Lidl werkt aan Zigbee-bewegingssensoren voor smarthomelijn

De Zigbee Alliance heeft twee bewegingssensoren van Lidl van een certificaat voorzien. Het bedrijf lijkt de raam- of deursensor en de algemene bewegingssensor onderdeel te maken van een Home Smart-productlijn.

De 'Home Smart Window or Door Sensor' van Lidl is een rechthoekige sensor die kan detecteren of ramen of deuren open of gesloten zijn en notificaties kan versturen. Ook is een alarm aanwezig die moet voorkomen dat er met het product geknoeid wordt. De sensor werkt op batterijen.

De Home Smart Motion Sensor is een vergelijkbaar product voor de algemene detectie en notificatie van bewegingen. Lidl Nederland noemt het 'nog te vroeg' om iets over de producten, zoals prijzen en verschijningsdata te kunnen zeggen.

Lidl levert in Duitsland al enkele smarthomeproducten voor beveiliging via zijn Silvercrest-merk, zoals een Smart Home Starterkit. Deze producten werken op basis van het HomeMatic IP-platform. Dit platform maakt niet gebruik van Zigbee maar van radioverbindingen op 868,3MHz en 869,525MHz om interferentie van wifi, bluetooth en andere verbindingen te voorkomen.

Lidl Home Smart sensorenLidl Home Smart sensoren

Door Olaf van Miltenburg

Nieuwscoördinator

18-06-2020 • 20:48

134

Submitter: itavero

Reacties (134)

134
132
57
7
0
66
Wijzig sortering
Het hoeft niet duur te zijn om thuis zelf een zigbee hub op te zetten, dmv Zigbee2mqtt. Het voordeel van een universele hub is dat deze met alle zigbee devices werkt ongeacht leverancier (zie hier de lijst met ondersteunende devices https://www.zigbee2mqtt.i...on/supported_devices.html) in tegenstelling tot een ikea-, heu-, xiaomi-hub en bijbehorende ... app.

Voordeel naast mesh is dat je niet perse een internet verbinding nodig hebt omdat alles lokaal binnen je eigen netwerk blijft en niet naar een cloud bij een vage partij heen gaat. Waar ook zij precies jouw leefgedrag kunnen zien.

Als je er mee wilt beginnen en een tweaker bent (anders lees je dit niet) kun je beginnen met:
Basis hardware : Raspberry pi zero (12,-) en met een cc2531 zigbee usb stick (5,- op Ali)
Software : zigbee2mqtt, node-red, InfluxDB, grafana, mosquito (alles op dezelfde pi zero)
Ik heb dit (en meer) nu met nu 25 devices gekoppeld en het werkt allemaal vlekkeloos.

AliExpress staat vol met goede zigbee devices (zigbee devices v1.2 en v3 werken gewoon samen) als contact, lux, temperatuur sensoren voor rond de 7,-
Ikea lampen werken ook via Zigbee, die kun je als groep configureren en tegelijk aansturen.
Bv Innr heeft mooie compacte smart pluggen MET een schakelaar erop (Ikea model heeft dit niet), omdat je hem ook los kunt overrulen.

Via node-red kun je helemaal los gaan met regels maken wanneer wat en met welke sensoren en
actuatoren moet gebeuren. No limits.
Geen beperkingen zoals je wel hebt bij bv de Heu-app.

Grafana om grafiekjes te maken van bv temperaturen in en om het huis.

Als Android app raad ik "MQTT Dashboard" aan.
Handig dashboard op je telefoon/tablet van sensoren en hiermee kun je je lampen en smart plugs handmatig vanaf de bank schakelen.

Een paar voorbeeld scenario's:
- lampen aan als het te donker wordt (of de zon onder gaat);
- lampen schakelen op basis van aanwezigheid;
- lamp aan bij het openen van (schuif)deuren;
- melding als iemand ergens naar binnen loopt;
- apparaten 's nachts helemaal uit;
- melding als de wasmachine klaar is;
- melding als het ergens te warm/koud wordt;
- Zo'n contact deursensor werkt ook prima voor de brievenbus. Je kunt een normaal magneetje aan de brievenbusklep lijmen. Notificaties kunnen bv via pushbullet of telegram (dat gaat dan wel online) verstuurd worden via node-red. Zo weet je direct wanneer de postbode weer nieuwe Ali bestellingen heeft gebracht.

Je kunt het zo uitgebreid en duur maken als je zelf wilt.
Als je lamp schakelt (zei het via wifi danwel zigbee) ipv de schakelaar (smart schakelaar zoals een Shelly one), dan kan je je lampen toch alleen nog via je telefoon bedienen? Is dat niet onhandig? Je telefoon pakken is lang niet altijd de snelste optie lijkt me.
Juist met een Shelly 1 kan je ook je bestaande schakelaars gebruiken.
Nog beter: de nieuwe Shelly i3. Als je alleen maar slimme lampen aan de schakelaar hebt is die goedkoper en kleiner.
Maar die Shelly's hebben geen mesh, zoals Zigbee of Zwave toch? Dat is wel een groot nadeel vind ik, zeker omdat je ze in muren wegwerkt waar de ontvangst niet zo ideaal is. En ook omdat het gewoon via het 2,4 Ghz signaal werkt (volgens mij). Dat heeft een stuk minder bereik in huis dan de veel lagere frequenties van meshnetwerken.

@renrom

[Reactie gewijzigd door TimoDimo op 23 juli 2024 17:07]

Shelly's zitten inderdaad op de 2,4 Ghz signaal. Ik heb inmiddels een dimmer in een keukenplafond zitten, en een 3-tal Shelly 1 verwerkt verspreid over het huis. Daarnaast gebruik ik voor mijn Wifi de Netgear Orbi RBR50 met 1 extra sattelite. Nooit problemen met wifi bereik en ook zeker niet met deze shelly's.

Aansturing vanuit domtociz is gewoon instant.

