Inleiding
Begin juni kondigde Apple OS X 10.10 Yosemite aan, de nieuwste versie van zijn OS voor desktops en laptops. Nieuw hierbij is dat Apple voor het eerst in zijn geschiedenis een publieke bèta houdt voor OS X. Voorheen konden alleen ontwikkelaars in een vroeg stadium aan de slag met het OS, maar vanaf 24 juli verstrekt Apple daarnaast testversies van de software aan de eerste miljoen gebruikers die zich hadden ingeschreven. Het concern hoopt zo feedback over stabiliteit en andere issues te krijgen om die glad te kunnen strijken voor de uiteindelijke release in de herfst.
Anders dan bij zijn voorganger Mavericks zijn er visueel enkele grote wijzigingen doorgevoerd, waarbij het OS meer in lijn wordt gebracht met de visuele stijl van iOS: dat betekent onder andere een plattere stijl, een nieuw lettertype en nieuwe iconen. De grootste sprongen maakt het bedrijf uit Cupertino echter op het gebied van de koppeling met datzelfde iOS.
Apple gelooft niet - in tegenstelling tot Microsoft - dat het moet werken aan één besturingssysteem dat op verschillende typen apparaten draait; OS X is puur bedoeld voor laptops en desktops. Wel snapt het bedrijf dat taken die je op een iOS- of OS X-apparaat uitvoert kunnen overlappen, waarbij het handig is als je een taak op één apparaat kunt beginnen en op een ander kunt afronden. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een e-mail die je begint te schrijven op je iPhone, maar afmaakt op je laptop. Of een browsingsessie die je start op je desktop, waarna je op de bank met je iPad verdergaat.
Voor dat soort soepele overgangen moet OS X 10.10 Yosemite zorgen, dankzij een diepere integratie met iOS. Naast gebruiksgemak is het doel van Apple natuurlijk om zijn desktops en laptops aantrekkelijker te maken voor al die iPhone- en iPad-gebruikers. Want hoewel er enige groei in de het marktaandeel van iMacs en MacBooks te bespeuren valt, is duidelijk dat nog lang niet zoveel mensen de overstap naar de computers van Apple gemaakt hebben dan je op grond van de enorme populariteit van de smartphones en tablets van het bedrijf zou verwachten. Apple ziet hier duidelijk groeipotentieel, gezien ook de recente prijsverlaging van de MacBook Air en de introductie van een goedkoper iMac-model.
Tweakers keek alvast of Apple op de goede weg is met OS X Yosemite om bestaande gebruikers tevreden te stellen en nieuwe gebruikers te verwelkomen.

De koppeling met iOS
Het idee achter het aan elkaar knoppen van iOS en OS X, of het combineren van functionaliteit, noemt Apple 'continuity'. De besturingssystemen moeten zo samen kunnen werken dat je moeiteloos van systeem moet kunnen wisselen, op die gebieden waar dat handig zou kunnen zijn. We hebben deze functionaliteit die aan de basis staan van continuity nog niet kunnen testen, dus moeten het doen met wat Apple ons heeft gedemonstreerd en wat er over gedocumenteerd is.
De basis voor continuity is iCloud en de gebruiker dient dan ook op elk Apple-apparaat ingelogd te zijn op zijn iCloud-account. Apple kent een nogal aarzelende start met zijn clouddiensten. MobileMe werd een flop en ook iCloud is nog geen onverdeeld succes, hoewel veel gebruikers het al inzetten voor het synchroniseren van contacten, afbeeldingen en mail tussen verschillende Apple-apparaten. Yosemite moet het platform een veel prominentere plek geven.
