Poh oke, waar zal ik beginnen.
Ik ben opzich blij dat er een partij of groep mensen is die zich hier toch soort van mee bezig houd. Ik vid het alleen jammer dat het dan een document oplevert wat niet per se heel kritisch is, maar vooral toekomstdromen en visies brengt als waarheden. In sommige dingen ben ik het absoluut met ze eens:
Daarnaast zou er volgens het Nationaal AI Deltaplan een grotere nadruk op 'AI-geletterdheid' moeten komen. De experts stellen dat een gebrek aan kennis over AI onder docenten, politici en ambtenaren innovatie belemmert.
Niet per se dat het innovatie belemmert dan, maar wel dat het ontzettend belangrijk is dat we de jonge generatie nu om leren gaan met techniek die nu wordt gemaakt.
De docent die vroeger zei, je hebt straks ook niet een rekenmachine aan je pols. ... vrij letterlijk wel maat. Docenten kunnen niet in de toekomst kijken, maar ze kunnen wel voorbereiden op kennis en kunde. Zodat tieners en jong volwassene over tien jaar fatsoenlijk om kunnen gaan met deze techniek.
Ik zie dit plan dan dus ook zeker als een welkom tegengeluid, maar wet moeten ook niet te ver doorslaan zodat we straks onze economie baseren op een hype en we wel de privacy waarborgen die we hebben in de EU kunnen blijven waarborgen.
nieuws: EU geeft AI toegang tot gevoelige data en belooft minder cookiebanners Dit belooft daarin alvast minder goeds dan ik had gehoopt. Prima wat betreft die cookiebanners, maar het feit dat AI training nu al als "legitiem belang" gewoon als opt-out ergens in de kleine lettertjes staat geeft mij geen goed gevoel over het kunnen geven van gevoelige data. Dat moet dus echt beter. Inderdaad simpeler in regelgeving, maar dus wel daadwerkelijk gereguleerd.
Dan het plan. Het Nationaal AI Deltaplan presenteert een ambitieuze visie voor Nederland als AI-koploper, maar het document bevat drie structurele valkuilen die bij implementatie tot verkeerde keuzes kunnen leiden. Deze valkuilen hebben te maken met
overselling van toekomstscenario’s,
verwarring tussen advies en politiek, en
een gebrek aan empirische onderbouwing. Juist omdat het plan door veel beleidsmakers als gezaghebbend wordt gezien, zijn deze punten essentieel om kritisch te adresseren. Zoals Marjolein Faber al zei, "Ik ben beleid" en dat geldt nu dus ook voor dit AI plan.
1. Speculatieve toekomstverhalen worden gepresenteerd als voldongen feit
Een van de grootste inhoudelijke risico’s van het Deltaplan is de manier waarop het toekomstscenario’s inzet als pseudo-bewijs. In passages waarin wordt gesteld dat zelfrijdende auto’s
“negentig procent van de dodelijke ongelukken kunnen voorkomen” of dat landbouwrobots pesticiden volledig zullen vervangen, vervaagt de grens tussen inspirerende verbeelding en feitelijke onderbouwing. Het plan bevat zelfs een fictieve ‘terugblik’ vanuit 2035 waarin alle voorgestelde maatregelen succesvol bleken, een krachtige retorische truc, maar géén wetenschappelijke onderbouwing.
In de landbouw kunnen honderdduizend robots een nieuwe vorm van landbouw mogelijk maken, waarbij net zoals in de natuur vele gewassen door elkaar heen staan. Dit maakt duurzame productie zonder uitputting van de bodem mogelijk, waarbij elke plant exact de hoeveelheid water en voeding krijgt die het nodig heeft. Pesticiden zijn niet meer nodig omdat robots onkruid mechanisch kunnen verwijderen, en de diversiteit aan planten natuurlijke vijanden op afstand houdt.
Wetenschappers zeggen juist dat volledig vervangen niet realistisch is.
There are various options for reducing pesticide use, as Bremmer shows in the 2021 report The Future of Crop Protection in Europe. ‘You can opt for more resistant varieties, for mechanical weed control, or for decision-supporting software that helps you apply the right amount of a pesticide at the right moment. This enables you to stop spraying by the calendar, as was done in the past. It means going into your fields more often to assess the crop and take measures in good time. This way, you can save a lot on pesticides.’
