Tot een paar jaar terug had je er als pc-bouwer waarschijnlijk nog nooit bij stilgestaan, maar bij het jongste paar processorreviews waren ze opeens veelbesproken: de powerlimits. Deze instellingen bepalen hoeveel stroom je processor mag verbruiken en kunnen daardoor het complete prestatiebeeld van je cpu veranderen. In dit artikel leggen we uit hoe dat zit en illustreren we de invloed ervan met behulp van een Intel Core i9 11900K-processor met en zonder powerlimits.
Wat is de tdp?
Het verhaal van de powerlimits begint bij de thermal design power, doorgaans afgekort tot tdp. Zoals de naam al doet vermoeden, geeft deze specificatie aan voor welk vermogen de koeling van een processor moet worden ontworpen. Voor grote en kleine systeembouwers is de tdp-waarde cruciaal om de koeling in een pc af te stemmen op de verwachte hitteproductie.
Tot halverwege het vorige decennium stond de tdp grofweg gelijk aan het maximale stroomverbruik dat je in de praktijk kon verwachten. Vrijwel het volledige vermogen wordt immers omgezet in warmte. In de afgelopen jaren, in feite sinds AMD met Ryzen kwam en Intel daarop reageerde door steeds meer cores toe te voegen, is de tdp echter steeds meer uit de pas gaan lopen met het werkelijke verbruik. Dit heeft om te beginnen te maken met de manier waarop AMD en Intel de tdp's van hun processors bepalen. Dat is namelijk geen bewaakte industriestandaard, maar ligt volledig open voor interpretatie.
Een AMD-tdp
Robert Hallock, technisch marketeer bij AMD, deelde enkele jaren geleden de formule waarmee de fabrikant de tdp's voor zijn Ryzen-processors zou vaststellen:
Tdp (in watt) = (tCase in °C - tAmbient in °C)/(hsf ϴca in °C/W)
De variabelen in deze formule behoeven enige toelichting. De tCase is niet de temperatuur in de pc-behuizing, zoals je misschien zou denken, maar de 'optimale temperatuur' op het punt waar de die en de heatspreader elkaar raken. Dit is ook de temperatuur tot waaraan AMD's boostalgoritme volledig actief is; bij een hogere temperatuur dan de optimale tCase zal de hoeveelheid boost worden beperkt.
TAmbient wordt gedefinieerd als de optimale omgevingstemperatuur bij de luchtinlaat van de processorkoeler. Het verschil tussen beide temperaturen wordt vervolgens gedeeld door de thermische weerstand (ϴca) van de cpu-koeler, uitgedrukt in graden Celsius per watt. Hieronder zie je die berekening voor de Ryzen 5000-processors.
TCase
TAmbient
Hsf θca
Tdp
60,7 °C
42 °C
0,178 °C/W
105W
69,3 °C
42 °C
0,420 °C/W
65W
Dat lijkt een vreemde aanpak. Door ervan uit te gaan dat er een betere koeler wordt gebruikt, of door met de andere variabelen te spelen, kun je op iedere tdp uitkomen. Bovendien maakt het werkelijke stroomverbruik in zijn geheel geen deel uit van deze formule.
AMD meldt desgevraagd aan Tweakers dat deze formule dan ook niet wordt gebruikt om de tdp te berekenen, maar juist om te berekenen hoe goed een koeler moet presteren. "We gebruiken de tdp om de maximale thermische weerstand van de cpu-koeler te berekenen. Voor een cpu met een 105W-tdp is de formule dus θca = (tCase– tAmbient)/tdp. Een koeler moet de beoogde tCase behalen bij de vereiste omgevingstemperatuur om optimale prestaties uit de processor te kunnen halen." Dat deze formule op internet wijdverbreid is geraakt als de wijze waarop AMD zijn cpu-tdp's vaststelt, lijkt dus gebaseerd op een misverstand, dat AMD jarenlang heeft nagelaten uit de wereld te helpen.
