en dus de gehele observeerbare staat van dat OS (of iig dat deel dat nodig is om Windows applicaties te draaien), en dús dat OS. De naam is voornamelijk om de misvatting te voorkomen dat Wine daadwerkelijke machine-instructies emuleert, zoals bijvoorbeeld DOSbox dat doet, of virtualiseert, zoals VMware. Maar het woord "emuleren" is veel breder dan dat.

Helemaal frappant is dat Wine nieuws wordt gedeeld in de usenet-groep comp.emulators.ms-windows.wine ;)

[Reactie gewijzigd door .oisyn op 22 juli 2024 15:18]

Wine emuleert de API (..) van een OS
Dit is niet juist. Wine emuleert de API niet; Wine is een implementatie van de API. Daarom is Wine ook - in tegenstelling tot een emulator - even performant als Windows native. Tenzij er gebruik wordt gemaakt van een optimalisatie die nog niet geïmplementeerd is in Wine of het Linux-equivalent in beschikbare videodrivers, dan is het een vrij nette benadering.

Soms presteert het zelfs een fractie beter onder Wine dan onder native Windows, of zelfs 20% beter onder Wine dan onder Windows native.
Wine emuleert de (..) directorystructuur van een OS
Dit is niet juist. De directorystructuur is native. Er zijn softlinks van schijfletters naar bepaalde instelbare paden voor de compatibaliteit met programma's die hier op rekenen (en dat zijn er veel), maar sommige apps werken ook gewoon met volledige Unix-paden.
Helemaal frappant is dat Wine nieuws wordt gedeeld in de usenet-groep comp.emulators.ms-windows.wine ;)
Dat is dan wel weer leuk. Maar wel begrijpelijk. Het past niet zo goed ergens anders thuis, omdat het een eenzaam uniek project is. Of was. Tegenwoordig zie je steeds vaker projecten als Anbox en Darling. Dit zijn ook geen emulators.

[Reactie gewijzigd door Sando op 22 juli 2024 15:18]

.oisyn Moderator Devschuur® @Sando4 februari 2020 21:40
Wine emuleert de API niet; Wine is een implementatie van de API.
Waarbij het het gedrag van Windows emuleert, ookal gedraagt Linux zich anders bij vergelijkbare Linux system calls. Belangrijk is dat het voor de runnende app niet duidelijk is dat het niet onder Windows draait.
Daarom is Wine ook - in tegenstelling tot een emulator - even performant als Windows native.
Dit is niet juist. Emulatie impliceert geen performanceverlies. Maar het is precies die misvatting waarom ze het geen emulatie willen noemen.

Misschien moet je de Wine faq even lezen, met name punt 1.3
Dit is niet juist. De directorystructuur is native. Er zijn softlinks van schijfletters naar bepaalde instelbare paden voor de compatibaliteit met programma's die hier op rekenen (en dat zijn er veel), maar sommige apps werken ook gewoon met volledige Unix-paden.
Dit is niet juist. Windows paths zijn niet case sensitive en daarnaast heb je de hele UNC notatie die niet compatible is met POSIX. Er vindt hoe dan ook een vertaalslag plaats, en met alleen converten van slashes en het toevoegen van een prefix ben je er niet. En dan hebben we het nog niet gehad over short filenames.

Leesvoer

Tot slot:
Emulation
Noun
(Computing) Reproduction of the function or action of a different computer, software system, etc.

Het is een zinloze discussie, vooral in stand gehouden door de angst dat emulatie zou betekenen dat de performance nadelig zou zijn. Wat ook tegengesteld is aan de algemenere betekenis van emulation: Effort to match or surpass a person or achievement, typically by imitation.

