Welkom in Liberty City
De afgelopen weken kon je internet niet op zonder over GTA te struikelen. De hype rond Rockstars populaire free-roaming game nam rond de releasedatum 29 april ongekende vormen aan. Elke scheet van Rockstar was nieuws, elk stukje informatie over het spel werd onder een vergrootglas gelegd. Inmiddels worden de online en offline straten van Liberty City dagelijks door duizenden gamers onveilig gemaakt. Hoogste tijd dus om de grootste game-release aller tijden uitgebreid te bespreken.

Zelfde concept
Het spelconcept van Grand Theft Auto behoeft eigenlijk geen uitleg. Deel IV is niet revolutionair. Simpel gezegd biedt GTA IV hetzelfde als de voorgaande games: een lowlife crimineel die zich via verschillende misdaden opwerkt naar de hoogste regionen van de onderwereld. Daarbij worden dan na verloop van tijd nieuwe delen van de vrij begaanbare wereld geopend. Missies worden langzaam moeilijker, de portemonnee dikker en de wapens groter. Aan deze ruwe omschrijving van de GTA-serie voldoet ook deel IV.

Toch gaat het te ver om GTA IV te zien als 'gewoon' een nieuw deel in de serie. De stap van GTA III naar GTA IV is weliswaar niet zo groot als van GTA II naar III, maar desondanks doet dit spel zijn voorgangers makkelijk vergeten. Dat komt niet in de laatste plaats doordat de aanpak lichtjes is veranderd. Een goed verhaal hebben alle delen, maar Rockstar heeft voor GTA IV veel meer aandacht besteed aan de hoofdrolspelers. Niko Bellic begint onderaan de ladder en werkt zich langzaam op. Daarmee houdt de vergelijking met eerdere hoofdpersonages in Grand Theft Auto echter al snel op.
Moderne communicatie
Zijn verleden verklaart veel van de houding die Niko aanneemt in het spel. Een uitspraak als "I don't care whether I live or die" klinkt zonder enige diepgang in een personage natuurlijk ongeloofwaardig. Dat karakterbeeld wordt het hele spel door goed vastgehouden. Niko blijkt een koelbloedige Servische killer te zijn, wat door verschillende figuren in Liberty City uiterst handig wordt gevonden. Zo is neef Roman Bellic bijna bang voor wat Niko mensen aan kan doen en ziet de Jamaicaan Little Jacob een zeer handige drugsbezorger in Niko, omdat hij goed kan omgaan met de diverse rivaliserende drugsbendes.

Je bent mobiel
Roman is de eerste bewoner van Liberty City waar Niko mee in aanraking komt. In deze fase van het spel ligt het tempo niet al te hoog en word je erg bij de hand genomen. Dat gebeurt met name via de mobiele telefoon, die de rol van de vele telefoons op straat overneemt. Zeker in de eerste paar uur gaat je mobiel regelmatig af en krijg je te horen wat je zou kunnen gaan doen. Op deze manier raak je snel vertrouwd met alle facetten van GTA IV en bovendien bouw je zo langzaam meer contacten op.
Je mobiel is daarmee het hart van het spel. Dat komt vooral doordat Rockstar meer dan ooit een 'real life' sausje over GTA heeft gegoten. Nieuwe contacten worden opgeslagen in je telefoon. Zij bellen jou dan, of jij kunt hen bellen voor werk. Behalve de telefoon maakt Niko ook gebruik van internet. Hoewel het merendeel op dat internet totale onzin is, moet je daar vooral eens rond gaan kijken: het is erg leuk om te zien hoeveel nep-sites Rockstar gemaakt heeft. Hele blogpagina's vol, contactadvertenties en parodieën op bekende websites.

Speeltuin
Het is tekenend voor de manier waarop heel Liberty City is opgebouwd: alles klopt, overal zijn de details op orde. Het meest opvallende detail is eigenlijk geen detail: de stad zelf. Behalve dat het jouw 'speeltuin' is, is Liberty City vooral ook een stad vol mensen die met hun eigen ding bezig zijn. In 'Middle Park' kom je hardlopers tegen, op het honkbalveld staan spelers te rekken en op straat staan vriendengroepen, lopen mensen te bellen en genieten de inwoners van Liberty City van de zon. Tenzij het regent natuurlijk.
Missies en vrienden
Net als 'vroeger' verschijnen opdrachtgevers weer keurig op je kaartje en dan kun je daar naar toe rijden om een missie te doen. Behalve missies biedt GTA IV echter ook andere bezigheden. Zo zijn er stripclubs en stand-up comedy shows, en kun je darten, poolen en bowlen.
Dergelijke minigames en ander vermaak zijn aardig, maar niet iets om veel tijd aan te spenderen. Tenzij het een duidelijke functie heeft. Je voelt 'em al aankomen: die functie is er. Contacten kunnen in Liberty City namelijk veranderen in vrienden en vriendschappen moeten onderhouden worden. Zo kun je dus je neefje Roman bellen om bijvoorbeeld naar een stripclub te gaan en Little Jacob wordt helemaal blij als je hem meeneemt naar de 'Cluckin Bell'. Zo heeft elke vriend speciale voorkeuren en ook tijden waarop hij of zij beschikbaar is. Jacob is om een uur of twee 's nachts nog wel wakker, maar bel je hem om twaalf uur 's middags, dan wordt hij kwaad dat je hem wakker hebt gebeld.

