Inleiding: in de schaduw van oled
Op de CES-beurs in Las Vegas werd de introductie van LG's nieuwe lcd-tv's begin dit jaar overschaduwd door de grootse aankondiging van de 55"-oled-tv EM960V, die later dit jaar in de winkels moet liggen. Als we naar de nieuwe high-end lcd-tv LM960V kijken, is dat eigenlijk jammer.
Deze LM960V heeft zo mogelijk nog smallere bezels dan de Samsung D8000 en is voorzien van een full-lit led-backlight die local dimming ondersteunt. Dankzij de Nano Full Led-backlight-technologie van LG is het toestel bovendien bijzonder dun. Daarnaast heeft LG zijn online omgeving NetCast en de Magic Remote vernieuwd. De Magic Remote ondersteunt nu zelfs spraakherkenning.
Na de minder geslaagde poging met de LW980s van vorig jaar is het nu dus wederom de vraag of LG de belofte van de LEX8, de Nano Full Led-tv die al in 2010 op de IFA werd gepresenteerd, eindelijk gaat inlossen. Tweakers.net zocht het uit.

Behuizing: dunne randen
Behuizing
De Samsung D7000 en de D8000 hadden al zeer smalle bezels, maar de LG gaat met de LM960 nog een stapje verder. Het paneel van de tv heeft een zwart randje van 2mm, en daaromheen zit een 5mm brede sierrand. De rand aan de onderkant is met 19mm wat breder; deze wordt bedekt door een smalle strip van zwart aluminium met het LG-logo en het oogje voor de remote.
De 55" grote LM960V weegt 23,4kg. De tv is aan de randen 19mm dik en in het midden ongeveer 34mm. Voor een lcd-tv is dat niet heel dun, maar voor een tv met een full-led backlight is het zonder meer goed. Het vorige high-end topmodel, de LW980s, was veel dikker.
De achterkant van de tv bestaat grotendeels uit een dunne aluminium plaat. De wat dikkere onderkant - het toestel is hier bijna 4cm diep - is afgedekt met zwart plastic: hier zitten de naar beneden gerichte speakers verborgen. Aan de linkerkant zit een groot rooster voor de subwoofer.

:fill(white)/i/1334910193.jpeg?f=thumb)
Voet
De W-vormige voet is ongeveer 30cm diep, terwijl de poten een spanwijdte van ongeveer 71cm hebben. Niet iedereen heeft daar de ruimte voor. Het is waarschijnlijk handiger om het toestel aan de muur te hangen; dan komen ook de dunne bezels beter uit de verf.

De poten zijn van metaal dat aan de bovenkant met chroomkleurig plastic bekleed is, terwijl de onderkant gemaakt is van grijs plastic. Op het onderstel wordt een groot plastic opzetstuk bevestigd, dat in een uitsparing in het scherm past. Hoewel dit bij normaal gebruik voldoende stevig is, geeft het scherm bij het draaien van de tv wel enigszins mee. Het opzetstuk had beter van metaal kunnen zijn.
:fill(white)/i/1334668210.jpeg?f=thumb)
Aansluitingen
De LM960V kan vlak tegen de muur gehangen worden, want alle aansluiten zijn naar de zij- en onderkant gericht. De vaste voedingskabel neemt niet veel ruimte in en ook dat is handig voor muurbevestiging.
Aan de zijkant zien we achtereenvolgens drie usb-poorten, een ci+-slot met ondersteuning voor de netwerken van Ziggo en UPC, en vier hdmi-poorten. Aan de onderkant zitten een ethernetaansluiting, een vga-poort, een ingang voor pc-audio, een bi-directionele av-poort, een gecombineerde composite- en componentvideoaansluiting via een breakoutkabel, een satelliet- en een kabelingang, een optische s/pdif-uitgang en een koptelefoonaansluiting dicht naast elkaar.
:fill(white)/i/1334910985.jpeg?f=thumb)
Afstandsbediening
De numerieke toetsen van de remote zijn wat gelig, in tegenstelling tot de frisse witte knoppen van de vorige versie. De indeling is goeddeels onveranderd, al zijn er een paar knoppen verwijderd. Zo ontbreekt de knop voor de verlichting van de remote. Je zal de knoppen in het donker dus op de tast moeten vinden.
Ook de groene Eco-knop heeft het veld moeten ruimen en in plaats daarvoor is een help-toets gekomen. Ook is de 'av mode'-knop vervangen door een knop voor het instellen van de beeldverhouding.
Moest je bij de 2011-modellen de instellingen nog via allerlei omwegen benaderen, bij de LM960V zijn ze met de knop links boven de d-pad op te roepen. De nutteloze knop voor 'Premium-apps' is daarvoor geslachtofferd. Er is echter wel een 'My Apps'-knop toegevoegd. De Q.Menu-knop heeft nu de plaats gekregen van de ondertitelingsknop, die bij de nieuwe versie geheel ontbreekt.