[Reactie gewijzigd door .oisyn op 22 juli 2024 15:18]

Waarbij het het gedrag van Windows emuleert
Als je de boel zo ruim wilt interpreteren, dan is Android ook een emulator, die de Java API emuleert. Chrome is een Netscape/Firefox emulator. Apple Mac OS is een UNIX emulator.
Misschien moet je de Wine faq even lezen, met name punt 1.3
Wine is a compatibility layer - it runs Windows applications in much the same way Windows does. Wine can be thought of as a Windows emulator in much the same way that Windows Vista can be thought of as a Windows XP emulator
Er vindt hoe dan ook een vertaalslag plaats, en met alleen converten van slashes en het toevoegen van een prefix ben je er niet.
Het filesystem wordt niet geemuleerd en is gewoon native te gebruiken gelijktijdig met een Windows-app. Het file system is dan ook één van de aspecten die zich moeilijk compatibel laat implementeren. Daartoe worden er bijvoorbeeld wel tientallen verschillende lookups gedaan om case-insensitivity te benaderen. Het filesystem is hierdoor dan ook een van de weinige onderdelen van Wine die wel aan performance-loss onderhevig is. En zo kan Dropbox op Wine bestanden hebben die Dropbox op Windows niet kan wegschrijven.
Tot slot:
Emulation
Noun
(Computing) Reproduction of the function or action of a different computer, software system, etc
Tja. Beetje makkelijk. De meest gunstige definitie opzoeken van een woord dat ik niet heb gebruikt. Ik zei dat Wine geen Emulator is, en dat heeft toch een hele andere etymologie. Een aap is ook geen "emulator", maar emuleert wel.

Emulator: In computing, an emulator is hardware or software that enables one computer system (..) to behave like another computer system. En dus niet een operating system (of API thereof), zoals bij Wine het geval is.

Verder heb je 100% gelijk.

[Reactie gewijzigd door Sando op 22 juli 2024 15:18]

.oisyn Moderator Devschuur® @Sando5 februari 2020 10:43
Als je de boel zo ruim wilt interpreteren, dan is Android ook een emulator, die de Java API emuleert
Een implementatie van de Java virtual machine is idd een emulator ja :)
Chrome is een Netscape/Firefox emulator.
Chrome probeert zich niet voor te doen als die browsers, dus dat klopt niet.
[Quote uit FAQ]
En dan: "Wine is not just an emulator" is more accurate.
Het filesystem wordt niet geemuleerd en is gewoon native te gebruiken gelijktijdig met een Windows-app.
Het gedrag van het Windows filesystem wordt geëmuleerd om case insensitive en short filename lookups te doen op onderliggende filesystems die dat niet standaard ondersteunen. Dat noem ik niet native.
Beetje makkelijk. De meest gunstige definitie opzoeken van een woord dat ik niet heb gebruikt.
Onzin. Ten eerste heb ik deze discussie al eerder gevoerd, dus ik wist de definitie van Emulator al. Maar mijn woord is natuurlijk niets waard, dus ik ging naar de Oxford dictionary, ook niet de minste van alle woordenboeken, en ik zocht daar Emulator. Helaas stond daar: see emulate. Tja...
computer system. En dus niet een operating system
Oh kom op. Nu ben je op alle slakken zout aan het leggen. UEFI heeft vaak een "legacy BIOS emulation", die emuleert de oude BIOS (wat ook niets meer dan een stuk software is, feitelijk een API met een bepaalde startup sequence). Maar goed, jij was dan ook degene die pedantisch kwam vertellen dat Wine geen emulator was. Let's agree to disagree.

[Reactie gewijzigd door .oisyn op 22 juli 2024 15:18]

Tja. Het implementeert de Windows-API waardoor je de Linux-muiscursor gebruikt, de Linux-geluidsdrivers, de Linux-videodriver, het Linux-bestandssysteem, en de Linux window-manager.
"Wine is not just an emulator" is more accurate.
De context van deze uitleg is als volgt: Wine is geen emulator. Sommige mensen noemen het wel een emulator. Als je het per se een emulator wilt noemen, dan is "Wine is meer dan alleen een emulator" meer accuraat.

Verderop staat overigens het volgende. Let op de optionele haakjes.
Wine Is Not a (CPU) Emulator, nor does it include one.
In het gangbare gebruik van het woord "emulator" is Wine geen emulator, net als Android geen Java-emulator maar een Java-implementatie is. Je kan een ruime etymologie hanteren waar aapjes (monkey see monkey do) ook onder vallen, maar ik vind dat weinig bijdragen in het verduidelijken van wat Wine precies doet.

Let's inderdaad agree to disagree. Dat ad hominem is verder niet nodig en kan op zich wel weg.
Sinds wanneer kun je onder Windows (zonder een VM te gebruiken) een originele kopie van Windows draaien?

