DIGI Belgium moet van rechter stoppen met bovengrondse aanleg van glasvezel

De nieuwe Belgische provider DIGI heeft de regelgeving overtreden bij de uitrol van glasvezel in Brussel, oordeelt een rechter. Het bedrijf legde de glasvezelaansluitingen op sommige plaatsen bovengronds aan, maar had daar geen toestemming voor.

DIGI moet per direct stoppen met het bovengronds aanleggen van glasvezelaansluitingen, schrijft VRT op basis van een uitspraak van de Brusselse ondernemingsrechtbank. De concurrerende telecomprovider Proximus had bij de rechtbank geklaagd over deze 'oneerlijke' praktijk. Het bovengronds aanleggen van glasvezel is sneller en goedkoper dan ondergronds, maar volgens de rechter had DIGI hier niet de juiste vergunningen voor. Alle bovengrondse installaties moeten daarom ook binnen een maand verwijderd worden.

Daarnaast oordeelt de rechtbank dat DIGI in de buurt van de werkzaamheden niet voldoende kenbaar heeft gemaakt dat er werd gewerkt aan de aanleg van glasvezel. Dat bracht de veiligheid in het geding, stelt de rechter. Voor elke nieuwe inbreuk riskeert DIGI een dwangsom van 3000 euro, tot een maximum van 1,5 miljoen euro. De provider heeft nog niet gereageerd op de uitspraak.

DIGI Belgium begon eind vorig jaar als de vierde volwaardige telecomprovider van het land. De provider liet weten binnen vijf jaar 'tot' twee miljoen huishoudens te willen aansluiten op een eigen glasvezelnetwerk. DIGI begon met het aanbieden van glasvezelabonnementen in de Brusselse wijk Kuregem. Vorige maand moest de provider zich al verantwoorden bij de federale overheid, omdat de federale ombudsdienst telecom in vijf maanden tijd driehonderd klachten registreerde tegen DIGI. Dat zou veel zijn in verhouding tot de omvang van de nieuwe operator.

Door Kevin Krikhaar

Redacteur

06-06-2025 • 20:59

118

Submitter: jordy-maes

Reacties (118)

118
118
57
2
1
50
Wijzig sortering
Hoe moet ik 'bovengrondse aanleg' voorstellen? Rollen ze dan gewoon een haspeltje uit over de berm? ;) Vast niet, maar ik kan me ook niet voorstellen dat ze het tussen palen in de lucht hangen, zoals vroeger?
Op de voorgevel van de rijhuizen.

"Operatoren hebben het recht om kosteloos kabels aan te leggen op gevels van huizen voor de uitrol van hun netwerk.

De aanleg zelf kunt u, als eigenaar, in principe dus niet weigeren (zie artikel 99 van de wet van 21 maart 1991 voor een uitgebreide omschrijving van de rechten en plichten). Hetzelfde geldt voor onderhoudswerken aan deze kabels. Dit wil echter niet zeggen dat u verplicht bent om zich aan te sluiten op het FTTH-netwerk (waarbij de glasvezel tot in uw woning gebracht wordt).

Het gevelrecht geldt voor elke operator en kan, in beginsel, niet geweigerd worden tenzij het gebouw bijvoorbeeld geklasseerd is en er specifieke regels gelden. Het loutere feit dat een andere operator al glasvezel heeft uitgerold op façade, kan dus niet gebruikt worden om een nieuwe aanleg te weigeren.

De operatoren hebben echter wel de verplichting om u vooraf te informeren over de plaats en wijze van de uitvoering van de werken. U hebt bovendien het recht om protest aan te tekenen indien u onvoldoende informatie hebt ontvangen of u niet akkoord gaat met de voorgestelde uitvoering. De operator kan daarna proberen om in dat geval toch nog een akkoord te vinden.

Bij blijvende onenigheid moet de operator u een aangetekend schrijven sturen met een duidelijke omschrijving van de voorgenomen plaats en de wijze van uitvoering van de werken. Hiertegen kunt u protest aantekenen bij het BIPT. Dit moet binnen acht dagen na de ontvangst van het aangetekend schrijven van de operator gebeuren en moet gemotiveerd worden. Dit zorgt ervoor dat de operator niet mag doorgaan met de geplande werken totdat het BIPT daarover een besluit genomen heeft.

Dit wil echter niet zeggen dat u achteraf geen werkzaamheden meer zou kunnen uitvoeren waardoor de kabels verplaatst moeten worden (de werkzaamheden mogen wel niet enkel dat doel hebben). U moet de operator hiervoor twee maanden voor de aanvang van de werkzaamheden via aangetekende brief verwittigen. De kosten voor de verplaatsing van de kabels worden dan betaald door de operator."

[Reactie gewijzigd door SmokingCrop op 6 juni 2025 21:19]

Bedankt voor de uitgebreide uitleg! Nooit geweten en het was me ook niet opgevallen, in België, maar zo vaak kom ik daar nou ook weer niet.

Ik vind het een heel apart systeem. Het zal mogelijk wel veel sneller zijn dan alles in de grond moeten graven. Is dat effectief ook zo?
Vergeet even niet: België heeft meer vaste rots grond en bergen. Dit maakt het soms zeer complex om dingen in de grond aan te leggen.

Ik zie ook berichten: Nederland is doodgeregeld en duurt lang en daardoor is het efficiënt:

Ik ken zat mensen in de wegenbouw:

1 kliklijsten kloppen vaak voor geen meter, gasleidingen liggen dus anders als op tekening.

Vaak ligt er bijvoorbeeld 8 Kwadraat stroomkabel in zegt bijvoorbeeld de gemeente in Amsterdam we plannen alles samen. Maar moet er 16 kwadraat in. Terwijl de aannemer aangeeft er moet 24 of 48 kwadraat in, maar dat is weer te duur gevolg. Na 1,5 jaar kan de zooi weer open want je raad het al. Er had 24 of 48 kwadraat in gemoeten.
Ik zit in de infra en dit verhaal van jouw komt mij bekend voor. Niet in de uitvoering, maar een ZZPer die meent het beter te weten en er een indianen verhaal van maakt.

Wat de dikte van de kabels moet zijn dat bepaalt de gemeente niet, dat bepaalt de netbeheerder. Daar heeft de aannemer verder niks over te zeggen. Ik snap ook niet waar het broodje aap verhaal van een aannemer vandaan komt want die heeft hier niks mee te maken. De netbeheerder voert zijn eigen werkzaamheden zelf uit.