Interface: praten tegen je remote
Kalibratie: vernieuwing
Basisinstellingen
Bij de Cinema-beeldmodus is de backlight ingesteld op 50, het contrast op 80 en de helderheid op 50. De Energy Saving-optie staat in deze modus standaard uit en Aspect Ratio is op 'Just Scan' ingesteld, zodat het beeld zonder interpolatie of scaling wordt weergegeven.
De Sharpness-instelling heeft de bescheiden waarde van 10, maar toch is hier een duidelijk verscherpingspatroon zichtbaar. Dat gaat helaas niet weg als we de scherpte op 0 zetten. Bij de uitgebreide opties zien we dat de LED Local Dimming-optie op Low staat. Voor onze metingen zetten we die functie uit, zodat we wat meer kunnen zeggen over hoe het paneel werkelijk presteert.

TruMotion, het bewegingscompensatiesysteem van LG, staat standaard op Clear Plus. Bij deze stand wordt geen beeldinterpolatie toegepast, maar we zien het beeld wel iets donkerder worden vanwege het knipperen van de scanning backlight. Als we TruMotion uitschakelen, wordt de verscherping vreemd genoeg ook minder. Ook de Edge Enhancer-optie in het Expert Options-submenu zetten we van High naar Off, maar dat heeft geen effect op de verscherping.
Er is overigens maar één Cinema-stand, die het ook nog eens zonder THX-certificatie moet stellen. Het liefste hadden we gezien dat LG twee Cinema-standen had ingebouwd, een voor overdag en een voor 's avonds. Wel zijn er twee Professional-standen die geheel naar wens kunnen worden afgeregeld.
Out-of-the-box
De combinatie van backlight op 50 en contrast op 80 geeft bij een volledig wit scherm een helderheid van 197cd/m². Voor overdag is dit goed, maar voor het kijken in een verduisterde kamer of 's avonds streven we naar een helderheid tussen 120 en 140cd/m².
Eerst zetten we de brightness op 52, zodat we geen zwarter-dan-zwart-informatie weergeven. De backlight stellen we in op 25 in plaats van 50 en dat geeft een helderheid van 120,3cd/m². De lagere helderheid heeft als bijkomend voordeel dat de backlight bleeding minder zichtbaar is.

Tussen de 30IRE- en 90IRE-patronen is de gamma te laag, met een minimumwaarde van ongeveer 2,1. Dat betekent dat de helderheid daar te snel oploopt.
Een nadeel van het uitzetten van local dimming is dat de minimale zwartwaarde met 0,14cd/m2 redelijk hoog ligt, omdat de LM960V een ips-paneel heeft. Wil je toch local dimming gebruiken, dan moet de backlight op 30 gezet worden om een helderheid van 122,8cd/m² te bereiken. Als daarnaast ook TruMotion wordt aangeslingerd, dan moet de backlight zelfs naar 70 verhoogd worden om de 120cd/m² te halen. Zonder TruMotion maar met local dimming meten we de volgende gammagrafiek.

Met local dimming op low loopt de helderheid van de tv bij steeds lichtere patronen veel te traag op. Het aan of uit zetten van local dimming heeft overigens geen effect op het verloop van de witbalans, zoals te zien is in de rgb-grafiek en het kleurbereik. Het heeft echter wel een spectaculair effect op de zwartwaarde, die naar iets meer dan 0,03cd/m² daalt.

