Rusland krijgt biometrische database voor financiële diensten

Rusland krijgt volgend jaar een nationale biometrische database waar burgers vrijwillig in opgenomen kunnen worden. Ze kunnen vervolgens rekeningen openen zonder dat ze fysiek naar een filiaal van de bank hoeven te gaan.

De mogelijkheid van identificatie op afstand door de biometrische database maakt dat financiële diensten beter beschikbaar komen voor mensen met een handicap en ouderen en daarnaast zorgt het voor meer concurrentie en lagere kosten, claimt vice-voorzitter van de Russische centrale bank, Olga Skorobogatova.

De database gaat aanvankelijk gezichtsscans en stemsamples bevatten, in een later stadium worden volgens Bloomberg vingerafdrukken en irisscans toegevoegd. De site schrijft dat het staatsbedrijf Rostelecom de database gaat beheren. De Centrale Bank van de Russische Federatie gaat toezicht houden op de implementatie door banken.

In de toekomst moet het gebruik van de database voor identificatie op afstand ook ingezet worden voor andere financiële diensten als het openen van rekeningen, zoals voor verzekeringen en microfinanciering. Daarnaast noemt de centrale bank toepassing voor 'andere openbare diensten'.

Reacties (65)

Biometrie mag nooit als basis van identificatie gebruikt worden - hoogstens als 3e factor. Dit is een dwaasheid in't kwadraat. Iemand die zo'n eigenschap leent - kan daar anderen mee ruïneren - identiteitsdiefstal mbv. moderne middelen (als we zien dat er lenzen en sensoren zijn die vlotjes 50mpix en meer resolven - en lenzen tot 600mm en meer met wat vergroters kunnen aardige resultaten schieten) - idem voor vingerafdrukken e.a. - die zaken zijn al zo vaak gekraakt - dat het duidelijk zou moeten zijn.
Het is dan ook om te huilen dat we telkenmale opnieuw moeten lezen dat dit gewoon op een uiterst domme manier geïmplementeerd wordt - telkenmale opnieuw.
Verzet u tegen het gebruik van uw eigendom - laat het nooit toe dat men dit hiervoor mis/gebruikt - het is voor uw eigen goed dat ik dit post!

En dat betekend dat er meer gejaagd kan gaan worden op identiteits diefstal. Ik vind het geen slechte zaak om langs een bank te moeten gaan om een rekening te openen. Dat is toch een stap extra verificatie ten opzichte van online verificatie. Online is vervalsing/cloning van biometrische gegevens mijns inziens veel gemakkelijker en daarmee ook gevaarlijker.

Als het om zaken zoals geld gaat dan vind ik dit een stap in de verkeerde richting.

[Reactie gewijzigd door Sluuut op 27 december 2017 13:37]

Ze geven als reden dat het zo makkelijker is voor mensen die slecht ter been zijn.

Zelf zou ik dit soort dingen niet vertrouwen maar let maar op dit wordt toch binnen een paar jaar verplicht in rusland zodat ze nog makkelijker bij iedereen z'n zooi kunnen. Klassiek 'ik heb toch niks te verbergen' geval.

Jullie vergeten even dat Rusland nét even een ander land is dan Nederland.
Hier heb je gewoon nog een bankkantoor op iedere straathoek. In Moskou en St. Petersburg heb je dat ook.
Er zijn echter ook genoeg dorpen waarbij de dichtstbijzijnde supermarkt (dus niet de dorpskruidenier) 50 km is. In zo'n dorpje heb je wél internet (zij het via een telefoonlijn en als je geluk hebt met ADSL), maar géén bank (en soms zelfs geen pinautomaat - Je leest het goed).
Net zoals hier wil zowel de overheid als de bank daar ook het liefst alles lekker transparant via PIN-transacties en overschrijvingen laten verlopen. Cash is de motor van kleine corruptie.

Daarnaast kan je hier makkelijk op het fietsje naar de bank. Zelfs in de grote stad gaan mensen die slecht ter been zijn vanaf heel binnenkort gewoon liever niet de straat op, behalve naar de kleine kruidenier in hun flatgebouw. Volgende maand is het in Moskou en St. Petersburg (als twee grootsten) -20 en staat er ijs op de straten, is het dichtgesneeuwd, of allebei. Dat blijft zo tot Maart, of nog iets langer.

