Inleiding
Samenvatting
De Sony Bravia K-65XR70 is het instapmodel van Sony’s high-end Bravia-modellen voor 2024. Een quantumdotfilter zorgt voor een groot kleurbereik, terwijl gameliefhebbers profiteren van ondersteuning voor Dolby Vision-hdr-gaming op 4k120Hz. De tv heeft een miniledbacklight met een stuk meer localdimmingzones dan zijn directe voorganger en behaalt bovendien een hogere piekhelderheid. De tv imponeert vooral met zijn goede aansturing van de localdimmingfunctie, waardoor van zichtbare blooming eigenlijk geen sprake is, zolang je maar recht voor het scherm zit. Helaas wordt de tv geplaagd door opvallende reflecties en beperkte kijkhoeken, waardoor de Bravia 7 geen voor de hand liggende keuze is als je op zoek bent naar een gezinstelevisie. Bovendien is de tv zo vlak na introductie nog erg duur.
Zoals alle grote tv-fabrikanten brengt ook Sony dit jaar diverse nieuwe high-end televisies op de markt. Maar waar Sony vorig jaar met fald-lcd, miniled en oled nog drie verschillende beeldtechnieken in die topmodellen verwerkte, focust de Japanse fabrikant dit jaar op miniled en oled. Het laagst geplaatste high-end model, de Bravia 7, is een miniled-tv, de Bravia 8 doet het met oled en de hoogst gepositioneerde nieuwkomer, de Bravia 9, is weer een miniled.
:strip_exif()/i/2006767494.jpeg?f=imagenormal)
Sony leverde de Bravia 7 als eerste bij ons af voor een test. Deze Sony Bravia K-65XR70 is minder helder en beschikt over minder localdimmingzones dan de duurdere Bravia 9, maar is volgens Sony wel 30 procent helderder dan zijn directe voorganger: de X90L van vorig jaar. Die X90L gebruikt een ‘normaal’ lcd-paneel met full array local dimming. Vanwege het relatief kleine aantal van zo’n tachtig localdimmingzones bij de X90L is die functie nog vrij grofmazig, maar bij de Bravia 7 is het aantal zones opgekrikt naar 480, hetzelfde niveau als bij de X95L, Sony’s miniledtopmodel van vorig jaar. Daarmee belooft de nieuwe Bravia 7, die ook over een quantumdotfilter beschikt, een flinke sprong in beeldkwaliteit ten opzichte van zijn directe voorganger. De X90L uit 2023 blijft dit jaar overigens ook gewoon verkrijgbaar, aldus Sony.
Zoals we inmiddels van Sony gewend zijn, hebben de nieuwe Bravia-modellen zo kort na introductie nog een stevige prijs. Dat geldt ook voor de Bravia 7. Het model dat wij ontvingen voor deze test, heeft een beelddiagonaal van 65” en staat op het moment van schrijven voor 2549 euro in de Pricewatch. Behalve in de door ons geteste 65”-uitvoering brengt Sony de Bravia 7 ook uit in schermmaten van 55”, 75” en 85”, waarbij de prijs oploopt tot 3849 euro voor de 85"-uitvoering. De 65"-versie van Sony's nieuwe subtopper is daarmee 250 euro duurder dan het 4k-miniledtopmodel uit de nieuwe line-up van Samsung: de QN92D. Van diens voorganger, de QN90C, koop je het 65"-model zelfs al voor 1498 euro. In vergelijking met Sony's eigen miniledtopmodel van vorig jaar, de X95L, is de Bravia 7 850 euro duurder. In eerste instantie zal de Bravia 7 het dus niet van zijn scherpe prijs moeten hebben, maar van zijn weergavekwaliteit en beeldverwerking. Of dat gelukt is, zoeken we uit in deze review.
Uiterlijk en aansluitingen
(In) de doos
De Sony Bravia 7 wordt geleverd in een zwart-wit bedrukte, kartonnen doos. Het scherm is verpakt in een schuimzak met daaromheen PS-hardschuim (piepschuim) dat niet biologisch afbreekbaar is. De verpakking bevat naast het scherm en de voeten van de tv twee afstandsbedieningen, batterijen, een verwijderbaar netsnoer en een handleiding. De volledige handleiding is ook online beschikbaar.