Voor dit soort devices staat of valt het natuurlijk ook met de kwaliteit van je eigen wifinetwerk.
MÜLLER-LICHT-Tint-Smart-Switch-kunststof
kijk hier ook eens na een zigbee (ooit bij de aldi te koop voor €20,00 per stuk) en dus zigbee en schakelaar
Je hebt ook Zigbee schakelaars:
https://www.robbshop.nl/d...e-aqara-xiaomi?sqr=aqara&
Zien er uit als moderne gewone wandschakelaars, maar zijn zeer plat, op batterij (gaat jaren mee) en kan je overal plakken waar je maar wilt.
Maar ik gebruik ze maar zelden moet ik zeggen. Een scene activeren met Siri is de meest snelle optie.
Maar dan moet je dus zowel de lamp als de schakelaar vervangen? Is het niet logischer dat de schakelaar gewoon de stroom (schakeldraad) van de lamp schakelt? Dan hoef je ook geen batterij in je schakelaar te stoppen.
Oh, je wilt bestaande verlichting schakelen. Zulke schakelaars heb je ook. Die gewoon in een contactdoos passen te schakelen zijn op de muur, en te schakelen via zigbee. Ik ging er van uit dat je zigbee verlichting had zoals Hue of Ikea etc. Daarbij is het niet wenselijk de lichten hard te schakelen omdat ze dan niet meer draadloos werken. Ik heb inmiddels na verbouwingen alle harde schakelaars "verstopt". (ik wil wel de mogelijkheid houden om lampgroepen uit te kunnen schakelen) en vervangen voor Zigbee.
Een wand schakelaar koppelt een draad met stroom met een draad die richting de lamp loopt. Eenmaal verbonden dan kan de lamp branden. Zet je er een device zoals een Shelly tussen, dan moet de Shelly wel zijn “stroom kwijt” maar dan begint ook de lamp te branden. Maw de Shelly’s moet je bij de lamp installeren waar alle bedrading bij elkaar komt, niet in de muur bij de schakelaar. Behalve als je “blauw, bruin en zwart” bij elkaar hebt.
Ik heb deze draadloze schakelaar bijna overal in huis hangen en werken super fijn! Ik heb de normale schakelaars er uitgehaald en deze eroverheen geplakt.

Je kan de knop(pen) twee keer indrukken of ingedrukt houden om verschillende scènes of acties te triggeren, zoals de radio in de desbetreffende kamer aan te zetten :).

Na een paar maanden is de batterij nog steeds 100%. :9
Als je de scripts goed in stelt dan heb je geen lichtknopjes meer nodig. Bij mij schakelt alles vanzelf aan als het te donker wordt, en gaat het om vaste tijden uit. Daarnaast is met Google Home/Siri/Alexia stembediening nog mogelijk als je langer op wil blijven bijvoorbeeld of toch iets anders wil.
Mijn lampen kan ik via mijn telefoon of via de wandschakelaar bedienen mbv een zogenaamde pulsdrukker, die altijd weer terugspringt in neutrale positie. Achter de schakelaar zit een module ingebouwd (in mijn geval allemaal zwave-modules) die de lamp daadwerkelijk in- of uitschakelen, ofwel door een signaal vanuit de zwave-gateway die op m’n LAN zit of door een puls vanuit de pulsdrukker aan de muur.

[Reactie gewijzigd door gday op 23 juli 2024 17:07]

Geen speld achter te krijgen, al is het gebruik van zigbee2mqtt niet voor elke beginner weggelegd, is mijn ervaring

Ik gebruik domoticz. Bevalt uitstekend. Ik heb ook een tijdje de zigbee2mqtt dongle geprobeerd. Inderdaad heel goedkoop, maar met de plugin voor domoticz was het wat behelpen.

Aangezien ik alleen maar ikea tradfri zigbee heb, combineert mijn domoticz beter met de tradfri hub.

Met domoticz kan ik nu alles aan elkaar knopen. Tradfri, z-wave, harmony hub, etc, etc.
Ik gebruik het ook en ben op zich erg enthousiast, maar het ligt wel enigszins aan de hardware die je gebruikt. Osram, Philips, Xiaomi, Sonoff zijn hier nu dikke prima. Ikea spullen zijn hit and miss, de stopcontacten van ze zijn prima, de E14 lampen ook, maar de GU10 spots en de E27 806 lumen varianten trekken hier het netwerk met enige regelmaat down.
Goed verhaal. Ik ben zelf nog op zoek naar een Zigbee Beldrukker voor bij de voordeur. Een suggestie?
zekers, een zigbee trilsensor van ali op je deurbel (nier de drukker, maar de ringer) plakken en klaar.
paar euri's en werken.

ik moet zeggen dat ik dat zigbee2mqtt nog niet helemaal als voordeel zie tov bv een conbee II stick van dresden. Werkt perfect.

Het jammer is wel dat bv de zigbee Innr wallsockets geen router zijn voor de xiaomi sensoren.
Er zit dus wel degelijk verschil tussen de verschillende zigbee devices/merken. dan heb je dus nog steeds geen fatsoenlijk mesh.
Leuk idee, maar dan moet ik eerst een 'oude' ringer en drukker installeren voordat ik de trilsensor kan gebruiken.
Voor je deurbel kunt je ook je huidige deurbel slim maken. Op frenck.dev is een uitgebreide blog met veel opties te vinden.
Ik zal dit eens doorlezen. Bedankt voor de tip.
Nette uitleg.
Als alternatief voor de zigbee2mqtt kan er ook gekozen worden voor een Conbee2 stick.
Deze werkt hier stabieler en heeft een wat groter bereik.
Ik heb dit altijd zeer interessant gevonden, maar hoe ga je om met updates van je endpoints / devices? Daarvoor moet je deze toch steeds terug koppelen aan de hubs van de fabrikant? Indien daarvoor workarounds bestaan, wil ik zeker dit bij mij thuis opzetten, anders, wil ik toch wel dat die "smart" devices deftig geupdate worden en koppel ik gewoon de hubs aan een node-red installatie die draait op m'n RPi.
Updates kun je ook via zigbee2mqtt doen via OTA. Bij bv Ikea en Heu devices is dit mogelijk. Deze heb ik laatst uitgevoerd. Ik kreeg in de response opeens een extra veld terug bij mijn Ikea lampen `update_available: true`. Zie ook https://www.zigbee2mqtt.io/information/ota_updates.html
AliExpress staat vol met goede zigbee devices (zigbee devices v1.2 en v3 werken gewoon samen) als contact, lux, temperatuur sensoren voor rond de 7,-

Ik ben al een tijdje op zoek naar motion sensors die wat betaalbaar zijn. Ik wil veel ramen en deuren voorzien van sensoren. hierdoor heb ik er vrij veel nodig. de 7,- die jij beschrijft ben ik nog niet tegen gekomen, zou je me daar eens wat voorbeelden van kunnen sturen aub? je hebt me erg nieuwsgierig gemaakt nml :)
Ik heb recentelijk de LSC lampen en schakelaars bij de Action gehaald. Rebrand van Tuya. Alles wifi-gebaseerd en het werkt als de brandweer. Dit in combinatie met Zigbee lijkt toch een beetje mosterd na de maaltijd, alhoewel ik me realiseer dat voor bestaande Zigbee gebruikers het wel ideaal is.
Ik gebruik zigbee en wifi door elkaar en dat werkt prima. Een mediator als Home Assistant gebruiken en je kunt zelfs met je zigbee spul je wifi apparaten aansturen en vice versa.

