Niet heel lang geleden waren krachtige gamelaptops enorme bakbeesten, die je nauwelijks mee kon slepen. Een dikte van vier centimeter en een gewicht van net zoveel kilogram waren geen uitzondering als je een laptop met de snelst mogelijke gpu wou hebben. Met de komst van de Pascal-gpu van Nvidia zijn gamelaptops een stuk kleiner geworden. De 16nm-gpu's zijn veel efficiënter dan de Maxwell-chips, die nog op 28nm werden gebakken. Daardoor vereisen ze minder stroom en kunnen ze toe met minder koeling.
In plaats van aangepaste mobiele versies van de gpu's uit te brengen, zoals Nvidia voorheen deed, bracht de gpu-maker de GTX 1080, 1070, 1060 en 1050 vrijwel zonder wijzigingen naar laptops. Op de Computex in Taiwan heeft Nvidia nu toch aangepaste gpu's voor laptops aangekondigd: de zogenaamde Max-Q-versies van de 1080 en 1070, die geschikt zijn voor laptops van zo'n 18mm dik. Voorheen was de GTX 1060 de snelste gpu die in laptops met die dikte werd gezet.
/i/2001521205.jpeg?f=imagenormal)
Je vraagt je wellicht af waarom Nvidia de aangepaste gpu's niet gewoon GTX 1080M en 1070M noemt, zoals mobiele gpu's in het verleden de M-toevoeging kregen. Voor die M-versies gebruikte Nvidia echter daadwerkelijk andere chips en dat is bij de Max-Q-versies niet het geval. Nvidia heeft de naam geleend van de NASA, die de term gebruikt voor het moment waarop de maximale aerodynamische druk wordt bereikt bij een lancering. Alle onderdelen van een raket zijn zo gemaakt dat ze dit kritieke punt kunnen overleven. Nvidia wil met de naam aangeven dat de gpu's maximaal zijn geoptimaliseerd voor de beste prestaties bij zo weinig mogelijk verbruik en warmteproductie.
Wat zijn de verschillen?
De Max-Q-versies van de GTX 1080 en 1070 hebben dezelfde gpu als hun 'gewone' tegenhanger voor laptops, en die is op zijn beurt dezelfde als de variant voor desktopvideokaarten. Volgens Nvidia is Max-Q een 'filosofie' en bestaan de aanpassingen uit optimalisaties van de chip, drivers en software.
Wellicht past Nvidia binning toe bij het uitzoeken van de chips voor Max-Q-gpu's. Door de best presterende chips uit te kiezen kan het gpu's maken die optimaal presteren als het gaat om efficiëntie. In een aankondiging spreekt Nvidia over een 'nieuwe manier' om de gpu zijn werk optimaal te laten doen, met gebruik van onder andere een clock curve die is geoptimaliseerd om te functioneren bij een lage spanning.
/i/2001521203.jpeg?f=imagenormal)
Nvidia lijkt de Max-Q-gpu's dus te undervolten en lager te klokken, om zo een lager verbruik en minder warmteproductie te verkrijgen. Op de beursvloer zagen we twee laptops met een GTX 1070 Max-Q, waarbij we met GPU-Z de specificaties konden bekijken. De videokaart in de MSI GS63VR is geklokt op 1100MHz met een boost naar 1266MHz en in de Clevo P950HR-barebone staan de snelheden respectievelijk op 1215MHz en 1379MHz.
De kloksnelheden kunnen dus per laptop verschillen, maar in beide gevallen is die lager dan bij de reguliere GTX 1070 in laptops, waarbij Nvidia een referentiesnelheid van 1442MHz en een boost naar 1655MHz opgeeft. Overigens zeggen de opgegeven snelheden bij Pascal-gpu's niet altijd evenveel; in de praktijk boosten de gpu's vaak verder dan de opgegeven waarde, mits de koeling het toelaat.