Als laatste: Het lokale Russische paspoort is ook maar een vodje. Kan me niet voorstellen dat het moeilijk is om dat te vervalsen. Rostelecom is relatief betrouwbaar, daar zijn al meerdere hackpogingen afgewend (volgens zowel "undergroudnieuws" als bovengrondse propaganda). Ze zijn interessant omdat zij alle telefoonnummers beheren (in RU is je nummer áltijd gekoppeld aan je naam + ID; als buitenlander zonder connecties kan je er hooguit een illegaal telefoonkaartje kopen, op naam van een soort katvanger).

Resumerend: Ik denk dat men erop vooruit gaat.

[Reactie gewijzigd door kakanox op 28 december 2017 00:15]

Een bankkantoor op iedere straathoek? Je woont zeker in een grote stad?

LOL, zelfs in grote steden is dat niet het geval. Wel staan daar (in de toeristische gebieden) op iedere straathoek pinautomaten.

Maar inderdaad in kleinere steden is het allang zo dat er vaak helemaal geen bankfilialen meer zijn. In de stad waar ik ben geboren was vroeger een Rabobank, ABN, AMRO (voordat die twee samengingen) en nog een postkantoor. Is er nu geen van alle meer, alleen nog maar twee pin automaten. Dichtstbijzijnde bankfiliaal (ABN) is een paar dorpen verderop op 7 km afstand. Voor filiaal van Rabobank moet je zelfs 10 km rijden.

Mijn ervaring ook, en dan woon je in de Randstad.

OK, ik wist niet dat het al zo'n vlucht genomen had.
Heb alweer een behoorlijke tijd een bunq ipv een bank

Maar toch, over 10 km kan je nog wel op het fietsje naar de bank mits je enigszins ter been bent.
50 met groot wild (wolven etc.) onderweg, gaat de meesten echt te ver.

[Reactie gewijzigd door kakanox op 28 december 2017 08:47]

En bij 300 km pak je gewoon het vliegtuig. Zo kunnen we alles wel goedpraten.

Je snapt gewoon niet de essentie van zijn verhaal.
Binnen Nederland zit je altijd binnen 20-30 km van wat je maar nodig hebt.

Rusland is immens groot uitgestrekt en buiten het europese gedeelte heel dun bevolkt.
Van de 144 miloen russen wonen er 100 miljoen ten westen van de Oeral.

Dat betekent dat er 44 miljoen in de rest van Rusland wonen. Een gebied groter in landmassa dan elk ander land. Het enigste land wat zo uitgestrekt is met zo weinig mensen is Canada.

Wij leven gemiddeld met 411 mensen op een vierkante km.
In Siberië zijn dat er minder dan 3 per vierkant km.

Ik weet niet wanneer jij voor het laatst in Rusland ben geweest maar een internet/prepaid/abbo kopen/afsluiten in Rusland zijn nou net een van de makkelijkste dingen die te regelen vallen, buitenlander zijn of Rus maakt verder niks uit.

[Reactie gewijzigd door Vinny1 op 28 december 2017 16:40]

Onzin. Je kon in die illegale kraampjes (die Poetin voor een aanzienlijk deel heeft laten verwijderen, officieel door stadsbestuur maar de opdracht kwam recht uit het Kremlin) inderdaad een prepaid of kaartje kopen; is maar de vraag of die ook werkt en zo ja hoe lang. Die dingen staan nl. wel degelijk op naam van iemand. Zo nu en dan loopt er bij Rostelecom iemand door de database en worden al die mensen met 184 nummers op de naam gewoon afgesloten zonder pardon.

Een officiële kaart lukte mij niet zonder Russisch paspoort, m’n partner heeft uiteindelijk een extra nummer genomen wat ik gebruik.

[Reactie gewijzigd door kakanox op 28 december 2017 21:19]

Haha ga maar gewoon is langs bij MTS met je NL paspoort en koop een abo. Elke keer dat ik in Rusland ben koop ik een kaartje met mijn paspoort.

MTS weigerde bij mij dus, net als beeline. Welke stad was je? En welke winkel?

Van Moskou tot Novosibirsk. Ik denk dat je gewoon een luie medewerker te pakken had. Je kan gewoon met je NL paspoort een prepaid kaartje kopen, roebels opzetten en vervolgens een maand abbo kopen door zo'n code via sms te sturen. Of je koopt een prepaid kaart met al een abbo erop wat vaak goedkoper is.