Zo krijgt iedere OS X-gebruiker standaard de iCloud Drive. Dit is Apples persoonlijke online opslag die in de Finder weergegeven wordt als virtuele drive. Hier kan de gebruiker allerlei bestanden opslaan en standaard zijn er mappen aanwezig voor bijvoorbeeld Keynote, Numbers, Pages en Teksteditor. Ook apps van derde partijen kunnen mappen aanmaken voor opslag van bestanden en de bedoeling is dat je de bestanden vanaf elk Apple-apparaat moet kunnen opvragen en opslaan. Wijzig je een spreadsheet op je iPad, dan wijzigt deze ook op je MacBook.
/i/1406095162.jpeg?f=imagenormal)
Het verder gaan met een project op het ene apparaat, waar je bij het andere apparaat was gebleven, noemt Apple Handoff en dit principe wordt niet alleen toegepast op Office-documenten, maar ook op e-mail, tekeningen, agenda-items, contacten enzovoorts. Je kunt dus een e-mail beginnen te schrijven met je iPhone onderweg, maar deze direct verder typen op je MacBook, zodra je thuis bent. Ook kun je een webpagina openen op je laptop, en door op het Safari-icoontje te klikken op het lockscreen van je iPad, deze direct tevoorschijn toveren op je tablet om op de bank verder te kunnen browsen. Op OS X verschijnen de apps om verder te werken aan bestanden direct in de Dock of het alt-+-tab-overzicht, op iOS in het multitasking-overzicht of onderin het lockscreen. Delen van bestanden tussen Macs en iPhone of iPad moet straks overigens ook met AirDrop kunnen.
Afbeeldingen afkomstig van AppleEen handige feature is ook dat inkomende iPhone-gesprekken direct op je scherm getoond worden, zodat je kunt opnemen of weigeren, ook al is je telefoon niet binnen handbereik. Niet in alle omstandigheden zal dit ideaal werken, maar we kunnen ons voorstellen dat in sommige situaties dit praktisch kan zijn, bijvoorbeeld als je aan het werk bent en af en toe korte gesprekken moet voeren. Voor mobiele werkers is daarnaast handig dat de iPhone met iOS 8 op afstand als hotspot te activeren is met een Yosemite-systeem. Zo kun je met je MacBook onderweg online, zonder dat je fysiek je iPhone uit je tas hoeft te halen.
Afbeeldingen afkomstig van AppleDe iPhone of iPad met iOS 8 en de Mac-systemen met OS X Yosemite weten dat ze bij elkaar in de buurt zijn en maken automatisch met elkaar verbinding via het zuinige bluetooth 4.0 oftewel bluetooth LE. De bestandsoverdracht zelf verloopt via Apples eigen implementatie van Wifi Direct. Apparaten moeten dit dan ook wel ondersteunen om van Continuity gebruik te kunnen maken. Kort gezegd gaat het om iMacs vanaf 2012, MacBook Pro's vanaf 2012, MacBook Airs vanaf 2011 en Mac Mini's vanaf 2011.
We hebben de combinatie van Yosemite met de iDevices zoals gezegd nog niet zelf kunnen testen, maar het is door Apple wel aan ons gedemonstreerd. In die demo verliep alles natuurlijk soepel, maar hoe dat in de praktijk uitpakt moet nog blijken. Vrijwel alles waarmee Apple adverteert als onderdeel van Continuity is in principe mogelijk op Android en Windows, maar Apple lijkt een kant-en-klaar platform te kunnen bieden met relatief soepele overgangen van het ene naar het andere apparaat. Hierbij is het gesloten karakter van zowel OS X als iOS en de combinatie van eigen hard- en software in het voordeel van het concern uit Cupertino.
Uiterlijke veranderingen
Een van de belangrijkste, maar tegelijkertijd subtielere, aanpassingen is de overstap van lettertype Lucida Grande naar Helvetica Neue. Apple gebruikt Lucida Grande al sinds 1999 voor OS X, maar met de komst van Yosemite krijgen Mac-systemen hetzelfde font als de iPad en de iPhone. Aangezien je Helvetica zo'n beetje overal om je heen ziet tegenwoordig is het geen verrassende keuze van Apple, maar wel een logische.