Hoe komt AMD dan wél aan de tdp van zijn processors? Of is de tdp helemaal niet gekoppeld aan de daadwerkelijke warmteproductie in een bepaald scenario? "Ja, de tdp is een klasseaanduiding. Het echte stroomverbruik hangt af van het gebruiksscenario. Onder ideale omstandigheden, oftewel wanneer de koeling en stroomtoevoer dat toelaten, zal de processor zijn tdp of zelfs meer stroom verbruiken."
Kort samengevat is de tdp bij AMD een klasseaanduiding die je een idee geeft van wat je van het stroomverbruik en de hitteproductie mag verwachten, maar zeker niet meer dan dat. Wel wordt de tdp gebruikt om de standaard powerlimit te bepalen, waarover meer op de volgende pagina.
Praktisch alle stroom die een processor gebruikt, wordt omgezet in warmte en moet dus afgevoerd worden door de cpu-koeler.
Een Intel-tdp
Intel hanteert de volgende definitie voor de tdp:
The power consumption under the maximum theoretical load.
Die 'maximale theoretische belasting' is een workload die alle cores volledig belast, waarbij intensieve AVX-berekeningen en de turbofunctie van een processor buiten beschouwing worden gelaten. Dat laatste betekent in de praktijk dat de tdp wordt berekend aan de hand van de basiskloksnelheid.
In tegenstelling tot AMD's tdp-definitie heeft die van Intel dus wel een directe relatie met het stroomverbruik van een processor. Het gaat echter om het vermogen in een scenario dat in de praktijk nauwelijks voorkomt. Door het onderklokken bij lage belasting en het boosten bij hoge belasting werkt een moderne processor namelijk vrijwel nooit exact op zijn baseclock.
Neem bijvoorbeeld de Core i9 11900K. Deze processor heeft een baseclock van 3,5GHz, maar kan bij een allcore-belasting boosten naar 5,1GHz. Wat de chip in de praktijk verbruikt op die laatstgenoemde kloksnelheid heeft natuurlijk weinig te maken met hoeveel vermogen hij op 3,5GHz verstookt. 5,1GHz is niet alleen een stuk hoger in absolute zin, maar ligt ook aanmerkelijk noordoostelijker op de v/f-curve. Naast de extra benodigde stroom zal dus ook een hogere spanning nodig zijn.
Van tdp naar powerlimits
Behalve dat de opgegeven tdp niet altijd op zinnige wijze tot stand komt, vormt hij ook geen harde limiet voor het stroomverbruik van je processor. Hoewel de tdp weliswaar een van de zogenaamde powerlimits is, beschikken vrijwel alle moderne cpu's over verschillende powerlimits, waaronder vaak een limiet die nog een stuk hoger ligt dan de tdp.
Hoe dat exact werkt, verschilt tussen de twee fabrikanten van x86-processors, dus hieronder splitsen we de uitleg opnieuw op tussen AMD en Intel. Het concept is echter gelijk; systeembouwers kunnen in het bios aangeven dat de stroomtoevoer en koeling een hoger stroomverbruik aankunnen dan de standaard tdp. Als je zelf een pc bouwt met een los aangekocht moederbord, gaat de moederbordfabrikant er echter van uit dat je die limieten zelf primair op de gekozen koeling afstelt.
In de praktijk doet vrijwel niemand dat en blijven de moederborden dus op hun standaardinstellingen staan. Tot voor kort golden er dan praktisch geen limieten, waardoor je processor zoveel stroom mocht gebruiken als hij kon. Pas in het afgelopen jaar zien we af en toe dat budgetmoederborden niet langer standaard ongelimiteerd zijn.
Kort samengevat zochten pc-fabrikanten en zelfbouwers de vereiste vrm-kwaliteit en processorkoeling vooral uit op basis van de opgegeven tdp, terwijl processors zoveel stroom mochten gebruiken als ze willen. Dat gaat goed zolang het stroomverbruik enigszins in de buurt blijft van de tdp.
