De recycling van accu's draait natuurlijk niet alleen om het economische of milieutechnische aspect. Het gaat om veel meer dan de restwaarde van de metalen in accu's die kunnen worden hergebruikt, want geopolitiek speelt in dit verhaal een steeds grotere rol.
Geopolitiek
De EU is voor de levering van veel kritieke grondstoffen voor accuproductie afhankelijk van een handvol landen, met China als voornaamste leverancier van verwerkte zeldzame aardmetalen. Dit maakt de landen en bedrijven kwetsbaar voor leveringsonderbrekingen, veroorzaakt door politieke onrust of handelsconflicten. Door het bevorderen van accurecycling wordt de afhankelijkheid van geïmporteerde grondstoffen verminderd.
:strip_exif()/i/2006228692.jpeg?f=imagenormal)
Momenteel heeft China een groot deel van de accuketen in handen, met het opkopen van mijnen in verschillende landen, het raffineren van grondstoffen en het uitbreiden van de distributieketen. Het land is zich al in een vroeg stadium bewust geworden van de groeiende behoefte aan accu's en is wereldwijd de belangrijkste speler, zowel voor de levering van cruciale grondstoffen als de productie van accucellen en het ontwikkelen van nieuwe en verbeterde chemische samenstellingen. Een voorbeeld daarvan is de ontwikkeling van natriumaccu's als alternatief voor lithium, waar het Chinese CATL al vrij ver mee is. De steeds groter wordende handelsbeperkingen vormen echter een groot risico. Als antwoord op exportbeperkingen die opgelegd werden door de VS, heeft China ook exportbeperkingen ingesteld, maar dan van grondstoffen waarin China een grote speler is en die essentieel zijn voor de energietransitie, zoals gallium en germanium, maar recent ook grafiet, een belangrijke grondstof voor de anodes van accu's. Die handelsbeperkingen zouden verder uit de hand kunnen lopen als de EU in de toekomst besluit om importrestricties op te leggen voor Chinese elektrische auto's. Recycling is daarom dus ook een geopolitiek verhaal.
Wetgeving
Steeds meer fabrikanten maken gebruik van gerecyclede materialen, zoals gerecycled kobalt in de nieuwe iPhones van Apple, maar tot nu toe is dat nog een vrijblijvende keuze. In de Europese batterijwet is de recycling van batterijen en accu's verplicht gesteld. Ook moeten nieuwe cellen uit steeds meer gerecycled materiaal bestaan. In eerste instantie gaat het om 30 procent, maar in 2050 en 2070 moet dat respectievelijk 40 en 55 procent worden; dat gaat dus om enorme volumes.
De EU heeft specifieke wetgeving ontwikkeld om de recycling van accu's te bevorderen. De Batterijrichtlijn (2006/66/EC) dateert al uit 2006 en had als doel het milieu te beschermen door te voorkomen dat accu's en niet-oplaadbare batterijen zonder enige vorm van recycling als afval eindigen. Een voorstel voor een nieuwe Batterijenverordening, die momenteel in behandeling is, streeft naar de invoering van striktere regels voor recycling, een verbod op het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen, en de verplichting voor producenten om de recyclebaarheid van accu's al tijdens het ontwerp te maximaliseren.
Dat laatste is namelijk best een probleem, vertelt Shoshan Abrahami van de TU Delft. "Op dit moment staat op de cellen niet aangegeven wat voor chemie er precies gebruikt wordt. Je weet daardoor niet vooraf hoeveel kobalt of nikkel er in zit en dat kan best effect hebben op de recycling. En als het NCA- of LFP-cellen zijn, zitten er weer heel andere grondstoffen in."
Zo bevat LFP helemaal geen nikkel of kobalt, en komen NMC-cellen in verschillende gradaties, zoals 5:3:2, 6:2:2 of 8:1:1, wat telkens slaat op de verhouding van respectievelijk nikkel, mangaan en kobalt. De laatste jaren is de hoeveelheid kobalt in accucellen afgenomen, waardoor er dus ook minder terug te winnen is.
:strip_exif()/i/2006227164.jpeg?f=imagenormal)
Abrahami: "Via een röntgenscanner en microscoop kunnen we wel achterhalen wat voor chemie er gebruikt wordt, want de samenstelling en de structuur van een NMC- of LFP-kathode ziet er anders uit, maar dat is best veel werk. Het zou veel makkelijker zijn als fabrikanten dit op de accucel zetten. Dat verkleint de kans op fouten en versnelt het sorteerproces voor recycling. "Iets dergelijks kan bijvoorbeeld door een code op de cel of een label met een QR-code. De uitdaging is ook dat alle fabrikanten uiteindelijk min of meer hetzelfde concept moeten gebruiken. Standaardisatie in de industrie is dus noodzakelijk en zoiets kan onder andere tot stand komen door regelgeving vanuit de EU en betere internationale samenwerking.
De EU is van plan een digitaal paspoort in te voeren voor accu's, wat de traceerbaarheid van materialen moet verbeteren en recycling moet vergemakkelijken. Los van de nieuwe Batterijverorderning is in EU-verband ook de European Battery Alliance opgericht, die de Europese accu-industrie moet versterken en waarvan recycling een belangrijk onderdeel is. Daarnaast heeft de EU de Critical Raw Materials Act voorgesteld, die de levering van kritieke grondstoffen voor de nabije toekomst moet veiligstellen. Het doel is ook om de ontwikkeling van efficiëntie van recyclingprocessen te verbeteren en onderzoek te doen naar alternatieven voor kritieke grondstoffen. Onder andere lithium, kobalt, nikkel en mangaan worden als kritiek gezien. Los van grondstoffen voor accu's gaat het ook om onder andere neodymium voor permanente magneten en yttrium voor leds.
/i/2004698456.png?f=fpa)
/i/2004636288.png?f=fpa)