Overigens wel met je eens dat Wine geen VM, OS of emulator is.
Sinds wanneer kun je onder Windows (...) een originele kopie van Windows draaien?
Ik weet niet waar je dat hebt gehoord, maar dat is onjuist. Dat kan niet. Windows is namelijk - net als WINE overigens - geen emulator.

[Reactie gewijzigd door Sando op 22 juli 2024 15:18]

.oisyn Moderator Devschuur® @Sando5 februari 2020 10:45
.edit: nevermind, ik snap nu wat je origineel bedoelde.

@mae-t.net: @Sando bedoelt: als Wine een emulator van hardware was, dan zou het een originele kopie van Windows kunnen draaien. Maar niemand heeft gesteld dat het hardware emuleert, dat is alleen een aanname die sommige mensen maken als ze "emulator" lezen.

[Reactie gewijzigd door .oisyn op 22 juli 2024 15:18]

Ik begreep dat je het kunnen draaien van een originele kopie van Windows noemde als criterium van een emulator. Ik ging uit van een Windowsemulator, jij van een x64-emulator. Alleen aan een x64-emulator heb je niets als je Windowsfunctionaliteit wilt kopieeren, vandaar dat ik het las als Windowsemulator en op een Windowsemulator kun je geen Windows draaien, net zoals je op Windows geen Windows kunt draaien.
Je praat over complexiteit als vergelijkbaar met een emulator als Whine om windows apps buiten windows te laten draaien. En dat is na jaren ontwikkeling nog steeds geen succes.
Ik zou wine best een succes willen noemen, het runt eigenlijk alle oude software en games die ik er tegenaan gooi, en goed snel ook. Misschien dat nieuwe moderne games niet zo goed zullen werken, maar Windows APIs veranderen en worden actief onderhouden, flash is uitontwikkeld. Ik zeg niet dat het makkelijk zou zijn, maar om even succesvol als wine te zijn om oude applicaties uit te voeren moet minder werk zijn dan wine zelf.
Hoe heet dat spelletje wat in de screenshot ook alweer? Die heb ik ook nog gespeeld "vroeger".
Is dat niet Lego Backlot?
Ja zoiets he? Heb het helemaal plat gespeeld toen, net als die surfgame van Nesquick, beide veel gespeeld op de basisschool nog.
Ik ook! Heb het meermaals helemaal kapotgespeeld, was echt een superleuk spel!
Ik kijk al jaren naar zijn YouTube channel, vroeger deed hij heleboel PS Vita gameplays (dankzij hem heb ik daardoor veel games op de Vita ook ontdekt)

Maar hij zei meerdere keren, ook in willekeurige livestreams dat hij hiermee bezig was dus dat dit hem zou lukken was een kwestie van tijd.

Wel tof voor flash games fans, ik herinner mij nog hoeveel uurtjes (oo tijdens les :9 ) ik wel niet verspilde aan het spelen ervan vroeger.
Wel tof voor flash games fans, ik herinner mij nog hoeveel uurtjes (oo tijdens les :9 ) ik wel niet verspilde aan het spelen ervan vroeger.
Kortom je bent van de generatie voor de iPhone/iPad ;)
Binnenkort bestaat Flash niet meer
Zolang AV1 nog niet goed ondersteund wordt zal Flash blijven bestaan voor CEF applicaties. Je komt namelijk niet om de MPEG-LA licentie heen en voor CEF bestaat geen Cisco codec en maakt ook geen gebruik van de Windows codec. Hierdoor kunnen applicaties met CEF o.a. .mp4 bestanden niet legaal afspelen zonder Flash (waarmee het wel weer legaal kan).
Top, en nu de Amiga nog emuleren . . .
Waarom moet er nóg een Amiga-emulator komen? Er zijn er al zoveel, zowel native op het officieel ondersteunde en nog steeds elke dag updates ontvangende AmigaOS 4.1, alsmede de nog steeds ondersteunde 'oude' 3.x (momenteel 3.9), en daarnaast in de vorm van dingen als Icaros Desktop (OS), en vele emulatoren voor Windows, macOS en Linux.
Er bestaan Amiga emulators.
Cool

Deze jongens maar even volgen dus

Op dit item kan niet meer gereageerd worden.