Bij de prijs van de Bravia 7 verwachten we op zijn minst een premiumuitstraling en wat dat betreft stelt Sony in elk geval niet teleur. Het scherm wordt omlijst door een 1,5mm dunne rand van geborsteld aluminium, die alleen aan de onderzijde met 20mm iets dikker is. Binnen de metalen lijst bevindt zich nog een kleine, beeldloze rand van 5mm. Linksonder in de lijst prijkt het Sony-logo en in het midden bevindt zich een IR-ontvanger met statusled.
Ook de pootjes onder de tv zijn van metaal, wat een fraaie en stevige indruk maakt. Deze pootjes kunnen op verschillende manieren worden gemonteerd. Zo kun je ze in een brede of in een smalle stand plaatsen. Zet je ze ver uit elkaar, dan zit er zo’n 120cm tussen de beide pootjes. In de smalle stand staan de pootjes ongeveer 48cm uit elkaar. Ook kun je de tv laag op zijn pootjes zetten, zo’n 4cm van de ondergrond, of nog eens 4cm hoger. In de hoge positie kun je er een soundbar of bescheiden centerspeaker onder plaatsen.
De plastic achterzijde van de tv is bijna volledig bedekt met een ruitjespatroon. Richting de zijkanten en bovenkant kromt de achterkant naar voren. Op het dikste punt, in het midden dus, is de tv ongeveer 5cm diep. Aan de zijkanten meten we een dikte van nog maar 2cm.
Aansluitingen
De tv heeft rechtsachter een aansluiting voor de vervangbare, anderhalve meter lange stroomkabel met standaard C7-connector (‘achtje’). De overige aansluitingen bevinden zich linksachter. Er is een aparte nis voor de CI+-interface, die omhoog wijst. De andere aansluitpoorten wijzen allemaal opzij. De tv beschikt over twee USB-poorten, een mini-jackaansluiting die functioneert als optische digitale uitgang én als ingang om de tv als centerspeaker te gebruiken, een ethernetpoort, aansluitingen voor satelliet-tv en kabel/digitenne (tweemaal), en vier HDMI-poorten. Slechts twee van die vier kunnen overweg met 4k120Hz-signalen. Mocht je een soundbar op de (e-)arc-poort willen aansluiten, dan blijft er nog maar één full bandwith-HDMI-poort over.
De tv beschikt daarnaast over ondersteuning voor enkele draadloze verbindingsprotocollen. Zo kun je het apparaat verbinden met je wifinetwerk, bluetoothapparaten koppelen en streamen via Chromecast built-in of Apples AirPlay 2.
Smart-tv en gamefuncties
Sony gebruikt al jaren Google TV als smart-tv-platform voor zijn midrange- en high-end tv’s, en dat geldt evenzeer voor de Bravia 7. De televisie draait op versie 12 van het besturingssysteem, waarvoor een ruime keus aan apps te vinden is. Een Apple Music-app ontbreekt, evenals de Samsung-only Xbox-app, maar verder vonden we elke app die we zochten. Van regionale tv-bedrijven en streamers, zoals Videoland, Ziggo en KPN, tot wereldwijde streamers als Netflix, HBO Max en Spotify. Sony heeft standaard onder meer al een mediaspeler en webbrowser geïnstalleerd.
Ten opzichte van de X90L van vorig jaar is de processor in de tv geüpgraded van de oude MT5895-soc naar de nieuwere Pentonic 1000. Hiermee starten apps snel op en schakel je rap zat tussen de verschillende diensten. Ook in de instellingenmenu’s reageert de tv zonder haperingen op input van de afstandsbediening.
Afstandsbediening
Over de afstandsbediening gesproken: dat zijn er twee. Ze zijn in grote lijnen gelijk aan de twee zapstokken die bij de X90L worden geleverd. De ene mist nummer- en kleurcodeknoppen, maar heeft wel een microfoon aan boord voor spraakcommando’s. Deze afstandsbediening werkt op een ingebouwde accu die je via USB-C kunt opladen en tijdens het opladen kun je hem gewoon blijven gebruiken.