Je moet uiteraard wel een a4tje in het cyrillisch invullen

[Reactie gewijzigd door Vinny1 op 29 december 2017 13:39]

Heb het in 2 steden geprobeerd, waaronder Moskou. Men heeft me meermaals gezegd dat het niet mag, dus dit verbaast me ontzettend.

Russisch & Cyrillisch... geen enkel probleem.

Tja t klinkt misschien mooi maar voor dat geld zou je netzogoed iemand langs kunnen laten gaan bij de waarschijnlijk relatief kleine groep mensen die zo slecht ter been is dat ze niet naar de bank kunnen. Klinkt voor mij als een smoesje maar misschien is het oprecht met goede bedoelingen gedaan.

[Reactie gewijzigd door t link op 27 december 2017 14:42]

Tja t klinkt misschien mooi maar voor dat geld zou je netzogoed iemand langs kunnen laten gaan bij de waarschijnlijk relatief kleine groep mensen die zo slecht ter been is dat ze niet naar de bank kunnen.

Dat werkt misschien in Nederland, maar in Rusland? Ja, in de grote steden zal het best gaan, maar op het platteland?

Klinkt voor mij als een smoesje maar misschien is het oprecht met goede bedoelingen gedaan.

Of het systeem ook misbruikt zal worden voor andere zaken is natuurlijk altijd afwachten. Gezien de niet zo denderend goede reputatie van Rusland als het gaat om corruptie schat ik die kans echter wel hoog in.

Ze geven als reden dat het zo makkelijker is voor mensen die slecht ter been zijn

'Makkelijk' is op zichzelf een héél slechte reden. Zoniet de slechtste. Elk soort beveiliging betekent namelijk een vermindering van het gemak. Er is dus een grote kans dat een vermeerdering van gemak een vermindering van beveiliging tot gevolg heeft.

Juist mensen die slecht ter been zijn, zijn vaak op allerlei manieren al kwetsbaarder dan de ''standaard' mens. Als je het voor hen makkelijker gaat maken, dan maak je ze dus ook nóg kwetsbaarder.

Als je zulke mensen wilt helpen, dan kun je beter het vervoer naar de bank e.d. voor hen bereikbaarder maken.

Er kunnen hele verkeerde dingen mee gedaan worden als deze data in verkeerde handen komt. En als het kan, gebeurt het ook. Binnen 10 jaar wereldwijd biometrische identificatie voor alle diensten en transacties. Degenen die dan een "gevaar voor de veiligheid" zijn, hebben dan nergens meer toegang toe. Onzin? Kijk wat er in China, USA en Rusland en vooral Turkije gebeurt in het kader van veiligheid. Dit stopt niet, maar gaat steeds verder.

Als degene die een "gevaar voor de veiligheid" zijn worden buitengesloten van het systeem, dan heeft "de regering" ook geen contrôle meer over hun. Zij die buiten het systeem leven zijn vrij. En dat is het laatste wat "de regering" wil.

Vrij als in dakloos, geen toegang tot schoon water, voedsel, medische zorg, onderwijs, geld, etc. De vrijheid om te creperen dus...

Vrijheid heeft een hoge prijs... ik ken mensen die gek genoeg zijn hier vrijwillig voor te kiezen. (om er na enkele jaren weer van terug te krabbelen, maar toch)

Natuurlijk is het een mooi argument, klinkt heel logisch en handig.

Feit is overheid heeft straks een database met jou iris, vingerafdruk, dna, heel handig als ze dat allemaal standaard van jou hebben.
Nog handiger is een chip in je lichaam, kun je meteen gescand worden, geen iris of vingerafdruk meer. Kan de overheid je ook overal volgen.

Uhm...

Ik heb in me leven meerdere rekeningen geopend zonder fysiek naar bank te hoeven gaan.

Scan van ID is enige waarom ze je oproepen.

Verder als je voor je kind rekening gaat openen vragen ze zelfs daar niet naar.

Wat was er dan voor verificatie van jouw identiteit. Dat diegene die claimt jou te zijn, ook jou is ?

Of kan iemand die een scan van jouw ID in bezit krijgt al die rekeningen ook openen ? Da's leuk: Rekening openen, krediet aanvragen, geld opnemen, en verdwijnen. En jij krijgt de brief van de deurwaarder als de bank eindelijk z'n geld terug wil. Of jij krijgt bezoek van de FIOD als de rekening voor witwassen gebruikt is.