AMD-powerlimits
AMD hanteert drie soorten stroomlimieten, die hetzelfde zijn voor alle processors met een gelijke tdp. Binnen deze drie limieten doet Precision Boost 2 zijn werk. Voor de duidelijkheid: dat is AMD's standaard boostfunctie en dus geen overklokken. Twee van die limieten gaan over de stroomtoevoer vanuit de vrm's op het moederbord, de thermal design current (voor langdurige belasting) en de electrical design current (voor piekbelasting). Beide worden opgegeven in ampère. De tastbaarste limiet is echter de package power tracking, als het ware het verbruik van de complete processor in watt.
De ppt ligt steeds 35 procent hoger dan de tdp van de processor. De Ryzen 5 5600X met een tdp van 65W mag bijvoorbeeld maximaal 88W verbruiken, terwijl de Ryzen 7- en 9-modellen in de Ryzen 5000-serie een ppt van 142W hebben. In de praktijk zal een volledig belaste Ryzen-chip trouwens lang niet altijd zoveel gebruiken; diverse andere factoren kunnen het boostalgoritme al eerder een halt toeroepen.
Tdp
Ppt
Verschil tdp/ppt
Tdc
Edc
65W
88W
35%
60A
90A
105W
142W
35%
95A
140A
Een mooi praktijkvoorbeeld van het effect hiervan is het Ryzen 5-duo uit de Ryzen 3000-serie: de 3600 en 3600X. Deze modellen zijn praktisch identiek, op hun tdp na: de 3600 heeft een 65W-tdp, de 3600X heeft op papier een tdp van 95W. In onze benchmarks presteerden beide cpu's echter zo goed als identiek. In realiteit bleken ze dan ook nagenoeg hetzelfde te verbruiken: ongeveer 80W. Blijkbaar had een 3600X niet meer dan dat nodig om maximaal te presteren en aangezien 80W ook nog binnen de ppt van de 3600 viel, kon die processor in de praktijk net zo hoog boosten.
Het is overigens mogelijk om de ppt, tdc en edc handmatig verder te verhogen, maar dat is natuurlijk wel overklokken en valt buiten de scope van dit artikel. Meer daarover kun je lezen in onze overklokworkshop voor Ryzen 3000- en 5000-processors.
Intel-powerlimits
Bij Intel hebben we te maken met twee powerlimits. PL1 is gelijk aan de tdp van de processor en PL2 is de ruimte die het Turbo Boost-algoritme heeft om de kloksnelheid van de processor tijdelijk te verhogen. Bovendien is er nog een 'tau', de tijd die de hogere PL2 officieel mag worden aangehouden voordat PL1 in werking treedt.
Zoals gezegd zijn deze twee powerlimits op los verkochte moederborden de facto oneindig ingesteld. In de praktijk kan een processor hierdoor continu zijn maximale kloksnelheid vasthouden, met het bijbehorende hoge verbruik. In de onderstaande grafieken hebben we twee keer een langdurige multithreaded-workload losgelaten op de Core i9 11900K. De donkerblauwe lijn toont het gedrag zonder ingestelde limieten, de lichtblauwe lijn laat zien wat er gebeurt als we de officiële Intel-richtlijnen instellen.
Package power
Kloksnelheid
Zonder limieten verbruikt de Core i9 11900K in deze test al gauw 280W, wat nog oploopt naar 293W als de processor langer wordt belast. Warmere componenten worden immers minder efficiënt. Met de limieten ingesteld loopt de packagepower niet verder op dan 243W, om na een seconde of veertig terug te vallen tot de tdp van 125W. Dat heeft een fors effect op de kloksnelheid: unlimited blijft de processor vrijwel continu op 5,1GHz draaien, limited boost hij zelfs aan het begin niet verder dan 4,9GHz en komt de klokfrequentie na het verstrijken van de tau nog maar iets boven de 4,3GHz uit. Vanzelfsprekend zie je dat terug in de prestaties: unlimited noteren we 16.206 punten, limited nog maar 13.915 punten.