Hoe moet een aannemer weten wat de belasting van een kabel is? Misschien zit er aan de andere kant een sliert kerstverlichting waardoor een snoertje genoeg is?

Het komt voor jou misschien inefficient over, maar grote werkzaamheden zijn over het algemeen zo complex dat het onmogelijk is om alles samen te plannen. Het is ook niet zo'n goed idee om aan de gasleidingen te werken terwijl er 10 meter verderop iemand aan het elektra werkt.

In de praktijk is iedereen zelf verantwoordelijk voor het ophalen en herstel van het straatwerk.

Een klik tekening klopt over het algemeen redelijk. Jaren 60 tekeningen zijn met de hand getekend en daardoor moet je weten vanaf welk object je moet meten. Al een jaar of 20 wordt alles met GNS ingemeten waardoor het op de mm klopt.

[Reactie gewijzigd door TechSupreme op 7 juni 2025 04:31]

Even vanuit telecomperspectief een kleine kanttekening daarbij: KLIK gegevens zijn leggegevens en geen liggegevens. Doordat er redelijk wat wordt gewerkt in de ondergrond en telecomnetwerken relatief dicht onder de stoep liggen worden deze wel eens opzij gelegd en dan niet op mm nauwkeurig terug gelegd. Vandaar dat je niet zomaar blind op KLIK gegevens moet vertrouwen.
Sowieso moet je bij de KLIC ervan uitgaan dat kabels en leidingen 1,5 meter links of rechts van de aangegeven positie kunnen liggen.

De gasleiding en andere oudere nutsvoorzieningen naar woningen/bedrijven zijn vaak maar gewoon ergens ingetekend en niet echt betrouwbaar... Daarnaast heb je regelmatig dat de huisaansluiting gas als rechte lijn is ingetekend maar in een s-bocht ligt bij de woning... Daarom altijd proefsleuven om de ligging bepalen
De bouw van het appartementengebouw van mijn moeder liep een maand vertraging op omdat ze een pijp vonden waarvan niemand wist hoe die daar kwam of waar die voor gebruikt werd.
Ik kan me voorstellen dat er een hoop oude zooi in de grond ligt.
Wordt de gevelmontering eigenlijk wel enigszins mooi gedaan?
Ik kan me voorstellen dat mensen best gaan steigeren als ze een oerlelijke goot dwars over de muur krijgen, maar een neutraal gekleurd gootje strak langs de onderzijde of dakgoot lijkt me eigenlijk niet zo'n probleem.
Nee, er worden over het algemeen 2 of drie haken aan de muur gehangen en daar wordt alles overheen gedrapeerd, elektra, telefoon, kabel, glasvezel. Als jij een goot wil dan moet je VOOR INSTALLATIE zelf een goot, die aan gestelde eisen voldoet, aan je gebouw hangen en hopen dat de operator/monteur zin heeft om die te gebruiken.
Het scheelt veel werk inderdaad, even wat kabels langs een gevel hangen vs. Stoepen openbreken, graafwerken, stoep terug deftig terugplaatsen. Vergt meer tijd, meer hinder in de straat. De vergunningsaanvraag zal ook wel een stuk eenvoudiger zijn.

Digi moet alles zo goedkoop mogelijk doen om hun overdreven goedkope prijzen tov de concurrentie te laten renderen op lange termijn. Je hebt een 500 Mbps fiber internetverbinding voor 10 euro per maand.. 8 Gbps voor 20 euro..
Proximus fiber en Telenet coax hangt ook al jaren aan de gevels, dat is het probleem niet. Het lijkt er wel op dat ze zich wat verslikt hebben in de kosten van een netwerk aanleggen in België waardoor ze vergunningen en arbeidsrechten afraffelen. En dat brengt ze wel in de problemen.
Maar het feit dat ze voor deze prijzen kunnen leveren, doet wel vragen oprijzen waarom glas van vooral KPN zoveel duurder is.
Omdat alleen al de vergunningsprocedure om in een stad glasvezel te mogen leggen al miljoenen kan kosten...en dan is er nog geen spade de grond in gegaan.
En dan 2 jaar lang met een groot team stoepen openbreken, geulen graven, kabels leggen tegen Nederlandse CAO lonen,
Ik vind lage prijzen nooit overdreven. Hoge daarentegen ...
Ja, als consument niet, maar als bedrijf moet je op termijn gewoon winstgevend zijn.

Met de loonkost in België gaat ze dat nog zuur opbreken (ze gebruiken dan ook goedkope Roemeense arbeiders die ze een bonus geven als ze x-aantal meter per dag kunnen aanleggen). Het lukt ze duidelijk ook niet goed als ze nu al alle kantjes eraf moeten rijden, ze krijgen meteen de sociale inspecte over de vloer omdat er al direct vragen ontstaan over de arbeidsomstandigheden, ze nog maar recentelijk de helft van hun directie hebben ontslaan, de servers in een ruimte staan naast de wasruimte en ze al snel zich moeten verantwoorden voor de vele klachten bij de ombudsdienst... Hoelang is Digi actief?

Het klinkt niet bepaald houdbaar of professioneel. Kwaliteit zal zo laag als maar kan zijn, zal mij niet verbazen als je bij Digi gemiddeld meer tijd offline bent per jaar. Op zich nog interessant om als Failover-lijn te gebruiken.

[Reactie gewijzigd door SmokingCrop op 7 juni 2025 11:03]

Nederland kent soort gelijke regelgeving met betrekking tot iemands voortuin en achtertuin via opstal, dit is op voorhand geregeld wanneer men een wijk begint aan te leggen en juist dit soort perikelen te voorkomen.
In een transportacte van een woning staat nog steeds standaard dat je 'rozetten' moet toestaan aan de gevel van je woning. Dat waren porseleinen houders waar electriciteitskabels aan bevestigd konden worden. En natuurlijk ook glasvezel tegenwoordig. Dus in NL hebben we vergelijkbare regels waar je als woningeigenaar niet omheen kunt.
In Spanje gaat het precies zo. Alle glasvezel hangt daar aan de gevel.

Het is een beetje een puinhoop en het ziet er rommelig uit (niet iets waar ik zelf om geef) maar het is veel simpeler en goedkoper. Het leidt wel tot vaker verbindingsproblemen helaas. Want er komt wel eens water in zo'n gevel verdeler als ze vergeten zijn een dopje te plaatsen, of er wordt wat beschadigd als er gewerkt wordt aan een gevel ergens verderop.

