Tim Tiek, beter bekend als Timewa op Tweakers, heeft zover bekend een van de grootste private Sony Walkman-collecties ter wereld. Zijn liefde voor de draagbare muziekspelers van weleer stamt uit zijn kinderjaren, maar de collectie zelf is vrij recent tot stand gekomen. Desondanks is deze al bijna compleet. Er is slechts één heilige graal die hem tot dusver ontgaan is. In dit artikel neemt Timewa ons mee in zijn obsessie met de Walkman, de technologische ontwikkelingen van de iconische cassettespeler en het repareren van de immer degraderende rubberen aandrijfsnaren.
Tim Tiek
Nickname:
Timewa
Hobby's:
Auto's, reizen, elektronica, wandelen, fotografie, dieren, bordspellen
Leeftijd:
47
Op Tweakers sinds:
2005
Favoriete Tweakers-onderdelen:
Reviews, nieuwe technologie, Pricewatch
Studie:
Elektrotechniek
Beroep:
Ceo in hightechsector (momenteel van de start-up Brilliance)
Smartphone:
Samsung Galaxy S23 Ultra
Computer:
Onder andere een Dell XPS 15, ASUS ExpertBook B9, desktop met een Ryzen-processor
Gameconsole:
Alle, met de focus op retro
Domotica:
Weinig, vindt mijn vrouw niet fijn :-)
Je hebt een enorme collectie Walkmans; hoe is deze passie ooit begonnen?
"Als kind begon ik begin jaren tachtig met het uit elkaar halen van elektronische apparaten. Dat vonden mijn ouders inderdaad helemaal niet leuk, maar het demonteren en weer werkend krijgen van hardware vond ik fascinerend. Met de onderdelen die ik overhad ging ik versterkers bouwen. Zo begon ik autodidactisch met het leren van techniek. Ken je het elektronicatijdschrift Elektuur nog? Dat verslond ik thuis.
Toen ik een jaar of veertien was, ging ik in een elektronicawinkeltje werken. Ik repareerde daar bijvoorbeeld televisies. Dat waren vooral Philips-tv's overigens, want die van Sony gingen niet zo vaak kapot. Dat gaf me een enorme kick: apparaten die niet meer werken weer werkend krijgen. Op een gegeven moment spijbelde ik zelfs om drie of vier dagen in de week in die winkel te kunnen werken. Ik startte ook een eigen handeltje door kapotte apparaten zoals laptops te kopen en deze te repareren om door te verkopen.
In diezelfde periode kreeg ik mijn eerste Walkman: de WM-31. Die was oorspronkelijk van mijn vader. Daarna kreeg ik een WM-FX55. Tijdens mijn middelbareschooltijd had ik die altijd bij me. Ik moest toen een behoorlijk eind naar school fietsen en dan had ik die altijd op mijn hoofd. Dan draaide ik op de fiets cassettes met eigen mixen helemaal grijs. Ik luisterde naar Pink Floyd, Dire Straits, Queen, maar ook naar veel hiphop: Scarface, Geto Boys en de Beastie Boys. Dat wakkerde een passie aan; muziek staat in deze hobby dan ook op nummer één."
Dus het is vooral je liefde voor muziek als fundament voor je latere passie? Hoe kom je dan uiteindelijk bij het stichten van de collectie?
"Vroeger las ik al die prachtige Sony-reclameboekwerken. Die stonden vol met hardware die ik nooit zou kunnen krijgen, want dat was natuurlijk allemaal onbetaalbaar. Een jaar of zeven geleden was ik de zolder aan het opruimen en toen kwam ik wat oude Walkmans tegen. Toen dacht ik: "Al die prachtige gadgets die ik toen wilde hebben, kan ik nu wel krijgen!" Dan koop je het ene model en dan het volgende. Voordat je het weet heb je er een paar honderd; dat is natuurlijk behoorlijk uit de hand gelopen. Intussen heb ik zo'n beetje iedere Walkman die ik vroeger wilde hebben; de verzamelwoede is dan ook wel een beetje afgenomen.