In de tabel hieronder hebben we alle waarden van de mainstreamtopmodellen (socket 1151/1200) sinds de introductie van de Skylake-architectuur op een rij gezet. Omdat Intel al die tijd vastzat op het 14nm-proces en tot aan de 11900K ook aan dezelfde architectuur, kon de chipfabrikant de prestaties alleen verhogen door de klokfrequenties te verhogen en meer cores toe te voegen. Dat maakte de cpu's steeds minder zuinig. Intel geeft dat wel toe door de tdp te laten stijgen, van 91W bij de i7 6700K tot 125W bij de recentste processors, maar PL2 steeg veel harder.
Dat blijkt duidelijk uit het berekende verschil tussen PL1 en PL2. Waar PL2 bij de i7 6700K nog maar 31 procent hoger lag dan PL1, is het tegenwoordig eerder regel dan uitzondering dat PL2 100 procent meer is dan PL1. Bovendien steeg de tau in dit tijdsbestek van acht seconden naar bijna een minuut.
Tdp / PL1
PL2
Verschil PL1/PL2
Tau
Core i7 6700K
91W
119W
31%
8 sec.
Core i7 7700K
91W
135W
48%
8 sec.
Core i7 8700K
95W
188W
98%
8 sec.
Core i9 9900K
95W
210W
121%
28 sec.
Core i9 10900K
125W
250W
100%
56 sec.
Core i9 11900K
125W
251W
101%
56 sec.
Veranderende blik op powerlimits
We schreven op de vorige pagina al dat het ontwerpen van koeling en vrm-capaciteit op de tdp goed gaat zolang die tdp enigszins in de buurt komt van het daadwerkelijke stroomverbruik. Dat werd vooral bij Intel in de voorbije jaren steeds minder het geval. Als het effectief verstookte vermogen opeens twee keer zo hoog wordt als waarmee je rekening hebt gehouden, is dat natuurlijk vragen om problemen.
Hoger stroomverbruik drijft moederbordprijzen op
Die kwamen er dan ook. Het is niet voor niets dat de vrm's van moederborden juist in de afgelopen vijf jaar onder een vergrootglas kwamen te liggen. Moederbordfabrikanten reageerden op deze aandacht voor de vrm's door steeds luxere componenten te gaan gebruiken. Een voorbeeld: de ASUS Z170 Pro Gaming had een Vcore-vrm met een totale capaciteit van 400A en spiritueel opvolger ROG Strix Z590-F Gaming beschikt over maar liefst 840A voor de Vcore. Aan de ene kant een goede ontwikkeling, aan de andere kant ook onmiskenbaar een van de redenen waarom moederborden in de afgelopen jaren zoveel duurder zijn geworden.
Budgetmoederborden beperken prestaties
Tegelijk is er ook een markt voor moederborden die niet per se de hongerigste processor moeten kunnen huisvesten. Ook op het simpelste moederbord met de H510-chipset kun je echter in theorie een Core i9 11900K met een PL2 van 251W installeren. Als je een dergelijke processor op een instapbord zwaar gaat belasten, leidt dat vanzelfsprekend tot oververhitting van de vrm. Hoewel dat dankzij moderne throttlingmechanismen niet echt gevaarlijk is, verlies je daardoor wel prestaties.
Hoe moederbordfabrikanten hun budgetmodellen standaard afstellen, is daardoor langzaam veranderd. Vroeger stonden die doorgaans ongelimiteerd ingesteld, zoals nog altijd het geval is bij luxere borden, maar nu is dat vaak conservatiever. Sommige borden houden zich continu aan de tdp, andere modellen hanteren Intels richtlijnen met PL2 en tau, en ook een zelfbedachte tussenoplossing komt weleens voor. Het gevolg is dat de processorprestaties out-of-the-box flink kunnen verschillen. Dat verschil wordt logischerwijs groter als PL1 en PL2 verder uit elkaar liggen. Bij een Core i7 11700 is het prestatieverschil tussen een gelimiteerd en een ongelimiteerd moederbord dus groter dan bij een Core i7 11700K.
Tdp / PL1
PL2
Verschil PL1/PL2
Tau
Core i5 11400
65W
154W
137%
28 sec.
Core i5 11600K
125W
251W
101%
56 sec.