De lijntjes van de rgb-niveaus lopen mooi recht, maar zitten dicht in de buurt van de maximaal toelaatbare afwijking van vijf procent. Hoewel er te weinig groen in de mix zit, is de kleurtemperatuur van 6613K bij een 70IRE-grijspatroon goed te noemen: de ideale waarde bedraagt 6504K en het verschil is relatief klein. Bij de metingen aan het kleurbereik zien we verder dat de kleurfouten van groen en cyaan te groot zijn. Rood zit net op het randje.

Kalibratie
LG loopt er niet mee te koop, maar de LM960V is de eerste tv die naast een tweepunts ook een twintigpunts kalibratiesysteem heeft. Dat is weliswaar nauwkeuriger dan een tienpunts systeem, maar ook bewerkelijker. Opmerkelijk is ook dat aanpassingen aan de weergave van een volledig wit patroon geen enkel effect hadden. We hebben ons dus maar beperkt tot de tweepunts kalibratie.
Ook nieuw bij de LM960 is de mogelijkheid om naast tint en kleurverzadiging ook de luminantie af te regelen, zodat kleurfouten beter kunnen worden aangepakt.kunnen hiermee verder gereduceerd worden. LG heeft ook het menu wat opgeschoond en in plaats van aparte instellingen voor witbalans en kleurbeheer in het geavanceerde menu, zijn deze nu in een apart submenu ondergebracht.
De helderheid van het scherm wordt verhoogd als er een menu op het scherm getoond wordt. Vooral in een donkere ruimte kan dat vervelend zijn: je ogen zijn dan gewend aan de ingestelde lage helderheid, en door het benaderen van het menu - of bijvoorbeeld de veelgebruikte epg - wordt het scherm ineens veel helderder. Ook bij kalibratie is dat een vervelende eigenschap. Dat is overigens geen nieuwe eigenschap voor een LG-toestel; de fabrikant heeft dat bij meer modellen zo geregeld.

Voor de kalibratie beginnen we met het verhogen van de gamma-instelling tot 2,4. Dit levert bovenstaande grafiek op. Dat is beter dan met de defaultwaarde van 2,2, maar we blijven een dal zien. De gamma kan niet per grijswaarde ingesteld worden, dus we moeten het hiermee doen.

De rgb-niveaus zijn standaard al redelijk goed, dus met het tweepunts systeem is er toch een keurige witbalans in te stellen. Alleen boven 90IRE wijken de kleuren onderling wat af, maar dat moeten we maar voor lief nemen. Als het twintigpunts systeem goed werkt, is dat ongetwijfeld te corrigeren.

