'Elektronicasector doet bijna niets om kinderarbeid in goudmijnen te voorkomen'

Hoewel elektronicabedrijven nastreven om conflictvrij goud te gebruiken, doet de sector vrijwel niets om kinderarbeid in de goudmijnbouw tegen te gaan. Dat is de conclusie van een onderzoek dat is uitgevoerd in opdracht van Stop Kinderarbeid.

Volgens het onderzoek van onderzoeksbureau SOMO gebruikt de elektronicasector jaarlijks 279.000 kilo goud. Daarmee is het na de juwelenindustrie en de financiële sector de grootste afnemer van goud ter wereld. In de goudmijnbouw werken volgens het rapport meer dan een miljoen kinderen. In Burkina Faso is het percentage goudmijnwerkers dat uit kinderen bestaat 30 tot 50 procent. In Mali is dat 20 procent; het aantal kinderen in de goudmijnen is daar toegenomen van 20.000 in 2011 naar 200.000 in 2015, claimt SOMO.

Het is niet bekend hoeveel van het goud dat in elektronica gebruikt wordt afkomstig is uit goudmijnen waar kinderen werken. Als het goud eenmaal is gewonnen en verwerkt, is de herkomst in het huidige systeem vrijwel niet te traceren. Veel elektronicafabrikanten zijn al aangesloten bij het Conflict-Free Smelter Program dat conflictvrij goud moet garanderen. De richtlijnen voor dit programma houden echter geen rekening met kinderarbeid. De onderzoekers wijzen erop dat de elektronicasector als een van de grootste afnemers van goud veel invloed heeft op de goudmijnbouwindustrie en actie zou moeten ondernemen om kinderarbeid te voorkomen.

Het onderzoek toont ook aan dat het momenteel ingewikkeld is voor fabrikanten om goud volledig eerlijk en kinderarbeidvrij toe te passen. Fairphone, dat het doel heeft om zijn smartphones zo eerlijk mogelijk te maken, koopt fairtrade goud in Zuid-Afrika en heeft een pcb-fabrikant in China bereid gevonden om dit goud te verwerken in de printplaten die voor de Fairphone 2 gebruikt worden. Dat is echter nog niet genoeg: er moet ook een raffinadeur gevonden worden die deze kleine hoeveelheid goud los van goud dat afkomstig is uit andere bronnen kan raffineren. Ook moet de import van het goud naar China volledig transparant zijn. Vrijwel al het goud komt via de Shanghai Gold Exchange het land binnen, via die weg is het niet mogelijk om de oorsprong te achterhalen.

Stop Kinderarbeid heeft aanvullend onderzoek uit laten voeren onder Nederlandse consumenten. Daarin zegt 52,2 procent van de ondervraagden bereid te zijn om meer te betalen voor producten waarin goud verwerkt is dat niet is verkregen door kinderarbeid. De organisatie roept mensen op om een petitie te tekenen, die de elektronicasector ertoe moet zetten om kinderarbeid in de goudmijnbouw tegen te gaan.

Meer betalen?

Hoeveel meer zou jij willen betalen voor een smartphone met eerlijk goud?

Ik zou daar geen extra geld voor over hebben

28,7%

Goed doel, daar heb ik wel 15 euro of meer voor over

25,4%

Een paar euro

20,3%

Toch wel rond de 10 euro

16,3%

Een euro, niet veel meer

9,3%

Aantal stemmen: 2.797. Deelname gesloten op 10-12-2015 14:05. Stemmen is niet meer mogelijk.

Reacties (127)

[Quilt]

De wereldwijde goudvoorraad bedraagt 171.300.000 kg.
We spreken over 1.6 promille van al het goud dat bovengronds bestaat...

Van het nieuwe goud dat elk jaar gewonnen wordt, neemt de technologiesector ongeveer 8% af.
Verwaarloosbaar.

Wat hier echt aan de hand is is dat een NGO met een agenda (klassiek) verandering probeert te realiseren door achter de verbruikers aan te gaan. In Burkina Faso kunnen ze blijkbaar geen mensen overtuigen om te stoppen met kinderarbeid... En dan vooral de gebruikers met een merk/imago, die bezorgd zijn om hun PR.

De goudmarkt, (of de oliemarkt bijv.), werkt echter niet op die manier. Zelf indien de industriële B2C gebruikers van goud enkel niet-kinderarbeidsgoud zouden afnemen, zou dit geen verschil maken in te totale prijs. 0€.
Het kindergoud gaat dan naar smelters die leveren aan afnemers die hier niet van wakker liggen.
Zo'n campagne kan nooit enig effect hebben.

Wat is er dan wel aan de hand?

Wellicht is dit gewoon gericht op de donors van de NGO's. Eerder dan op de (arme) kinderen die in erbarmelijke omstandigheden moeten werken. Want ja. Nu is er een NGO die een rapport heeft uitgebracht. (Kan er nog een mooie donorreceptie tegen aan gegooid worden met zwart-wit foto's van uitgebuite kindjes.) Ze tonen dat ze werken. In het beste geval wordt er een lijntje bijgeschreven en spreken we later over 'conflict and child labor-free gold'. Maar hier gaat geen enkel kind mee geholpen worden.
In het slechtste geval neemt de vraag naar industrieel goud af, en moeten die Afrikaanse mijnen niet alleen om arbeidskost, maar ook op (milieu)veiligheid besparen.

Merk trouwens op dat
(1) de electronicasector in de eerst plaats al geen smetteloze reputatie heeft wat arbeidsomstandigheden betreft.
(2) er andere grondstoffen in de electronica zitten (Coltan) waar de link tussen miserie/industrie een heel stuk directer is.
(3) het in de NGO-wereld moeilijk is om iemand tegen te komen die liberale economische principes durft te onderkennen.

[Reactie gewijzigd door Quilt op 23 juli 2024 08:23]

[casparvl]

Grappig, ik zou juist zeggen dat op basis van liberale economische principes dit precies de benadering is die we zouden moeten nemen.

Om te beginnen: zolang er vraag is, zal er aanbod zijn. Lijkt mij een hele liberale economische stelling. Je kunt je suf reguleren om te proberen kinderarbeid te voorkomen, maar als het de vragende partij geen ruk interessert, zal de aanbodpartij wel een manier vinden om deze manier van produceren toch door te laten gaan.