De keren dat ik me kan herinneren, moest ik bijvoorbeeld ook van een andere bankrekening op mijn naam een bedrag overmaken of zo.

Precies dit is wat op marktplaats veelvuldig gebeurt met verkopen van producten waar dan als bewijs een kopie rijbewijs/id gevraagd wordt. De culprits sluiten hiermee een bankrekening af op jouw naam, en laten jou daar de kosten van je tweedehands prulletje naartoe overmaken en de cirkel is al rond. Vervolgens kunnen ze een rits telecom abonnementen etc. af op jouw naam afsluiten, zaken bestellen van wehkamp, wat opgehaald wordt bij de albert heijn en voilla, fraude gepleegd en weer iemand de dupe geworden.

En het gebeurd dus vaker dan je denkt!

Om hier even op terug te komen:

Inderdaad, zo simpel is het.
Ik heb de afgelopen 4 jaar vanop mijn App op de telefoon zonder enige vorm van verificatie verschillende rekeningen kunnen openen. Akkoord, de initiële rekening waarop de app gekoppeld is, is 16 jaar geleden geopend op mijn naam, MET verificatie.

Weekje later gewoon nieuwe kaart in de bus, zonder vraag naar ID.

Is slechts 1 keer afgekaatst:
"Euh, ja meneer, wij kunnen geen rekening voor u openen aangezien u recentelijk bent verhuisd en wij nog geen adresgegevens van u hebben".

Even langs het bankkantoor, pinpas in de automaat, EID erin, alles klaar.

Dus om je vraag kort te beantwoorden:
Ja, dit systeem is zodanig geflawed dat het zeer zeker mogelijk is voor eender wie je portefeuille heeft gejat om rekeningen te openen en te sluiten.

Nog niet getest met een app die aan een kaart hangt die geblokkeerd is via cardstop, dat gaat me iets te ver als test :-)

Ik weet van mezelf dat ik meerdere dubbelgangers heb, tenminste één in Nederland en ook een in een oost europees land welke ik hier maar even niet noem. Met een beetje klungelig gekopieerd paspoort daar valt fysiek vast het zelfde te bereiken als gekloonde biometrische gegevens.

Inderdaad. En zeker bij een bank in Rusland. Daar moest ik m'n (Nederlandse) paspoort ook tonen. Na een "wtf is dit?!" blik vond men het prima.

Only in Russia.

Politieke tegenstanders worden buiten spel gezet, vrijheid van mening mag alleen in rap battles en het "vrijwillig" opslaan van biometrische gegevens van burgers. Wat kan er mis gaan?

Ik weet niet hoe het in NL zit maar ik heb mijn biometrische gegevens ook afgegeven om een Belgisch pasport te krijgen. De Thaise grenswacht heeft mijn foto genomen, de Japanse mijn fingerprints. Geen van allen was optioneel...

Hoe lang geleden was dat in België?

Doen ze daar al 10 jaar ongeveer.
In Nederland intussen ook al enkele jaren.

In 2015 mijn eerste elektronische identiteitskaart gehaald, heb ik niets van biometrische gegevens moeten afgeven, vandaar mijn vraag.

Gegevens chip in paspoort of identiteitskaart
De volgende gegevens staan op de chip:

de foto (in kleur);
documenttype;
land van uitgifte;
voorvoegsel(s);
naam, voornamen;
documentnummer;
nationaliteit houder;
geboortedatum;
geslacht;
datum einde geldigheid;
burgerservicenummer (BSN);
2 vingerafdrukken (alleen in het paspoort).

Geen vingerafdrukken moeten afgeven, de rest stond ook op het oude.

Dat komt omdat je een ID kaart hebt aangevraagd, geen paspoort.
Lezen is ook een kunst.

In België worden die 2 nogal door elkaar gehaald. Dus als je wilt gaan reizen moet je wel je vingerafdrukken afgeven in België?

Alleen buiten Europa.
Binnen Europa heb je alleen een ID kaart nodig.

^{En mijn halve familie woont in Belgie, en die halen die twee echt niet door elkaar. Ik denk eerder dat dat aan jou en of je omgeving ligt dan aan de gemiddelde Belg. Niet als flamebait bedoeld, maar ik vond het nogal een vreemde opmerking}

[Reactie gewijzigd door Mud.Starrr op 29 december 2017 23:13]

Vroeger toch een aantal keer om mijn pas gevraagd door de politie en andere overheidsdiensten
Tegenwoordig hoor ik het ook niet meer.