Yet halving pesticide use – even in combination with innovations and new farming techniques – can be expected to affect crops like wheat, maize, tomatoes and grapes, shows a scenario study by Bremmer and his colleagues. Depending on the crop, the harvest can fall by up to 30 per cent, in the olive sector for example. And a drop in yields leads to additional imports and price rises.
https://www.wur.nl/en/show-longread/cut-pesticide-use-but-how.htm
2. Normatieve beleidskeuzes worden gepresenteerd als objectieve noodzaak
Een tweede valkuil is de manier waarop het plan normatieve politieke aanbevelingen verpakt als neutrale feiten. Formuleringen als “Het is noodzakelijk dat…”, “Dit moet zo snel mogelijk uitgevoerd worden…” of “Zorg dat bedrijven flexibele contracten kunnen bieden…” suggereren dat deze maatregelen het onvermijdelijke gevolg zijn van “wat de data zegt”. Maar veel van deze genoemde keuzes (versoepeling van ontslagrecht, veranderingen in belastingstructuren, centralisatie van digitale infrastructuur) zijn bij uitstek politiek van aard.
Door ze te presenteren als technocratische logica, wordt het democratisch debat over dit soort sociaal-economische keuzes gemaskeerd. Het risico is dat beleidsmakers aannemen dat er consensus bestaat, terwijl die er in werkelijkheid niet is. Misschien onder de schrijvers van het advies, maar dat is een zeer eenzijdige belichting.
Komt nog eens bij dat de gemaakte uitspraken weer terugvallen op de, onder punt 1 genoemde speculatieve scenario's als argument. De onderbouwing van de maatregel valt terug op een fictief toekomstbeeld
In het Deltaplan wordt het investeren in een soevereine, nationale AI-infrastructuur gepresenteerd als een onvermijdelijke beleidskeuze. In het hoofdstuk
Grip op AI wordt met dwingende taal gesteld dat de overheid “moet investeren in publieke AI-infrastructuur en interne AI-teams”, alsof deze stap vanzelfsprekend volgt uit objectieve noodzaak. Maar opvallend genoeg ontbreekt elke empirische onderbouwing die deze urgentie rechtvaardigt. In plaats daarvan leunt het document zwaar op een fictief toekomstverhaal dat als impliciet bewijs moet dienen. In een terugblik vanuit het verzonnen jaar 2035 wordt beschreven hoe Nederland dankzij deze investeringen volledig autonome overheids-AI draait op eigen servers, iets wat volgens de auteurs in 2025 nog “sciencefiction” zou zijn, maar in deze verbeelde toekomst net zo normaal is als schoon drinkwater.
Helaas blijkt nu al dat het met het huidige beleid prima mogelijk is om dit wel te doen en wordt het ook gedaan:
nieuws: Nederlandse Rijksambtenaren kunnen lokaal gedraaide AI-tool Vlam gaan gebruikenNederlandse ambtenaren van de Rijksoverheid kunnen vanaf volgend jaar een in Nederland gemaakte, lokaal draaiende AI-assistent gebruiken in hun werk. 'Vlam' draait in Nederlandse datacenters en gebruikt alleen Europese taalmodellen.
Juist deze narratieve constructie vormt een inhoudelijk risico: het succes van een beleidsmaatregel wordt niet beargumenteerd met onderzoek, data of internationale vergelijkingen, maar met een hypothetische situatie waarin alle aanbevelingen al perfect hebben uitgepakt. Daarmee verschuift het Deltaplan van analyse naar overtuiging. Het toekomstverhaal functioneert als retorisch bewijsstuk, terwijl het in werkelijkheid slechts een projectie is van wat de auteurs hopen dat er gebeurt. Zo verandert een politieke keuze, het centraliseren en nationaliseren van AI-infrastructuur, subtiel in een schijnbaar neutrale logische conclusie. Dit maakt het moeilijker om de maatregel kritisch te wegen en ondermijnt de transparantie die juist bij zulke ingrijpende beslissingen nodig is, terwijl VLAM als voorbeeld voor je voeten ligt. Deze tool werkt al en word al enkele maanden getest in de praktijk (onder verschillende ministeries). Dit is juíst je bewijs dat je nodig hebt
3. Grote claims worden gedaan zonder empirische basis of kwantitatieve onderbouwing
Hoewel het Deltaplan op veel punten wél degelijk expertise aanboort, blijven cruciale argumenten ongefundeerd. Zo wordt gesteld dat Nederland “veel AI-talent verliest aan het buitenland”, zonder cijfers over aantallen, sectoren of vergelijkende benchmarks. Hetzelfde geldt voor het benoemen van AI-geletterdheid als grootste belemmering voor adoptie: het wordt gepresenteerd als breed gedragen inzicht, maar zonder enige verwijzing naar methode, steekproef of data. Dat vind ik jammer, want ik ben het er wel mee eens, maar ook ik kan het matig onderbouwen. Ik had juist gehoopt dat een groep zoals dit dat dan wel kon.
