De Nederlandse politie mag binnenkort eenvoudiger en meer online informatie verzamelen uit openbare bronnen. Dat gebeurt om 'ernstige verstoringen van de openbare orde' te voorkomen. Het demissionair kabinet komt daarvoor met een wetsvoorstel.
Dat schrijft demissionair minister van Justitie en Veiligheid David van Weel. Hij komt met een wetsvoorstel voor de Wet gegevensvergaring openbare orde. Die moet de bevoegdheden voor burgemeesters en de politie voor het verzamelen van data uit openbare bronnen uitbreiden.
Op dit moment mag de politie niet of op slechts beperkte schaal persoonsgegevens van burgers verzamelen uit openbare bronnen, zoals van sociale media. Volgens minister van Weel brengt dat problemen met zich mee bij het handhaven van ordeverstoringen. "Door de extra bevoegdheden is de politie beter in staat om de openbare orde te handhaven. Bijvoorbeeld door te voorkomen of te beletten dat mensen een demonstratie misbruiken om te gaan rellen", schrijft hij. Het is daarbij specifiek nodig online gegevens te verzamelen. "Deze verstoringen hebben steeds vaker hun wortels in het online domein of worden van daaruit aangejaagd of versterkt. Het is dus belangrijk dat online informatie gebruikt mag worden door de burgemeester en de politie om de openbare orde te handhaven."
Nu mag de politie die gegevens niet verzamelen, omdat er geen wettelijke grondslag voor bestaat. Zo'n grondslag is onder de AVG of de Wet politiegegevens nodig voor openbarebronnenonderzoek. De wet moet zo'n grondslag leveren. Onder de huidige wet mag de politie alleen gegevens verzamelen als die alleen een 'beperkte inbreuk op de persoonlijke levenssfeer' hebben. Maar, merkt de minister op, dat is haast onmogelijk, omdat er ook al heel snel zaken als voorkeuren, gevoelens en meningen online worden gezet en omdat steeds meer gegevens aan elkaar verbonden worden. Dat maakt het heel moeilijk data te verzamelen die geen inbreuk op die persoonlijke levenssfeer maken.
In het wetsvoorstel staat dat de burgemeester na een uitspraak van de rechter-commissaris een opdracht kan geven aan de politie om informatie uit openbare bronnen te verzamelen. Dat mag voor een periode van maximaal vier weken, die dan telkens met nog eens vier weken verlengd mag worden. Het verzamelen van de gegevens mag ook geautomatiseerd gebeuren, staat in de wet. De gegevens mogen dan niet gebruikt worden om onderzoek naar 'bepaalde personen of organisaties' te doen. Wel is het mogelijk specifieke personen te volgen als die mogelijk de orde kunnen verstoren. De politie kan dan openbare bronnen doorzoeken en informatie vastleggen over 'een persoon, van wie aannemelijk is dat hij in verband met die ernstige verstoring een substantiële rol heeft'.
Het gaat voorlopig nog om een wetsvoorstel, waar nu een consultatie voor is geopend en waar de Tweede Kamer nog naar moet kijken. Onlangs kwam nog in het nieuws dat de Nederlandse politie gegevens van burgers veel te lang bewaart en daarmee in strijd handelt met de wet.