Ik heb intussen een collectie van zevenhonderd tot achthonderd Walkmans. Wat ik hier uitgestald heb, zijn voornamelijk de metalen varianten, high-end exemplaren en Walkmans met een beetje bijzondere features. Van uitvoeringen die ik echt leuk vind of technisch heel interessant zijn, ben ik soms wat doorgeschoten en heb ik vaak diverse exemplaren."
Kun je ons meenemen door je collectie? Wat zijn bijvoorbeeld de bijzonderste exemplaren die je hebt?
"Het begon allemaal bij de Sony TPS-L2 uit 1979: de eerste Walkman. Van deze eerste variant heb ik er verschillende. De TPS-L2 kwam eerst uit in Japan. Op de eerste exemplaren stond alleen 'stereo', dus zonder de iconische merknaam. Intern hanteerde Sony al wel de naam 'Walkman', maar Sony-medeoprichter Akio Morita en zijn Japanse collega’s meenden dat dit voor de internationale release geen goede naam zou zijn.
Daarom werd de TPS-L2 in Europa en het Verenigd Koninkrijk als de Stowaway uitgebracht. In de Verenigde Staten heette het apparaat Soundabout. Buiten Japan stond er in eerste instantie ook alleen 'stereo' op het apparaat. Later werd het woord 'stereo' op de TPS-L2 vervangen door 'Sony' en kwam onder op het apparaat prominent de naam 'Walkman' te staan. De TPS-L2's vertellen het fascinerende verhaal van het begin van de Walkman-revolutie.
:strip_exif()/i/2007263626.jpeg?f=imagenormal)
De WM-EX1HG Gold is waarschijnlijk het zeldzaamste exemplaar dat ik heb. Het is een 'gewone' WM-EX1, maar dan met een daadwerkelijk vergulde behuizing. Het is daarnaast het enige exemplaar met een Walkman-logo dat bestaat uit 'swingende voetjes'. Die werd bij de vijftiende verjaardag van de Sony Walkman geschonken aan belangrijke zakenpartners en andere betrokkenen; hij was dus nooit echt te koop. De waarde is wat de gek ervoor geeft. Ze komen eens in de zoveel jaar te koop en gaan dan voor vele duizenden euro’s. Ik heb vijf jaar op die kans gewacht.
Voor het tienjarige bestaan van de cassettespeler deed Sony iets vergelijkbaars. In 1989 kwam de zilveren WM-701S met luxe doos uit: een zilver geplateerde 701C, waarvan er slechts tweeduizend geproduceerd werden. Die heb ik ook.
De Solar Walkman is ook heel bijzonder. De WM-F107, zoals hij eigenlijk heet, heeft namelijk als enige een zonnepaneel: best bijzonder voor een apparaat dat in 1986 uitkwam. Deze Walkman behoort tot de Sports-serie en heeft net als alle andere modellen uit die reeks een plastic case die waterdicht is."
Is er ook nog een die je tot dusver ontgaan is?
"Ja, er is eigenlijk een model dat ik nog echt wil hebben en dat is de zeldzaamste Walkman die er is: de WM-701T. Dit is net als de zilveren WM-701S een limitededitionversie van de 701C. De T staat voor Tiffany. Dit model werd tevens voor de tiende verjaardag van de Walkman uitgebracht, maar in dit geval in samenwerking met de juwelier Tiffany & Co. Hiervan zijn er 250 gemaakt en deze worden praktisch nooit te koop aangeboden. Oorspronkelijk werden ze namelijk aan wereldberoemde artiesten onder het Sony-muzieklabel aangeboden. Michael Jackson had er bijvoorbeeld een. Deze is dus eigenlijk een soort 'unobtanium' en daarmee voor de verzamelaar de heilige graal."