Het gevolg is dat een aantal kernbevindingen vooral op intuïtief niveau berust, wat bij zo’n omvangrijk en kostenintensief plan problematisch is. Zonder degelijke onderbouwing kan de overheid investeren in maatregelen die niet het probleem oplossen, of die gebaseerd zijn op aannames die bij nader onderzoek niet blijken te kloppen.
Conclusie:
Het Nationaal AI Deltaplan is een waardevolle impuls voor het Nederlandse AI-debat, maar de beleidsvertaling vraagt om nuchterheid. Inspirerende visies zijn nuttig, maar mogen geen rol spelen als vervanging van feitelijke onderbouwing. En stellige claims over de staat van AI, talent, infrastructuur en maatschappelijke impact moeten worden ondersteund door data, niet door toekomstverhalen die niet kloppen.
Want laten we even eerlijk zijn. De hele premise van het verhaal is niet realistisch:
Vandaag draait de AI van de Nederlandse overheid op servers in Nederland, beheerd door een Nederlandse instantie. Het ministerie van Binnenlandse Zaken beschikt nu over een van de sterkste technische teams van Europa. "Het rare is dat niemand er meer over praat," lacht drs. Gerda P. Uilenbroek, chief data officer bij Binnenlandse Zaken. "In 2025 was dit sciencefiction, nu is het net zo vanzelfsprekend als dat ons drinkwater schoon is."
We lopen al jaren hier te roepen dat de Europese cloud ondermaats is en daar is daadwerkelijk wat aan te doen met hardware die we deels al hebben en relatief eenvoudig in kunnen kopen en zelfs daar zien we een beperkte oplossing. Zelfs als de EU morgen €100 - 200 miljard toezegt, is dat nog steeds
te laat om vóór 2035 een hyperscale-equivalent van AWS te bouwen. Geen enkele EU-instantie, niet de Europese Commissie, niet de RSPG, niet DG Connect, niet Gaia-X AISBL, heeft een plan gepubliceerd dat een
deadline of
jaar koppelt aan een operationele Europese hyperscaler. Er bestaat géén realistische planning, geen bindende EU-afspraak en geen technisch-financieel traject dat erop wijst dat Europa in
2035 een
volledig operationele, eigen hyperscale cloud zal hebben die vergelijkbaar is met AWS, Azure of Google Cloud.
En dan wil dit plan er nog een grote schep bovenop doen door daar nog volledige AI capabilities aan toe te voegen? Wat mij betreft toont dit wel aan dat dit plan best wel ver van de realiteit af staat en dat het echt een narratief is op basis van wensdenken. De visie suggereert dat Nederland binnen tien jaar kan beschikken over een volledig soevereine AI-stack, inclusief rekenkracht voor foundation-modellen en kritieke overheidsdiensten. Maar op basis van wat we nu weten over Europese cloudcapaciteit, GPU-schaarste, datacenter-investeringen en internationale concurrentie, is dit scenario aantoonbaar voorbarig.
Nederland beschikt op dit moment niet over de benodigde rekenkracht om dergelijke modellen te draaien, laat staan op een schaal die vergelijkbaar is met commerciële hyperscalers. Er bestaat geen nationaal budget of meerjarenprogramma dat ook maar in de buurt komt van de miljardeninvesteringen die hiervoor nodig zijn. Zelfs landen met veel grotere economieën en hogere publieke investeringsbereidheid (zoals Frankrijk, Japan en het Verenigd Koninkrijk) zijn er niet in geslaagd een eigen foundation-model-ecosysteem op te bouwen dat los kan opereren van Amerikaanse infrastructuur. De schaal van de benodigde GPU’s en energievoorziening (exaflops-niveau, honderden megawatts aan datacentercapaciteit) ligt ver boven wat Nederland nationaal kan realiseren zonder ongekende Europese coördinatie. De energievoorziening alleen al krijgen we niet voor elkaar voor een gemiddelde school.
Daar komt bij dat Europa zelf geen zelfstandige hyperscale cloud aanbieders heeft. Gaia-X bouwt geen datacenters maar standaarden, IPCEI-Cloud zit nog in de conceptfase, EuroHPC richt zich voornamelijk op HPC-clusters, niet op generatieve AI-infrastructuur. De suggestie dat Nederland in 2035 volledig autonome AI-systemen draait op volledig Nederlandse infrastructuur is daarmee geen toekomstvoorspelling, maar een droom.