Alsof er bij ons niets mis kan gaan. Maar alle veiligheidsproblemen, privacyproblemen, etc. die wij hier hebben (of gebruik jij geen microsoft, facebook, twitter, google, OV-chipkaart, credit-kaart, etc. etc. etc.), die bagatelliseren we voor het gemak. Heel begrijpelijk overigens, want we zijn er inmiddels aan gewend, en je hebt geen leven als je daar constant bij stil moet staan, of zelfs er tegen vecht. En als je het zonder on-line diensten probeert heb je ook geen leven, nog afgezien van het feit dat andere mensen en bedrijven jouw gegevens dan toch wel op de een of andere manier ergens on-line zetten, of in een slecht beveiligde database.

Kortom: verwijt de ketel niet dat ie zwart ziet.

Het wordt overal ter wereld geprobeerd om identificatie plicht in te voeren. Het ene land is er verder in dan het andere. In Nederland is men er vrij ver in. Ach. Als het de Russen lukt, dan zij de eersten. Wij zullen er waarschijnlijk ook mee te maken krijgen. Maar dan natuurlijk 'veilig' in Nederlandse handen.

Hahahaha,
Een *online* centrale database van mensen met *al* hun info,
om *online* financiele transacties te kunnen doen.
"What could possibly go wrong....??"

[Reactie gewijzigd door Geekomatic op 27 december 2017 13:33]

Je zal zien dat in het westen dit bekritiseerd wordt, en dat men het na een paar jaar ook stilletjes invoert onder het mom man terrorismebestrijding, kinderporno bla bla bla.

We hebben het al, vingerafdruk voor je paspoort is al verplicht.

Rusland doet het nu voor de oudjes en gehandicapten, die normaal ergens wegrotten, maar ja het komt op deze manier voor het westen menselijk over.
In onze landen worden we bang gemaakt voor terroristen en ja de pedo halen ze standaard van stal voor dit soort wetgeving, dat verkoop lekker en gaat er als hapklare brokken bij de massa in.

Exact. We schoppen graag tegen Rusland, China en Amerika. Om vervolgens te zien dat het VK volgt en ook Nederland er uiteindelijk niet onderuit komt. Maar laten we vooral doorschoppen ipv met iets beters te komen.

Biometrische gegevens kunnen ook gestolen en geverifieerd worden. Dat brengt risico´s met zich mee. Aan de andere kant zijn er verhalen genoeg bekend waarbij mensen met valse identiteitsbewijzen rekeningen openen of bellen met diensten en zonder verificatie succesvol wijzigingen kunnen aanbrengen aan bijvoorbeeld PayPal accountgegevens.

Daarnaast noemt de centrale bank toepassing voor 'andere openbare diensten'.

Haha, zoals de FSB zeker? ... mijn god...

(oh en kom er maar in met de "but what about america" whataboutism)

[Reactie gewijzigd door Zoijar op 27 december 2017 13:42]

Dacht je dat de AIVD hier geen toegang heeft tot jouw bankgegevens als dat nodig zou zijn? Hoe denk je dat ze geldstromen van terroristen volgen?

lol

in rusland??

waar naar ik schat 90% van de bewoners een banka (is gelijk aan oude sok) heeft en een
dubbele voordeur, maar geen bankrekening.
waar je overal automaten vind waar je munten en biljetten in kan stoppen om je beltegoed van je foon
te vullen. etc. etc.

Even denkend aan hoe Rusland is, heb ik mijn zorgen hierover.

De Russen zijn technologisch niet gek, hebben vaak "state of the art" machines en gaan graag de competitie aan met China.
Poetin en zijn ploeg kunnen zeer goed pokeren (ik noem de zeer slimme en tactisch zet om Noord-Korea aan te sluiten op hun internet.. Elke Amerikaanse aanval kan nu gezien worden door de Russen) en zo kan ik nog even doorgaan.

Het digitale financiële stelsel zit zo in elkaar dat elke transactie volgbaar is. Doet iemand nu een niet gewenste transactie, dan moet er een beetje moeite gedaan worden om deze aan de juiste persoon te koppelen.
Met zo'n database heb je feitelijk 99,999% catchrate (want alle unieke eigenschappen van een mens zitten in 1 database, das handig!)