Het lettertype werkt met zijn dunne lijnen prima op schermen met hoge resolutie en het lijkt vrijwel de hele wereldbevolking aan te spreken. Op oude Mac-systemen, zoals MacBooks met resolutie van 1280x800 pixels, die Apple nog steeds verkoopt, zal het lettertype minder prettig aandoen, vooral bij het lezen van kleine letters. Het zorgt er in ieder geval wel voor dat de software over de gehele linie fris aandoet, en dit doet ons realiseren dat we op het oude lettertype eigenlijk wel uitgekeken waren.
/i/1406031329.png?f=imagenormal)
Lettertype Lucida Grande in OS X Mavericks/i/1406031604.png?f=imagenormal)
Lettertype Helvetica Neue in OS X YosemiteOpvallender zijn de wijzigingen aan de Dock. Bij OS X 10.5 Leopard voerde Apple een 3d-weergave van de Dock in en in de loop van de tijd werden de iconen steeds gedetailleerder. Daar is met de komst van Yosemite een einde aan gekomen. De Dock heeft nu een veel plattere weergave met eenvoudiger iconen, geheel in lijn met het ontwerp van iOS 7. Het driedimensionale oppervlak waar de iconen opstonden, heeft plaatsgemaakt voor een mat doorzichte vlakke achtergrond.
Veel iconen hebben een plattere, vereenvoudigde weergave gekregen, maar niet bij elk icoon is de ontwerpwijziging even groot. Zo zijn de wijzigingen van de Finder, Launchpad en Messages redelijk subtiel en zijn die van Mail en iTunes, althans in de beta, bijna ongewijzigd. Onder andere Voorvertoning, Photo Booth, en Keynote hebben compleet andere iconen gekregen. De iconen van Safari, FaceTime en Herinneringen komen nu vrijwel 1-op-1 overeen met die van iOS en ook voor de opvallende gekleurde bubbels van Game Center geldt dit.
/i/1406032242.png?f=imagenormal)
Dock in OS X Mavericks/i/1406032264.png?f=imagenormal)
Dock in OS X YosemiteNet als bij iOS 7 is de collectie iconen een beetje een ratjetoe geworden van enorm gestileerde varianten aan de ene kant, gedetailleerde afbeeldingen zoals Garagebands gitaar aan het andere uiterste en alles wat daar tussenin zit. Een beetje uniformiteit zou hier niet misstaan. Aan de andere kant zijn het natuurlijk 'maar' icoontjes en zorgen de updates er in ieder geval wel voor dat OS X opgefrist aanvoelt.
Het vlakke design strekt zich uit tot veel meer elementen. Zo zijn de kleine ronde rode, gele en groene knopjes, die OS X heeft voor het achtereenvolgens sluiten, minimaliseren en vergroten/verkleinen van vensters, nu effen in die kleuren. Ook de functionaliteit van de groene knop is aangepast: een klik zorgt nu voor een volledige schermweergave. De knop die daar voorheen voor zorgde en die rechts bovenin het venster zat, is verdwenen en vergroten/verkleinen is naar de dropdown-menu's verbannen. Volledige-vensterweergave werd waarschijnlijk toch al aanzienlijk meer gebruikt en krijgt nu de prominente positie op de juiste plek wat ons betreft.

Finder in OS X Mavericks
Finder in OS X YosemiteOok venster-items als die voor het delen van content, het aanpassen van de weergave en het plaatsen van tags zijn vereenvoudigd en waar Mavericks en voorgaande versies een ovaal invoerveld hadden voor zoeken, is dat bij Yosemite een rechthoekiger variant.
OS X Mavericks maakt al spaarzaam gebruik van doorschijnende vensters, zoals bij de dropdownmenu's en bij launchpad. In Yosemite is dat sterk uitgebreid naar andere vensterdelen. Het gebruik is in twee delen te onderscheiden: in Yosemite kunnen delen van vensters doorschijnend gemaakt worden om een indicatie te tonen van wat er zich achter het scherm bevindt. Dat is bijvoorbeeld het geval in het linkernavigatieveld van de Finder, waar de favoriete bestandslocaties, de apparaten en de tags van de gebruiker staan, en op de overzichts- en favorietenpagina van Safari.