Verder, volgens de marktprincipes zijn er twee producten: kinderarbeidvrij goud en goud wat (mogelijk) met kinderarbeid gewonnen is. Je kunt dit vergelijken met de energiemarkt: er is groene energie ("goed") en grijze energie ("slecht"). Het is allemaal dezelfde energie, het is allemaal hetzelfde goud. Er is vast een deel van de markt die het geen klap uitmaakt. Aan de andere kant is er een deel die wel bereid is meer geld te betalen voor een 'verantwoorder' product. En zie: de markt doet zijn werk, er is vraag, dus er komt (steeds meer) aanbod. Er wordt door energiebedrijven heftig geadverteerd met groene energie. Het lost misschien niet het gehele probleem op, omdat er altijd een deel van de markt blijft die het geen klap uitmaakt, maar je gebruikt het marktprincipe dat als ergens vraag naar is, iets meer waard wordt (en dus interessant om te produceren), terwijl iets waar minder vraag naar is, minder waard wordt.

Je kunt wel zeggen dat die 8% niet uitmaakt, maar als 8% verantwoord goud vraagt als product, en daar meer voor neer wil tellen, dan zal er gewoon een aanbieder zijn die daarop inspringt. Daarbij is dit natuurlijk maar een begin: je kunt moeilijk een oplossing verzinnen die in 1x 100% van de markt verandert. Verandering is het best haalbaar, als je dat in kleine stapjes doet, met tussentijdse doelen die je steeds een beetje opschuift.

Overigens, om de vergelijking van de energie nog iets verder te trekken: ik snap het argument in het artikel niet helemaal dat het moeilijk is om een rafinadeur te vinden die deze kleine hoeveelheden goud los wil raffineren. Dat lijkt mij namelijk geheel niet nodig: we hebben ook geen gescheiden 'groen' en 'grijs' stroomnet, maar als ik als consument maar garandeer dat er een bepaalde hoeveelheid groene stroom dat net (de rafinaderij) in gaat, komt die er ook weer uit en is mijn doel bereikt. Of dat nou fysiek in mijn stopcontact (/telefoon) terecht komt, is irrelevant.

[Quilt]

Klopt, als je ze als dusdanig kan vermarkten. Ik vrees echter dat dit bij goud niet het geval is. Reguleren -cfr. Kimberley - kan ook, maar ik vrees opnieuw dat dit hier niet lukt.

[Paul C]

Dat lijkt mij namelijk geheel niet nodig: we hebben ook geen gescheiden 'groen' en 'grijs' stroomnet, maar als ik als consument maar garandeer dat er een bepaalde hoeveelheid groene stroom dat net (de rafinaderij) in gaat, komt die er ook weer uit en is mijn doel bereikt.

Dat is juist waarom je met 8% (waar dat getal ook vandaan mag komen) een veel grotere impact kunt hebben. Misschien is die 8% wel een significant aandeel van de klanten van een specifieke handelaar of raffinaderij. Deze tussenpersoon vindt het hopelijk veel makkelijker om gewoon 100% conflictvrij goud te gaan verwerken ook al geeft misschien de helft van z'n klanten er niets om.

Kijk bijvoorbeeld naar de biologische producten in de supermarkt. Ik was vanmiddag op zoek naar een pot honing en het maakt mij helemaal niet uit of die nu biologisch is of niet, maar ik kom 'm uiteindelijk alleen vinden in het bio-vak, dus toen heb ik maar gewoon biologische honing gekocht. Ik proef daar vast en zeker helemaal niets van, maar het aandeel biologische producten is wel groter doordat er een paar mensen hard roepen om biologische producten.

[WhiteDog]

Bestaat er eigenlijk niet-biologische honing?

Sommige producten zijn dan ook zonder enige inspanning "compatibel" te maken met allerlei labels zoals bio, halal, ...

Natuurlijk plak je dat label er dan op, met wat geluk gaan consumenten er nog meer voor betalen ook

[Hoofd.]

Merk trouwens op dat
(1) de electronicasector in de eerst plaats al geen smetteloze reputatie heeft wat arbeidsomstandigheden betreft.
(2) er andere grondstoffen in de electronica zitten (Coltan) waar de link tussen miserie/industrie een heel stuk directer is.
(3) het in de NGO-wereld moeilijk is om iemand tegen te komen die liberale economische principes durft te onderkennen.

Jouw movitvatie om niet naar het probleem te hoeven kijken is op te merken dat anderen het ook niet doen. Tsja, zo komen we er wel. Verder leid je de aandacht af door op de man spelen en alle NGO's zwart te maken. Deze reactie zoekt naar manieren om goed te praten om niks te hoeven doen.

[Reactie gewijzigd door Hoofd. op 23 juli 2024 08:23]

[FreezeXJ]

Nee, deze reactie bekijkt het probleem pragmatisch, wat de genoemde NGO doet is schreeuwen over een splintertje, terwijl er hele balken in ogen zitten. Het is veel effectiever om eerst de electronica-industrie zelf op te schonen dan om eerst achter hun leveranciers aan te gaan, want daar hebben ze minder invloed op.

[Grrrrrene]

Mjah, en dan stoor ik me eigenlijk ook nog wel een beetje aan de grafiek die Samsung neerzet als de boeman met een hogere hoeveelheid goud dan de rest. Begrijp ik het nu goed dat ze puur aantal verkochte telefoons * 30g goud hebben gedaan? Wie zegt dat Samsung in haar telefoons net zoveel goud gebruikt als andere fabrikanten? Het artikel merkt daarnaast al terecht op dat die grafiek geen inzicht geeft in hoeveel "fout goud" erin zit.

Maar goed, ik begrijp ook nooit zo goed waarom er niet meer moeite gedaan wordt om die landen aan te pakken die kinderarbeid mogelijk maken of beter gezegd: positief stimuleren. In het midden oosten hebben we er als westerse wereld doorgaans geen probleem mee om een fout regime om te werpen, maar in de derdewereldlanden valt weinig te halen, dus dat laten we maar begaan?

[Rabelais]

In het midden oosten hebben we er als westerse wereld doorgaans geen probleem mee om een fout regime om te werpen, maar in de derdewereldlanden valt weinig te halen, dus dat laten we maar begaan?

In Saudi-Arabië valt genoeg te halen en mogen we gerust van een fout regime spreken, maar ik snap jouw punt.

[Grrrrrene]

Edit: blijkbaar verkeerd gelezen

[Reactie gewijzigd door Grrrrrene op 23 juli 2024 08:23]

[Rabelais]

Waar zeg ik dat ik het niet snap...?