Hoe kom je eigenlijk aan je collectie? Ik neem aan dat je een van de 250 Tiffany & Co-Walkmans niet op Marktplaats kunt vinden?
"Nee, bijzondere modellen zul je zelden op Marktplaats tegenkomen; daarvoor is deze hobby te veel een niche. Daar heb ik er zo'n honderd gekocht. Op eBay kun je ook regelmatig Walkmans vinden, ook bijzonderdere modellen. Het is immers een internationaal handelsplatform.
De meeste exemplaren komen echter uit Japan. Daar zijn er gewoon veel meer beschikbaar dan waar dan ook ter wereld, waaronder diverse technisch zeer interessante modellen die nooit in Europa of de VS uitgebracht zijn. Via veilingen worden er relatief veel leuke Walkmans aangeboden. In sommige gevallen moet dat overigens via brokers zoals ZenMarket die een commissie vragen, want bij sommige veilingen mag je eigenlijk alleen vanuit Japan zelf bieden en moet ik er via een omweg bij zien te komen. Om het belang van Japanse handelaars en veilingen te illustreren: de WM-504 is in Europa niet te krijgen en op ZenMarket worden er op dit moment al drie te koop aangeboden.
'Ik denk dat dit de enige gloednieuwe Sony D-Z555 ter wereld is.'
Verder heb ik een unieke partij kunnen kopen van de nabestaanden van een bijzondere man. Ik wil niet te veel kwijt over zijn identiteit, maar het was een Nederlandse man met een goede baan. Hij kocht vanaf de jaren tachtig nieuwe elektronica en bewaarde die in de oorspronkelijke doos. Gedurende zijn leven schoot hij door in zijn verzamelwoede. Toen hij overleed bleek zijn hele huis letterlijk van de grond tot aan het plafond vol te staan met ongeopende dozen met elektronica. Iedere kamerdeur ging slechts een stukje open omdat de vertrekken helemaal vol stonden met dozen. Ik kwam in contact met de persoon die voor de nabestaanden deze spullen wilde verkopen, waaronder een heleboel Walkmans en wat andere unieke Sony-spullen. Zo bemachtigde ik bijvoorbeeld de Sony D-Z555, het absolute topmodel onder de Discmans, volledig nieuw en in de oorspronkelijke doos. Ik denk dat dit het enige gloednieuwe model ter wereld is."
Wat betaal je als verzamelaar dan zoal voor een Walkman?
"Er is niet echt een concrete waarde te bepalen voor de objecten; het is maar wat de gek ervoor over heeft. Gemiddeld zijn de toentertijd echt populaire plastic mainstreammodellen tegenwoordig tientjeswerk. Luxere metalen Walkmans kosten al snel enkele honderden euro's. Tenminste, als ze in werkende staat zijn: dat is erg belangrijk voor de bepaling van de prijs. De algehele staat van het apparaat en de eventuele aanwezigheid van de oorspronkelijke doos bepalen ook voor een deel wat het waard is.
In principe bied ik altijd een marktconforme prijs, maar ga ik niet meedoen aan biedoorlogen op gewilde modellen. Via Marktplaats wil ik bijvoorbeeld nog wel eens een privéberichtje sturen met een eerlijk bod en uitleg over mijn bedoelingen. Als mensen weten dat je een verzamelaar bent, dan weten ze dat hun Walkman goed terecht komt en dat er goed voor gezorgd wordt. Het is niet voor de handel of om door te verkopen, dat stelt ze gerust. Zo heb je al snel een gunfactor. Veel bijzondere modellen werden me op deze manier gegund."
Je hebt het over een werkende staat. Sommige van deze Walkmans zijn ruim veertig jaar oud, dan gaat er onvermijdelijk hier en daar wat stuk. Kun je ze dan weer opknappen?