Core i7 11700
65W
224W
245%
28 sec.
Core i7 11700K
125W
251W
101%
56 sec.
Core i9 11900K
125W
251W
101%
56 sec.
Intels richtlijnen voor de powerlimits van diverse elfdegeneratie-Core-processors
Hoe moeten reviewers testen?
Daarmee kan de vuistregel 'een duurder moederbord heeft amper invloed op de processorprestaties' de deur uit. Ook reviewers als Tweakers komen door deze nieuwe realiteit voor een lastigere keuze te staan.
Testen met de powerlimits op ongelimiteerd was lange tijd de voor de hand liggende optie; de prestaties kwamen dan immers overeen met wat iedere zelfbouwer ook zou halen. Daarnaast voelt het bewust limiteren van de prestaties tegennatuurlijk aan voor veel tweakers, die een hoger energiegebruik doorgaans op de koop toe zullen nemen als ze daardoor hogere prestaties kunnen halen.
Nu zijn de 'unlimited' cpu-prestaties dus alleen nog representatief voor als je een wat duurder moederbord koopt of als je dat bij een goedkoper moederbord handmatig zo instelt in het bios. Dat werpt argumenten op om standaard de Intel-richtlijn te gaan volgen. Dat prestatieniveau haal je gegarandeerd en dat is tenslotte wat de fabrikant zelf adviseert.
De vraag is alleen waar je dan moet stoppen. Over moederborden die standaard niet ongelimiteerd zijn, is er geen consensus over wat de limieten dan wel moeten zijn. Je kunt Intels boostrichtlijnen toepassen of de processors volledig aan hun tdp houden. En moet je als je Intels adviezen overneemt, niet ook de boxed koeler gebruiken? Daar zijn die richtlijnen immers op gebaseerd. Daarbij rijst de vraag wat je met AMD-processors gaat doen; ook die kunnen meer stroom verbruiken dan hun tdp, zij het in mindere mate.
Het instellen van de long (PL1) en short (PL2) duration powerlimits in het bios van een ASRock-moederbord
Tot nu toe test Tweakers alle AMD- en Intel-processors zonder limieten in te stellen. Dat doen we voor een deel omdat we dat altijd zo gedaan hebben: doorgaans niet het sterkste argument. Ook nu lijkt het ons echter redelijk om te veronderstellen dat tweakers niet snel een dure processor zullen combineren met een onderbemeten moederbord en dat ze desnoods de benodigde bios-instellingen weten te vinden.
Wat ons wel een goed idee leek, is om de betekenis van die powerlimits eens inzichtelijk te maken door middel van dit artikel. Ter gelegenheid hiervan hebben we Intels courante topmodel, de Core i9 11900K, twee keer volledig getest: een keer ongelimiteerd en een keer met Intels aanbevolen powerlimit-instellingen. Op de volgende pagina's bekijken we wat het effect daarvan is in de praktijk, zowel op de prestaties als op het stroomverbruik.
Cpu-benchmarks
Op deze pagina vergelijken we de resultaten van de Core i9 11900K met en zonder powerlimits in alle tests die primair de cpu-prestaties meten.
De invloed van het inschakelen van powerlimits verschilt in foto- en videobewerkingsprogramma's van pakket tot pakket. In Photoshop zien we een kleine achteruitgang en de test in Premiere Pro is 14 seconden later klaar. In DaVinci Resolve lever je bijna 5 procent in.
Video-encoding is vrij goed multithreaded en weet dus wel raad met extra powerbudget. De powerlimits snoepen in de x264- en x265-tests 8 procent van de prestaties af. Het converteren van het audiofragment leunt juist sterk op één thread, waardoor dit gebruiksdoel geen last heeft van de powerlimits.
Als er een type programma's is dat optimaal gebruik kan maken van veel cores, dan is het wel rendersoftware. En een programma dat moeiteloos alle cores belast, zal dus ook makkelijk de grenzen van de powerlimits opzoeken. De gevolgen van het inschakelen van die limieten zijn dan ook groot; in Cinebench 23 MT verlies je bijna 9 procent prestaties, in Blender zelfs 20 procent en ook de render in Fusion 360 is 11 procent minder snel klaar. CoronaRender lijkt met bijna 5 procent iets minder gevoelig. In de single-test van Cinebench 23 is het verschil praktisch nul.