[Grrrrrene]

LOL, ik zou zweren dat er stond "ik snap je punt niet"

Ik ga vanavond vroeger naar bed, beloofd. Dit is niet goed

[carbidsjitter]

Achter dat 'splintertje' kan wel weer veel ellende zitten....

[Quilt]

Net niet.
Ik denk dat dit een ineffectieve manier van actievoeren is. Enige resultaat is eindgebruikers zwart maken, om zelf de higher moral ground te bezetten.
Soms zijn er ook gevallen waar je niets kan doen (ik vind kinderarbeid verkeerd - obviously), jammer genoeg.

Jij noemt het zwartmaken. Ik stel de motivatie van nutteloze acties in vraag. De wereld is niet zwart/wit en niet alles wat NGO's doen is daarom goed.

[Verwijderd]

Ja, dit noemen ze "emotional blackmail". Helaas niet erg effectief gezien meest gestemde categorie in de pol "ik wil niet meer betalen voor goud gewonnen zonder kinderarbeid". Zonder kinderarbeid zijn de mensen in die gebieden nog slechter af, uiteraard hebben ze er geen westerse arbeidswetgeving waar ik het idee van heb dat veel mensen als maatstaaf gebruiken.

Je lost kinderarbeid, als je dat een probleem vind, niet op deze manier op. Dat los je op door of de apparatuur niet aan te schaffen en inderdaad de moral highground te pakken of door simpelweg te doneren aan of actie te voeren met organisaties die de omstandigheden van mensen in die gebieden willen verbeteren. Niets doen en mensen een schuldgevoel aanpraten zal nooit tot resultaten leiden.

[Rabelais]

Precies.
Bovendien haalt Quilt liberaal en neoliberaal (lees: laissez-faire) door elkaar.
Het was nota bene de liberaal Van Houten die kinderarbeid in Nederland wettelijk verbood.

[BitJager]

Wat altijd leuk is. Is dat je eens de jaarrekening van zo een NGO inkijkt. Toch altijd bizar dat die NGO's zo een verschrikkelijk hoge werkingskosten hebben... .

[Quilt]

Tjah.
Het eerste doel van elke organisatie is om de organisatie in stand te houden.
Pas daarna komen de andere doelen.

Ik vind de strijd tegen kinderarbeid nobel. Maar het zal niet op die manier gebeuren.
En ik zou zeker nooit een gift doen aan zo'n organisatie.

[BitJager]

Idd, ze roepen het hardst dat "captians of industry" teveel verdienen maar blijkbaar is een kader functie bij een NGO goud waard... ? Twee maten en twee gewichten me dunkt.

Geven doen we al, we betalen allemaal belastingen en NGO's profiteren daar voor een deel van.

[Reactie gewijzigd door BitJager op 23 juli 2024 08:23]

[Quilt]

Yep. Het is politiek natuurlijk compleet onverkoopbaar. Maar ik vind de rol van de overheid in de transmissie van donorfondsen -> goede doelen zeer betwistbaar.

Als belastingsgeld zou dienen om rechtstreeks het landsbelang/staatsbelang te dienen (vandaag veel minder een aspect bij buitenlandse hulp dan vroeger), dan begrijp ik nog dat de overheid daar een rol in speelt.

Maar als het daar los van staat, en 'enkel' humanitaire waarden dient (hoe nobel ook), dan zie ik niet in waarom het geld van de burger -> belastingen -> overheidsbegroting -> NGO moet gaan. Verschrikkelijk inefficiënt.
Waarom niet rechtstreeks burger->NGO dan. Het zou de toewijzing veel eerlijker maken (iedere burger kan eigen accenten leggen).
En de NGO's zouden 'echte' niet-gouvermentele organisaties zijn. Wat de meeste zijn heen nauw verweven met de overheid vandaag.

Je kan natuurlijk opmerken dat de mensen dan geen stortingen zouden doen.
Maar dat is in se een autoritair argument. Waarom moet de (democratische) overheid zaken betalen die haar burgers zelf niet willen betalen?

[BitJager]

We kunnen de discussie nog leuker maken en naast de NGO's ook eens in vraag stellen waarom een deel van ons belastingsgeld doorstroomt naar Godsdienst organisaties... . Denk aan Katholieke, protestantse kerk, Islam, ... .

Als atheïst ben ik daar helemaal niet gelukkig mee.

[WhiteDog]

Er gaat ook geld naar kinderen en sportclubs. Wat als ik geen kinderen wil en sport dom vind? Moet daar dan ook geen geld meer naartoe?

Jij kan er niet gelukkig mee zijn, de meerderheid is dat echter wel. Welkom in de democratie

... en er zal vast ook wel wat geld gaan naar een of ander atheïstenclubje.

[Floor]

Andere vraag, hoe zou jij het doen?
Ergens moet je beginnen. Niets doen betekend per definitie geen verbeteringen.
Om te beginnen moet je bewust wording kweken. Het aanpakken van het probleem zou moeten plaats vinden in de producerende landen waar kennelijk de regering niet goed functioneert of nog geen kinderarbeidswetten hebben.

Van mij mogen alle producten wel wat duurder wanneer dit zou betekenen dat ze volledig recyclebaar, kwalitatief hoogwaardig, onder fatsoenlijke arbeidsomstandigheden en met minimale milleu lasten zijn geproduceerd. Ik heb een hekel aan de wegwerpmaatschappij waar winkels zoals de Action voor staan, ook kleding kopen omdat het de nieuwe mode is terwijl je kast nog vol hangt met goede kleding vind ik dom.
Maar goed, daarmee zijn vele het niet mij eens.

[Verwijderd]

Geweldig, waar heb je die wijsheid opgedaan? > +3

[Verwijderd]

Mooi bericht maar wat bedoel je dan precies met punt 3? Waarom zouden ze die (moeten/willen) ontkennen?

[FreezeXJ]

Breaking News! HEMA-klanten doen bijna niets om kinderarbeid te voorkomen! En nog erger: ze weten er helemaal niets van!

Waarom laten we dit soort problemen aan bedrijven over, die er beperkte invloed op hebben (wat denk je dat zo'n mijnbouwer zegt als je hem vraagt naar kinderarbeid?), zonder dat je ze verplicht om alles na te lopen? Juist omdat de afnemer van goud vaak weinig contact heeft met de mijnbouwer (er zit een ruilbeurs tussen) is de mogelijkheid tot controleren beperkt. Je kunt zelf ook niet nalopen hoeveel groene stroom er uit je stopcontact komt, je hebt maar te vertrouwen op je leverancier.