Nvidia stelt dat de Max-Q-gpu's ook optimaal werken door gebruik te maken van aangepaste Game Ready-drivers, waarbij voor specifieke games afstellingen worden gemaakt. Misschien verschillen de prestaties van de gpu's dus per game. Tot slot stipt de gpu-maker aan dat fabrikanten die Max-Q-laptops maken, daarvoor geavanceerde koelmethodes inzetten. Hoe groot de besparing in verbruik van al deze maatregelen is ten opzichte van de gewone GTX-gpu's, maakt Nvidia niet bekend.
Prestaties
Nvidia doet dus geheimzinnig over de specificaties en datzelfde geldt voor de prestaties. Nvidia toont alleen eigen cijfers waarbij de GTX 1080 Max-Q vergeleken wordt met een dunne laptop die over een GTX 1060 beschikt. Gemiddeld is de nieuwe gpu dan ongeveer 1,7x zo snel. Dat geldt overigens voor benchmarks die in 4k-resolutie gedraaid worden. Nvidia vergelijkt de GTX 1080 Max-Q met de GTX 1060, omdat laatstgenoemde tot nu toe de krachtigste gpu was die in dunne gamelaptops te vinden was.
/i/2001520923.png?f=imagenormal)
Hoewel Nvidia's cijfers een idee geven van de prestaties, zijn we benieuwd naar wat het verschil is tussen een gewone GTX 1080 en 1070 in laptops, en de Max-Q-versies. Op de stand van Clevo troffen we de nieuwe P950HR-barebone aan en waren we in staat om 3DMark Fire Strike te draaien. De laptop was voorzien van een Core i7-7700HQ en de GTX 1070 Max-Q.
In 3DMark maakt de Max-Q-gpu indruk. Hij is nauwelijks langzamer dan de gewone 1070 in de Medion-laptop. Dat is opvallend, want toen we met GPU-Z naar de specificaties van de gpu keken, zagen we een kloksnelheid van 1215MHz en een boost naar 1379MHz. Dat is beduidend langzamer dan de normale 1070 voor laptops. Bovendien is die Medion een dikker model, dat beter warmte kan afvoeren.
Deze enkele en snel uitgevoerde test geeft niet genoeg informatie om conclusies te trekken. Vermoedelijk klokt ook de Max-Q-gpu hoger dan zijn opgegeven boostsnelheid. Diezelfde eigenschap hebben de gpu's uit de GTX 10-serie in hun uitvoeringen voor gewone laptops en desktops. Wellicht gaat de kloksnelheid van de Max-Q-versie bij langer gebruik omlaag en is hij in de praktijk niet altijd zo snel. Ook zouden de prestaties in games door de aangepaste drivers anders kunnen zijn dan in deze synthetische benchmark. Desondanks zijn de prestaties veelbelovend en misschien is het verschil met dikkere GTX 1070-laptops dus klein.
Bij de introductie van de Max-Q-gpu's maakte Nvidia bekend dat er vanaf 27 juni dunne gamelaptops op de markt verschijnen met de aangepaste GTX 1080 en 1070. Dat gaat om laptops van onder andere Acer, Alienware, Asus, Gigabyte, HP, Lenovo en MSI. Op de Computex kondigden MSI en Asus laptops aan met de gpu's. Ook Clevo, dat barebones levert aan laptopmakers als Gigabyte, Medion en BTO, presenteerde een variant. Deze drie exemplaren hebben we allemaal aan een eerste kritische blik kunnen onderwerpen.
Asus RoG Zephyrus GX501
In februari verklapte Asus al dat er een gamelaptop van minder dan 2cm dun zou komen. Nu weten we dat het gaat om de Zephyrus GX501 uit de Republic of Gamer-serie. Asus maakte niet eerder een dunne gamelaptop en zegt dat nooit gedaan te hebben omdat het niet wou inboeten op prestaties. Asus voorziet de Zephyrus dan ook van de snelste GTX 1080 Max-Q. Het model op de beurs heeft een Core i7-7700HQ-cpu en 16GB ddr4. Benchmarks draaien of de specificaties van de gpu bekijken behoorde helaas niet tot de mogelijkheden tijdens de demosessie na afloop van de persconferentie, dus we weten nog niet op welke snelheid de GTX 1080 Max-Q draait.