Al ben ik het met je eens dat wifi in mijn ervaring sneller reageert. Maar zigbee is creeert een mesh waar wifi dat niet doet tenzij je meerdere AP's gaat plaatsen. Dit maakt het perfect voor die ruimtes waar wifi misschien ontoereikend is.

Als je niet bekend bent met Home Assistant maar wel interesse hebt in smart home producten en dergelijke raad ik je aan dit heel snel te bekijken: www.home-assistant.io

Edit: Home Assistant kan volledig lokaal draaien en een legio van smarthome apparaten die gekoppeld worden aan Home Assistant ook. Als voorbeeld gebruik ik even de Xiaomi Roborock die een verbinding naar een chinese server vereist. Met een simpel hackje en Home Assistant draait ie lekker lokaal en je kunt m dan gerust van het internet afsluiten zonder dat ie stopt met werken.

[Reactie gewijzigd door jimzz op 23 juli 2024 17:07]

Via wifi? Ik heb jaren geleden ook een systeem via wifi geprobeerd, de servers waren een paar maanden instabiel waarna ik het allemaal heb weggedaan. Het afhankelijk zijn van iemand anders' server is niet echt handig.
wifi is uberhaupt een ruk standaard voor IOT dingen, is er gewoon niet voor gemaakt. zigbee heeft als voordeel dat het open is en erg lijkt op wifi kwa frequentie etc. het nadeel is dat fabrikanten nogal aankloten en je niet altijd een feilloze integratie gaat merken via zigbee.
Precies.

Wifi IoT apparaten zijn een slecht idee om een aantal redenen:

- Moeilijker te beveiligen. Het heeft een groter attack surface (e.g. heartbleed). Negen van de tien IoT security issues ontstaan met Wifi apparaten.
- Hoger energiegebruik (lastig met draadloze sensoren)
- Wifi apparaten zijn meestal meteen ook cloud-first apparaten. Als de cloud eruit ligt of de producent failiet gaat, dan heb je niks meer.

Maar vooral:
- Privacy. Wifi apparaten kunnen autonoom data naar de cloud sturen zonder dat daar een stap tussen zit. Die stap kan juist bescherming bieden. Zie IKEA, die bewust de cloud ontwijkt.

Goedkope Chinese apparaten, die zijn op de lange termijn duur. Er worden allerlei profielen over je gemaakt die steeds meer invloed krijgen op je kansen. Denk bijvoorbeeld aan hoe een slimme lamp inzicht geeft in je slaappatroon, en hoe dat weer inzicht geeft in je kans op Alzheimer bijvoorbeeld.

Privacy gaat een hot issue worden in smart homes. Zelf werk ik aan Candle, een privacy vriendelijk smart home systeem. Dat is weer gebaseerd op een open source smart home controller van Mozilla.
Dit heeft natuurlijk helemaal niets met WiFi te maken. WiFi is slechts een manier van communiceren en zeggen dat hier geen geen usecase voor is, is belachelijk. Ieder protocol heeft zijn sterke en zwakke kanten.

Wat WiFi domotica betreft: Shelly’s werken geweldig (op WiFi nog wel)
Zeker als je al een goed dekkend WiFi netwerk hebt, wat ik iedereen aan kan raden, is het een van de beste manieren om rolluiken of stopcontacten ‘slim’ te maken. MQTT, openhab, home assistant, domotics, open rest api of gewoon via de webinterface. Alles kan...

Web interface? Ja, web interface, gewoon lokaal. Dat is een van de voordelen als de apparaten op WiFi zitten.
Shelly's werken echt heel slecht op wat drukkere netwerken. Ik heb ze op een apart netwerk moeten zetten omdat ze willekeurig vast liepen na een paar dagen, vermoedelijk door broadcast-verkeer van andere apparaten. Zigbee heeft ook z'n uitdagingen, maar het heeft minder last van dit soort issues.
Ik heb 7 Shelly 2.5 op mijn normale thuisnetwerk zitten. Het hele subnet (/24) zit al bijna vol maar ik heb nog nooit een vastlopende shelly gehad...Firmware al geupdate? Broadcast al eens gewoon uitgezet?
Ja, zelfs uitgebreid contact over gehad met hun support. Maar goed, het werkt nu!
Er zijn verschillende use cases. Maar met de strekking dat wifi inherent onveiliger is kan ik me wel wat in vinden. Het attack surface is gewoon groter dan Zigbee. Als jij je ZB lamp aan een controller (of afstandsbediening) hangt zonder internet weet je zeker dat er niets naar buiten gaat.

Daarbij komt dat Zigbee een standaard is die er voor zorgt dat apparaten met elkaar samen kunnen werken (in theorie, Z-Wave is hier nog veel beter in). Wifi geeft alleen maar een netwerk aansluiting en zegt verder "red u er maar mee".

Zelf heb ik Zigbee lampen en stopcontacten, Z-Wave devices en een paar wifi lampen die alleen lokaal verbinding kunnen maken. Qua schakelen is Zigbee het snelst, dan Z-Wave en dan wifi. Maar goed: dat is verwaarloosbaar qua snelheid.

Op dit moment ligt trouwen in elk geval shop.shelly.cloud er uit. Hoop dat ze ook lokaal werken en niet alleen via de cloud ;)

[Reactie gewijzigd door Verwijderd op 23 juli 2024 17:07]

Maar met de strekking dat wifi inherent onveiliger is kan ik me wel wat in vinden. Het attack surface is gewoon groter dan Zigbee.
Dat heeft niets met het communicatiemethode te maken. Dat is de firewall zijn taak, net zoals de controller die afscherm taak heeft.