Hoezo vrienden?
Toch kun je je afvragen waar een koelbloedige Servische killer eigenlijk vrienden voor nodig heeft. Eerlijk antwoord? Je hebt ze niet nodig. Het is alleen wel verdomd leuk om die vriendschappen te onderhouden, zeker als blijkt dat die vrienden, als ze je aardig genoeg vinden, zo hun voordelen hebben. Roman heeft bijvoorbeeld een taxiservice die jou kan komen oppikken, terwijl een ander guns tegen 'straatprijs' verkoopt. Zo komen er allerlei handige dingen tot je beschikking. Vooral de mogelijkheid om via de telefoon je health aangevuld te krijgen, en dan bedoel ik natuurlijk niet via de cheats, is opmerkelijk.

Vriendschappen onderhouden kan, als je er voor kiest om alles zelf te rijden, een tijdrovend klusje worden. Liberty City zou Liberty City echter niet zijn als er niet ook overal taxi's zouden rijden. Voor gemiddeld een dollar of dertig kun je overal binnen enkele seconden zijn. daarmee heeft GTA IV dus een instant travel-variant. Taxi's werken ook om tijdens missies van A naar B te komen, als je tenminste geen specifieke auto nodig hebt voor de missie of iemand moet ophalen. In dat geval zul je wel zelf moeten rijden, al is dat zeker geen straf. Het besturen van auto's vraagt even wat gewenning want het gedrag van de vierwielers is lichtjes aangepast ten opzichte van GTA: San Andreas, al is het zeker niet minder geworden. Het verschil tussen de verschillende auto's is goed voelbaar, waardoor het ook meer genoegdoening geeft om met een snelle bak dwars door het verkeer heen te racen. En mocht je dan crashen, dan ziet dat er vrij spectaculair uit, wat een hoop goedmaakt.
Dood is makkelijker
Randzaken te over dus, maar gelukkig gaat het in GTA nog steeds om de missies. De structuur is, zoals al eerder aangegeven, niet echt veranderd. Telkens leer je nieuwe opdrachtgevers kennen, die allemaal een aantal missies voor je hebben. Inhoudelijk zijn de missies weinig veranderd. Dat kun je negatief opvatten, maar persoonlijk heb ik dat niet zo ervaren. Hoe anders wil je het hebben? GTA is GTA en alle soorten criminaliteit zijn bekend. Rockstar kan niet ineens nieuwe soorten misdaad gaan verzinnen. De afwisseling is, ondanks dat de missies zelf weinig vernieuwend zijn, wel goed. Lange missies worden afgewisseld met kortere missies en eens in de zoveel tijd wacht een cruciale 'grote' missie, vaak de laatste missie van die opdrachtgever.

Niet moeilijk
Die afsluitende missies zijn weliswaar iets moeilijker of uitdagender, maar prima te doen. Grand Theft Auto IV is zeker geen moeilijke game. Dat zorgt ervoor dat je niet vaak dingen opnieuw zult hoeven doen, al had het spel bij vlagen best wat pittiger mogen zijn. De missies zijn makkelijker om twee redenen. Ten eerste verlies je je wapens niet als je dood gaat. Daardoor hoef je vrijwel nooit geld uit te geven en kom je om in de dollars. Je kunt dus, als je een keer een lastige missie tegemoet gaat, rustig de lokale wapenwinkel leegkopen. Zo kun je altijd zwaar bewapend de missies in gaan. Daarbij blijkt dat het maken van headshots dankzij het nieuwe richtsysteem tamelijk eenvoudig is. Bovendien zijn de machinegeweren in het spel wel erg krachtig, wat de shoot-outs er ook al niet lastiger op maakt.