Dit lijkt me typisch een taak voor regeringen, en die zijn gewoonlijk al tegen kinderarbeid, misbruik en eigenlijk alles wat wij stout vinden. Of ze er energie in willen steken, is een tweede.

[AMS76]

Daarom zijn er dus initiatieven zoals het 'Conflict-Free Smelter Program' dat afnemers de keuze geeft tussen goud uit conflictgebieden, en goud dat daar beslist niet vandaan komt. Als er vanuit de afnemers (in dit geval de electronicafabrikanten) meer vraag komt naar gegarandeerd kinderarbeidvrij goud, kunnen de 'smelters' (de tussenhandelaren die goud rechtstreeks bij de mijnen kopen, en dus een goed zicht hebben op de werkomstandigheden aldaar) een vergelijkbaar product aanbieden.

[Verwijderd]

Daarom zijn er dus initiatieven zoals het 'Conflict-Free Smelter Program' dat afnemers de keuze geeft tussen goud uit conflictgebieden, en goud dat daar beslist niet vandaan komt.

De keuze is tussen goud waarvan deze stichting zegt dat het schoon is, goud waarvan de herkomst onduidelijk is en goud waarvan de leverancier zegt dat het niet besmet is. Als je geen goud van deze stichting afneemt ben je nog geen kinderarbeidsgever.

En zoals gezegd, de electronicamakers gebruiken slechts een heel klein deel. Als de juweliers nou zoiets op het raam souden plakken zou er veel meer duiding vanuit gaan.

[AMS76]

Als je geen goud van deze stichting afneemt ben je nog geen kinderarbeidsgever.

Nee, maar de kans is wel een stuk kleiner.

En zoals gezegd, de electronicamakers gebruiken slechts een heel klein deel. Als de juweliers nou zoiets op het raam souden plakken zou er veel meer duiding vanuit gaan.

Dat ben ik met je eens. Of beter nog, een sticker als er wél een kans is dat het goud afkomstig van kinderarbeid is, en geen sticker als het dat zeker weten niet is...

[bbob]

Een taak voor regeringen, hahahahahahahahaha
Zeg dat eens in Afrika tegen een regering, je weet wel corruptie, zelfverrijking en ga zo maar door. Het gaat om geld, goud en dan zijn waardes vaak ver te zoeken.

Als je wil beginnen kan Nederland stoppen met het geven van ontwikkelingshulp aan landen waar kinderarbeid is, maar oeps daar zijn die kinderen en burgers dan weer de dupe van. Ja de overheid moet het maar doen.

Uiteindelijk ben ik net zo schuldig als jij en 99% van de tweakers hier. We kopen zonder na te denken, bedrijven boeit het ook weinig tenzij ze negatieve aandacht krijgen. Bij een poll lees je dan ja ik wil best meer betalen. In de praktijk werkt het net zo met vlees, we willen allemaal bio maar in de supermarkt kopen we gewoon de kiloknaller voor 30% minder.

Goud is maar 1 voorbeeld van kinderarbeid. Kleding is een nog grotere markt met nog meer kinderen. Tja als je voor je kind kleding koopt kijk dan eens naar het kinderen voor kinderen label, gemaakt door kinderen voor kinderen, zo weet je tenminste zeker dat het lekker goedkoop is

[Dennisdn]

Ik kan mij haast niet voorstellen dat er noemenswaardige hoeveelheden door kinderhanden gaan. Voor mijn werk moet ik zeer regelmatig op goudmijnen in zuid Amerika zijn en alle goudconsessies worden gedomineerd door voornamelijk hele grote Amerikaanse en Canadese spelers. Met het aller grootste materieel ter wereld om uiteindelijk maar fracties goudpoeder uit een gebied te krijgen. Waarbij de goudprijs nu zelfs zo laag is dat alles stil staat omdat het niet rendabel is nu nog goud te winnen. Zelfs met vele duizenden kinderhanden zet dat toch geen zoden aan de dijk?

[Reactie gewijzigd door Dennisdn op 23 juli 2024 08:23]

[evilution]

Jup, die machines staan stil, want niet rendabel. Met kinderhandjes heb je dat probleem niet zo.

[modelmark]

kinderen zijn minder rendabel dan machines. Daarom zijn machines uitgevonden, omdat ze enorm veel werk efficiënt kunnen verzetten. Met kinderen mijnen is belachelijk duur, als het uberhaupt al kan. Welk kind kan er met zware apparatuur overweg of goede planning maken?

[atacama]

Toevallig het programma 'Peter R. over de grens: Burkina Faso' bekeken. Dit gaat precies over kinderarbeid in goudmijnen. Al gaat dit inderdaad niet over de grote mijnen met grote machines. Daar voegt een kind inderdaad weinig toe.

Ik heb, uiteraard, geen idee hoeveel % uit de grote mijnen komen en hoeveel % uit de kleine lokale plekjes. Maar voor mij persoonlijk geld altijd dat ik het liefste geen spullen heb waar kinderhanden aan hebben gewerken (en ik ben bewust dat ik daar waarschijnlijk niet naar leef). Heb tijdens mijn vakanties wel eens wat gezien wat mij niet heel blij maakte voor de kinderen in die situatie.

Overigens vind ik het wel een lastig probleem. Kinderen horen niet te werken maar als je ze abrupt uit een dergelijke situatie trekt en de boel sluit betekend dat wel dat ze daarna geen eten meer hebben. En waarschijnlijk ook hun familie niet meer, iets wat natuurlijk een even slecht alternatief is als kinderarbeit zelf. 1 simpele oplossing bestaat dus niet.

[Dennisdn]

Ik heb het programma destijds ook gezien. En inderdaad was en is dat vreselijk, maar ik denk wel dat dat meteen de grote uitwassen zijn die in zo'n programma terecht komen, maargoed, al is het er 1 dan nog is het teveel. Maar je stipt wel gelijk een pijnpunt aan. Ondernemers vertellen mij altijd hoe MVO ze wel niet zijn, en geen zaken doen met kinderhandjes is altijd het speerpunt. Mijn reactie is dan ook altijd: "oh dus je laat ze gewoon verhongeren?" Die gezichten dan: onbetaalbaar.... Pas dan gaan ze er over denken dat het een meersporen beleid moet zijn.

