Toezichthouders: AIVD verwerkte gegevens van verdachten niet altijd goed

De Nederlandse Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst gaat regelmatig niet goed om met gegevens die in onderzoeken naar criminele ondermijning naar boven komen. Het gaat dan specifiek om gegevens die eigenlijk moeten worden verwijderd, na gesprekken met advocaten.

Dat schrijven de twee toetsingscommissies op de AIVD en MIVD, de Ctivd en de TIB, in een brief aan minister Judith Uitermark van Binnenlandse Zaken. De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten en de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden beschrijven in die brief hun zorgen over hoe de AIVD omgaat met onderzoek naar 'criminele ondermijning', ofwel grote criminele organisaties. Bij zulk onderzoek gaan regelmatig dingen mis, waaronder het feit dat de AIVD slecht onderbouwt waarom hij bepaalde personen wil achtervolgen en dat hij de verkeerde bevoegdheden inzet bij onderzoek naar corruptie. Ook op het gebied van dataverzameling in deze onderzoeken gaat de AIVD regelmatig de fout in.

Dat geldt specifiek voor onderzoeken waarbij 'targets', zoals de toezichtcommissies en de AIVD die noemen, worden gevolgd die ook contact hebben met bijvoorbeeld advocaten. Dat zijn zogenaamde 'verschoningsgerechtigden'. Als de AIVD data onderschept waarbij dergelijke verschoningsgerechtigden zijn betrokken, is het de bedoeling dat die gegevens onmiddellijk moeten worden vernietigd. Het kan ook zijn dat de AIVD de gegevens alsnog nodig heeft voor onderzoek. In dat geval moet de AIVD toestemming vragen aan de rechtbank.

Daar gaat het nog vaak mis. "De TIB heeft al eerder geconstateerd dat de AIVD communicatie had onderschept die onder de bescherming van het verschoningsrecht viel zonder dat daarvoor toestemming door de rechtbank Den Haag was verleend", schrijven de toezichthouders. "Ook de Ctivd heeft het afgelopen jaar in meerdere onderzoeken onrechtmatigheden geconstateerd ten aanzien van het verwerken van verschoningsgerechtigde informatie."

De AIVD heeft dus meermaals zulke informatie foutief verzameld, terwijl dat niet de bedoeling was. Ook hekelen de TIB en Ctivd dat de AIVD lange tijd geen plannen had over hoe de dienst om zou gaan met informatie waarvan 'redelijkerwijs voorzienbaar was' dat er contact met een advocaat zou zijn. De toezichthouders richten hun kritiek op de minister, die eindverantwoordelijk is voor de AIVD en MIVD. De Ctivd en TIB leggen ook geen sancties op; daartoe zijn de organisaties niet bevoegd. "De Ctivd en de TIB verwachten dat de genoemde zorgen adequaat worden geadresseerd en deze worden meegenomen bij de inrichting van toekomstige verzoeken", schrijven de toezichthouders. Die willen verder ook dat de zorgen worden aangepakt als de Wiv 2017, de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten uit 2017, wordt herzien.

Reacties (17)

[CaptObvious]

Goed dat dit gecontroleerd wordt. Maar ik vind het wel jammer dat er niet wordt vermeld om hoeveel procent van de gevallen het gaat. 1 op de tien, 1 op de miljoen? Als het maar heel soms fout is gegaan is dat nog steeds niet goed natuurlijk, maar bij dit soort onderzoek heb ik daar stiekem niet zoveel problemen mee. Dit gaat alleen om crimenele ondermijning, dus criminaliteit die zo extreem is dat het de staatsveiligheid ondermijnt.

https://www.aivd.nl/onderwerpen/criminele-ondermijning

[CivLord]

Wanneer niet breed uitgemeten wordt hoe massaal iets gebeurt, kan je er van uitgaan dat de organisatie die dit soort nieuws naar buiten breng vooral bezig is iets sensationeels te suggereren om zichzelf in de kijker te spelen en zijn bestaansrecht te verantwoorden.
De AP heeft daar ook een handje van. Sensationele claims in een persbericht die vervolgens een stuk minder sensationeel zijn wanneer je er dieper in duikt.

[meganega]

'Criminele ondermijning' betreft niet ondermijning van de samenleving, maar ondermijning van het gezag. Dat is een belangrijk verschil, want het eerste direct draait om de daadwerkelijke algemene veiligheid, terwijl het tweede slechts de door de staat geprojecteerde macht betreft.

[S1W]

Tja, een inlichtingendienst opsporingswerk laten doen is ook niet zo handig.

[Gijsbertjan]

De AIVD kampt al jaren met controverses die het vertrouwen schaden:

1. Massale dataverzameling (o.a. via de *Sleepwet*, 2017): Burgers stelselmatig in de gaten zonder concrete verdenking, privacy-schendingen.

2. Raciale profilering: Focus op moslimgemeenschappen na o.a. de moord op Theo van Gogh (2004), leidend tot stigmatisering en discriminatieklachten.

3. Samenwerking met buitenlandse diensten* (zoals de NSA): Delen van data met de VS, mogelijk buiten Nederlandse privacywetten om (onthuld door Snowden, 2013).