/i/2001521277.jpeg?f=imagenormal)
De behuizing is aan de achterkant volgens de fabrikant 17,9mm dik en aan de voorkant is dat 16,9mm. Asus heeft echter een systeem bedacht waardoor de achterkant van de behuizing 6mm omhoog komt als je het scherm openklapt. Daardoor ontstaat er ruimte waardoor de ventilators lucht kunnen aanzuigen via de onderkant. Een groot deel van de bovenkant van de laptop is voorzien van een rooster met kleine gaatjes waaruit de lucht kan ontsnappen en ook aan de zijkanten en achterkant zitten ventilatieroosters. We hebben de binnenkant van de Zephyrus nog niet kunnen bewonderen, maar Asus zegt dat er ventilators met 71 bladen worden gebruikt, meer dan in andere gamelaptops.
Met een opgegeven gewicht van 2,24kg is de Asus niet de lichtste Max-Q-laptop die we op de Computex hebben gezien, maar hij voelt wel steviger aan dan de andere exemplaren. Het scherm heeft een metalen chassis en dat is behoorlijk sterk. Het is wel te torderen, maar geeft weinig mee. Het toetsenbord, dat aan de voorkant van de laptop zit, veert iets in als je er stevig op drukt, maar niet in storende mate. Rechts van het toetsenbord zit een touchpad, maar met een druk op een knop tover je dat om in een virtueel numeriek toetsenbord, waarvan de nummertoetsen met rode leds worden nagebootst. Je kunt het gebied dan niet meer als touchpad gebruiken.
Asus gaat de Zephyrus G501X leveren met verschillende schermen, waaronder een G-Sync-variant met een verversingssnelheid van 120Hz. Het is nog niet duidelijk of dit een tn-paneel is. Asus spreekt ook over een ips-paneel, maar dat kan een variant met een lagere verversingssnelheid zijn. Tot dusver spreekt Asus alleen over 15,6"-panelen met een full-hd-resolute; een 4k-scherm is geen optie. Een externe uhd-monitor aansluiten is overigens geen probleem; aan de zijkant treffen we een hdmi 2.0-aansluiting. Daarnaast zijn vier usb 3.0-poorten en een usb-c-aansluiting met Thunderbolt 3-ondersteuning aanwezig.
MSI GS63VR Stealth Pro
Vorig jaar introduceerde MSI de dunne GS63VR met GTX 1060-gpu. Dit jaar brengt de fabrikant het model opnieuw uit, maar dan met de GTX 1070 Max-Q. Het model dat we aantroffen op de MSI-stand, beschikte verder over een Core i7-7700HQ-cpu en 16GB ram. Benchmarks konden we niet draaien, maar met GPU-Z konden we wel zien dat de gpu is ingesteld op een snelheid van 1100MHz met een boost naar 1266MHz.
Volgens MSI is de laptop 17,7mm dun en is het gewicht 1,8kg. Hij voelt zeker licht aan en is fraai afgewerkt, maar de stevigheid is net niet van het hoogste niveau. Het scherm is vrij makkelijk te torderen en het toetsenbord veert aardig in als je er stevig op drukt. Dat wil niet zeggen dat de bouwkwaliteit slecht is, maar het lage gewicht en de geringe dikte vergen wat concessies.
Warme lucht kan de laptop aan de zijkanten, aan de achterkant, en aan de boven- en onderkant verlaten. Boven het toetsenbord zit een strook met kleine gaatjes waar lucht uit kan ontsnappen. In de behuizing zit een koelsysteem met drie ventilators en heatpipes die alles koel moeten houden.
MSI gaat de laptop leveren met verschillende schermen. Het model op de beurs had een ips-paneel met een resolutie van 1920x1080 pixels en een verversingssnelheid van 60Hz. Er komt echter ook een exemplaar met een 120Hz tn-paneel, met dezelfde fhd-resolutie. Een andere optie is een 4k-ips-paneel met een verversingssnelheid van 60Hz.
De laptop heeft tal van aansluitmogelijkheden. Links zitten drie usb-poorten en rechts is onder andere een usb-c-aansluiting met Thunderbolt 3-ondersteuning te vinden. Het uiterlijk is niet overdreven opvallend, al is het grote, rode MSI-logo op de bovenkant wel prominent aanwezig. Ook het toetsenbord trekt de nodige aandacht met zijn rgb-verlichting, maar die kun je natuurlijk uitschakelen.