[Reactie gewijzigd door Dennisdn op 23 juli 2024 08:23]

[wildhagen]

Mij lijkt het een goede zaak als de overheid, of wellicht zelfs EU-breed, de verkoop van produkten die (deels) uit kinderarbeid verkregen/geproduceerd zijn zou verbieden, evenals de import ervan.

Volgens mij is dat de enige manier om deze vorm van uitbuiting tegen te gaan. Kinderarbeid is echt iets waar we vanaf moeten imho. Kinderen horen op school te zitten, niet te werken (wat ook vaak nog eens levensgevaarlijk is).

[The Zep Man]

Mij lijkt het een goede zaak als de overheid, of wellicht zelfs EU-breed, de verkoop van produkten die (deels) uit kinderarbeid verkregen/geproduceerd zijn zou verbieden, evenals de import ervan.

Volgens mij is dat de enige manier om deze vorm van uitbuiting tegen te gaan.

En hoe controleer je dat? Je kan heel slecht een keurmerk aan (omgesmolten) goud toevoegen.

Kijk naar de bron van het probleem. Dat is niet de consument. Dat is niet de fabrikant. Dat is niet de EU als controlerend orgaan. De oorzaak is één of andere bananenrepubliek waar kinderarbeid is toegestaan. Een kind dat geen goud meer hoeft op te graven wordt wel ergens anders voor ingezet.

Verandering komt van binnenuit. Leg externe politieke druk op om vanuit de regering veranderingen door te voeren.

Kinderen horen op school te zitten, niet te werken (wat ook vaak nog eens levensgevaarlijk is).

Dat is een extremistische houding waar niemand wat aan heeft. Er zijn zat kinderen met (vrijwillig) een bijbaantje naast school om wat extra zakgeld over te houden, en dat baantje is heus niet levensgevaarlijk.

Het belangrijke hier is context. In de betreffende bananenrepubliek(en) is verplicht naar school iets dat zij niet kennen (als naar school gaan al mogelijk is). Ook dat kan je met externe politieke druk en wat hulp (lesmateriaal, docenten, etc.) veranderen. Dat is wel een langetermijnplan, omdat je naast wetgeving ook een cultuur moet veranderen. In Nederland is het bijvoorbeeld ongehoord dat een kind totaal niet naar school toe gaat. Dat is niet alleen wettelijk zo, cultureel 'weet' iedereen dat het zo hoort. Zowel de regel als het besef ervan zijn nodig om de intellectuele motor voor iedereen draaiende te houden.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 23 juli 2024 08:23]

[PKN]

Inderdaad. Het is heel westers om specifiek naar kinderarbeid te wijzen. In Azie helpen de kinderen de ouders heel vaak met het werk. Dat is daar sociaal geaccepteerd en veelal gewoon een feit, en bovenal, een benodigdheid om rond te komen. De ouders van die kinderen werken vaak in dezelfde fabriek, of op het land, of vul de situatie maar in. Als je arm bent en ieder beetje geld helpt om de extra monden in het gezin te voeden dan is dat gewoon de realiteit. Bovendien, volgens mij was het een paar generaties terug in Nederland niet veel anders met grote Nederlandse gezinnen en lage inkomens. Dan moest je wellicht als kind ook in de boomgaard de kratten vullen.

Om het probleem op te lossen moet het salaris van de ouders gewoon omhoog.

[kimborntobewild]

M[...]ij lijkt het een goede zaak als de overheid, of wellicht zelfs EU-breed, de verkoop van produkten die (deels) uit kinderarbeid verkregen/geproduceerd zijn zou verbieden, evenals de import ervan.

Volgens mij is dat de enige manier om deze vorm van uitbuiting tegen te gaan.
En hoe controleer je dat?[/quote]
Moeilijke controle is nimmer een goede reden om een wet NIET in te voeren.
Als de EU vind dat producten kinderarbeid vrij moeten zijn (wat nog maar geheel de vraag is of de gemiddelde kiezer dat wil), dan moet je 't verbieden. Zo simpel is het. Zonder verbod kan je ook niet optreden tegen overtreders van dat verbod!

Je kan heel slecht een keurmerk aan (omgesmolten) goud toevoegen.

Simpel toch? Zolang zo'n keurmerk niet geregeld kan worden, dan geen goud gebruiken. Oh wacht, je vind het kunnen kopen van een mobieltje of gouden ring belangrijker dan de werk- en leefomstandigheden van de arbeiders? Tja... als de gemiddelde consument zo denkt, dan verandert/verbetert er natuurlijk nooit iets.

Dat is een extremistische houding waar niemand wat aan heeft. Er zijn zat kinderen met (vrijwillig) een bijbaantje naast school om wat extra zakgeld over te houden, en dat baantje is heus niet levensgevaarlijk.

Wat vakken vullen is heel wat anders dan in beroerde omstandigheden in een mijn moeten werken om te kunnen leven.
Je moet juist wel een wat extremere houding aan gaan houden (t.o.v. van wat huidig gangbaar is), anders zal het gigantische verschil tussen arm en rijk nooit ophouden.
Studie heeft trouwens aangetoond dat bijbaantjes slecht voor de studie zijn. En in feite daarmee inderdaad ook slecht voor het leven, en dus inderdaad 'levensgevaarlijk'.

[Reactie gewijzigd door kimborntobewild op 23 juli 2024 08:23]

[rik86]

Helemaal met je eens, maar uiteindelijk wint in dit soort discussies de portemonnee.

gegeneraliseerd: We roepen allemaal heel hard dat we bijv. dit niet vinden kunnen, maar er echt actie op ondernemen doet bijna niemand.

[stresstak]

gegeneraliseerd: We roepen allemaal heel hard dat we bijv. dit niet vinden kunnen, maar er echt actie op ondernemen doet bijna niemand.

Ik roep het niet eens. Maar zeggen dat ik er niet over nadenk of dat het me niet echt boeit mag natuurlijk niet.

Ik heb geen oplossing. Het is te makkelijk om te zeggen dat kinderen niet moeten werken.
Idealiter zouden ze naar school moeten, maar gaat dat dan ook gebeuren als ze niet meer de mijn in mogen of hazelnootjes plukken voor Nutella ?

[Verwijderd]

En dan gaat iedereen z'n spullen direct bij DealExtreme e.d. bestellen.