Daarnaast zijn de knoppenbalk en linkerschermdelen bij enkele applicaties doorschijnend, maar niet bij alle. Bij Safari en Kaarten is dat bijvoorbeeld wel het geval. Het zorgt voor wat wazige kleurpatronen in de knoppenbalk bij het scrollen, waardoor het lijkt alsof de content erachterlangs schuift. Volgens Apple is het handig omdat je dan weet 'dat er meer te zien is dan alleen het gedeelte dat op dat moment zichtbaar is in je venster.' In de praktijk let je er nauwelijks op. Het is eyecandy die wij best kunnen waarderen, maar we kunnen ons voorstellen dat sommige gebruikers het uit willen schakelen. Helaas kan dat niet. Net als bij voorgaande OS X-versies is de transparantie van de menubalk wel te de-activeren, maar wat de doorschijning van de overige Apple-apps en software van derde partijen betreft, heb je geen keuze.
Nieuwe functionaliteit
Mavericks had nog de nieuwe apps iBooks en Kaarten en niet te vergeten werd iWork gratis voor het besturingssysteem. Wat nieuwe programma's betreft is het karig gesteld met Yosemite, maar wel zijn een paar bestaande applicaties onder handen genomen.
Spotlight: meer dan alleen zoeken op je systeem
Spotlight heeft een grote metamorfose ondergaan en waar de zoekfunctie tot nu toe tot een plekje in de rechterbovenhoek van de menubar veroordeeld was, krijgt Spotlight bij OS X 10.10 een prominente positie midden in het scherm. Die plek kan helaas niet aangepast worden: verslepen naar een minder opvallende positie aan de zijkanten is niet mogelijk in de bèta.
/i/1406093213.jpeg?f=imagenormal)
De positie in het midden is niet toevallig gekozen: het stelt OS X in staat direct meer informatie te tonen dan de simpele lijst die tot nu toe gebruikelijk was bij zoekopdrachten. Waar de voorbeeldweergave bij OS X traditiegetrouw naast die resultatenlijst getoond werd, is er nu een geïntegreerde voorbeeldweergave. Dit maakt het scrollen door de resultaten en het bekijken van de verschillende items een stuk fijner en het oogt rustiger. Jammer is wel dat de venstergrootte van Spotlight niet is aan te passen.
De functionaliteit van Spotlight is uitgebreid. Naast de bestaande onderdelen op Mac-systemen die de app kan doorzoeken, zal Spotlight in het vervolg ook plekken op internet doorspitten en resultaten in de voorbeeldweergave tonen. Het programma zal bijvoorbeeld automatisch Wikipedia-lemma's tonen bij zoekresultaten, in plaats van alleen een linkje naar de encyclopedie.
Daarnaast heeft Apple bijvoorbeeld iTunes geïntegreerd zodat een zoekterm naar een nummer of film, direct informatie als tracklistings, beoordelingen, trailers en muziekvideo's oplevert, naast natuurlijk een link naar de internetwinkel. De werking lijkt nog niet helemaal uniform te verlopen: bij een zoektocht naar filmtitels vult Spotlight namen met iTunes-informatie keurig direct aan, maar bij zoeken naar band- of tracktitels gebeurt dit soms wel, soms alleen als de term 'itunes' bijgevoegd wordt en soms helemaal niet.
Apples kaartendienst is eveneens onderdeel van Spotlight, zodat direct plattegronden en routes op te vragen zijn. Ook hierbij leveren zoektermen wisselende resultaten op. Een zoekterm als Amsterdam of Rotterdam bracht ons in eerste instantie alleen de Wikipedia-informatie, maar bij het zoeken naar veel andere steden, zoals Haarlem of Groningen, kregen we wel direct keurig de Kaarten-weergave. Op een later moment werden andere grote steden wel gevonden. Net als bij de integratie van iTunes waren de resultaten dus nogal inconsistent, maar waarschijnlijk is dit omdat het een beta betreft.