Maar je hebt wel gigabit voor 29 euro per maand dus dat is een groot voordeel eraan. Als het ingegraven moest worden dan zouden de meeste mensen gewoon geen fiber hebben.

[Reactie gewijzigd door Llopigat op 7 juni 2025 14:27]

Bij mij hebben ze de kabels ook via een goot aan de gevel de woonkamer ingebracht. Dit zijn galerij flats uit de jaren 60 dus die verdienen geen architectuur prijs.
Nee inderdaad die hebben een beetje een Sovjet look, ik ken ze ook wel. Wat ze in mijn stad in NL hadden gedaan was die allemaal frisse kleurtjes geven. Daar leuken ze wel van op. Maar het was een saaie periode qua bouw ja. In de jaren '70 werd het opeens heel leuk en origineel.
Klopt. Hier komen er ook een stuk of 4-5 kabels bovengronds het gebouw binnen waarvan er een aantal niet meer gebruikt wordt of zelfs geen signaal meer heeft (bvb ouderwetse koperkabels voor telefonie).

't is ook de reden waarom de glasvezeluitrol (in Spanje) zo snel ging. In 2017 wilden we glasvezel (ipv VDSL) en in ons gebouw was nog geen glas. Dat was toen even uit het hoofd pepephone.

Installateur heeft dan gewoon van waar het kon een kabel gehangen doorheen de hele straat tot aan ons gebouw (3 hoog). Ook gewoon zonder verdere beveiliging, gewoon een lange ladder.

Voor dat soort dingen wordt DIGI in België nu teruggefloten, maar dat was hier heel normaal.

Of het nu nog zo is weet ik niet, ik vermoed dat er wel e.e.a. gereguleerd is in Spanje in 8 jaar tijd.
Nope het gaat nog steeds zo. Ik had een jaar of 2 geleden een storing en toen hing hij ook gewoon met een ladder een nieuwe kabel aan de gevel. De oude hangt er ook nog, er hangt een bundel zo dik als een regenpijp. Elke keer dat er iets vervangen wordt of iemand van provider verandert, hangen ze gewoon een nieuwe kabel maar ze halen de oude niet weg, krijgen ze niet voor betaald en het geeft alleen maar risico dat ze iets anders stukmaken.

DIGI heb je hier ook (die hebben zelfs 10Gbit als een van de weinige providers, voor 25 euro per maand). Dus het verbaast me niet zo dat ze die processen gewoon overnemen :)

[Reactie gewijzigd door Llopigat op 7 juni 2025 23:21]

Ben overigens wel tevreden van DIGI hier. Heb inderdaad "10" (eigenlijk 8...) gigabit voor 25€.

Op 2 jaar tijd 1x een storing gehad waarbij de technieker ook wist dat ie iets had gesloopt dus die stond gelijk voor de deur.

Nog een keertje net na installatie, ergens kabel die was losgekomen.

Verder natuurlijk de stroomstoring eind april en de overstromingen in oktober, maar daar kon DIGI niet aan doen, meer nog, toen lag iedereen er hier uit.

[Reactie gewijzigd door b12e op 8 juni 2025 03:11]

Hoezo eigenlijk 8? Gaat het niet harder?

Voor mij zal het niet uitmaken. Mijn router kan maar Max 2.5G aan.

Je woont in Valencia zeker. Ik hoop dat de internet problemen voor jullie het ergste gevolg was van de overstromingen :'(

Het was voor mij wel irritant toen ik een grote storing had want toen de pandemie net begon had ik een fiber probleem en ze wilden niet komen vanwege de corona. Gelukkig had ik net een 4G router gekocht als backup, dat bleek goed vooruitzicht. Heeft toen een maand geduurd, die hele maand over 4G gewerkt.

[Reactie gewijzigd door Llopigat op 8 juni 2025 03:17]

Zijn er nog regels of standaarden van hoe kabels bevestigd dienen te worden en op welke hoogte deze langs de gevel moeten lopen?
Kijk uit hè, voor je het weet is het te goed/veel geregeld zoals in Nederland.
Ik neem aan dat een deugdelijke bevestiging vereist is die voldoende stormvast is zodat een kabel niet bij het eerste briesje wind naar beneden komt en daarbij iemand mogelijk verwondt.
Het is glasvezel. Het is maar een snoertje zo dik als het snoer van een hoofdtelefoon. Er loopt geen stroom door en zit geen metaal in. Dus dat valt allemaal wel mee. Hier in Spanje is dat het probleem niet met de gevelaanleg. Vaak hangt de stroom ook aan de gevel (vooral buiten de stad) en dat is een groter probleem natuurlijk.

[Reactie gewijzigd door Llopigat op 7 juni 2025 14:29]

Jeetje zeg, dat je dat niet eens kan weigeren. Ik vind al die kabels en ontzettend doorn in het oog, in alle landen waar ze dit doen.
De "luxe" die Nederland heeft vanwege de zand- en/of kleibodem, waar gemakkelijk in te graven is - zelfs met de hand - om kabels snel ff in aan te leggen; die luxe hebben de meeste landen niet. Voorbeeld binnen ons koninkrijk: de Antillen. Zoek maar eens uit hoe lang het zou duren om een kilometer kabel ondergronds aan te leggen en hoe prijzig dat grapje zou zijn. En dan zou het aan de huiseigenaar moeten worden doorberekend. Ik ben benieuwd of je als gemiddelde huiseigenaar, als je de keus hebt om een bovengrondse of ondergrondse aanleg te kiezen, waar je dan voor zou kiezen.
Ik ben geen Belg, maar kan wel lezen. Volgens mij gaat dit artikel over geprivatiseerde overheidsbedrijven (Proximus) in combinatie met de infrastructuur voor openbaar nut. Dit geldt naar mijn idee dus niet voor DIGI, die aan geen van beide eisen voldoet.

Ik vraag mij zelfs af of Proximus nog aan deze eisen voldoet.
Zoo, gelukkig woon ik niet in Belgie.

Als huiseigenaar was ik hier dus zeker niet mee akkoord gegaan en had hier goeie ruzie om gehad met de aannemer.
"Operatoren hebben het recht om kosteloos kabels aan te leggen op gevels van huizen voor de uitrol van hun netwerk.
Ai, das geen porum!
Hier hangt het gewoon van straatverlichtingspaal naar straatverlichtingspaal in onze straat en van de paal komt het bovenaan mijn huis binnen .. dus ( waarom zou het zoals vroeger zijn, als het nog steeds zo is ? ) ?