[kimborntobewild]

Als je gewoon goede regels hebt waar je leverancier aan moet voldoen, dan dus niet (als de werkomstandigheden beroerd zijn bij de toeleveranciers van die andere leveranciers zoals DX).
De basis is dat er enerzijds wetten en regels tegen kinderarbeid zijn en anderzijds vooral dat je dan natuurlijk ook moet controleren en handhaven.

[Beelzebassie]

Ach, laat de consument er maar weer voor opdraaien; er is natuurlijk niemand in de rest van de keten die ook maar enige moreel besef heeft...

[pe1dnn]

Ach, laat de consument er maar weer voor opdraaien; er is natuurlijk niemand in de rest van de keten die ook maar enige moreel besef heeft...

Wel een heel eenvoudige primaire reactie, laat me eens uitrekenen waarover het gaat.

Goudprijs is € 32,42 per gram (bron)

In een telefoon zit 30 mg (volgens het artikel).

Dat is dus € 32,42 * 0,03 = € 0,97 per telefoon. Verdubbeling van de prijs gaat dus over ongeveer € 1 per telefoon.

Als dat echt kinderarbeid stopt in de mijnen dan wil ik best € 1 meer betalen. Qua bedrag voor de individuele consument gaat het dus helemaal nergens over.

Het probleem is niet die € 1 maar dat die € 1 het probleem niet stopt maar de zakken van de tussenhandel spekt en er dan nog steeds kinderen werken. Dat is een veel moeilijker probleem, niet de kosten voor de consument want dat gaat nergens over.

[Mathijs]

Daarnaast ligt het nog wat ingewikkelder, die kinderen werken in die mijnen omdat de omstandigheden in dergelijke landen voor hen en hun families erg slecht zijn.
De kinderarbeid uit proberen te bannen door hun product te boycotten zal misschien wel werken, maar wat betekent dat dan voor die kinderen en hun families?
Ze zullen niet meer in die mijnen werken, maar iets anders moeten gaan doen, aangezien ze gewoon in hun levensonderhoud moeten voorzien.
Het is voor de betrokken kinderen en hun families gewoon survival. Wil je kinderarbeid echt wegnemen, dient het basis levensonderhoud van de families gewoon opgebracht te kunnen worden met de ouders als de verdieners en dient er scholing te zijn voor de kinderen.
Als dat geregeld en betaald zou worden door de meerprijs van dergelijke electronica, zou ik zo meedoen en er meer voor over hebben. Enkel het 'slechte' goud proberen te weren uit je product vind niet de oplossing, maar op een makkelijkere manier beter proberen te zijn, zonder iets aan het daadwerkelijke probleem te doen.

[Beelzebassie]

De cynische ondertoon van mijn reactie ontging je...

[pennywiser]

Ik vond het anders een heel goede reactie.

[Gijs007]

Sluit ik me bij aan, als we 700+ euro betalen voor een high end telefoon dan mag je gewoon verwachten dat ze geen kinderarbeid toepassen.

De marge op die telefoons is groot genoeg, en als ze er wat marketing overheen gooien hebben ze het zo terug verdient met een paar extra verkochte telefoons.

Eventueel kunnen ze nog ergens anders op bezuinigen, iets minder snelle SOC, o.i.d.

[kimborntobewild]

als we 700+ euro betalen voor een high end telefoon dan mag je gewoon verwachten dat ze geen kinderarbeid toepassen.

Hoe naief kan je zijn? Sinds wanneer is een hoge prijs van een apparaat ook maar enige garantie voor een goed product, een goed geproduceerd product qua werkomstandigheden, een milieuvriendelijk geproduceerd product, etc.
Dat is 't nog nooit geweest. En da's het gevolg van véél teveel vrije marktwerking en daardoor véél te weinig kijken naar omstandigheden, rechten, veiligheid en (leef)milieu voor arbeiders. Daar waar 't gaat om democratische landen: zolang een aanzienlijk deel van de bevolking op de rechtse partijen stemt, zal dit zo blijven. Zolang men denkt 0,01 dollar meer per maand te kunnen verdienen, zal men grotendeels rechts blijven stemmen - ongeacht gevolgen voor het (leef)milieu, Rechts roept altijd dat er minder regels nodig zijn. Dan bedoelen ze niet dat komkommers recht moeten zijn, hoor. Nee, dan bedoelen ze dat ze minder milieuregels en minder regels die de arbeider beschermen, willen.

[Morress]

of die het controleerd...

[kimborntobewild]

Ach, laat de consument er maar weer voor opdraaien; er is natuurlijk niemand in de rest van de keten die ook maar enige moreel besef heeft...

Wat denk je nou; als de productiekosten hoger worden in de rest van de keten, dat je die kosten dan niet hoeft te betalen als zijnde consument?? Denk je dat echt?

[Tweddy]

Niet on topic.

[Reactie gewijzigd door Tweddy op 23 juli 2024 08:23]

[veltnet]

- Gij zult niet stelen
- Gij zult uw naaste liefhebben zoals uzelf

[watercoolertje]

De onderzoekers wijzen erop dat de elektronicasector als een van de grootste afnemers van goud veel invloed heeft op de goudmijnbouwindustrie en actie zou moeten ondernemen om kinderarbeid te voorkomen.

En daarom is het hun verantwoordelijkheid? Waarom is de verantwoordelijke niet die de mijnen exploiteert of de overheid van het land waar dat gebeurd? Of zelfs de consument, immers is die de grootste afnemer uiteindelijk

[AMS76]

Vraag = aanbod. Is er geen vraag meer naar goud verkregen door kinderarbeid, zal dit aanbod ook stoppen. De exploitant van de mijn zal dan naar andere werknemers gaan zoeken.
De regeringen uit de landen waar kinderarbeid in goudmijnen voorkomt, zijn vaak corrupt, of hebben ergere problemen dan het uitbannen van kinderarbeid.

[Beelzebassie]

Erg naïef, als je het mij vraagt...

Als de gehele goudhandel overgaat op 'schoon' goud - en daarmee de prijs van goud wordt opgedreven, dan zal de prikkel om toch goedkoop goud (door de gestegen winstmarge) in de keten te smokkelen alleen maar toenemen.

[Verwijderd]

Vraag = aanbod. Is er geen vraag meer naar goud verkregen door kinderarbeid, zal dit aanbod ook stoppen.

Dat is naief. Als er iets op de wereld is dat je altijd verkopen kan is het goud. Ik neem daarbij aan dat goud gewonnen door kinderhandjes niet kwalitatief beter is dan ander goud want als dat wel zo is heb je een punt.