Als jij je ZB lamp aan een controller (of afstandsbediening) hangt zonder internet weet je zeker dat er niets naar buiten gaat.
Weet je dat zeker?
https://www.onemorething....ips-hue-complete-netwerk/

Daarbij komt dat Zigbee een standaard is die er voor zorgt dat apparaten met elkaar samen kunnen werken (in theorie, Z-Wave is hier nog veel beter in). Wifi geeft alleen maar een netwerkaansluiting en zegt verder "red u er maar mee".

Dat heeft ook niet veel met Wifi te maken maar met networking.

Qua schakelen is Zigbee het snelst, dan Z-Wave en dan wifi.
Ook heeft dit niets met wifi te maken. Op Wifi kun je ook supersnel schakelen maar dat hangt allemaal af van je comunicatie / bus systeem. Kijk bijvoorbeeld naar MQTT, dat is supersnel.

Je weet trouwens dat Zigbee ook gewoon op 2.4 Ghz werkt? Misschien herken je dat nummer?

Zigbee heeft veel voordelen maar dit zijn:
The technology defined by ZigBee is simpler and less expensive than other WPANs such as Bluetooth and WiFi. ZigBee is a low-cost, low-power, wireless mesh network standard 3 targeted at the wide development of long battery life devices in wireless control and monitoring applications. Their devices have low latency, which further reduces average current.

Dus weinig stroom nodig, weinig kosten (goedkoop) en standaard in mesh (stuurt berichten door).
Dus niet inherent veiliger of sneller (sterker nog, langzamer).
Ik ben bekend met de voor en nadelen. En er zijn altijd uitzonderingen.

In je voorbeeld van de ZigBee hack moet de hacker wel remote toegang hebben tot je netwerk. Zoek maar even naar vulnerabilities in het ZigBee protocol en in TCP/IP...

ZigBee werkt op 2,4 en op ca. 900MHz. Dat zegt niets over het protocol.

Datzelfde protocol heeft veel minder overhead waardoor je in theorie sneller kunt schakelen. Zoals ik al zei, meestal niet merkbaar.

Wat wel merkbaar is is een ZigBee sensor t.o.v. een op WiFi sensor: batterij duur is echt veel beter op ZigBee.
Het is natuurlijk lastig te vergelijken gezien TCP/IP veel meer aandacht krijgt maar volgens mij is het om het even als men naar beide even aandachtig kijkt. De hack verloopt trouwens niet via het netwerk maar echt op Zigbee zelf. Hier is nog een ander voorbeeld:
https://www.engadget.com/...-lights-with-a-drone.html

UIteindelijk is mijn hoop gevestigt op de nieuwe Zigbee versie waar ze aan werken:
nieuws: Google, Amazon en Apple werken samen aan standaard voor smarthomeappa...
Directe IP's op apparaten die via een 'Zigbee' protocol praten. Het beste van beide werelden hopelijk.

Ps, de shelly webshop werkt voor mij prima maar shelly's werken inderdaad volledig lokaal dus daar zal geen probleem zijn :)
Zelf al een tijdje heel erg tevreden met Shelly producten. Met natuurlijk de kanttekening dat deze op hun eigen IoT VLAN en lokaal worden aangestuurd door MQTT.
Het "hoge" stroom verbruik zorgt er ook voor dat ik alleen WiFi producten gebruik als deze aan de stroom hangen, vooral schakelmateriaal dus. Maar in dit segment moet ik zeggen dat ik wel uitermate tevreden ben over de betrouwbaarheid en snelheid. Wat mij betreft heeft WiFi wel een stukje van de IoT markt.
Waarom zouden wifi-apparaten niet lokaal zijn? Het is alleen maar een communicatiestandaard, zigbee met een hub (wat je 90% van de tijd hebt) is even kwetsbaar in die zin. Je moet het gewoon niet via een goedkope fabrikant aan de buitenwereld hangen.
Ik lees voornamelijk dingen die op te lossen zijn door het interne netwerk gewoon goed op orde te hebben.
bluetooth lijkt me eigenlijk ook handiger, dan heb je wel een extra apparaat nodig om het aan het internet te hangen maar dat gebruiken de meeste wifiapparaten ook al.
grote voordeel van zigbee is de meshfunctie. Daardoor kan je low power toch heel makkelijk dekking in het hele huis hebben. Bluetooth LE heeft volgens mij zelfde bereik en energie profiel maar daar kom je je hele woning niet mee door. Mogelijk voor "point solutions" zoals schakelaar voor lampen in deze kamer niet super relevant maar Ikea haar oplossing laat zien dan dat ook goedkoop en makkelijk met Zigbee kan
Je beschrijft de helaas de uitzondering op de regel. Voor sommige soorten apparaten die veel bandbreedte nodig hebben, zoals beveiligingscamera's, is het wifi ook een logische keuze. Het ligt dan ook niet aan de technologie zelf, maar aan de gangbare implementatie ervan. Met "wifi is een slecht idee" bedoel ik dus vooral "op dit moment wifi apparaten aankopen"
Ik heb ooit eve gehad, dat was een ramp qua bereik. Zoals @QQ2 zegt: zigbee is een mesh netwerk. Ik heb in de berging beneden dus nog bereik. Dat lukte met Bluetooth niet en met WiFi half.
De oplossing had eve wel: een Bluetooth repeater. Wéér een extra onnodig apparaat dat een stopcontact wil.
bluetooth is kwa bereik en stroomgebruik veeeeeel inefficienter.
Afhankelijkheid van externe servers heeft natuurlijk niets met de wifi-technologie te maken. Alleen als de fabrikant ervoor kiest om deze afhankelijkheid in te bouwen (en dat doen ze best vaak) ben je afhankelijk van externe servers.

Domotica die apparatuur buiten de deur nodig heeft om te kunnen functioneren is voor mij altijd een no-go. Dergelijke afhankelijkheid zou wel eens wat duidelijker op de verpakking mogen staan. 'Internet connection required' wijst al in die richting, maar het mag nog wel wat explicieter.
Ik ben anders maar wat content met ESP-Now, een eigen semi-WiFi peer to peer oplossing van Espressif. Ideaal in combinatie met batterij gevoede opstellingen.
Draai sinds Maart een sensor op 2 AA-tjes, en het level is nu 70%.
Ook de afstand is OK. Aangezien de sensor en de hub NIET met een WiFi gateway verbonden zijn, geen aanvalsvector. Bovendien is de communicatie tijd plm. 80 milliseconden. Knappe jongen als je daarop wilt inbreken
De chip is in veel gevallen wel te flashen heb ik gezien. Voor Tweakers prima te doen lijkt me, maar voor Henk en Ingrid net even wat minder. Mochten de Tuya servers inderdaad niet stabiel blijken te zijn, dan heb ik nog wel iets uit het verleden liggen wat ik zou kunnen inzetten voor mezelf. Maar voor nu, prima.
Zelf heel tevreden met een zwik Tuya rommel. Heb, uiteraard, wel de standaard firmware van Tuya er af gehaald en vervangen door esphome icm Homeassistant. Ik zou voor geen goud vertrouwen op de servers en software van Tuya...

