Volwassenen en kinderen moeten onderwijs krijgen over mediawijsheid en programmeren. Daarvoor pleit het Rathenau Instituut, dat op verzoek van de Nederlandse Eerste Kamer onderzoek heeft gedaan naar de ethische kant van digitalisering.
Leren over mediawijsheid en programmeren moet onderdeel zijn van een voorgesteld digitaliseringsakkoord tussen onder meer bedrijven en overheden om de grondrechten van burgers bij gebruik van technologie te waarborgen, schrijft het Rathenau Instituut in zijn rapport. Die grondrechten staan onder druk, mede omdat algoritmes toenemende invloed hebben op de maatschappij. Die algoritmes blijken veelal doorspekt te zijn met vooroordelen. "Zo blijken softwareprogramma’s die rechters in de Verenigde Staten bijstaan door de kans te berekenen dat een verdachte opnieuw de fout ingaat, in sommige gevallen te discrimineren. De inzet van software om te bepalen waar extra politie-inzet nodig is, kan leiden tot een self-fulfilling prophecy: daar waar meer politie is, ziet men meer vergrijpen."
Het rapport noemt het onderwijs onderdeel van 'technologisch burgerschap'. "Dat kan concreet vorm krijgen door in het onderwijs mediawijsheid te verbreden, en ruimte te maken voor programmeren en andere digitale vaardigheden. Dat geldt niet alleen voor het basis- en voortgezet onderwijs voor de burgers van de toekomst, maar juist ook voor het onderwijs van de professionals van nu. Van de zorg tot aan het gerechtelijk systeem is het van belang dat professionals kennisnemen van de invloed van de nieuwe digitaliseringsgolf op publieke waarden."
Het Rathenau Instituut adviseert de Eerste Kamer om meer maatregelen te nemen om grondrechten als gelijkheid en privacy te waarborgen bij gebruik van technologie en online diensten. Zo moeten toezichthouders meer invloed krijgen, moet er een kabinetsvisie komen op de ethiek van technologische ontwikkelingen en zouden beide Kamers er af en toe over moeten praten.
Het rapport is niet de eerste oproep om aandacht te schenken aan de ethiek van software en algoritmes. De voormalige Amerikaanse president Barack Obama sprak daar vorig jaar over in een interview met Wired. Hij vroeg onder meer aandacht voor de morele kwesties rondom zelfrijdende auto's. "Als de auto aan het rijden is, kun je uitwijken om een voetganger te ontwijken, maar dan rijd je wellicht tegen een muur aan en overlijd je. Het is een morele beslissing en wie bepaalt de regels daarvan?"
Het rapport van het Rathenau Instituut is een advies. Het is nog onduidelijk of de politiek van plan is maatregelen uit het rapport uit te voeren.