In de steden zoals Antwerpen en Brussel hangt het gewoon op de gevels tegen de huizen aan. Een echte knoeiboel overal.

.

[Reactie gewijzigd door MPIU8686 op 6 juni 2025 21:17]

Ik neem aan dat Room42, zoals vroeger in Nederland bedoeld.
Ja, dat bedoel ik inderdaad. :) In NL heb je vooral nog kabels voor bovenleidingen hangen, verder is de lucht vrij.
Dat klopt niet geheel, ik weet toch nog gebieden in Nederland (Zuid holland / Utrecht) waar de stroomkabels nog aan palen hangen en zo naar de huizen gaan, Dit is voornamelijk in het buitengebied in de driehoek tussen Gouda - Woerden - ijsselstein. Maar ik moet ook zeggen dat het me verbaasde toen ik daar achter kwam ik dacht ook altijd dat behalve de hoogspannings masten dit niet meer voorkwam in Nederland.
Het Groene hart heet dat gebied en bestaat voornamelijk uit moeras/blubber veen, prima als rietveld, weide of groen agrarisch landschap maar ook heel beschermd.
Een lijntje erbij hangen aan de al bestaande palen zal een stuk vlotter geregeld zijn dan een random paar glasgravers toestemming geven om maar een beetje te gaan wroeten in dijkjes en dergelijke
een random paar glasgravers toestemming geven om maar een beetje te gaan wroeten in dijkjes en dergelijke
Als je ziet hoe sommige glasgravers te werk gaan lijkt me het heel goed dat dat niet zomaar kan. Wat heb je aan snel internet als je huis onder water staat?
Ja, vooral eind jaren '90 toen overal die spoelen van plastic pijpen waar de glasvezels doorheen gingen op straat stonden. Toen zijn er veel problemen veroorzaakt zoals dijken en straten ondermijnd.

Gelukkig was er wel goede controle op waardoor het nooit echt is misgegaan. Maar de operators waren toen echt cowboys, het was een soort goudkoorts.
Dat gebied hier is zo zompig, dat als ze kabels in de bodem zouden leggen, deze binnen de kortste keren 'kwijt' zouden zijn.
Afgezonken naar 10 meter diepte waar pas de zandplaat begint.
Zo'n vezeltje weegt niet zoveel hoor. En ze worden door een holle plastic buis geblazen. Ik denk dat die eerder omhoog willen dan omlaag door alle lucht er in.
Wat zelden gebeurt nog is dat er kabels over de straat worden gespannen. Het is echt langs de gevel van huis naar huis naar huis.

In landelijke gebieden zie je nog wel een rij palen langs de weg met een draadje er aan maar die worden ook vaak bij de volgende heraanleg weggewerkt.
er is een verschil met de laatste meters van de straat tot aan het huis. Hier bij ons in de wijk heeft Proximus de straten open gelegd om de kabels ondergronds te leggen op straatniveau, maar niet naar elk rijhuis een aparte kabel, om zo te vermijden dat elke oprit/voortuin te moeten opengooien, wat de kosten per aansluiting exponentieel hoger zou maken.
er is een verschil met de laatste meters van de straat tot aan het huis. Hier bij ons in de wijk heeft Proximus de straten open gelegd om de kabels ondergronds te leggen op straatniveau, maar niet naar elk rijhuis een aparte kabel, om zo te vermijden dat elke oprit/voortuin te moeten opengooien, wat de kosten per aansluiting exponentieel hoger zou maken.
Weet ik, daarom de overlast met Fiberklaar .. de economische schade is enorm. Eerst alles openbreken, omleidingen, files. Daarna beschadigingen aan de watertoevoer, omdat Fiberklaar deze overal op de waterleiding heeft aangelegd. Als ze deze waterleidingen dan moeten komen herstellen terug openbreken en schade aan de glasvezelkabel die daarop ligt. Daarna komen stapjesgewijs de aansluitingen per huis, terug opnieuw openbreken. Is nu al jaren bezig en de ellende stopt maar niet.

Sommige straten waren nog maar recent netjes aangelegd, lijkt nu wel een scenario van WWIII .. klinkers liggen er maar ingesmeten, niks netjes afgewerkt, fietspaden kun je niet meer op rijden. Een regelrechte schande dat dit is toegelaten op deze manier, had beter aangepakt moeten worden.
ik zou denken dat er bij jullie ook bepaalde regels gelden hoe nutsvoorzieningen gelegd moeten worden en er bij de gemeente een overzicht is van waar ze allemaal lopen?

Het heraanleggen van straten na werken is ook zo geregeld dat de aannemer provisoir de situatie dichtgooit en dat er een aparte aannemer van de gemeente dan het straatbeeld terug in oorspronkelijke staat hersteld, want een nutsbedrijf is niet geacht daarin te zijn gespecialiseerd. In de praktijk duurt het natuurlijk wel veel langer, maar nutsbedrijven mogen niet zomaar een rommel achterlaten.
Liever een paar kleine draadjes tegen de gevel dan de stoep overal open of gewoon geen glasvezel.

Niet op historische gevels kan ik begrijpen, maar 99% van België is al zo'n lelijke soep van allerlei stijlen en lelijke huizen door elkaar dat zo'n kabel op de gevel echt geen verschil maakt. Vroeger kon alles en is er veel tegen de grond geslagen, maar nu zijn we doorgeslagen in de andere richting en kun je gewoon niets meer doen door alle regelgeving.
Ik verbaasde me daar laatst in België ook over, was bij een kennis op bezoek in een relatief klein stadje en zaten we ook ineens in een wijk met allerlei kabels her en der aan de lantaarnpalen en dan naar huizen toe. Ik moet zeggen dat ik het qua uitstraling vrij armoedig vond overkomen, terwijl het kijkende naar de huizen volgens mij toch geen 'arme' wijk was.

Ik gaf tegen hem ook aan dat ik dat in Nederland nog nooit tegen ben gekomen voor telecom zaken met mijn 40+ jaar. Maar blijkt inderdaad in België nog heel gewoon te zijn.
Vroeger altijd in appartementen gewoond, eerst in een armoedige wijk omdat ik niet meer kon betalen. Alles was daar op de gevels bevestigd, per appartement naar boven toe ook nog eens apart met bakjes, knoeiboel dus. Maar daar zat alles op straat wel al onder de grond weggewerkt.