De andere bediening heeft wel alle knoppen, maar geen ingebouwde microfoon en werkt op twee AAA-batterijen. Dit tweede exemplaar is volledig gelijk aan de afstandsbediening van vorig jaar, compleet met gedateerd design en sponzige knoppen. De eerste afstandsbediening is echter iets aangepast. Zo bestaat deze nu voor 80 procent uit gerecycled plastic, wat je terugziet aan de blauwe spikkels op de zwarte behuizing. De knoppen op deze luxere afstandsbediening zijn bovendien voorzien van verlichting.
Gamefuncties
De Bravia 7 ondersteunt 4k120-signalen via HDMI-poorten 3 en 4. Via deze poorten wordt ook auto low latency mode, ofwel allm, ondersteund. Deze functie zorgt ervoor dat de tv automatisch overschakelt naar de gamemodus met lage ingangsvertraging als een computer of spelconsole wordt gedetecteerd. Ook kan de tv overweg met beelden met een variabele refreshrate, of vrr, en is er ondersteuning voor Dolby Vision-gaming op 4k120Hz. Steeds meer nieuwe high-end televisies ondersteunen ook pc-gaming op 144Hz, maar de Bravia 7 doet daar vooralsnog niet aan mee.
Bij de modellen van vorig jaar introduceerde Sony eindelijk een gamemenu en dat is ook dit jaar weer van de partij. Via dit onscreenmenu kun je eenvoudig de instellingen voor vrr, motionblur en gamma aanpassen. Met de instelling voor schermgrootte kun je er desgewenst voor kiezen om het gamebeeld niet schermvullend weer te geven. Verder is er de mogelijkheid om een crosshair in het midden van het beeld te tonen.
:strip_exif()/i/2006767526.jpeg?f=imagenormal)
Inputlag
Voor snelle games is het belangrijk dat er zo min mogelijk vertraging zit tussen het uitvoeren van een actie en het moment dat je die op het scherm ziet. Een lage 'inputlag', het tijdsverschil tussen het moment dat een signaal via HDMI de tv binnenkomt en het moment waarop het daadwerkelijk wordt getoond, is dus belangrijk bij gaming.
Wij meten de inputlag met een Leo Bodnar-inputlagtester die closed loop de vertraging meet waarmee televisies HDMI-signalen weergeven. We doen dat in 1080p60-, 1080p120- en 4k-60-beeldmodi. Onderstaande grafiek toont de Bravia 7 in rood.
De inputlag van de Sony Bravia K-65XR70 is niet indrukwekkend. Zelfs in de gamemodus meten we bij 60Hz-signalen bijna 17ms vertraging, bij 120Hz-signalen zien we 8,5ms. Daar valt over het algemeen prima mee te gamen, maar er zijn tegenwoordig zat tv’s die nog een stuk sneller zijn. Voor serieuze spelers van online shooters kan de gemeten inputlag aan de hoge kant zijn.
- Inputlag 1080p - Gamemodus 120p
- Inputlag 1080p - Gamemodus 60p
- Inputlag 2160p - Gamemodus 60p
Energiegebruik en geluid
We maten het energiegebruik van televisies jarenlang in de standaardmodus, bij weergave van een schaakbordpatroon met een helderheid van 120 en 250cd/m², om zo tv-gebruik 's avonds en overdag na te bootsen. Tegenwoordig voeren we deze test uit in een modus met een nauwkeurigere kleurbalans. In het geval van de Bravia 7 hebben we gekozen voor de Bioscoop-modus. Daarnaast hebben we een nieuwe dynamische test toegevoegd, waarbij we het gemiddelde gebruik meten tijdens het afspelen van een tien minuten durende referentievideo.
De metingen wijzen uit dat de Bravia 7 een flink stuk energiezuiniger is dan de X95L, Sony's miniledtopmodel van vorig jaar. In vergelijking met andere miniledtelevisies en zelfs een aantal oled-tv's blijkt de 65XR70 juist iets hongeriger te zijn naar energie dan gemiddeld. Zeker in de 10-minutentests is de Bravia 7 minder zuinig dan de meeste tv's die we in de afgelopen jaren getest hebben, al heeft een aantal van die schermen een kleinere beelddiagonaal van 55", wat ze logischerwijs iets zuiniger maakt.