"Bepaalde onderdelen van een Walkman gaan inderdaad op den duur gewoon stuk. De aandrijfsnaren van rubber vallen na decennia bijvoorbeeld gewoon uit elkaar. Ook de elektrolytische condensators, die onder meer gebruikt worden voor de spanningsstabilisatie in Walkmans, gaan soms stuk. Oude modellen kunnen daarnaast bepaalde plastic tandwielen hebben die na verloop van tijd krimpen. Dit kan ervoor zorgen dat de tandwielen barsten.'De rubberen aandrijfsnaren vallen na decennia gewoon uit elkaar.'
Ik sleutel graag aan Walkmans en in principe zijn de vermelde problemen prima op te lossen. Je kunt tegenwoordig weer heel goed reserveonderdelen krijgen; dat was ooit wel anders. Net als met lp's zie je dat cassettespelers met vlagen weer populair worden. Dan wordt de vraag hoger en komen er weer bedrijven die daarop inspelen, bijvoorbeeld met reserveonderdelen of door de Walkmans te flippen. Ik flip overigens geen modellen, maar vind het gewoon leuk om niet-werkende exemplaren weer aan de praat te krijgen.
Het verschilt wel erg per model hoe ingewikkeld een reparatie is en dus hoelang die duurt. Het vervangen van de rubberen snaren is meestal binnen een half uurtje gebeurd. Ook het smeren van de assen of het vervangen van een tandwiel is vrij gemakkelijk; dat kan genoeg zijn om een Walkman weer aan de praat te krijgen. Een exemplaar met batterijlekkage wordt moeilijker, bijvoorbeeld als daardoor de printplaat te veel beschadigd is. Over het algemeen geldt: hoe ouder en geavanceerder het model, hoe complexer de reparatie is en hoe langer dit duurt. Dat loopt op tot vele uren. Het is voor mij hoe dan ook een vorm van ontspanning om zo af en toe in de avond lekker wat Walkmans op te knappen."
Kun je wat meer vertellen over de mechanische ontwikkelingen van de Walkman? Wat maakt een exemplaar bijvoorbeeld geavanceerd?
"Tot aan de jaren negentig waren Sony en concurrenten bezig met het volproppen van cassettespelers met allerlei nieuwe extra functies. Denk aan toonregeling, extra knoppen en secundaire functies zoals een radio. Of wat dacht je van tiptoetsbediening, waarbij knoppen mechanisch ontkoppeld zijn van het loopwerk, een extra poort voor een afstandsbedieningsaansluiting en autoreverse om bandjes automatisch om te kunnen draaien. Al die functies vereisen extra onderdelen en verhogen de complexiteit van het apparaat. Zo'n vroege Walkman is dan ook extreem complex van binnen.
Neem de WM-7 uit 1982 als voorbeeld. Dit was de eerste Walkman met autoreverse en daarvoor gebruikte hij drie elektromotors. Wat mechanica betreft, wordt het vanwege de vele tandwielen en andere bewegende delen niet veel complexer dan dat. Maar Sony ontwikkelde functies en individuele onderdelen door. Elektromotoren werden bijvoorbeeld simpeler en verfijnder. Alles werd kleiner, lichter en goedkoper. Een mooi voorbeeld van vroege miniaturisatie is de extreem compacte WM-10 uit 1983, een Walkman die praktisch net zo klein is als de cassette zelf.
In de late jaren tachtig maakte de microprocessor ook enorme sprongen en werden compacte digitale systemen energiezuinig genoeg om op een batterij te draaien. In die periode zag je de verschuiving van mechatronica naar elektronica, wat die trend van compacte en lichtere modellen verder in de hand werkte."
Wat voor andere objecten verzamel je nog en zou je aan medetweakers willen laten zien?
"Niet alleen de spelers werden doorontwikkeld, ook de cassettes zelf. Ik heb in mijn collectie ook verschillende cassettes die soms nog meer waard zijn dan de Walkmans zelf. Sony bracht heel veel verschillende series van de audiomedia uit. Type I is de goedkoopste variant. Die zijn oké voor muziek en prima voor spraak. Voor Type I-cassettes wordt ijzeroxidepoeder op de plastic basislaag van de tape aangebracht, dat met een magnetisch veld gemanipuleerd kan worden en zo data kan opslaan. Type II zorgde voor een beter geluid. Meestal zijn dit varianten die chroompoeder gebruiken.