Later verhuisd naar een appartement in een betere wijk, waar ik langer gewoond heb. Daar lag ook alles onder de grond, maar in die appartementen kwam alles ook ondergronds binnen. Dus helemaal niks meer op de gevels, enkel op een paar oudere huizen na in die wijk liep de kabel van onder grond naar boven toe over hun muren. Dat ze het daar lang geleden (ergens in de jaren 80-90) allemaal al onder de grond weggewerkt hadden.

En waar ik nu woon hangt alles nog van straatverlichtingspaal naar straatverlichtingspaal, van die oude betonnen palen met gaten in. Sommige huizen krijgen daar vandaan ook nog stroom, die krijgen die kabels dan ook nog eens bovenaan binnen. Die stroom ligt bij mij wel al ondergronds en bij de meeste buren ook, maar alles van telecom hangt in deze buurt nog aan palen.
Grappig is wel .. dat er huizen nieuw gebouwd worden of serieus gerenoveerd of appartementen in de plaats komen, waarbij natuurlijk wel alles nieuw ondergronds komt te liggen, de kabels op een bepaald moment uit de grond komen en langs die betonnen palen aan de straatkant naar boven toe kruipen om verbinding te krijgen .. :D .. omdat deze soms doorgeknipt of doorgehakt worden door vandalen, zie je daar meestal de eerste 2 tot 3 meter een ijzeren of inox gevouwde plaat overheen gaan om die kabels te beschermen.
Dat noemt men dat weer luchtleidingen en zie je nog veel op het platteland, hoewel er daar ook steeds meer ondergronds gaat. Een kostenbewuste keuze die men vroeger gemaakt heeft om het zo te doen, en vandaag spenderen vele gemeenten enorm veel geld om die ondergronds te krijgen doordat het veranderende klimaat, met meer stormweer, het risico op beschadiging van die lijnen verhoogd en daarbij ook het gevaar voor de omgeving.

Maar er is wel een verschl met steden, daar steekt de elektriciteit meestal net wel ondergronds, maar is het enkel telecom dat tegen de gevels wordt gemonteerd. En als dat netjes zou gebeuren, dan was dat niet eens een echt probleem. Maar sinds men kiest voor de goedkoopste uitvoerder krijg je vaak mensen die er zo snel mogelijk van af wensen te zijn.
Hier in een klein Frans dorpje 2,4km lopen van de Maas ook alles aan palen. Maar het kan hier ook flink spoken s’nachts met regen en onweer. En dan bij veel wind valt soms de verbinding even weg, ook al is het glasvezel. Heb je zo maar 10 tot 15 seconden geen ping meer.
Dit gebeurt in drukke (stedelijke) gebieden waar er allemaal rij woningen zijn. De kabel wordt dan gewoon aan de gevel bevestigd en loopt zo door de hele straat van huis tot huis.
niet helemaal juist.

Ik woon in een rijwoning in een stad en hier is de kabel onder de stoep gelegd.

Zodra er voortuinen zijn wordt er ook vaker gekozen om ondergronds te werken.
Zelfde hier, ook stadsomgeving.
Bij ons hebben ze het grootste deel van de straat tegen de gevel gedaan en dan een zevental huizen ondergronds. Allemaal rijhuizen zonder voortuin. Geen idee waar het verschil gemaakt wordt, mogelijk heeft het te maken met het feit dat er bij deze huizen via de kelder moest aangesloten worden en ze toch moesten graven? (ik ben in ieder geval blij dat er geen extra kabel tegen onze net gerenoveerde witte gevel hangt)
Nog nooit in belgie geweest? Daar loopt alles van paal tot paal. Waar we hier in Nederland altijd de straat moeten opentrekken en daardoor ook door graafwerkzaamheden andere kabels raken.
Voor beide is iets te zeggen, het is goedkoper en vaak is neven schade makkelijker te voorkomen. Het ziet er alleen niet zo netjes uit en met een onweer wil nog wel eens een inslag zijn met alle gevolgen.
Dat is ook niet overal hoor. Ik woon in een vrij landelijke gemeente in Belgie en hier loopt letterlijk nergens een kabel bovengronds. Enige waar dat wel het geval is, zijn de nog onverharde straatjes met 10 huizen ofzo waar ook zelfs geen riolering loopt. De rest werd al jaren geleden allemaal ondergronds aangelegd.
Glasvezel geleidt geen electriciteit.
Bij mij in de straat hangt de fiber aan de gevel en komt deze binnen op het 1ste verdiep.
Da's sneller en goedkoper dan de berm opbreken.
In Belgie wordt dat redelijk veel gedaan in steden en druk bebouwde straten.
Handig, voor het straatfeest is de verlichting iig al geregeld. 🤡
Waarom niet? In veel landen is dit nog standaard praktijk (helaas)
In België zijn telefoonpalen gebruikelijk.
Op het Franse platteland doen ze dat inderdaad zo. Voordeel is hiermee dat ze wel heel Frankrijk willen verglazen, ook kilometers van een gehucht wordt het gewoon aan de palen nasr je huis gebracht, iets wat in Nederland dus niet gebeurt want te duur
Nou ik moet je zeggen dat op het platteland van Frankrijk alles via lucht lijnen gaat. Ik heb zelf ook een luchtlijn en een snelheid van 5gb. Geen problemen. Luchtlijnen gaan hier tot 10 gb.
Is het niet ontzettend kwetsbaar om dat bovengronds aan te leggen?
In België is dit, net als in veel andere landen, eigenlijk heel normaal.
Ook elektriciteit en coax loopt er in veel wijken bovengronds.

Hier zie je een voorbeeld van een straat met bovengronds coax langs rij woningen. In de nieuwere (gerenoveerde) is het “weggewerkt” achter de voorgevel op de eerste verdieping. Je kunt het zien op de plek waar de hemelwaterafvoer loopt en de kabels kruis. Op de oudere woningen is het “netjes” weggewerkt onder het vensterbank. En dan gaat het een stukje door de lucht over een tuin.

https://maps.app.goo.gl/JfujuknFtqLHrXJ97

[Reactie gewijzigd door Mushroomician op 6 juni 2025 21:25]

Als noorderling krijg ik meteen acuut jeuk als ik dit zie. Waarom.. zijn mensen daar zo lui / gemakszuchtig of interesseert het straatbeeld niemand? of?