- Checkerboard 120cd/m²-filmmodus
- Checkerboard 250cd/m²-filmmodus
- 10-minutentest 120cd/m²-filmmodus
- 10-minutentest 250cd/m²-filmmodus
Geluid
De Bravia 7 is uitgerust met vier luidsprekers. Onderin bevinden zich twee downfiring luidsprekers en achterop aan beide zijkanten zijn nog twee 'sound positioning tweeters' aangebracht. Zoals de Engelse naam al suggereert, moeten die twee tweeters het geluid ruimtelijker laten klinken als dat nodig is, maar ze zijn ook gemaakt om je het idee te geven dat het geluid recht uit het scherm komt. Die laatste functie is handig als je de tv inzet als centerspeaker in je bestaande luidsprekeropstelling.
Zolang je geen andere luidsprekers of soundbar aansluit, klinkt het geluid weliswaar ruimtelijk en helder genoeg, maar weten bassen niet te imponeren. Ook de ingebouwde EQ-optie in het menu van de Bravia 7 kan hier nauwelijks iets aan veranderen. Voor een meeslepende en krachtige sound is ook in dit geval weer een losse speakerset of soundbar aan te raden.
:strip_exif()/i/2006767528.jpeg?f=imagenormal)
Paneel en beeldverwerking
De Bravia 7 is een miniledtelevisie met een quantumdotfilter voor een groot kleurbereik, terwijl de localdimmingfunctie moet helpen om hogere contrasten te behalen en diepere zwartwaarden weer te geven. Sony heeft een VA-paneel gebruikt om die contrasten extra aan te dikken. Het aantal localdimmingzones is ten opzichte van zijn directe voorganger, de X90L, flink gegroeid. Moest de 65"-X90L nog genoegen nemen met 80 van die zones, bij de 65XR70 telden we er 30x16, dus 480 in totaal. Daarmee heeft de instap-Bravia van dit jaar er evenveel als Sony's miniledtopmodel van vorig jaar: de X95L. Nu hebben we vergelijkbare tv's gezien met nog meer zones, zoals de TCL 65C845 met 576 stuks, maar de localdimmingfunctie van de Bravia 7 functioneert in vergelijking daarmee erg goed. Sony heeft de achterliggende algoritmes blijkbaar uitstekend voor elkaar. De tv weet relatief diepe zwarttinten weer te geven, maar kan niet tippen aan de zwartweergave van oleds.
Daarbij is er nauwelijks sprake van zichtbare halo's rond lichte objecten op een zwarte of donkere achtergrond. Tenminste, als je recht voor de tv zit. Zodra je ook maar iets van het midden af beweegt, worden wel blauwige lichtvlekken zichtbaar rond felle elementen in beeld. Ook als je het scherm een beetje van bovenaf bekijkt, is de blooming niet te missen. Buiten die halo's om blijkt de Bravia 7 eveneens geplaagd te worden door geringe kijkhoeken. Mede door het gebruikte VA-paneel wordt het beeld heel snel donkerder en fletser als je er niet recht voor zit. Al bij een hoek van 45 graden is het verschil met een rechte kijkrichting enorm, zoals onderstaande foto's illustreren.
Zit je echter recht voor de tv, dan is de weergave indrukwekkend te noemen. De Bravia 7 kan behoorlijk fel stralen, zoals je op de volgende pagina kunt lezen. Mede dankzij de goed werkende localdimmingfunctie is de weergave van donkere details zeer overtuigend. Ook hierbij moeten we echter een kanttekening plaatsen; dit positieve verhaal geldt vooral als je in een vrij duistere of mild verlichte ruimte kijkt. De televisie spiegelt namelijk nogal, waardoor met name donkere beelden een groot reflectiefestijn opleveren als je in een felverlichte ruimte kijkt.
Beeldverwerking
De Bravia 7 is in navolging van Sony's topmodellen van 2023 voorzien van een Bravia XR-processor en bijbehorende Bravia XR-beeldverwerking. De processor beschikt volgens Sony onder meer over 'cognitive intelligence', die de tv in staat moet stellen om elementen in beeld te herkennen en elk object apart van beeldoptimalisaties te voorzien. Of je hier in de praktijk veel van meekrijgt, is een tweede. Zelf kijken we bijvoorbeeld liever in een natuurgetrouwe modus, waarbij automatische kleur-, contrast- en scherpteverbetering is uitgeschakeld.