De verhoging van de gamma van 2,2 naar 2,4 leverde niet alleen winst op voor de gemiddelde gamma, maar heeft ook een klein positief effect op de gamut. LG's vernieuwde cms-systeem met drie assen is zeer effectief; wijzigingen bij een component hebben nauwelijks invloed op de andere en zo hoort het ook.
Groen en blauw zijn niet helemaal goed in te regelen: de instellingen voor tint en kleurverzadiging hebben bij die kleuren te weinig invloed. Mogelijk heeft dit te maken met de gebruikte BT709-kleurruimte. Als er een iets bredere kleurruimte wordt gekozen is er waarschijnlijk meer marge om de kleuren perfect te krijgen - maar de afwijkingen zijn zo klein dat we dat aan de echte fanatici overlaten.
Instellingen
| Waardes
|
tweepunts witbalans |
rgb-gain |
-1,0,10 |
rgb-cutoff |
-2,0,7 |
cms |
rgbycm-hue |
-1,10,-7,0,-6,-1
|
rgbycm-saturation |
-10,0,-15,1,-4,-6
|
rgbycm-luminance |
5,4,9,3,4,2 |
Beeldeigenschappen: subtiel gedimd
Paneel
LG maakt bij de LM960V gebruik van een ips-display van de dochteronderneming LG Display. Ips-technologie staat bekend om zijn goede kijkhoeken, maar ook om zijn grijzige zwart. Met leds achter het paneel en local dimming probeert LG dat euvel bij de LM960V binnen de perken te houden.
LG Display heeft ten opzichte van het vorige model de pixelstructuur licht aangepast. In plaats van de zeven 'visgraten' bij de LW980s hebben de subpixels bij het scherm van de LM960 acht subdomeinen.
Net als bij een groot aantal 2011-modellen maakt LG gebruik van de Film Patterned Retarder-polarisatielaag. Met een bril met twee verschillend gepolariseerde glazen kan zo naar 3d-beeld gekeken worden: het ene glas laat alleen licht van de oneven beeldlijnen door, het andere alleen het licht van de even beeldlijnen.
Het resultaat oogt rustig en helder, ook doordat de passieve 3d-brillen niet aan- en uit hoeven te knipperen. Een nadeel is wel dat per oog maar de halve beeldresolutie beschikbaar is, en dat van dichtbij zwarte beeldlijnen te zien zijn.
Kijkhoeken
Het ips-display biedt zoals verwacht goede kijkhoeken; de intensiteit van de kleuren blijft zelfs onder een vrij forse hoek behouden. Hoewel de onderstaande foto's wellicht iets anders doen vermoeden, neemt ook de helderheid van het beeld pas onder een grote hoek zichtbaar af. Wel is er dan wat meer backlight bleeding te zien.
:fill(white)/i/1334758170.jpeg?f=thumb)
:fill(white)/i/1334758173.jpeg?f=thumb)
Beelduniformiteit en local dimming
De leds zitten bij de LM960 niet aan de randen van het paneel, maar verspreid achter het hele scherm. Om de afstand tot het scherm zo klein mogelijk te houden, gebruikt LG de Nano Full Led-backlighttechnologie. Zoals in dit filmpje te zien is, wordt hierbij het licht egaal verspreid door een diffuserfilm met minuscule bolletjes. Hierdoor kan de LM960 flink dunner zijn dan andere tv's met een full-lit led-backlight.
Bij de LW980s was de overgang tussen gedimde en niet gedimde led-zones zo duidelijk zichtbaar dat je de zones op het oog kon tellen. De LM960V gaat subtieler te werk - zelfs zo subtiel dat we niet hebben kunnen vaststellen hoeveel led-zones er zijn.
Om de effectiviteit van de local dimming te testen hebben we een wit kader op diverse plaatsen tegen zwarte achtergrond getoond. Daarbij bleek de zwartwaarde aan de rechterkant van het scherm al op te lopen als het kader aan de linkerkant werd afgebeeld. Dat gebeurt met alle drie de Local Dimming-instellingen. De helderheid loopt op van iets meer dan 0,03cd/m² in een deel dat goed gedimd kan worden, naar 0,13cd/m² als het witte vlak naast de meter geplaatst is.
De oplopende zwartwaarde - eigenlijk meten we de backlight bleeding op dat punt - heeft ook te maken met de grootte van het heldere object in beeld. Het witte kader besloeg ongeveer tien procent van het beeldoppervlak, maar een beweging met de cursor vlakbij de meter zorgde weer niet voor een lichter zwart. Overigens worden de led-zones ook niet lichter als onder een hoek naar het scherm wordt gekeken. Dat was wel het geval bij de voorganger van het toestel, de LW980s.
Door het zo geleidelijk oplopen van de helderheid zijn de afzonderlijke overgangen tussen de led-zones niet meer te zien, maar het effect van local dimming is daardoor ook minder sterk dan bij de voorganger. Dat is goed te zien aan de zwartwaarden; de metingen vallen net wat hoger uit dan bij de LW98s. Ook bij sommige video's en foto's is wat vlekkerigheid te bespeuren als donkere gebieden worden omgeven door lichter beeld.

Bij het 4x4-patroon zien we dat het verschil tussen de hoogste en laatste waarde van de witte vlakje bijna 17cd/m² bedraagt. De LW980s scoorde op dat punt beter. Op het gebied van zwartuniformiteit ontlopen de twee tv's elkaar nauwelijks.
De gemiddelde helderheid van de zwarte vlakjes bedraagt 0,1082cd/m², terwijl de witte vlakjes een gemiddelde helderheid van 112,7cd/m² hebben. De contrastverhouding bedraagt dus 1042:1. Dat is niet heel hoog, en dat hadden we van een ips-scherm ook niet anders verwacht.
Input lag
Tweakers gebruikt sinds enige tijd de SMTT 2.0-software om de input lag van tv's te meten. Dat is de vertraging die de beeldprocessor van de tv introduceert. De software draait op een snelle pc waarop een Ilyama-crt, die geen input lag heeft, en de LG-tv zijn aangesloten. Door foto's van het tweetal beeldschermen te nemen en het verschil tussen de timestamps op beide te berekenen, verkrijgen we een waarde voor de input lag.
Bij de LM960 bedraagt de gemiddelde input lag ongeveer 91ms. Dat is behoorlijk hoog en gamers zullen hier niet blij van worden. Doorgaans ligt de input lag tussen de 20ms en 30ms.