Snap dat begraven meer werk is, maar dit wordt toch een grote klereboel ?
Bedenk even dat Nederland een vlak land is met meestal zand- en leemgrond. Tel daarbij op dat het halve land een geplande polder is en elke steen vijftien keer vergund is geweest, een infrastructurele droom in de meeste andere landen. Kabels aan gevels is vaak een goedkopere manier voor aanleg maar het kan bv ook zo zijn dat niemand meer precies weet wat waar wanneer is aangelegd of dat de bodem onder de woning een brok graniet is. Er zijn verschillende redenen om hiervoor te kiezen en vergelijken met Nederland gaat niet altijd op.
Exact dat punt van het niet weten wat waar ligt is het geval in België. Toen ik als een van de eersten in Den Haag op het eigen glasvezelnetwerk van T-Mobile (nu Odido) werd aangesloten, kwam er een hele delegatie uit België bij mij in de tuin kijken hoe het vanaf de straat naar de gevel werd geschoten. Eén van de mensen vertelde mij dat er in België geen systeem is waarin staat waar alle leidingen en kabels liggen. Graven wordt dan wel riskant.

[Reactie gewijzigd door mvd64 op 7 juni 2025 08:59]

Eén van de mensen vertelde mij dat er in België geen systeem is waar alle leidingen en kabels liggen.
Alsof dat in Nederland altijd goed gaat. Er zijn hier lukraak gaslekmeldingen omdat er weer een of andere glasvezel-graver-Bulgaar-met-een-schep een gasleiding raakt. Er wordt echt niet altijd goed gekeken naar dat register, en ik vraag mij af of ze dat doen als ze bezig zijn.

Wat ik uit België dan weer mis, Leuven, en wat ik in Nederland te weinig zie, in steden, is het gootsystemen, waar meerdere nutsvoorzieningen doorheen lopen. Met putten om de zoveel meter. Hierdoor kunnen verschillende kabels getrokken worden, zonder dat er gegraven hoeft te worden en er zaken geraakt worden in de grond.
Natuurlijk hebben wij wel een systeem waar kabels/leidingen in worden bijgehouden.
We zijn geen 3de wereldland hoor ;).
https://klip.vlaanderen.be/public
Klopt, maar als er vanuit het verleden nooit is bijgehouden waar wat ligt, dan kan je dat systeem nu wel hebben en evt vullen met nieuwe zaken, maar die oude leidingen en kabels zitten er dan natuurlijk niet in.
Maar goed, dit was wat de Belgen mij vertelden, dus ik nam aan dat ze wisten waar ze het over hadden.
Belgie bestaat net als Nederland voor het overgrote deel uit veen, zand, klei en een mengsel van dat.

Als ik me goed herinner bestaat er ook KLIC in België en bestaan grond-radars ook daar. Het klinkt meer dat de trade-off (goedkoper en/dus minder werk) daar sterker leeft dan hier.

Naja, ik voeg het toe aan het lijstje "dingen waardoor je meteen ziet dat je in het buitenland bent" ;)
En bedenk even dat Nederland pas aan het eind van de 19de eeuw een industrieel land werd. Belgie al aan het begin van de 19de eeuw. De dichtheid van infrastructuur - zoals bijvoorbeeld treinsporen - ook in het platteland - lag in Belgie een stuk hoger dan in Nederland aan het eind van de 19de eeuw. Nederland heeft in feite alle tijd gehad om te kijken hoe ze het anders konden plannen, omdat er voorbeelden waren. Een heleboel Aziatische landen, zoals China en India die leggen ook gemakkelijker effectievere infrastructuur of luchthavens aan, op een manier die wij in Nederland niet meer eventjes kunnen aanleggen of aanpassen. Ongeacht de wil, kennis of geld. Of bereidheid om de regelgeving aan te passen.

[Reactie gewijzigd door Obfzk8R op 7 juni 2025 10:10]

Charmant is het alleszins niet maar nog altijd onopvallender dan de airco-goten die over mijn huis lopen. Na een verassend korte tijd valt het je niet eens meer op.
In een vorige woning in Eindhoven was ik verbaasd over dat de CAI aansluiting niet aan de voorkant van de woning zat maar aan de achterkant. De reden was dat de kabel aan de achterkant van de woning liep net zoals Mushroomician beschrijft, redelijk netjes weggewerkt.
Alleen Nederland is goed, de rest van de wereld is lelijk en lui.
Tegen de gevels in stedelijk gebied valt dat best wel mee, dat wordt gewoon elke x cm met klemmen in de voegen geboord. Op het platteland zie je nog wel eens stroom en coaxkabels aan palen hangen, die zijn inderdaad gevoeliger voor omgewaaide bomen en dronken automobilisten ja. Met glasvezel ben ik nog weinig bovengrondse aansluitingen tegen gekomen in Vlaanderen en Brussel buiten stedelijk gebied.

[Reactie gewijzigd door Andros op 7 juni 2025 09:42]

In mijn vorige huis uit de jaren 60 liepen alle coax en telecom lijnen door de kruipruimte van huis naar huis. 1x graven en de 24 woningen in 1 rij waren goed voorzien. Aftakking bij het luik naar de meterkast. Nooit problemen gehad, ook minder kans op graafschade en netjes weggewerkt.
Maar als er dan een bewoner dwars gaat liggen als er eens iets moet gebeuren, dan heb je wel een probleem.
Het is sneller en goedkoper om de vezel te vervangen als die stuk is dan de hele straat open te breken. Dit word/werd in heel België zo gedaan. Coax , elektriciteit, …
Het is misschien sneller en goedkoper om te repareren, maar het gaat ook sneller kapot. Dus weet niet wat dan beter is.

Tis in ieder geval erg lelijk.
In Brussel valt dat niet op. Alles is daar lelijk
Waarom zou het sneller kapot gaan? De grond verschuift evengoed, water die doorheen de grond moet en muizen/ratten kunnen ook wat langdurige schade aanbrengen en fouten in de aanleg, iemand die zijn schop te diep zet etc zijn dingen die dagelijks voor storingen zorgen.