Meer info: https://tasmota.github.io/docs/Tuya-Convert/
Ik heb nog nooit last van instabiele servers gehad met een wifi setje
Ik gebruik nu circa 6 jaar alles via WiFi, met Magichome (gebaseerd in China, dat wel)

Misschien ben je gegaan voor de allergoedkoopste optie?
Ik had toen Sonoff gebruikt, zeker niet het goedkoopste en het was toen redelijk goed gereviewed. Alles loopt daarmee ook via China, rond de kerst begon de ellende, in januari werkte het meestal, in maart was alles pas stabiel. Ik gebruik nu Ikea's systeem, daarmee werkt alles via 1 centrale hub thuis en via Alexa ontsluit ik het naar buiten. Verder kan ik ook bij een internet storing gewoon nog mijn lichten bedienen.
Je kan natuurlijk ook Tasmota op Sonoff flashen, geen gebruik van servers in china meer, alles lokaal en indien nodig koppelbaar aan b.v. home assistant
Die Tasmota is inderdaad ook wel leuk, ook in combinatie met die LSC dingen van de Action. Ik heb overlaatst wel wat moeten solderen om de wifi plug te kunnen flashen, maar het werkt prima.
De LSC plugs zijn anders prima te flashen zonder soldeerbout. Heb je al eens gekeken naar https://github.com/ct-Open-Source/tuya-convert

Overigens heb ik dus een mix van LSC powerplugs, Sonoff 4ch, Zigee2mqtt voor Aqara sensoren en IKEA tradfri hub en lampen aangestuurd vanuit HomeAssistant. Door HomeAssistant werken dit soort hybride opstellingen meer dan prima.
Ja, daar had ik naar gekeken, maar blijkbaar hadden ze die die ik had geleverd met een vrij redente firmware, waarbij dat niet meer werkte. Misschien is tuya-convert ondertussen ook weer aangepast, maar bij mij luklte het in ieder geval niet toen.

Bedankt voor de info in ieder geval!
Of EspHome, ook een aardige optie om alles lokaal te houden.
Ik gebruik enkele Sonoff producten met een eigen geflasht programma, die ik via OpenHAB en MQTT aanstuurt. Werkt super stabiel.
Alles loopt daarmee ook via China.
Dat hoeft zeker niet!
Ik heb zelf meerdere Sonoff switches en heb deze nooit gekoppeld gehad met de app op mijn telefoon.
Ik vond destijds een mooi script, waarmee je de firmware over-the-air kon reflashen naar Tasmota, een ander type firmware. Niks geen geklooi met USB-kabeltjes en solderen van jumper headers om de firmware te flashen. Gewoon flashen via wifi!

De Tasmota firmware heeft een webinterface, kan overweg met ondermeer MQTT, Domoticz, je kunt in de Webinterface de module aan-/uitschakelen, maar je kunt ook url's aanroepen via de webinterface om hem aan/uit te schakelen.

Gebruik ze zelf al jaren voor de buitenverlichting met behulp van Domoticz en een Mosquitto server.
Bevalt prima!


[EDIT: Spelling gecorrigeerd]

[Reactie gewijzigd door LiquidCrystal op 23 juli 2024 17:07]

Het voordeel van Tuya producten is dat je ze dan kunt flashen met Tasmota. Bij mij werkt het allemaal uitstekend, maar als ik er problemen mee zou krijgen zou dat nog wel een optie zijn.
Helaas hebben de nieuwe tuya devices een firmware dat niet meer via tuyaconvert te flashen is :'( .

Via serieel lukt het nog wel, maar dat is niet handig bij lampen en stopcontacten .
Dat is vorig jaar toch gefixt in tuya convert? Of is het opnieuw raak?
Heb je misschien ook de sirene van de LSC reeks?
Die is namelijk niet duur, maar niet gebaseerd op de ESP8266.
De sirene zou gebaseerd zijn op de RTL8710BN-WR3.

Vraag me dan ook af of daar op één of andere manier toch Tasmota op te krijgen is.
Zou ineens een stuk interessanter zijn, omdat Domoticz al standaard een "alarmsysteem" functie aan boord heeft...

Om er dan een sirene voor een tientje aan te hangen, zou wel interessant zijn.. :)


[EDIT: hardwaretype toegevoegd]

[Reactie gewijzigd door LiquidCrystal op 23 juli 2024 17:07]