De Bravia XR-processor zorgt echter ook voor een betere backlightaansturing, aldus Sony. Of die XR Backlight-technologie daadwerkelijk debet is aan de goed werkende localdimmingfunctie van de Bravia 7, is lastig met zekerheid te zeggen. De indrukwekkende prestaties in vergelijking met tv's die over meer localdimmingzones beschikken, lijken echter Sony's verhaal te bevestigen.
De beeldverwerking is verder van een hoog niveau. Zaken als motionhandling en de weergave van details in donkere delen van het beeld zijn dik in orde. Met name de Soepelheid-instelling is handig om vloeiender beeld uit de tv te krijgen, waarbij het zaak is om niet verder te gaan dan stand 2 of hooguit 3. Dat levert meer bewegingsscherpte op, zonder dat er duidelijk zichtbare beeldfouten optreden. We zagen nog wel wat strookvorming bij het bekijken van hdr-materiaal in 4k. Die werd pas minder zichtbaar als we de Vloeiende-gradatiesoptie op de maximale waarde zetten, wat dan weer ten koste ging van de algehele scherpte en details in beeld.
De Bravia 7 kan overweg met de bekendste hdr-formaten, zoals Dolby Vision, HDR10 en HLG. HDR10+ wordt echter niet ondersteund.
Metingen en hdr
We hebben de beeldkwaliteit van de tv gemeten met Portrait Displays Calman Color Calibration-software in combinatie met onze SpectraCal C6-colorimeter en Jeti-spectrofotometer, en een VideoForge Pro-signaalgenerator. Voor tests met een pc als beeldbron gebruiken we een Inno3D GeForce RTX 3060 Ti iChill X3-videokaart. We voeren hierbij met sdr- en hdr-signalen een serie grijs- en kleurmetingen uit om zo de kleurtemperatuur, de grijs- en kleurfouten, de helderheid en het contrast te bepalen. We testen bij elke tv welke beeldmodus de nauwkeurigste weergave oplevert en voeren de metingen in die modus uit. Bij de Bravia 7 is dat de Bioscoop-modus; een Filmmaker-modus ontbreekt.
We geven alle televisies een eerlijke kans door alle (AI-)beeldoptimalisaties uit te schakelen, omdat deze de meetresultaten alleen maar verstoren. Opties zoals Dynamic Contrast en Live Colour zorgen voor een intensere kleurbeleving, maar ook voor verzadigingsfouten.
We meten de kleurechtheid in Δ E2000 en ΔE ITP, waarbij ΔE2000 de norm is die al decennia wordt gebruikt om een indicatie te geven van de beeldprestaties. ΔE geeft aan in hoeverre de gemeten waarde afwijkt van de verwachte waarde, en voor ΔE2000 geldt als vuistregel dat waarden lager dan 3 als zeer goed en lager dan 1 als perfect worden gezien.
ΔE2000 heeft echter beperkingen bij hdr, waardoor vaak onrealistisch lage (dus goede) scores worden behaald, terwijl de beeldfouten wel goed zichtbaar kunnen zijn. ΔE ITP lost dit op en weegt de kleurafwijking ook anders, waardoor kleuren die we snel herkennen als goed of fout, zoals huidtinten en planten, meer invloed hebben op de score dan bijvoorbeeld neonkleuren. Bij ΔE ITP geldt als vuistregel dat waarden lager dan 3 als perfect worden gezien, terwijl waarden lager dan 9 zeer goed zijn te noemen. De resultaten van ΔE2000 en ΔE ITP zijn overigens niet onderling vergelijkbaar.
Sdr-weergave
Ingesteld op de Bioscoop-modus zet de Bravia 7 zeer goede scores neer als we de weergave van grijswaarden en kleuren doormeten. Perfect is de weergave niet, maar de Δ E2000-afwijking blijft ruim onder de zichtbare grens van 3. De grijsafwijking is iets groter dan bij het Sony-topmodel van vorig jaar, maar op het vlak van kleurafwijking en gedetailleerde-kleurafwijking scoort de Bravia 7 juist iets beter dan de X95L.