De vraag is of de langdurige kost (10, 20, 30 jaar) voor onderhoud en upgrades beter is.
Dat denk is zo in theorie, maar dat is helemaal niet zo in praktijk. Het zijn zeer duurzame kabels.
Vrij hangende kabels zijn gevoeliger voor allerlei ongelukken.
Maar goedkoop aanleggen heeft wel een groot voordeel: je kan rendabel dunner bevolkte plekken aansluiten waar dat ondergronds niet uit kan
Is al heel lang gebruikelijk op veel plekken
Waarom zou dit kwetsbaar zijn? Vanop straat kan je er niet aan, daarvoor hangt het te hoog, de wind kan er ook geen vat op krijgen, want ofwel zit de woning in de weg ofwel wordt deze net tegen de voorgevel aangeblazen waardoor deze zelfs tijdens een storm amper vrijheid heeft om te bewegen. En ik denk dat er meer kabels ondergronds beschadigd worden bij graafwerkzaamheden, dan dat er kabels die tegen een gevel hangen beschadigd worden bij verbouwingswerken.
Er blijft altijd een groot verschil bij de aanleg van FTTH maar ook zakelijk (FTTO) glasvezel tussen Nederland en België. Waar wij in Nederland over het algemeen met klinkers te maken hebben wordt er in België vooral gewerkt met beton. Juist dit laatste maakt het zo verschrikkelijk kostbaar om glasvezel aan te leggen omdat er voor beton gezaagd / gehakt etc moet worden om de verbindingen ondergronds aan te leggen.

In Nederland liggen de meeste FTTH / FTTO netwerken op 60cm diepte (uitzonderingen daargelaten) en verschilt het per gemeente hoe er aangelegd mag worden. Veelal is het klinkers verwijderen, geul graven, duct of bare cables (FTTH) aanleggen en weer dichtleggen - dit is dus België een stuk complexer.
Ik woon als Nederlander al 20 jaar in België. Het is echt niet dat beton de reden is. Het is gewoon chaos hier. In mijn straat is nieuwe riolering aangelegd met daar asfalt overheen.

Een jaar later is dat opengebroken voor een gasleiding, een jaar later voor nog weer een aanpassing aan de regenwaterafvoer. Ondertussen lopen stroom en de coax kabel nog over bovengrondse masten.

De verschillende bedrijven werken niet samen (gas, electrac, water, telecom, etc), er is ook geen centraal register dat bijhoud wat waar in de grond zit.

Uiteindelijk komt het erop neer dat ze in België zeer slecht zijn in onderhoud, langer termijn planning e.d.. Ze zijn hier ultieme pragmatisten.
Tsja, en in Nederland (ik heb ook in België gewoond) heeft men alles zo doodgeregeld, dat men er jaren over doet om een paar kilometer kabel aante leggen. En kost het daarom ook nog eens zoveel dat we Bulgaren moeten inhuren om het graven te doen, omdat het anders te kostbaar wordt.
Het is geen wedstrijdje, maar als jij denkt dat het hier sneller gaat dan in Nederland dan heb ik nieuws voor je. Werken duren hier enorm lang. Ik heb geeneens glasvezel in mijn straat en is ook niet geplanned. Ik heb Telenet 1 Gbit, maar dat is zeer onstabiel.
Digi is ook een Oost Europees bedrijf.

In Belgie is het misschien minder georganiseerd, maar of dat sneller is. In 2022 zou ik de tweede helft van de het jaar glasvezel krijgen (Fiberklaar). Ze zijn ook straten gaan open breken in 2022 en overal lagen van die blauwe rollen met glasvezel. Toen gingen ze weer weg en werden de wegen weer dicht gegooid.

Nu is het 2025. Ik heb nog geen glasvezel en op de website staat nu dat het niet op de planning staat :p

[Reactie gewijzigd door Marzman op 7 juni 2025 07:34]

Dit gaat ook gewoon zo in Nederland hoor. 20 jaar geleden achter ons huis een aantal nieuwbouw woningen gemaakt. Straat is 4x open gemaakt voor de verschillende voorzieningen. Als gevolg is de oude beuken boom van ~110 jaar oud dood gegaan omdat er iedere keer meer wortels kapot gehakt werden. Wortels met de dikte van je bovenbeen allemaal weg.
Ja klopt dat het hier ook gebeurd. Ergens is het logisch, als je vier partijen hebt die ieder zijn eigen kabeltje gaat doen. Wie maakt het open? Wie maakt het dicht? Wat als de eerste partij uitloopt? Dan heb je de planning van de volgende drie ook helemaal in de war. Daarom wordt het helaas zo gedaan.
Of je legt meteen buizen erin die op strategische punten naar boven komen scheelt veel overlast veel verzakkingen van stoep en weg omdat ze allemaal de goedkoopste inhuren.
En plannen is een vak en daar hebben velen nog nooit van gehoord, maar ja de gemeentes zijn daar ook debet aan.
Het loopt elke keer uit omdat er 0,0 communicatie is
Hoog tijd om terug naar Nederland te verhuizen lijkt me.
Ga naar Frankrijk 2.5gb voor 23.99 en maandelijks opzegbaar.
Sinds enkele jaren is men bezig met betere coordinatie om te proberen zoveel mogelijk van die werkzaamheden tesamen uit te voeren. Zo kan men de duurtijd van hinder beperken en kosten besparen. Dit is evenwel niet altijd mogelijk.
Dat de straat meerdere keren open gaat voor infrastructuurwerken speelt in veel landen, niet alleen in België. Zoals @guysp al aan geeft zou je de planning van meerdere bedrijven al op elkaar moeten af stemmen, als putje x gegraven wordt zouden verschillende klussen tegelijk gedaan moeten worden en dat gaat niet. Klusje A kost veel minder tijd dan klusje B en de man voor klusje C staat vandaag op de planning voor klusje R 50km verderop terwijl de spullen voor klusje D pas volgende week binnen komen.