Ik heb die sirene wel, maar gebruik 'm niet, het volume is niet in te stellen. Ik weet niet of deze te flashen is.
Dat heeft toch niks met wifi te maken? De meeste zigbee producten willen een hub, die vervolgens met je netwerk verbindt en voor buitenshuis van 3rd party servers afhankelijk is.
Wat heeft wifi met de verbinding met de servers te maken?
Het voordeel van Zigbee is toch dat het een mesh creëert tov wifi? Zo kan ik ongeacht locatie van mijn stick toch door het huis en tuin connectie hebben. Vind het persoonlijk toch veel toevoegen.
*mits je individuele producten het ondersteunen.
True, maar als jee een hele rits hue apparaten hebt dan zit je eigenlijk al goed. En anders zou je de IKEA range extender kunnen proberen. Die is niet zo heel duur.
Kan je voor hetzelfde geld (letterlijk, want ze kosten volgens mij hetzelfde) de stopcontactschakelaar kopen. Die doet ook 'extenden' en je kan er nog wat meer mee ook.
Toch is er ook een echte toepassing voor de range extender. Hij is klein en dus makkelijker weg te werken. Bij mij paste de range extender wel waar het stopcontact niet paste.
Die extender ook. Is daarnaast gewoon een usb oplader. De 220v aansluiting op beide is handig vanwege de mogelijkheid een krachtigere zender te gebruiken dan alleen een batterij schakelaar, maar beide zijn dan inderdaad een goede kandidaat.
Oh ja, daar zit wat in. :)
Moet je wel bedenken dat lampen en schakelaars een oneindige voedingsbron hebben. Deze sensoren werken waarschijnlijk op batterijen, waardoor zigbee handiger is vanwege het lagere stroomverbruik.
Ik heb ze recentelijk allemaal allemaal weer vervangen voor gewone lampen. Want als die krengen uit zichzelf om drie uur in de nacht aangaan en de gehele nacht blijven branden dan word ik niet vrolijk.
Vreemd... heb ik totaal geen last van (ook LSC). Ik gebruik wel de Smart Life app, niet de LSC app.
Is mij meerdere keren overkomen. Die lampen worden gloeiend heet en ik heb geen zin in brand of iets dergelijks.
Zigbee is wel lekker zuinig. Met wifi zal je bewegingssensor netvoeding nodig hebben. Met zigbee kan het jaren goedgaan op 1 batterij.
En als je nu je systeem eens pas opstart als er beweging gezien wordt? En dan pas WiFi aan, iets naar MQTT blaten, of een PHP aanroepen.
Vervolgens weer lekker uit.
ESP8266 kan dat prima.
Hoe is jou ervaring met betrekking tot de snelheid van het Tuya systeem? Dit gaat via een cloud functie en daardoor toch een bepaalde vertraging of ervaar je dit niet? Het zigbee protocol is zeker interessant voor dit soort kleine sensoren. Deze draaien vaak op een knoopcell of andere kleine batterij en gaat dan rustig twee jaar mee en dat gaat niet met Wifi sensoren. Ik heb ook WIFI schakelaar van Shelly en dat werkt heel betrouwbaar maar deze zitten continue aan de prik. Het zigbee netwerk heeft ook een mesh functie en is een soort van pre... terwijl tegenwoordig mensen ook steeds vaker een goed wifi (mesh) systeem in huis heeft wat dat dan weer overbodig maakt. Wifi en Zigbee zijn elkaar steeds meer gaan overlappen waardoor beide heel capabel zijn voor dezelfde functies.
Ik heb een hekel aan Zigbee, omdat je er weeeer een hub bij moet hebben. Het grote voordeel van Tuya is dat dat niet hoeft. De snelheid is wat mij betreft prima (wisselt wel per merk, b.v. de ene sensor is sneller dan de andere).
Geen hub nodig hoor gewoon een zigbee stick (10 euro) icm domotics werkt perfect. Hue, tradfree en andere zigbee meuk werkt perfect.
Ja, dat is dus een hub.

(Edit: Typo)

[Reactie gewijzigd door Jan-Remco op 23 juli 2024 17:07]

Tsja met wifi creeer je dan weer congestie op een frequentieband die je zelf graag wil gebruiken voor high througput devices. Je kunt met relatief weinig apparaten je volledige netwerk plat trekken als je geen mu-mimo hebt bijvoorbeeld. Een broadcast op wifi interupt bijvoorbeeld een langlopende download.

Kan je iig wel zeggen dat je internetsnelheid afhankelijk is van t licht ;).
Heb toch echt liever een hub dan dat ik mijn apparaten via WiFi moet beheren.

Zo heb ik er uiteindelijk voor gekozen om een Conbee 2 stick aan te schaffen in combinatie met hass.io.

Alles werkt vlekkeloos, maakt niet uit of ik nu Philips lampen koppel met mijn aqara sensors maar alles werkt echt vloeiend.
Je kan je AP ook aansluiten op een hub :+. Kom je waarschijnlijk niet hoger uit dan 10Mbit.

[Reactie gewijzigd door powerboat op 23 juli 2024 17:07]

Ik draai met een Homey thuis en het voordeel van een eigen lokale hub is dat je veel meer integratie mogelijkheden hebt. Ook met het echt slim maken van je huis kan je dan echt veel dieper gaan als je dat wenst. Het ene systeem is niet beter als het andere wanneer het voor je werkt is dat het juiste systeem. Is dat niet zo kan niemand je overtuigen maar doe je dat uit eindelijke zelf.
Voor wifi heb ik een router en 2 range extenders nodig terwijl ik voor zigbee maar 1 hub nodig heb.
Weer een hub? hoeveel hubs heb je al? de enige hub die ik heb is een zigbee usb stick in een raspberry pi.
Hier een zigbee (Conbee)+Z-Wave Stick+RfxTrx433xl (voor de aansturing van Gira System 2000) op een Raspberry Pi4. Is wat gedoe en zelfwerkzaamheid om het aan de praat te krijgen maar het werk verder feilloos en geeft een integratie die verder niet op de markt te verkrijgen is (met name met de Gira..dat is wel een ding)

Voor hassio gebruikers: zet alle logging uit, want anders zit je sd kaar zo vol en gaat ie de raarste dingen doen..
Mag ik daar gelijk een advies bovenop doen? Hassio (Home Assistant) gebruikers, blijf weg van die rpi's. Home Assistant is het hart en brein van je smart home. Vergelijk het met rijden in een ferrari met een opel kadett motor. Of een GTX 2080ti met een i7 920.

Echt je wilt het echt draaien op degelijke hardware. Waar een restart enkele seconden duurt ipv minuten.

Even on topic: ik ben benieuwd of deze zigbee apparaten ook gaan werken met de conbee2 of z2m, mijn vrees is dat die ondersteuning nog wel even op zich laat wachten en een extra hub zie ik niet zitten.
Wat voor hardware adviseer je dan?
Het draait prima in dockers, dus mocht je een NAS of server hebben draaien is daar een Home Assistant Docker aan te raden inplaats van een RPi. Dit scheelt naast performance ook weer een apparaat en ook nog eens een USB voeding welke toch iets minder veilig lijken te zijn.

https://www.home-assistant.io/docs/installation/docker/
Ik draai het zelf op een Intel NUC J3455, dat werkt perfect!
Op zijn minst een i3 met 8gb ram en een ssd. Het is lastig uit te leggen, maar als je het eenmaal geprobeerd hebt (desnoods probeer je een oude laptop waar een ssd in zit) en je zult gelijk zien waarom ik een pi niet adviseer. Pi is gewoon traag en totaal niet geschikt imho. De sd kaart kan ook nog eens corrupt raken (die zou ik al helemaal niet aanbevelen). Als je toch een pi wilt gebruiken dan sluit er een usb of ssd op aan.

Mijn thuis setup zou niet eens kunnen draaien op een pi met meer dan 2000 entities gaat m dat echt niet worden.