In twee van de AIDA64-tests, namelijk Zlib en hashing, komen we op praktisch dezelfde score uit. Alle andere compute- en encryptieworkloads laten echter 17 tot 21 procent lagere prestaties noteren zodra we de powerlimits inschakelen.
Zlib
AES
Hash
SHA3
Julia
Mandel
Fp32-raytrace
Fp64-raytrace
AIDA64 - Zlib
Processor
Gemiddelde doorvoersnelheid in MB/s (hoger is beter)
In de browsertest met Jetstream 2 en de compressietest met 7-Zip hebben de powerlimits amper tot geen effect. De benchmark in Chrome werkt sowieso grotendeels singlethreaded, dus dat komt niet als een verrassing, maar ook 7-Zip weet de cpu blijkbaar niet voldoende te belasten om in de problemen te komen door de powerlimits.
Op deze pagina vergelijken we alle resultaten in games, gebruikmakend van een Nvidia GeForce RTX 3080 Ti-videokaart. Daar zijn we snel klaar mee, want in alle games is er amper tot geen verschil. Dat is ook logisch, want games leunen zelden sterk op de processor, laat staan dat ze alle cores volledig weten te belasten. Het stroomverbruik zal de tdp niet of nauwelijks overschrijden en daardoor heeft het inschakelen van de powerlimits ook geen merkbaar effect.
Red Dead Redemption 2
1920x1080 - Medium - Vulkan
1920x1080 - Medium - (99p)
1920x1080 - Medium - (99.9p)
1920x1080 - Ultra - Vulkan
1920x1080 - Ultra - (99p)
1920x1080 - Ultra - (99.9p)
Red Dead 2 Redemption - 1920x1080 - Medium - Vulkan
Op deze pagina vergelijken we het stroomverbruik van de Core i9 11900K met en zonder ingeschakelde powerlimits.
Stroomverbruik idle
In idle is er zoals verwacht geen significant verschil. De powerlimits treden immers pas in werking als een processor zijn tdp of meer verbruikt. Dat is in idle natuurlijk niet het geval.
De multithreaded test van Cinebench kan alle cores volledig satureren en de processor dus zeer zwaar belasten, zo zagen we op pagina 2 al. Omdat een run maar zo'n 45 seconden duurt, wat vrijwel volledig binnen de tau van PL2 valt, zien we echter niet veel effect van het inschakelen van de powerlimits. De ongelimiteerde Core i9 11900K verbruikt hier daarom maar 35W meer dan de gelimiteerde versie.
Adobe Premiere Pro is op papier minder veeleisend. Het renderen van een video met dit programma schaalt weliswaar redelijk naar meer cores, maar zeker niet onbeperkt. Interessant is echter dat deze test op de i9 11900K ruim negen minuten duurt. De unlimited processor kan continu blijven boosten en komt zo op 226W uit, terwijl de limited processor al snel wordt teruggefloten naar zijn tdp en daarom ruim 100W minder verbruikt.
Gaming is een goed voorbeeld van een taak die doorgaans niet erg zwaar leunt op de processor, laat staan op alle cores. Daarom komt het verbruik niet in de buurt van de tdp en hebben de powerlimits er dus ook geen invloed op.
CPU
CPU + moederbord
ATX 12V
EPS 12V1
Stroomverbruik Metro Exodus - 1080p Ultra - CPU - Mediaan
Eigenlijk moest het niet nodig zijn om een compleet artikel te schrijven over powerlimits. We hadden namelijk al een andere bekende specificatie die een indicatie van het stroomverbruik van een processor gaf: de tdp. Dat was voor een deel toeval, want echt duidelijk gedefinieerd is de tdp nooit geweest, maar zolang het werkelijke stroomverbruik zich op zijn minst in dezelfde ordegrootte bevindt, leidt dat in de praktijk niet tot problemen.