[Snow_King]

Ik krijg toch niet de garantie dat mijn product eerlijk is gemaakt. Ze plakken er een mooi label op, maar that's it.

Ik kan het als eindgebruiker nooit zien noch volledig controleren. Daarom heb ik het ook opgegeven.

[watercoolertje]

Ik kan het als eindgebruiker nooit zien noch volledig controleren. Daarom heb ik het ook opgegeven.

Dat is waar, maar de fabrikant net zo min, staat tenslotte in het artikel dat het bij wijze van spreken op 1 stapel China binnen komt, er is niet te zien of dat kinderarbeid is geweest of niet. Dus dat excuses gaat net zo goed op voor fabrikanten als voor ons...

Daarnaast ben ik zelf overigens niet tegen kinderarbeid in sommige gevallen, onder dwang uiteraard wel, maar als je als kind zo kan (naja moet) zorgen dat jij en je familie te eten hebben, moet dat zeker niet tegen gewerkt worden!

[kimborntobewild]

[...]
En daarom is het hun verantwoordelijkheid? Waarom is de verantwoordelijke niet die de mijnen exploiteert of de overheid van het land waar dat gebeurd? Of zelfs de consument, immers is die de grootste afnemer uiteindelijk

Er zit geen stickers op de mobieltjes zoals 'gemaakt met kinderarbeid' of 'kinderarbeid vrij'. Hoe moet de consument dat in de winkel weten? Denk je dat 't wat wordt als de consument eerst uitgebreid studie moet verrichten op dat punt? Wat trouwens niet helpt, want natuurlijk kan je als normale consument helemaal niet zelf onderzoeken waar de materialen vandaan komen. Het is ook de consument zelf die zo rechts heeft gestemd dat er geen regels inzake bescherming van kinderen zijn. (Rechts = veiligheid en (leef)milieu boeit niet; het gaat om harde pegels en hard werken zonder rechten voor de arbeider. En dat zal in europa nog veel erger worden als TTIP er eenmaal door is.) Dus vergeet 't maar als je 't aan de end-user moet overlaten.

De overheden (tenminste de democratische) zijn toch grotendeels een afspiegeling van diezelfde consument, dus daar hoef je 't ook niet direct van te verwachten (regels en controle). En daar waar de kiezer geen keuze heeft, zit doorgaans ook niet iemand in 't zadel die 't goed voor heeft met de rechten van de arbeiders.

Dus ja, dan heeft het verantwoordelijkheidsgevoel van de electronicasector zeker een hele grote rol. Er stond gisteren net nog een bericht in de krant dat 'Wallstreet' de wereld regeert. Dus niet de normale consument. De normale consument heeft er veel teveel vertrouwen in dat de financiële sector voldoende goede normen en waarden heeft. Dat hebben ze niet. En toch rechts blijven stemmen, waardoor je die sector (+de bijbehorende minachting voor de arbeiders) daarmee in het zadel houdt.

[Blokker_1999]

De poll onder het artikel is imho bedriegelijk: ik zou namelijk eerst willen weten wat de echte meerkost is. Ik ben bereid meer te betalen, maar niet zozeer om daar bovenop ook nog eens de winstmarge van de fabrikant van het toestel te verhogen.

[torp]

Voor 15 euro kinderarbeid voorkomen? Dat heb ik er graag voor over. En als de fabrikant daar iets aan overhoudt, tja dat moet dan maar.

[MSalters]

Waarom denk je dat 15 euro een redelijk bedrag is? Pe1dnn rekende uit dat je op ongeveer een euro bruto uitkwam voor goud; met de standaard marges van mijnbouw tot eindklant is dat 4 euro netto. En goud is maar 1 van de 60 verschillende elementen die gebruikt worden in een moderne smartphone. Kinderarbeid in een zilvermijn is niet minder erg.

[torp]

Ik noemde 15 euro omdat dat in de enquete werd genoemd.

[stresstak]

Dan is het een kwestie van verreken in het totaalplaatje. De honderden euro's die jullie uitgeven aan telefoons moet reeds voldoende opleveren om de lasten te compenseren. Punt is vooral dat de kinderen gewoon de dupe blijven.

Het wordt niet opgelost voorlopig.

[kimborntobewild]

60 elementen

Precies. Dus die 4 euro moet je wellicht keer 60 doen, omdat bij die andere stoffen natuurlijk ook kinderarbeid is gebruikt. Maar ik denk eerder aan een paar duizend euro, want goud is dus maar een heel klein deel van de gebruikte stoffen.
Stel dat er 3 aardes nodig zijn als iedereen zo zou leven zoals in Nederland. Ik denk dat dat een goede maatstaf is voor prijzen van een eindproduct: dat je mobieltje dus 3x zo duur wordt als we de aardse bronnen eerlijk verdelen. Da's dan alleen nog maar eerlijke verdeling van die grondstoffen; daarmee is er zeker nog niet iets gedaan aan het milieu. Ga je ook eindelijk rekening houden met 't milieu, dan denk ik dat je de totale kosten van een eindproduct nog weer eens makkelijk met 3 mag vermenigvuldigen. Dus zeg maar dat je mobieltje uiteindelijk dan zo'n 10x zo duur wordt. Pas dan kan je spreken van eerlijkheid en milieuvriendelijkheid bij de electronica die je hier in de winkel koopt.

[pe1dnn]

Zie mijn eerdere reactie hierboven, verdubbel je de huidige goudprijs dan is dat € 1 per telefoon meer.

[Verwijderd]

De fairphone 2 kost 525 euro met specs van 2014
http://shop.fairphone.com/fairphone2.html

[Reactie gewijzigd door Verwijderd op 23 juli 2024 08:23]

[The Zep Man]

Naast de hele discussie over wie er nou verantwoordelijk is/er wat aan zou moeten doen: het wordt altijd zwart/wit gebracht. Of de consument betaalt meer, of er worden arme kindertjes ingezet om het product te fabriceren. Zo ook in de poll: hoeveel ben jij bereid meer te betalen?

Waarom wordt er geen middenweg besproken/als optie aangeboden? Laat bijvoorbeeld de fabrikant wat van de winstmarge afsnoepen en de consument iets meer betalen om zo de hogere kosten op te vangen. Of overweeg het alternatief dat de fabrikant voor iets minder winst gaat maar iets meer 'fair' is.