3D-weergave
We geven nog altijd de voorkeur aan passieve 3d-technologie, zoals LG die in de LM960V toepast. Crosstalk is bij de nieuwste actieve-3d-toestellen weliswaar flink afgenomen, maar de knipperende brillen zorgen toch voor een onrustig beeld. Ook ogen de kleuren bij passieve 3d natuurlijker.
Zolang je van een afstand van ongeveer 2,5 meter naar deze 55"-tv kijkt, zijn de zwarte lijntjes in de 3d-modus niet echt meer zichtbaar, al blijft er wel enige karteling zichtbaar. De hersenen kunnen de beelden voor elk oog redelijk goed combineren, maar daar is een grens aan.
Hoewel de kijkhoeken voor 3d in het horizontale vlak groot zijn, moet wel op de vertikale kijkhoek worden gelet: die mag niet groter zijn dan ongeveer 15 graden. Dat is geen manco van de LM960V, maar een eigenschap van passieve 3d-technologie.

Net als bij de LW980s is het mogelijk om splitscreen-multiplayergames op de LM960 te spelen, waarbij iedere speler zijn eigen spelbeeld fullscreen ziet. Hiervoor worden de meegeleverde Dual Play-brillen gebruikt. Deze brillen hebben twee glazen met dezelfde polarisatie, maar verschillen onderling: de ene speler ziet alleen de oneven beeldlijnen, de andere speler alleen de even lijnen.
De passieve-3d-brillen van LG hebben een kleine facelift ondergaan en zien er nu wat hipper uit. Voor brildragers is een clip-on met polarisatieglazen ontworpen. Die kan omhoog worden geklapt als er niet naar 3d-content wordt gekeken.
Energieverbruik
Het energieverbruik van de LG LM960 in de 2d-modus is vergelijkbaar met dat van zijn voorganger. Een verbruik van 92,7W, zonder local dimming, is niet bijzonder laag; een 46" grote D5000 van Samsung trekt voor hetzelfde beeld slechts 46,2W uit de muur.
In de 3d-modus wordt bijna het dubbele verbruikt. Daarbij moet vermeld worden dat we de 3d-modus niet gekalibreerd hebben. Als we de local dimming op 'Low' zetten krijgen we niet alleen een wat dieper zwart, maar het energieverbruik daalt ook, vooral in de 3d-modus. De gamma wijkt hierbij wat af van wat wenselijk is, maar de voordelen wegen wat ons betreft zwaarder.
Cinema-beeldmodus | Avatar 2d* | Avatar 3d* |
local dimming off |
92,7W |
179,5W |
local dimming low |
81,3W |
143,1W |
local dimming medium |
76,7W |
128,7W |
local dimming high |
79,3W |
134,4W |
*) Avatar: Title 5, Chapter: 13, 00:49:26
Alternatieven
De adviesprijs van 3499 euro voor de 55"-LM960 is fors te noemen. We kijken dus even welke andere toestellen in die prijsklasse vergelijkbare features bieden.
De ES8000 is het nieuwe vlaggenschip van Samsung. Deze tv heeft net als de LM960 een opvallende voet en de mogelijkheid de tv te bedienen met zowel spraak als beweging. De ES8000 is echter, net als het goedkopere zustermodel ES7000, voorzien van een edge-lit backlight.
Hoewel Toshiba vooral de aandacht trekt met de Regza 55ZL2, een tv met autostereoscopische 3d-technologie, is de Regza 55ZL1 een dijk van een tv. Dit toestel biedt zeer goede zwartwaarden en een hoge contrastverhouding dankzij de 512 afzonderlijk dimbare led-zones. Dankzij de meegeleverde speakerbar geeft deze tv ook nog eens een goed geluid.
De Viera WT50 is het beste wat Panasonic op lcd-gebied te bieden heeft en dit jaar zijn er voor het eerst ook toestellen groter dan 42" te krijgen. De Viera WT50 heeft net als de LM960 en de ES8000 een spraakmakende voet.