De '125W-processor' die bijna 300W verstookt
Vooral bij Intel begon het werkelijke stroomverbruik in de laatste paar jaar steeds meer uit de pas te lopen met de opgegeven tdp. De Core i9 11900K met een tdp van 125W verbruikt in onze ongelimiteerde tests bijna 300W, oftewel 140 procent meer. Als je uitgaat van 125W, bijvoorbeeld als moederbordfabrikant bij het ontwerpen van de vrm of als zelfbouwer bij het kiezen van je koeling, kan dat wel problematisch worden. Ter vergelijking: AMD-processors verbruiken, tenzij je handmatig overklokt, nooit meer dan hun tdp plus 35 procent.
Gevolgen van de tdp-waanzin
Deze trend had allerlei gevolgen. Er kwam bijvoorbeeld meer aandacht voor de vrm's op moederborden, waardoor fabrikanten steeds meer en duurdere componenten zijn gaan gebruiken. Dit is een van de redenen waarom moederborden in de afgelopen jaren duurder zijn geworden. Tegelijk maakten de excessieve tdp-overschrijdingen een einde aan de gewoonte om alle moederborden standaard 'unlimited' uit te leveren. Vooral in het budgetsegment houden moederborden het stroomverbruik tegenwoordig strenger in de gaten.
De prestaties kunnen daar flink onder lijden, blijkt uit onze tests. Vooral taken die alle cores goed kunnen belasten en daarmee een hoog stroomverbruik opleveren, zoals rendering, videocodering en computeworkloads, gaan tot wel 21 procent langzamer als we powerlimits inschakelen. Daarentegen zijn de verschillen nihil in workloads die minder goed multithreaden, zoals games.
Hoe het had gemoeten en hoe het verder moet
De AMD FX-9590 uit 2013 verbruikte ook extreem veel stroom, maar had wel een 'eerlijk' tdp van 220W.
Dat Intel ver heeft moeten gaan om noodgedwongen met zijn zeven jaar oude 14nm-proces nog een competitief product af te leveren, snappen we. Dat de laatste paar procent prestaties vaak onevenredig veel energie gebruiken, omdat je je dan ver boven het optimale punt in de efficiëntiecurve bevindt, is eveneens een bekend gegeven. AMD heeft in het verleden ook weleens dergelijke producten afgeleverd toen het technisch tegenzat, zoals de FX-9590 met extreem hoog geklokte Bulldozer-cores.
Het verschil was dat die FX-9590 een tdp had van 220W en exclusief moederbord ook precies dat verbruikte. Je wist dus waar je aan begon en wat je kon verwachten. Als je nu een 11900K koopt, is het maar afwachten wat er gebeurt: staat je moederbord standaard unlimited, houdt het zich juist volledig aan de tdp of iets ertussenin? Afhankelijk daarvan kun je als minder goed ingelezen consument worden geconfronteerd met prestaties die lager liggen dan wat je in reviews hebt gezien, ofwel een veel hoger stroomverbruik en een hogere warmteproductie dan op de doos stond.
De enige echte oplossing voor de powerlimit-saga is dat we teruggaan naar de weliswaar nooit officieel vastgelegde, maar wel gebruikelijke definitie van tdp: het stroomverbruik oftewel de warmteproductie bij maximale belasting. We zien het echter duister in, want met hoge tdp's zal geen fabrikant zich willen associëren in deze tijden met de focus op duurzaamheid, terwijl de concurrentie in de cpu-markt zo is opgelaaid dat zowel AMD als Intel in de komende jaren elke watt zullen willen benutten.
Het is inmiddels voor de gewone consument zo ingewikkeld geworden dat ik denkmdat die zich er niet meer in verdiept. Die denkt i3, i5, i7 en i9. Daar kies ik uit.
Kwalijk is natuurlijk wel dat als je bv een renderbak samenstelt, je extreem diep de technische materie in moet duiken om een pc samen te stellen die maximaal presteert… Wat ik me ook afvraag, hoe gaan fabrikanten als bijv Dell om met deze technische beperkingen?