Clevo P950HR
Bareboneleverancier Clevo heeft op zijn Computex-stand de P950HR staan. Net als de andere barebones van Clevo is de behuizing gemaakt van kunststof. De kwaliteit en afwerking zijn wat minder dan die van de behuizing van de Asus- en MSI-alternatieven, maar dun en licht is de P950HR met 19mm en 1,9kg zeker. Het exemplaar dat we aantroffen, bevatte een Core i7-7700HQ-cpu en de GTX 1070 Max-Q. De gpu is sneller geklokt dan in de MSI-laptop, bleek uit een blik op de specificaties met GPU-Z. De snelheid is 1215MHz met een boostclock van 1379MHz.
De behuizing heeft opvallend veel mogelijkheden om externe schermen aan te sluiten. Links treffen we naast een hdmi-poort twee displayports en twee usb-c-aansluitingen. Verder zijn er drie usb 3.0-poorten, waarvan er twee links zijn geplaatst. Het scherm van de laptop zelf is een 15,6"-exemplaar. Het is ofwel een 120Hz-paneel met full-hd-resolutie of een 4k-variant op 60Hz.
Warme lucht wordt via gaten aan de zijkanten, achterkant en onderkant uit de laptop geblazen. We hebben de P950HR nog niet van binnen kunnen bekijken, dus hoe het koelsysteem precies in elkaar steekt, weten we nog niet. Hoewel we op de beurs 3DMark konden draaien, is het in dergelijke omstandigheden ook niet mogelijk om wat zinnigs te zeggen over de geluidsproductie.
Tot slot
Van de drie modellen die we op de Computex hebben gezien, maakt de Asus de meeste indruk. De behuizing voelt het stevigst aan en de manier waarop de achterkant opengaat om lucht uit te laten, is inventief. Waarschijnlijk komt dat moois echter ook met een hoge prijs. Het alternatief van MSI is wellicht goedkoper en vermoedelijk is de Clevo de goedkoopste optie. Die voelt ook het minst hoogwaardig aan, maar sommige fabrikanten, waaronder Medion, passen de Clevo-barebones flink aan met bijvoorbeeld een andere afwerking, wat de kwaliteit ten goede komt. Wat prijs-prestatieverhouding betreft belooft dat een interessante optie te worden.
Naast deze drie modellen is er al een vierde Max-Q-laptop bekend: de Acer Predator Triton 700. Van dat model publiceerden we bij de aankondiging eind april een uitgebreide preview. Destijds was officieel nog niet bekend dat er een Max-Q-gpu in de laptop zat, maar we wisten al dat het ging om een aangepaste GTX 1080.
/i/2001487179.jpeg?f=imagenormal)
Acer Predator Triton 700 met GTX 1080 Max-Q
Daarmee zijn we dus op de hoogte van de komst van vier Max-Q-laptops, die we in onderstaande tabel hebben gezet. Wanneer deze specifieke modellen beschikbaar zijn en wat ze gaan kosten, is nog onduidelijk. Acer maakte eerder bekend dat de Triton 700 pas in augustus op de markt komt. Nvidia stelt dat er al vanaf 27 juni laptops met een Max-Q-gpu uitkomen, dus vermoedelijk kunnen we tegen die tijd aan de slag met exemplaren voor uitgebreide reviews.
Model |
MSI GS63VR |
Clevo P950HR |
Asus Zephyrus GX501 |
Acer Triton 700 |
Gpu |
GTX 1070 Max-Q |
GTX 1070 Max-Q |
GTX 1080 Max-Q |
GTX 1080 Max-Q |
Cpu |
Core i7-7700HQ |
Core i7-7700HQ |
Core i7-7700HQ |
Core i7-7700HQ |
Scherm |
15,6" |
15,6" |
15,6" |
15,6" |
Dikte |
17,7mm |
19mm |
17,9mm |
18,9mm |
Gewicht |
1,8kg |
1,9kg |
2,24kg |
2,6kg |