Overigens kan ik mijn hardware wel delen:

I5 4690 3,6 ghz
32gb ddr3 1600mhz ram
2x ssd 480GB
4x hdd 3TB
OS: Unraid
Home Assistant Core draait in docker op Unraid.

[Reactie gewijzigd door jimzz op 23 juli 2024 17:07]

2000 entitities - dat is veel _/-\o_

Ik kom niet verder dan max 500 (Zwave, Zigbee en Gira system 2000 via rfxtrx433xl) en daarme heb ik alle verlichting en CV geregeld. Draai een jaar op een PI (3B+) en nu op een PI 4B 2GB zonder daarmee in de problemen te komen. Qua perfomance reageert alles zonder enige vertraging.
Nu moet ik wel zeggen dat energiebesparing wel een doel op zich was - dus een I5 gaan draaien zou ik sowieso niet doen - maar het is wel goed te weten dat ik voor een serieuzere setup snel naar betere hardware moet gaan grijpen.
Het draait ook wel, maar zodra je eenmaal geproefd hebt van betere hardware dan merk je direct verschil zelfs met maar 10 entities bij wijze van.

Je kan t een beetje vergelijken met t overstappen van een hdd naar een ssd. Het verschil is dus that much 🤣.

Wellicht heb je interesse in t joinen van mijn discord groep (met meer dan 500+ Home Assistant fanaten). Helaas kan/mag ik de link niet delen hier (maar als je me prive vraagt dan kan er altijd wat geregeld worden, dit geldt overigens voor iedereen die dit leest).

Zigbee2mqtt en de Conbee zijn apparaten die veel van deze gebruikers hebben en mochten deze lidl dingen werken daarmee dan weet je dat snel genoeg voor ze ook maar ooit aangeraakt te hebben 😉
mijn vrees is dat die ondersteuning nog wel even op zich laat wachten en een extra hub zie ik niet zitten.
Ondersteuning in z2m moet geen probleem zijn, zodra iemand er een heeft moet het binnen een dag te ondersteunen zijn (Koenkk in 'nieuws: Lidl werkt aan Zigbee-bewegingssensoren voor smarthomelijn')
Voor hassio gebruikers: zet alle logging uit, want anders zit je sd kaar zo vol en gaat ie de raarste dingen doen..
Mijn logs gaan netjes naar een externe opslag.
Hassio kan je overigens ook prima draaien middels wat dockers op een fysieke dan wel virtuele server.
Met dan de voordelen van genoeg logging space en meer cpu/memory resources indien nodig.
Ik had een hub voor Broadlink-sensoren, 2 om Mi Lights via Alexa te kunnen laten werken, en ik heb ook een Zigbee hub. Plus remote controls van Broadlink en Smart Life/Tuya. Ik word echt gek van al die boxjes en vooral draden! Hup, de meeste zooi eruit en nu alleen nog via wifi (de remotes wel gehouden).
Hoe is jou ervaring met betrekking tot de snelheid van het Tuya systeem? Dit gaat via een cloud functie en daardoor toch een bepaalde vertraging of ervaar je dit niet?
Nagenoeg instant ..
Ik gebruik de plafonnieres, Ledstrips en 'gloeilampen' daarnaast een paar stopcontacten en sonof-switches.
via de app reageren ze allemaal direct ( iig niet waarneembaar vertraagd )

* morgen eens testen wat er gebeurt als de externe netwerkverbinding is weggevallen ( provider lostrekken uit modem )
Een niet merkbare vertraging. Als ik tegen Google zeg dat de lampen uit moeten, dan gaan ze in krap een seconde uit. Daarvoor kan ik niet opstaan van de bank of op zoek gaan naar de afstandsbediening.
Als je Tuya hebt zou ik zeker eens kijken naar Tuyaconvert zodat je van die Chinese cloudservers af bent. Dan kun je het zelf aansturen via bijvoorbeeld home assistant
Ik kan het nu ook al via Google aansturen. Plus ik ben de API van Tuya aan het uitwerken. Leuk spul hoor!
Maar doet google niet gewoon je tuya account gebruiken (als in die koppel je aan google home). Want dan maak je nog steeds gebruik van Tuya en de gekke chinese cloud verbinding.

Ik zou er persoonlijk heel snel tasmota of esphome op knallen (met tuyaconvert) en dan idd aansturen met Home Assistant (je kunt Home Assistant ook koppelen aan Google Home) voordeel hiervan is dat t lokaal is. Overigens zou ik hetzelfde doen met sonoffs en magichome controllers en heb om die reden ook mijn roborock geroot zodat ik én geen internetverbinding nodig heb om die apparaten uberhaupt te kunnen bedienen én ze maken geen van allen meer calls naar China (geloof me dat dat chinees spul echt vaak een verbinding opzet naar de china cloud).

Uiteraard moet men het zelf weten, ik zou er persoonlijk alleen niet op gokken.
Ik ben onwijs benieuwd naar deze apparaten en hoe dit merk de Zigbee standaard dan weer implementeerd. De standaard heeft heel veel ruimte voor interpretatie, waardoor elk merk dat nog net even anders doet.
Op basis van "Ook is een alarm aanwezig die moet voorkomen dat er met het product geknoeid wordt" is mijn eerste vermoeden het iAS zone cluster (maar zeker weet je dat nooit).

Edit: deze sensoren lijken wel heel erg veel op de Heiman sensoren ( https://www.alibaba.com/p...-gateway_60390130833.html ), dus waarschijnlijk is het gewoon een rebrand. Zowel zigbee2mqtt als Deconz ondersteunen deze al dus dat moet geen probleem worden :)

[Reactie gewijzigd door Koenkk op 23 juli 2024 17:07]

Klopt, maar het blijft echt gokken. Ik ben zelf geen dev bij deCONZ, maar kan ofc wel die dev chat meelezen en het blijft echt spannend tot iemand zo'n ding heeft.

Overigens, het kan ook zomaar een domme vibratie sensor zijn die een waarde stuurt.
Ah ja, Smart x, smart y, smart z.

Vervolgens ben je verplicht alles via hun cloud servers te laten lopen terwijl het eigenlijk gewoon via het lokale network mogelijk zou moeten zijn.

Nice :-) Niet kopen dus.

[Reactie gewijzigd door Marctraider op 23 juli 2024 17:07]

In aanvulling op Slaut.

Je zou ook voor een niet cloud universele gateway kunnen kiezen, met een gebruiksvriendelijke interface:
deCONZ - Zigbee gateway van Dresden Elektronik

Er zijn echt keuzes dat om dit soort spul offline te draaien.
Zou mooi zijn als het met het IKEA spul werkt / werkend te krijgen is.