Toch zul je een gebouw vol vijanden niet zomaar door kunnen rennen. In GTA IV zit namelijk een uitgebreid dekking-systeem en dat is er niet voor niets. Alsof hij in Gears of War is beland glijdt Niko af en toe tegen betonblokken aan om dekking te zoeken. Het goed gebruiken van dit systeem vereist wat oefening, maar werkt prima. Zo prima dat ook dit bijdraagt aan de wat lage moeilijkheidsgraad. Vanuit dekking schieten is namelijk ook vrij makkelijk. Je hoeft alleen maar te wachten tot je vijand zijn hoofd even laat zien en je hebt er weer een kill bij. Het systeem werkt dus misschien wel iets te goed.
Euphoria
Met GTA IV maakt de serie zijn debuut op de huidige generatie spelcomputers en uiteraard is dat ook merkbaar. De oude engine uit GTA III, waar ook Vice City en San Andreas op gebouwd zijn, is afgedankt en vervangen door een modernere motor. Overbodige info: dat merk je aan alles. De dag en nacht-cyclus, die nu 48 minuten duurt tegenover 24 minuten in San Andreas, ziet er mooi uit en datzelfde geldt voor de lichteffecten, de weerspiegeling van het water en de laklaag van de auto's. Zeker voor een game die zo open is opgezet en uitgebreid is, ziet GTA IV er fantastisch uit.

Blijven hangen
Interessanter dan puur het grafische verhaal is wellicht het gebruik van andere technologieën in het spel. Een van deze technologieën, de Euphoria engine, is gericht op het realistisch animeren van personen in het spel. De Euphoria engine zorgt ervoor dat personen zich 'bewust' zijn van hun omgeving. Vallen ze bijvoorbeeld van een dak, dan zullen ze zich proberen vast te grijpen aan de dakgoot. Hoewel het voor de gameplay verder weinig waarde heeft, is het leuk om te zien hoe mensen die je net van hun auto hebt afgeholpen zich vastgrijpen aan het portier, om zo tientallen meters hangend aan de auto meegesleurd te worden. Het geeft GTA IV een extra realistisch tintje.
Dat wordt nog versterkt door een inmiddels bekend ingrediënt: de radio. Van punkrock tot reggaeton en van zinloos gebabbel tot 'serieuze' nieuwsuitzendingen, het zit er allemaal in. Net als in de voorgaande GTA's komen jouw acties geregeld terug in nieuwsberichten op de radio. Uiteraard in een humoristisch GTA-jasje, waardoor zelfs beursnieuws leuk wordt. Persoonlijk puntje: ik mis de country-zender uit San Andreas...
Multiplayer
De allergrootste vernieuwing aan Grand Theft Auto IV is natuurlijk de introductie van multiplayer. Via mods was er al multiplay mogelijk in voorgaande delen, maar nu is het officieel. En Rockstar heeft er werk van gemaakt, want het spel heeft maar liefst veertien verschillende spelvormen. Die beslaan alles wat de singleplayer-modus leuk maakt. Er zijn vormen die puur op schieten gericht zijn, er zijn spelvormen waarin het alleen om scheuren gaat en een aantal mengvormen. Bovendien zijn er vormen die puur individueel zijn en vormen waarin samengewerkt moet worden. De eerste dagen waren vooral de individuele vormen populair (vooral Deathmatch), maar nu de rookwolken van de release een beetje opgetrokken zijn, wagen steeds meer spelers zich aan het samenwerken.

Weer die mobiel
Een aantal zaken heeft Rockstar goed op orde. Zo is het erg leuk dat de host van de sessie kan bepalen of het licht of donker is en of er politie, voetgangers en voertuigen aanwezig zijn in de map. Ook leuk is dat spelers geld verdienen met bepaalde spelvormen, dat gebruikt kan worden voor het kopen van mooiere kleren. In de ranked matches (er zijn ook unranked matches) telt het geld bovendien om de status van de speler aan te geven. Meer geld is meer status. Ook de mobiele telefoon speelt in bepaalde multiplayer-vormen een belangrijke rol. Zo krijg je in Mafiya, één van de leukste vormen, opdrachten via je mobiel binnen. Elk team krijgt dezelfde opdracht en het team dat de opdracht het eerst volbrengt, sleept het geld binnen dat de maffia heeft uitgeloofd. Ook geslaagd is Cops 'n Crooks, waarin één team politie is en het andere team de bad guys die een bepaalde locatie in de stad moeten zien te bereiken voor de politie ze in handen krijgt. Erg leuk is dat je vanuit de singleplayer-modus via je telefoon kunt kiezen voor de multiplayer-modus. Minder geslaagd is dat als je een online potje verlaat, je weer terugschakelt naar diezelfde singleplayer-modus, inclusief de bijbehorende (aanzienlijke) laadtijd.

Allemaal leuk en aardig
De racegames zijn het simpelst. 'Race' is gewoon langs bepaalde checkpoints scheuren en zo een aantal rondjes afleggen, en GTA Race voegt daar het gebruik van wapens aan toe. Diezelfde racevarianten maken echter ook het meest duidelijk dat GTA IV met meer mensen spelen erg leuk is, maar dat het desondanks geen onvergetelijke indruk achterlaat. Eigenlijk zijn alle vormen prima, maar niet beter dan wat er al is. Als je echt van schieten houdt, zal je toch vrij snel weer terugverlangen naar Call of Duty 4 en als je van racen houdt zijn er ook games die meer uitdaging vormen dan GTA IV.
Conclusie