En natuurlijk is alleen ergens geld tegenaan gooien geen oplossing, alleen maar een workaround. Je krijgt dan budgetmerken die goedkoop verkregen goud gebruiken en dure merken waarbij hun klanten zich goed kunnen voelen omdat zij hun geweten afkopen. Leuk, maar het lost niets op.

Het lijken wel Amerikaanse praktijken hier: alles wordt kapotgepolariseerd 'for teh childhran' en niemand kijkt meer naar het grotere plaatje.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 23 juli 2024 08:23]

[AMS76]

Dat ben ik met je eens. De winstmarges van (zeker de grotere) producenten zijn vaak astronomisch als je het vergelijkt met de productiekosten (mede dankzij de kinderarbeid, niet alleen in de goudmijnen overigens).

[The Zep Man]

Dat ben ik met je eens. De winstmarges van (zeker de grotere) producenten zijn vaak astronomisch als je het vergelijkt met de productiekosten (mede dankzij de kinderarbeid, niet alleen in de goudmijnen overigens).

Voor de duidelijkheid: ik stel nergens dat fabrikanten dit probleem moeten oplossen omdat zij grote winstmarges hebben. Ik geef het alleen aan als voorbeeld en probeer aan te geven dat naar de gehele keten gekeken moet worden.

Als betrokken partijen kinderarbeid zien als een probleem, zet dan emoties opzij en kijk naar wat de mogelijke oplossingen zijn zonder meteen met geld te schuiven. Behandel het als een zakelijk probleem dat opgelost moet worden en ga niet meteen met een kanon op een mug schieten.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 23 juli 2024 08:23]

[stresstak]

Waarom wordt er geen middenweg besproken/als optie aangeboden? Laat bijvoorbeeld de fabrikant wat van de winstmarge afsnoepen en de consument iets meer betalen om zo de hogere kosten op te vangen.

Hogere kosten waarvan eigenlijk.? Nemen we de kindjes het werk af en laten we iets minder goedkope volwassenen het goud delven.? Of blijven de kinderen gewoon aan het werk en worden ze ietsjes minder slecht betaald. ?

Ik denk dat de kinderen gewoon aan het werk blijven.
Er zal een zelfde aantal groteren moeten worden ingezet die niet meer naar boven halen dan de kinderen maar wel duurder zijn.

[Xthemes.us]

Ik heb geklikt op "Ik zou daar geen extra geld voor over hebben" wat nu ook de populairste lijkt te zijn met 28.9%. Niet zozeer omdat ik niet bereid ben meer te betalen om een kind uit de mijnen te houden maar simpelweg omdat ik het totaal niet vertrouw waar dat geld terecht komt.
Ik weet zeker dat als ik €15 meer zou betalen dat dan €10 naar tussenpersonen gaat die schandadig veel verdienen en €5 vervolgens moet worden opgedeel in de organisatie die moet het regelen waardoor er uiteindelijk misschien net een euro terechtkomt waar het terecht moet komen.

[veltnet]

dus je gaat ook stoppen met het betalen van belastingen? Daarvoor gelden gedeeltelijk dezelfde argumenten...

[Xthemes.us]

Helaas ben je wettelijk verplicht belastingen te betalen. (en ook dat geld gaat richting goede doelen)

Als ik een goed doel steun dan is het er wel ééntje die enige openheid bied en inzage in hun cijfers zoals bijvoorbeeld de Bill & Melinda Gates Foundation doet. Of iets minder in het goede doelen hoekje de Mozilla Foundation. Ik heb er wel eens over nagedacht wat ik met het geld aanmoet mocht ik de loterij winnen. Als je miljoenen gaat weggeven is het erg moeilijk om daar een echt goed doel voor te vinden dus ik begrijp de 'Gates' ook wel. Iriteer me trouwens ook mateloos aan de goede doelen die eens in de zoveel maand een prachtige geprint boekje met glossy fotopapier rondsturen met wat voor goeds er wel niet is gedaan. Kosten zijn ongetwijfeld €5+ per boekje, laat dat lekker naar de doelen zelf gaan.

[Reactie gewijzigd door Xthemes.us op 23 juli 2024 08:23]

[geitemans]

Het is jammer dat jouw reden voor het klikken op die optie er niet bij staat. Ik schrok erg van de (voorlopigheid) poll uitslag, omdat jouw keuze het populairst is, maar als je zo redeneert kan ik er wel inkomen....

[Verwijderd]

Het probleem is dat en de kinderen uitgebuit worden en de goud winnen in die regio alles behalve milieu vriendelijk is.
Als de landen eens alle opgepotte goud op de markt zette is het hele probleem opgelost.
Goud is sowieso geen onderpand meer voor het uitgeven geld. Dat is in het verleden los gelaten.

Dan zal de goudprijs zakken en de prijs van de producten ook.
Aan de landen dan een gedeelte van de opbrengst goed besteden, specifiek aan scholing van deze kinderen zodat ze betere toekomst kunnen hebben.

De enige die hier op tegen zullen zijn, zijn degene niet speculeren op de waarde van goud.

[Reactie gewijzigd door Verwijderd op 23 juli 2024 08:23]

[Simyager]

Als iedereen goud op de markt 'dumpt' dan zakt de prijs inderdaad wel, maar vergis je niet er zijn heel veel mensen die goud als onderpand gebruiken, omdat hun landelijke valuta zeer instabiel is. De prijs van goud is dan het enige waar ze met vertrouwen kunnen investeren .

Dat zijn er wel miljoenen mensen zo niet meer. Er zijn zelfs nog plaatsen waar de huur gebaseerd is op de waarde van goud .

Het mooie aan goud is dat het ook in feite een soort internationale valuta is. Praktisch overal geldig.

[Reactie gewijzigd door Simyager op 23 juli 2024 08:23]

[MSalters]

Goud is geen 100% onderpand meer. Dat wil niet zeggen dat het nu 0% onderpand is. Centrale banken hebben nog steeds duizenden kilo's goud.

Dat heeft ook een functie. Het stabiliseert wisselkoersen. Om de Euro/dollarkoers te steunen kan de DNB goud voor dollars verkopen. Er is breed vertrouwen dat zelfs in een crisis, [i]juist/] in een crisis er mensen zijn die dollars voor goud willen ruilen. Dan eb je ook meteen een reden waarom de goudvoorraad beperkt is. De DNB houdt ook gewoon direct dollars in reserve, en andere valuta.