Kan je nog sneller op "kamers", als je iets uitspookt wat Rusland niet grappig vindt.
Verder weet ik haast wel zeker dat de FBI en CIA hier vingerlikkend naar uitkijken. Dat hebben deze diensten ook toegegeven op het moment dat Sociale media goed populair werd.

*concern*

Het is momenteel nog vrijwillig, maar ik kan mij goed voorstellen dat dit ten zijner tijd wordt aangepast en je 'oneliner' is dan toch niet heel vreemd.
Aan de andere kant, diegene die echt dit willen omzeilen zullen daar toch wel wegen vinden. Ik kan mij voorstellen dat er technieken worden ontwikkeld voor spoofing of bio hacking bijvoorbeeld.

Wat betreft dat hacken... Welke hardware moet iemand in huis hebben om mee te kunnen doen? Als iemand met een webcam en microfoonbundel van een tientje mee kan doen lijkt me dat je de gezichtsherkenning met een foto en de stem met een opname kan omzijlen.

Ik denk eerder dat je moet denken dat het een uitbreiding is op maatregelen. Je kun vrijwel overal ter wereld al een lening sluiten vanuit huis. Dit is een extra veiligheids maatregel en als ook de irisscans overige DNA data gemeengoed worden wordt het alsmaar moeilijker.

Als voorbeeld, vrijwel iedereen kan nu een betaling doen via een vingerscanner. Je zou dat ook kunnen gebruiken om een lening aan te vragen.

Kleine toevoeging, met statische foto's is het al vrij moeilijk om beveiliging te omzeilen. Ik kan me ook voorstellen dat je hierbij in de camera moet kijken en een random gegenereerde zin moet uitspreken en dat de back end slim genoeg is het gelaat te tracken inclusief mond bewegingen en hierop een audio analyse op kan uitvoeren. Daarnaast is het echt moeilijk om met gemiddelde audio recording apparatuur een accurate kopie te krijgen.

[Reactie gewijzigd door Praetextatus op 27 december 2017 16:49]

Ik neem aan dat je geen geldig paspoort hebt?

Nee, bewust een ID kaart. Inderdaad vanwege de biometrische verplichting van een paspoort.
Daarvoor uit principe geen geldig ID.

Goed dat staatsbedrijven de gegevens beheren en niet de commerciële partijen die het zouden verkopen aan de hoogste bieder.

In landen als Rusland en China zit tussen die partijen geen verschil. En tuurlijk ben je als inwoner van zo'n land een leuk stukje extra inkomen voor de heersende elite, maar primair niets anders dan een wegwerp multitool die ingezet moet kunnen worden voor hun doelen. Eigen willetje hoort daar niet bij. Volledige controle over de financiële middelen van de multitools maakt sturing wel zo gemakkelijk.

Zo heel ver zitten we daar hier nu ook weer niet vanaf.
Reis maar eens naar Syrië, omdat je denkt daar een bijdrage te kunnen leveren op jouw manier.
Dan worden hier jouw tegoeden bevroren omdat men aanneemt dat je daar gaat doen wat men hier kwaad vindt. Dit is totaal niet eng, totdat er een verschil ontstaat tussen wat een belangrijk deel van onze burgers wil en wat de overheid vindt dat wij moeten willen. Dan zitten we hier als ratten in de val, meer dan in Rusland (want: je kan daar nog volledig off the grid. Hier totaal niet).

Wat betreft die multitool en ons eigen willetje: Zelfs ons raadgevend referendum gaat eraan. Blijft over dat we hier wél iets mogen vinden, er alleen niets mee mogen doen.

Niet dat ik liever in Rusland woon (anders had ik daar wel gewoond), maar wijs alsjeblieft niet met de media mee naar Rusland in China terwijl ondertussen de Jenga-steentjes uit de toren die wij "onze rechten" noemen getrokken worden.

Het grote verschil voor consumenten in Nederland en de EU is natuurlijk dat die landen hen vijandig gezind zijn. Wat we in de eigen regio beslist wordt is uiteindelijk over het algemeen nog altijd beter ondanks eventuele beperkingen die worden opgelegd.

Of the grid in Rusland? Is lastiger dan je denkt. En als je het al lukt, dan is het leven niet bepaald gezellig op de taiga. Zelfs buiten Rusland hebben vluchtelingen weinig kans om het Kremlin te ontsnappen.

Met de media mee? Geldt misschien in sommige gevallen, maar bij deze twee landen zit je flink mis.