Het risico van zo’n projectie is wat mij betreft duidelijk: het schept verwachtingen die technisch, financieel en geopolitiek niet haalbaar zijn zonder enorme EU-scale investeringen. Beleidsmakers kunnen hierdoor denken dat nationale soevereiniteit in AI vooral een kwestie is van ambitie en organisatie, terwijl de essentie juist ligt in internationale schaal, supply-chain-controle en tientallen miljarden aan structurele investeringen. De visie is daarmee niet alleen voorbarig, maar potentieel misleidend: het presenteert als haalbaar wat in werkelijkheid alleen via grootschalig Europees industrieel beleid mogelijk is.
Wat dit plan wél absoluut goed aanstipt is dat er echt wel een hoop veranderen kan in een paar jaar tijd, maar dat dat vooral is vanwege FOMO. Het genoemde eerdere plan van 2019 is daar een voorbeeld van. Toen werd wel duidelijk dat AI een toekomst ging hebben en toen zijn er wat plannen gemaakt, maar kijk eens naar de schaal aan investeringen:
The Dutch strategy mentions in an annex that the yearly governmental budget for AI innovation and research is estimated at EUR 45 million per year. In 2019 this budget was EUR 64 million. In 2020 the Netherlands funded an additional EUR 23.5 million for the Public Private Partnership the Dutch AI Coalition. In April 2021 an investment programme was granted to maximise the possibilities of AI for the Dutch economy and society by investing an additional amount of maximum EUR 276 million in the upcoming years.
en dan komt dit nu even om de hoek kijken:
https://www.rug.nl/about-ug/latest-news/news/archief2025/nieuwsberichten/1010-ai-fabriek
BAM 200 miljoen (en reken maar dat het 300+ wordt) voor zo'n 2500 GPUs. Dat klinkt veel. Is het ook, maar kijk even naar de schaal waarop de Amerikanen het nu doen:
https://x.ai/colossusNUMBER OF GPUS: 200.000 GPUs
TOTAL MEMORY BANDWIDTH: 194 Petabytes/s
NETWORK BANDWIDTH PER SERVER: 3.6 Terabits/s
STORAGE CAPACITY: >1 Exabyte
We doubled our compute at an unprecedented rate, with a roadmap to 1M GPUs. Progress in AI is driven by compute and no one has come close to building at this magnitude and speed.
https://openai.com/index/stargate-advances-with-partnership-with-oracle/Together with our Stargate I site in Abilene, Texas, this additional partnership with Oracle will bring us to over 5 gigawatts of Stargate AI data center capacity under development, which will run over 2 million chips. This significantly advances our progress toward the commitment we announced at the White House in January to invest $500 billion into 10 gigawatts of AI infrastructure in the U.S. over the next four years. We now expect to exceed our initial commitment thanks to strong momentum with partners including Oracle and SoftBank.
Ik denk dat we dat 2035 plan even nader onder de loep moeten gaan houden. Dit is wel een leuk begin met redelijke handvatten, maar echt concrete voorstellen met correcte onderbouwing vind ik er niet in staan. Dit had een mooie kans geweest om de EUROCLOUD beter op de kaart te krijgen en de infrastructuur in Nederland te verbeteren, maar dat wordt niet echt gedaan. Wel beloftes over praktisch 100% offshore wind voor DC's, maar hoe dat dan moet staat er niet.
:strip_exif()/i/2007915904.jpeg?f=imagegallery)
:strip_icc():strip_exif()/i/2007843858.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2005344592.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2007853496.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/1224703772.gif?f=fpa)
/i/1348829391.png?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/1338646/crop6053af3af3a39_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/88719/crop624ccd84437db_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/128701/crop5f952e0f85e5f.jpeg?f=community){kind=small}
. AI is nogal geen AI. Het denkt nog steeds niet zelf. Te hoge verwachtingen, veel geld en flink wat hopium doet de boel goed opblazen.
:strip_icc():strip_exif()/u/365359/crop5d24580a8a238_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/217510/crop660db19c1cf7b_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/439769/crop5a510243ea2e3_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/192290/claudiuscivilis60px.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/489983/crop5db33928bbeea_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/243128/wob.png?f=community){kind=small}
/u/83736/crop68eea12e99023_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/75578/crop5935346597d2a_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/10340/bender2.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/15441/cat.gif?f=community){kind=small}
/u/222742/crop58bad2e188940_cropped.png?f=community){kind=small}