Maar ik gok dat het dan geen IKEA hub meer wordt.

Zigbee leek mij de beste optie en daarom heb ik inmiddels heel veel IKEA spul. Nog geen eigen lokale server, dat is me nu als leek nog te veel gedoe.

Ik heb wel 1 defecte wcd van IKEA, nu gesloopt want benieuwd naar de binnenkant. Relais word redelijk heet en actueert het relais niet goed meer.

Ik kan de zigbee module desolderen maar zou je daar nog iets leuks mee kunnen zoals een RPI dongle maken?

[Reactie gewijzigd door sanscorp op 23 juli 2024 17:07]

Kijk eens naar de deCONZ of naar z2m (wel iets gevorderdere) oplossing. Erg gebruiksvriendelijk.
IKEA spul werkt met Conbee. IKEA wordt standaard ondersteund, o.a. in het setup scherm van Conbee 2
Ben net nieuw in het Smart home gebeuren en begonnen met een paar smart plugs via wifi. Nu onlangs een setje spotjes gekocht via wifi, maar hebben te weinig bereik 8)7 , en dat terwijl de unifi accesspoint in de hal ligt en spotjes in de woonkamer, afstand van niks maar toch geen bereik. Wat is nu beter om verder mee te gaan, zigbee of zwave? Moet ik dan beginnen met een gateway zeker?
https://homey.app/nl-nl/
Voordeel is dat deze alle hardware al aan boord heeft en je alles kan combineren, zwave, zigbee, wifi, etc

en sensoren op zigbee

https://nl.aliexpress.com...18112308&SearchText=aqara

Het bereik kan ook aan het armatuur liggen. Ik heb (zigbee / hue ) lampen van de ikea en ook geen bereik door de metalen kap welke de spotjes op hun plek houden. zonder die kappen werken ze ok

[Reactie gewijzigd door bullseye1977 op 23 juli 2024 17:07]

Die homey had ik ook al gezien, wel prijzig maar misschien een goede optie inderdaad. Bedankt.
De prijs homey is heel erg bang voor je buck. Alleen te veel als je maar 1 a 2 protocollen gebruikt.

Dan is een pi met Conbee of CC stick een betere keuze.
Ligt er een beetje aan wat je doel is.

Ik heb zelf Home Assistant draaien op een raspberry pi, die ook meteen mijn slimme meter uitleest.

Daar heb ik een Conbee 2 stick erin geprikt voor mijn zigbee devices, zelf gebruik ik Zigbee vanwege de sensoren die ik gekozen heb toentertijd.

Het is een kwestie van welke componenten je ook wilt. Tegenwoordig heb je ook een usb stick die zowel zigbee als z-wave ondersteund, althans die heb je al een tijdje. Kom er zo even niet op.
Na veel proberen ben ik op z-wave uitgekomen. Een stuk prijziger dan Zigbee maar toen ik moest kiezen was er nog niet zoveel zigbee en wifi apparatuur beschikbaar. Voordeel van z-wave is dat apparaten van verschillende merken uitstekend samenwerken en dat je redelijk vrij bent in de keuze voor een hub.

Ik heb Domoticz en Homey langdurig gedraaid maar ben uiteindelijk bij Home Assistant terecht gekomen. Domoticz was iets te beperkt (en langzaam op een Pi) en Homey brak bij iedere update meer dan mij lief was en is nooit stabiel geweest met veel z-wave apparaten (40+). Home Assistant draait nu op mijn thuisserver in docker, met een z-wave USB stick erin, een Pi was niet snel genoeg voor de hoeveelheid devices die ik in huis heb. Voor automation gebruik ik Node Red (ook docker) omdat dat overzichtelijker is dan HA automations.

Sinds kort ook een paar WiFi devices (zelfbouw ws2812b ledstrip controller en wat shellys) in huis die op EspHome firmware draaien en dat werkt best prima en integreert netjes met HA.
Als de software support zo slecht is als hun andere producten, dan zou ik het nooit kopen.

Had eens een Silvercrest slimme weegschaal gekocht, werkte redelijk tot de volgende iOS update. Natuurlijk nooit een update voor gekomen. Tevens was de app slecht vertaald en half in het Duits.
Wat ik niet zo goed begrijp is waarom weer een deur sensor of bewegings- sensor? Wat verschillen deze van alle andere sensoren?

Zelf ben ik meer te spreken over de producten van Shelly, hebben meerdere sensoren op wifi en werken een stuk stabieler dan de Aqara producten icm Homey.

Misschien dat als Homey oooooit hun Zigbee aanpast dat het beter gaat werken maar tot op heden....
Het probleem ligt waarschijnlijk meer bij Homey dan bij de sensors. Heb ook een tijdje Homey als hub voor een grote hoeveelheid Z-wave spul gebruikt en dat was een drama. Na overstap naar Home Assistant met een z-wave stick draait alles als een zonnetje.
Ja ik ben ook van mening dat Homey hun Zigbee totaal ruk geschreven hebben, lampen van Ikea en Hue werken perfect met hun eigen hub welke weer middels wifi aan homey hangen. Lampen rechtstreeks aan homey was ook al drama zeker de Ikea lampen...
Nice. Domotica is leuk maar de apparatuur is (nog) veel te duur. Hopelijk gaat dat nu veranderen.

Ik gebruik nu zelf Home assistant op een servertje met een Conbee (zigbee) en z-wave plus stick erin. Werkt prima. Aqara sensoren en knoppen e.d. bestel ik uit China (cheap en goed). Het echte schakelmateriaal zoals stekkers en dimmers bestel ik hier in NL.
"Ooooh the Zigbee, oooooh, the Zigbee".
- Paul Hibbert (YouTube)
Dit zit er toch wel redelijk vaak naast imo
Ik vind hem heel erg grappig. En zijn video's zijn heel erg toegankelijk voor mensen zonder technische achtergrond. Anders dan een hoop anderen, waarbij je zo'n beetje programmeur moet zijn om ze te begrijpen.

[Reactie gewijzigd door ShopHB op 23 juli 2024 17:07]

Ik vind hem heel erg grappig.
Ja dat zeker!! kijk er ook graag na! beetje sensatie maker.. soms meer entertainment dan kloppende saaie nerd statistics.

Op dit item kan niet meer gereageerd worden.