- Gemiddelde grijsafwijking
- Gemiddelde ΔE colorspace
- Gemiddelde ΔE colorchecker
/i/2006767542.png?f=imagearticlefull)
Hdr-weergave
Ook de hdr-prestaties hebben we gemeten in de Bioscoop-modus. Hier zien we indrukwekkende cijfers voor de maximale helderheid. Bij de weergave van een volledig wit scherm scoort de Bravia 7 een niet-onverdienstelijke 640cd/m². Daarmee blijft hij iets achter bij de Sony X95L, Samsung QN90C en TCL C845, maar dat verandert als we kijken naar de maximale helderheid van een wit venster op 5 procent grootte. De 65XR70 moet dan weliswaar twee Samsung-minileds duidelijk voor laten gaan, maar laat de rest achter zich. Bij weergave van een 10-procentvenster scoort de tv zelfs tegen de 1800cd/m². Daarmee kan de Bravia 7 indrukwekkende hdr-highlights weergeven.
- Max. helderheid hdr full screen
- Max. helderheid hdr 5% window
Hdr-kleurweergave
De hdr-kleurweergave in de Bioscoop-modus is wat minder nauwkeurig, zoals vooral duidelijk wordt uit de grafiek voor gedetailleerde-kleurafwijking. De ΔE ITP-score van ruim 14 impliceert kleurafwijkingen die met het blote oog waarneembaar zijn, maar dit valt in de praktijk mee. Met name roodtinten lopen wat uit de pas. De grijsafwijking van 4 is juist erg netjes; hiermee doet de Bravia 7 het beter dan de meeste andere miniledtelevisies, met uitzondering van de Samsung QN95B. Aan de perfecte scores van een aantal oledtelevisies kan de Sony 65XR70 echter niet tippen.
- Gemiddelde grijsafwijking zonder luminantie
- Gemiddelde gedetailleerde-kleurafwijking zonder luminantie
/i/2006767558.png?f=imagearticlefull)
Conclusie
Met de Bravia 7 brengt Sony de prestaties van zijn topmodel van 2023 naar de instap-Bravia van 2024. De miniledtelevisie bereikt in hdr-modus een relatief hoge piekhelderheid, waardoor het toestel imposante highlights kan weergeven. Voor een nauwkeurige kleurweergave bij hdr-materiaal is wat verdere kalibratie vereist, maar in sdr-modus zet de tv vanuit de doos al zeer goede scores neer. Verder heeft de Sony Bravia K-65XR70 alles wat je nodig hebt om te genieten van mooie Dolby Vision-streams en consolegames. Pc-gamers blijven echter aangewezen op een maximale refreshrate van 120Hz, waar menige toptelevisie anno 2024 de 144Hz aantikt. Verder is de inputlag laag genoeg om fijn te gamen, tenzij je snelle shooters speelt op toernooiniveau.
Indrukwekkend is de goed werkende local dimming van het toestel. Het aantal van 480 localdimmingzones is zeker niet het hoogste dat we ooit hebben gezien, maar het achterliggende algoritme werkt zeer goed, net als de overige beeldverwerking door de Bravia XR-processor. Dat levert indrukwekkende zwartwaarden en mooie contrasten op, waarbij blooming niet of nauwelijks zichtbaar is, zolang je recht voor het scherm zit. Het is dan ook extra zonde dat de kijkhoeken van het scherm zo beperkt zijn, waardoor de grootste pluspunten van het scherm vervagen zodra je er onder een hoek naar kijkt. Vooral de schijnbaar afwezige halo's rond lichte objecten tegen een donkere achtergrond worden dan opeens heel goed zichtbaar.
Helaas is het scherm niet al te goed ontspiegeld, waardoor de indrukwekkende weergave van donker materiaal in een felverlichte ruimte ten onder gaat aan reflecties. Van een miniledtelevisie zouden we juist verwachten dat die zich beter staande houdt bij veel omgevingslicht dan een oledmodel, maar die vlieger gaat in dit geval niet op. Al met al heeft de Sony Bravia 7 veel in zijn mars, maar zitten er ook iets te veel haken en ogen aan om de tv tot aanrader te bestempelen. Daar komt nog bij dat de prijs op het moment van schrijven nog veel te hoog is ten opzichte van vergelijkbare miniled-tv's uit 2023, waarmee je al snel zo'n 850 tot 1000 euro kunt besparen.