4. Hackpraktijken zonder transparantie: Rechtbank bekritiseerde AIVD in 2020 wegens gebrek aan toezicht op hackoperaties.

5. Rol in de toeslagenaffaire: Onterechte risico-analyses gebruikt om onschuldige ouders te markeren als fraudeurs.

6. Surveillance van journalisten/activisten: Bijv. Sanne Terlingen (2021), waardoor persvrijheid onder druk staat.

7. Gebrek aan controle: Toezichtscommissie CTIVD wijst regelmatig op ondoorzichtige werkwijzen en gebrekkige verantwoording.

Conclusie: Structureel gebrek aan transparantie, disproportioneel optreden, en herhaaldelijk over de schreef bij burgerrechten. Hoe kun je zo’n dienst vertrouwen? 🕵️♂️🔍

[fedele]

5. Dit was toch de belastingdienst?

[JurGor]

De enige link tussen AIVD en toeslagenschandaal die ik kan vinden is die van een AIVD medewerker die computerapparatuur van zijn werkgever stal omdat zijn gezin slachtoffer was van het toeslagenschandaal. Zijn motief kwam neer op "als de ene overheidsdienst me naait mag ik ook wel een andere overheidsdienst terugnaaien" (geparafraseerd).

Overigens is het gebruik van allerlei persoonsgegevens op een manier die tegen het recht in gaat zoals in het Toeslagenschandaal wel een argument geweest tegen de Sleepwet, dus in die zin snap ik dat dit er nu ook weer bij wordt gesleept.

Ik vind het een zorgelijk rapport. Als erover wordt gesproken dat er "regelmatig" dingen fout gaan, dan wijst dat op onderliggende structurele problemen. In dit soort rapporten wordt zo'n woord "regelmatig" heel bewust op die manier gebruikt, neem van mij aan dat ze deze bewoordingen op een zilveren weegschaaltje afwegen.

Ik vind dat de AIVD nuttig en zeer noodzakelijk werk doet, maar dat moet wel op een manier die recht doet aan onze burgerrechten.

[TRS-3]

Ik ben het geheel met je laatste zin eens. Maar zolang het mode is om te doen of het inleveren van (digitale) vrijheden de enige manier is om veiligheid te vergroten vrees ik dat het niet gaat verbeteren. Het is natuurlijk niet voor niets dat de opsporingsdiensten het toezicht graag achteraf en meer op afstand wilden zien...

Ook eens met je analyse van het woord "regelmatig". Het is opvallend dat in een ambtelijk klimaat dat er vooral op is gericht de verantwoordelijke bewindspersonen uit de wind te houden gekozen wordt voor deze term.

[Gijsbertjan]

Klopt. Maar mede Dick Schoof (AIVD) https://dpa-factchecking.com/netherlands/240604-99-268869/

[fedele]

Wat ik daar lees is dat de dossiers juist niets met Schoof te maken hebben? Dat een aantal social media gebruikers claimen dat het van Schoof is wil nog niet bevestigen dat het dat ook daadwerkelijk is. Indien het al zo zou zijn dan zegt het nog steeds niets.

Rest mij de vraag, wat heeft de AIVD er mee te maken?

[killergrave]

Als manager bij de AIVD, is het toch heel makkelijk om tegen je onderzoeker te zeggen, stuur dat bestandje maar even naar mij. En dat jij het zelf opent en bekijkt. Niemand die er achter gaat komen buiten de muren van de AIVD. Ik denk dat er super veel manieren zijn om info te vergaren op illegale manieren zonder dat iemand daar ooit achter gaat komen. Als jij de info al hebt, kan jij het gebruiken voor je doelen. De Target en zijn advocaat hoeven niet persee te weten dat jij die info hebt. Maar je gebruikt het toch wel voor je onderzoek, en prikt recht door alle leugens heen met feiten. Maar hoe je er achter komt, dat hoef je niet te vertellen.

[ocf81]

Ik denk dat dit soort data toch echt in een datakluis met toegangslog zou moeten zitten en dat je daar niet zo maar even bij zou moeten kunnen. Ooit gehoord van row level security? Dit zou onder een vergelijkbaar soort beveiliging moeten vallen.

[killergrave]

Klopt, daar zijn inderdaad protocollen voor. Maar iemand moet het eerst nog in die kluis stoppen, nadat het is geclassificeerd. Onderweg naar dat kluis kan er nog van alles "gebeuren". Waardoor je zonder de wet te overtreden toch inzicht hebt gehad in die data. Al kan je het in de rechtbank niet gebruiken, het kan misschien de goude tip bevatten waardoor jij op een goede spoor komt als onderzoeker.

[TheDudez]

Dit is toch niks nieuws? Kunnen we dit eigenlijk nog wel nieuws noemen? Het is elke keer het zelfde verhaal.

[eheijnen]

Dat dat nou nog steeds niet is opgelost.....

[HellboyFromHell]

AIVD is een regelrechte privacy schande!

[Osiummaster]

Drie maal raden welke minderheid massaal illegaal door de sleepwet wordt gehaald