/i/1406093211.jpeg?f=imagenormal)
Spotlight kan ook gebruikt worden om valuta om te rekenen en op termijn zullen resultaten met betrekking tot nieuws in de lijst komen te staan. Onduidelijk is nog op basis waarvan welke nieuwssites meegenomen worden. Apple werkt in ieder geval samen met Microsofts Bing voor resultaten. Een complete vervanging voor zoekmachines is Spotlight echter niet: de nieuwe functionaliteit kan soms handig zijn, maar je zal de functie toch vooral blijven gebruiken om items op je systeem te spotten.
Safari: flink onder handen genomen
Een tweede onderdeel dat aangepast is, betreft Safari. De browser heeft een plat, vereenvoudigd ontwerp gekregen. Onder andere de knoppen voor volgende en vorige en voor het delen van content, hebben een strakker design gekregen. Het invoerveld voor url's en zoektermen is een stuk kleiner geworden en ook de tabs zien er strakker, met minder schaduw, uit.
Nieuw is een overzichtsweergave van Favorieten, met een automatisch overzicht van veelbezochte sites, op een vergelijkbare manier als bij iOS. Die weergave krijg je als gebruiker niet alleen voorgeschoteld bij het openen van een nieuwe tab, maar ook bij het invoeren van een nieuwe url. Apple heeft zelf al twaalf sites gekozen die favoriet zouden moeten zijn en deze twee rijen van zes zie je elke keer zodra je een site wilt invoeren, dus het is zaak je eigen Favorieten zo snel mogelijk in te stellen.
/i/1406093728.jpeg?f=imagenormal)
Safari heeft bij Yosemite een vernieuwde tab-weergave. In plaats van een horizontale voorbeeldweergave, waarbij je als gebruiker naar links en rechts moet scrollen tussen de sites, is er nu een grote overzichtspagina met tabs. Standaard toont Safari twaalf tabs in het overzicht en tabs van dezelfde pagina worden gebundeld, zodat een grote hoeveelheid tabs overzichtelijk weergegeven worden. Voor wie werkt met grote hoeveelheden openstaande tabs is de functie een uitkomst om sites terug te vinden.
Apple heeft net als bij Spotlight diensten als Kaarten, Wikipedia en iTunes geïntegreerd in het invoer- annex zoekveld van Safari. De browser toont bijvoorbeeld korte omschrijvingen uit Wikipedia-lemma's en beoordelingen van films. Net als bij Spotlight is het soms lastig te voorspellen welk resultaat voorrang krijgt.
Verder zijn er nog wat kleinere wijzigingen doorgevoerd bij Safari. Zo kan tegenwoordig de privacybewuste zoekmachine DuckDuckGo gebruikt worden om te zoeken, wordt html5 in plaats van Silverlight gebruikt voor Netflix en is er nu een private browsing-optie per tab in plaats voor voor de gehele browser, waarmee Safari weer in de pas loopt met de privémodus-mogelijkheden van concurrerende browsers. Safari zou ook opnieuw zuiniger zijn geworden en Apple zou de JavaScript-engine verbeterd hebben, maar dat hebben we nog niet kunnen testen.
Nu ook sms-en met Berichten
Een van de manieren waarop een laptop een aanvulling kan zijn op je mobiele telefoon is met instant-messaging. Apple heeft hiervoor zijn Berichten-app uitgebreid en de combinatie met iOS 8 moet straks voor synchronisatie van sms- en mms-berichten op iPhones en Mac-systemen zorgen. Je kunt dan dus sms-berichten lezen en sturen naar contacten zonder dat je je iPhone erbij hoeft te pakken.