De Viera VT50 is het nieuwe topmodel in de plasma-lijn van Panasonic en is het neusje van de zalm op het gebied van zwartwaarden en contrast. Net als de LM960V heeft de Viera VT50 zeer uitgebreide kalibratiemogelijkheden. De VT50 is ook beduidend goedkoper.
De LW980s was op veel gebieden een teleurstelling. Ondanks de Nano Full Led-technologie waren de randen van het scherm nog redelijk dik en het oplichten van de led-zones in beeld was duidelijk zichtbaar. De LM960V heeft misschien ook geen feilloze backlight, maar de bezels zijn flinterdun en het toestel heeft een betere cpu en een betere Smart TV-interface.
Net als de LM960 heeft de Bravia HX920 een full-lit led-backlight met local dimming. Ook is het huidige topmodel in de Bravia-lijn voorzien van een dunne toplaag van het stevige Gorilla Glass. Eigenlijk had er al een opvolger moeten zijn, maar op de CES 2012-beurs is die nog niet aangekondigd.
Gallery en specificaties
Merk en Type |
Merk |
LG |
Type |
55LM960V |
Beeldeigenschappen |
Schermdiagonaal |
55" |
Hd-specificatie |
full hd
|
Hertz |
1000Hz |
Beeldverhouding |
16:9 |
3D |
3d-ondersteuning |
ja |
3d-technologie |
passief |
2d-conversie |
ja |
Meegeleverde 3d-brillen |
4 normaal + 2 'dual play'
|
Beeldtechniek |
Televisietype |
lcd |
Backlight |
full-led
|
Resolutie
|
1920x1080
|
Online features |
Internettelevisie |
ja |
Verbinding |
Tunertype |
analoog, dvb-c, dvb-s2, dvb-t2 |
Common Interface |
CI+ |
Video-ingangen |
component video, 4x hdmi, scart |
Dlna |
ja |
Ethernet |
100Mbps |
Usb |
3x USB 2.0 |
Geluid |
Speakers |
intern surround |
Speaker vermogen (RMS) |
10W |
Uiterlijk |
Kleur |
zwart |
Energie |
Stroomverbruik |
154W |
Stroomverbruik (stand-by) |
0,3W |
Afmetingen |
Hoogte |
880mm |
Breedte |
1536mm |
Diepte |
190mm |
Gewicht |
23,4kg |
Overig |
Introductiejaar |
2012 |
Conclusie
Met de LM960 wil LG de top van de markt bedienen. De tv is voorzien van een full-lit led-backlight met local dimming, heeft een elegante, smalle rand en heeft een van de beste kalibratiesystemen op de markt.
LG heeft de tv uitgerust met een dualcore-processor, waardoor het Smart TV-platform een gelikte, geanimeerde interface kon krijgen. Ook kunnen apps en iconen zelf worden ingedeeld. De spraakherkenning van de nieuwe Magic Remote Voice-aanwijsafstandsbediening was helaas nog niet geactiveerd en ondersteuning voor het Nederlands zal nog zeker een half jaar op zich laten wachten. Bij demonstraties leek het systeem redelijk goed te werken, al wordt het niet door alle apps ondersteund. Bovendien moet er steeds eerst op een knop op het scherm gedrukt worden en is internettoegang nodig. Het scrollwiel in het midden van de d-pad is overigens een uitstekende vondst.
De witbalans en het kleurbereik zijn al met de fabrieksinstellingen alleszins acceptabel, maar kalibratie is nodig om het onderste uit de kan te halen. De tv heeft alle denkbare opties in huis, al werkt niet alles al zoals het hoort. Hopelijk komt LG snel met firmware-updates.
Het grootste probleem is dat het local dimming-systeem in zijn huidige vorm niet erg effectief is. Waarschijnlijk hebben de engineers van LG na de kritiek op de zichtbare led-zones van de LW980s geprobeerd om de overgangen tussen de led-zones zo vloeiend mogelijk te maken. Daardoor worden zwarte gebieden echter niet goed gedimd, en omdat er ook nog eens een ips-paneel met relatief slechte zwartwaarden gebruikt wordt, heeft LG met de LM960V bepaald niet de gulden middenweg gevonden.
Eindoordeel