Daarbij, wie graaf het putje? Wie is er verantwoordelijk als er ergens iets mis gaat en er per ongeluk een verkeerde kabel geraakt wordt? Wie krijgt de rekening als de stenen na het dicht gooien verkeerd liggen? Dat is nog wel de belangrijkste reden om de werken gescheiden te houden, het voorkomt vingerwijzen en juridisch getouwtrek. Ja, het is ambetant dat de boel meerdere keren open gaat, zeker als het op korte tijd gebeurt. Maar als je bovenstaande bezwaren kunt oplossen kun je goed geld verdienen in de infrastructuur :) .
Of je legt meteen buizen erin die op strategische punten naar boven komen scheelt veel overlast veel verzakkingen van stoep en weg omdat ze allemaal de goedkoopste inhuren.
En plannen is een vak en daar hebben velen nog nooit van gehoord, maar ja de gemeentes zijn daar ook debet aan.
Het loopt elke keer uit omdat er 0,0 communicatie is
Ik weet niet waar je die "kennis" haalt, maar de meeste voetpaden in België zijn ook gewoon in klinkers op een zandcement fundering. Wel komt het voor dat de leidingen onder een betonnen of asfalt fietspad liggen, maar dat is niet de standaard.
In Frankrijk gebruiken ze vaak asfalt voor voetpaden.
Dit gaat wel nog specifiek over Brussel, ik weet niet of er echt zo veel verschil is tussen glasvezel aanleggen in Brussel of in Rotterdam.

Als land is Belgie heel verschillend denk ik, er zijn ook nog bergen in de Wallonie. Daar kun je ook niet goed in graven.
Er zijn geen bergen in Belgie, alleen maar heuvels, tenzij je het over de stad Bergen hebt natuurlijk. :+
Probeer er maar eens in te graven dan met een schep.
Het uitrollen van ondergrondse kabels is niet een kwestie van over de gehele traject de boel opbreken maar doorgaans een gat van meter waarna men met een zogenaamde lans tot honderden meters ver een kabel trekken alvorens je weer boven moet komen. Dit is een boor kop met een water jet die bovengronds als het ware 3d gestuurd kan worden. Dat het opbreken voor een gat dan wat meer werk is ben ik met je eens maar het is niet alsof men over de gehele lengte de boel met opbreken.

Toch blijft het allemaal achterhaald, ik zit in China en hier legt men standaard een half dozijn hulzen in het trattoir en met enige regelmaat zie je dan ook een mannetje in een gat weer wat kabels bijtrekken. Zelf heb ik een kleine 10 jaar minstens fiber in huis en de snelheden zijn er dan ook naar binnen China zelf.
Tja, niet zo vreemd. Vernieuwde inzichten leidt vaak tot efficiëntie. En iedereen kan leren van de ervaring van voorgangers.
Hoeveel woningen van voor 2000 hadden loze leidingen om 5 jaar later een "onzichtbaar" ethernet thuisnetwerk te kunnen aanleggen in huis? En tegenwoordig heb je mensen rondlopen die beweren dat het nut van loze leidingen klein is, omdat bekabeling in de toekomst overbodig zal zijn.

Hier thuis ben ik nog steeds blij met de loze leidingen die in 2006 zijn aangelegd. Ik kan me best voorstellen dat er een tijd komt dat ik de kabels die erdoorheen zijn getrokken niet meer gebruik en zelfs niet vervang voor een ander eigentijds doel.

Wat is nu wijsheid en toekomstbestendig?

Kijk eens rond hoeveel woningen een lelijke Airco-oplossing hebben. (Omdat het niet anders kon) en al die zonnepanelen op het dak geplempt... ook niet echt mooi.

[Reactie gewijzigd door Obfzk8R op 7 juni 2025 10:26]

De kop van het artikel hier is wel net wat anders dan de vrt berichtgeving. Er staat niet dat Digi moet stoppen met bovengrondse aanleg. Wel dat ze zich aan de regels moeten houden en rechtzettingen moeten uitvoeren. Dus met goedkeuringen moeten werken als ze die kunnen bekomen.

Volgens het artikel op de vrt:
Concreet houdt DIGI zich volgens de rechtbank niet aan bepaalde veiligheidsvoorschriften en stedenbouwkundige vergunningen. Het bedrijf moet niet alleen stoppen met die praktijken, maar binnen de maand moet het ook alle installaties verwijderen die zonder de juiste vergunningen zijn aangelegd.

[Reactie gewijzigd door DrBrakbek op 6 juni 2025 21:05]

Probleem is ook dat je op gevels nu al 3 kabels ziet: coax, proximus, digi en mocht orange verder fiber uitrollen dan komt daar een 4de bij.

Langs de gevel is wel sneller. Fiber kwam er in mijn vorig appartement laat omdat de kabel niet via de gevel mocht lopen en nu gaat het heel traag voor Telenet in een vrijstaand huis.
KPN heeft 20 jaar geleden met subsidie van de overheid alle wijkkasten verbonden met glas maar KPN zou daarvoor in ruil de huizen aansluiten op glas en dat wordt dus nu pas uitgerold omdat UPC/Ziggo nu 1000 mbit levert. Ze hebben gewacht op de concurrentie. En on-topic.. Al leg je ze 200 meter diep op de zeebodem.. ze zijn kwetsbaar.
Ik zie ze hier bij ons in de straat ook bezig. Met de schaarlift half op het voetpad en de rijweg en zonder enige vorm van signalisatie. Dit zijn geen installateurs, maar cowboys.
Goed dat de overheid ingrijpt!
Het glasvezelnetwerk is bovengronds veel kwetsbaarder dan in de grond.
Tot een, ander bedrijf begint te graven en de kabel over trekt ;) of (ingeval van een koper kabel) water in de kabel geraakt en zo kortsluiting veroorzaakt. Nu het gebeurd volgens mij relatief weinig maar het kan wel en de bovengrondse moeten alleen UV bestendig zijn terwijl de ondergrondse meestal nog eens gewapend zijn (metalen mantel rond).

[Reactie gewijzigd door Damic op 6 juni 2025 21:29]

Alleen is dat het probleem niet. Ze hadden de vergunningen niet op orde wat voor oneerlijke concurrentie zorgt. Wellicht het artikel eens lezen?
Zie je in ieder geval waar de kabel loopt. In de grond is het altijd maar weer afwachten of men bij graven voor de zoveelste keer een kabel door graaft. Te vaak mee gemaakt....
Bovengronds aanleggen? Ik lees dat dat van huis naar huis gebeurt en voor meer aansluitingen.

Dat doet me denken aan de kabels van de draadomroep van 50 jaar geleden.
https://www.synductis.be

Wat is het doel van Synductis?
Minder hinder bij werken, dat is het doel van Synductis. Door de infrastructuurwerken van verschillende nutsbedrijven op elkaar af te stemmen, zorgt Synductis voor minder hinder en een snellere, goedkopere dienstverlening.

misschien dat Digi daar eens mee gaat praten?

[Reactie gewijzigd door Marc van asch op 7 juni 2025 09:04]


Om te kunnen reageren moet je ingelogd zijn