In Berichten is het daarnaast mogelijk om een conversatie te houden met meerdere contacten tegelijk en deze gesprekken een naam geven om het overzichtelijk te houden. Ook heeft Berichten de mogelijkheden audio-boodschappen te versturen, die je kunt inspreken via de microfoon van bijvoorbeeld de laptop. Bestanden worden in amr-formaat voor spraakcompressie gestuurd naar ontvangers.
'Vandaag' in Berichtencentrum
Met Mountain Lion in 2012 kreeg OS X een notificatiescherm, op te roepen door van buiten het trackpad naar binnen te vegen met twee vingers. Het notificatiecentrum moet nu zijn ruimte delen met 'vandaag': je kunt als gebruiker kiezen of de smalle verticale strook aan de zijkant de berichten van diverse apps toont, of de Vandaag-weergave met allerlei widgets die informatie geven die op de dag handig kan zijn, zoals de agenda, het weer, nieuws, de tijd, enzovoorts. Ontwikkelaars kunnen widgets maken voor de lijst en gebruikers kunnen deze uit de App Store halen. Het toevoegen of verwijderen van widgets gaat makkelijk en de volgorde is aan te passen. Widgets krijgen hiermee een bruikbaarder positie dan op het Dashboard: het oproepen met swipen en de smalle weergave maakt ze minder opdringerig en afleidend.
Mail: direct plaatjes bewerken
De belangrijkste toevoeging van Mail is de mogelijkheid om markeringen te maken bij afbeeldingen en documenten als pdf. Via een editingbalk kun je er bijvoorbeeld voor kiezen te tekenen op een jpeg-plaatje, tekst toe te voegen of enkele eenvoudige vormen zoals tekstballonnen te plaatsen. De mogelijkheden zijn eenvoudig, maar het aanpassen gaat snel en het kan in sommige gevallen efficiënt zijn, zoals bij het ondertekenen van documenten. Verder heeft Apple de maximale omvang van bijlagen vergroot naar 5GB.
Voorlopige conclusie
OS X voelt met zijn nieuwe lettertype, icoontjes en transparante onderdelen in zijn geheel opgefrist en dat was eigenlijk ook wel weer eens nodig. De wijzigingen zijn niet zo radicaal als bij iOS 7 en de weerstand die die metamorfose bij sommige gebruikers opriep, zal niet zo gauw ontstaan bij Yosemite.
In plaats van nieuwe toepassingen toevoegen heeft Apple ervoor gekozen de functionaliteit van enkele bestaande apps uit te breiden. Vooral bij Safari pakt dat goed uit. De uitbreiding van Spotlight is aardig, maar de zoekresultaten van iTunes en Kaarten waren bij de beta wat inconsistent. Ook is het jammer dat de weergave van Spotlight niet aan te passen is en je niet voor bijvoorbeeld klassieke weergave kunt kiezen als je de plek in het midden te aanwezig vindt. Met zijn prominente plek in het midden en de uitgebreide functionaliteit moet het overigens vreemd lopen wil Spotlight niet in een toekomstige versie een soort Siri-integratie krijgen. Ook de toevoeging van het Vandaag-deel aan het Berichtencentrum is welkom; met zijn widgets kan de gebruiker hier zijn eigen snel op te roepen notificatiebalk met agenda-items en andere herinneringen van maken.
De grootste vernieuwing die Apple met Yosemite brengt is echter Continuity: het aan elkaar knopen van iOS en OS X om moeiteloos tussen apparaten te kunnen wisselen. Het wordt interessant om te zien of dit werkelijk zo soepel werkt als Apple belooft en hoe het hybride platform in het algemeen en de rol van iCloud daarbij in het bijzonder zich verder ontwikkelt. Apple lijkt meer dan andere partijen sterke troeven in handen te hebben om de voordelen van het combineren van mobiele en desktopplatformen uit te buiten. Of dat voldoende is om nieuwe gebruikers voor Mac-systemen aan te trekken en marktaandeel te winnen is een tweede.