Er kwamen ook nog betere en dus duurdere cassettesoorten uit. Type III combineerde de ijzeroxide- en chroomdioxidelagen, maar sloeg commercieel niet aan. Sony Metal-cassettes, ofwel Type IV, gebruiken weer andere metaaldeeltjes voor een nog betere geluidskwaliteit. Dit is wat de echte liefhebbers graag gebruiken. Ter referentie, tegenwoordig kost een verpakte Metal-cassette wel tien keer zoveel als een Type I-bandje. Dan heb je ook nog de Super Metal Master-serie, misschien wel de beste cassette ooit gemaakt. Die kost zeker honderd keer zoveel als de Type I.
Verder heb ik meerdere Sony NT1- en NT2-modellen. Deze digitale recorders kwamen begin jaren negentig in zeer beperkte mate uit. Het bijzondere aan deze apparaten is de digitale cassette zoals de NT-120. Die is piepklein en bedoeld voor de bijbehorende recorders van Sony, al kwam dit nooit van de grond. Ze hebben hieraan een decennium gewerkt, maar deze 'tapes' van postzegelformaat kwamen te laat op de markt: in de tijd dat de MiniDisc en de eerste solidstatemuziekspelers al beschikbaar waren. De NT-serie is daardoor dus eigenlijk geflopt, maar ik vind ze technisch zeer interessant vanwege de roterende miniatuurkoppen; het zijn wondertjes der techniek.
Ook heb ik grote collecties MiniDisc-spelers, Discmans, heel veel audioapparatuur uit de toptijden van eind vorige eeuw, verzamelingen digitale camera’s vanaf de begintijd, vele spelcomputers en een minitelefoonmuseum. Eigenlijk verzamel ik dus verzamelingen."
Gebruik je iets van wat je vandaag hebt laten zien ook daadwerkelijk nog zelf?
'Wat sommige mensen met lp's hebben, dat heb ik met cassettes.'
"Ik vind de cassette goed te vergelijken met de lp. Rationeel gezien slaat de lp nergens op: er is enorm veel vervorming van het geluid en de audiokwaliteit is lang niet zo goed als de nieuwste digitale audiospelers. Maar mensen vinden die vervorming mooi en wellicht geeft het ze vanwege nostalgie ook een prettig gevoel. Dat heb ik met cassettes. Daarbij zijn die oude audiodragers ook iets tastbaars. Ik vind het leuk om het te hebben en daadwerkelijk in mijn handen te kunnen houden. Het is lekker om de perfect ontwikkelde en gemaakte mechanica van een topmodel Walkman te voelen en ervaren.
Eens in de zoveel tijd beluister ik daarom nog een cassette, maar ik ben een audiofiel en luister daarom meestal digitale media of streams via Bowers & Wilkins 803-speakers of op een goede audio-installatie in de auto. Als ik op reis ben, gebruik ik gewoon mijn telefoon en goede koptelefoons als de Sony WH-1000XM5.
Overigens zijn recente Walkmans ook een aanrader als je goed geluid zoekt. De Sony NWZ-ZX1 is een digitale audiospeler met een uitstekende audiopoort: typisch een product voor audiofielen. In combinatie met lossless FLAC-audiobestanden en een Bowers & Wilkins P9 Signature-koptelefoon heb je uitstekende geluidskwaliteit, maar dan toch met een goede oude Walkman op zak."
Update, maandag: Oorspronkelijk stond in het artikel dat de WM-701S maar tweehonderd keer geproduceerd werd. Dit is feitelijk onjuist en moet tweeduizend zijn. Het artikel is hierop aangepast.