Ingewikkeld is 1 ding, maar ook als je bereid bent alles uit te zoeken zijn sommige dingen gewoon niet achter te komen.
Bijvoorbeeld door dit artikel weten we hoe deze i9 presteert bij specifieke PL1/PL2 settings, mooi.
Maar ikzelf zou eerder n i5 en goedkoop mobo nemen met lage PL2, en lowprofile luchtkoeler.
Wat voor performance kan je daarmee krijgen? De meeste reviews zijn gericht op mensen die maximale rekenkracht willen, dus gebruiken ze vaak dikke mobo's met hoge PL2/tau. En waterkoeling om dat vol te kunnen houden. Dan blijkt dat (performance en) verbruik hoog is, en performance/Watt laag.
Goh, je meent het.
Niet dat ik het reviewers kwalijk neem overigens, je kan moeilijk alle PL1/PL2's testen.
Maar gevolg is wel dat tenzij je op een forum ofzo toevallig iemand vindt die jouw gewenste config al heeft gemeten, je voor aanschaf slechts een educated guess kunt maken.
Nou neem ik daarbij wel aan dat Intels van dezelfde generatie zich grofweg hetzelfde gedragen, dus daarbinnen is de keus makkelijker.
Maar vergelijken met andere generaties of AMD wordt er wel lastiger door.
[Reactie gewijzigd door N8w8 op 22 juli 2024 16:57]
OEM's als Dell en HP e.d. volgen in de regel voor Desktops, Workstations en Servers de Intel guidance vrijwel volledig. Zelfbouw kan dus zeker sneller zijn dan een workstation van deze OEM's in zo'n geval. Echter lever je mogelijk wel weer in op zaken als support en bouwkwaliteit e.d., en dat is weer een keuze die veel bedrijven niet willen maken. Een van de redenen waarom ik kleinzakelijk (ZZP / kleine bedrijfjes) nog wel eens zelfbouw zie, vooral wanneer er toevallig een Tweaker werkt. Maar bij grotere bedrijven eigenlijk vrijwel niet.
Je ziet inderdaad vaak dat oem's de Intel-richtlijnen implementeren, maar het komt ook regelmatig voor dat ze de 'opdracht' om de powerlimits en tau af te stellen op de vrm en koeling van hun ontwerp serieus nemen. Dan krijg je dus een afstelling die ergens tussen unlimited en de Intel-richtlijnen in zit. In onze recentste roundup van prebuilt-pc's zitten daar een paar mooie voorbeelden van:
In het bios van het MSI-moederbord is een maximum van 250 watt ingesteld dat de processor 56 seconden lang mag verstoken. Daarna wordt het stroomverbruik beperkt tot 150 watt. Lenovo is nog een stuk strikter. De cpu mag enkele milliseconden pieken naar 176 watt en voor maximaal 14 seconden 150 watt verbruiken. Vervolgens wordt hij aan zijn officiële tdp van 125 watt gehouden.
Van dat soort merken c,q, product ranges verwacht ik dat wel inderdaad, ik heb daar echter vrijwel geen ervaring mee omdat ik geen toepassing heb voor dat soort systemen (in de privé sfeer bouw ik zelf), zakelijk gebruik ik dan wel weer veel OEM systemen, echter zijn al eigenlijk altijd HP / Dell en een klein deel Lenovo, maar dan wel enkel de zakelijke lijnen, denk aan Prodesk, Elitedesk, Optiplex, Precision e.d.
In dat soort systemen volgen ze eigenlijk altijd (redelijk) strict de Intel-richtlijnen.
Dat OEM's in gaming systemen e.d. mogelijk wat hoger gaat zitten geloof ik direct., wel weinig echte OEM systemen in die prebuild test. Eigenlijk alleen Lenovo zie ik daar als Top Tier OEM. En je ziet ook gelijk dat zij de Intel spec redelijk volgen (al is Lenovo regelmatig nog conservatiever dan Intel zelf, en conservatiever reken is al het volgen van Intel spec), ook in dit geval zo lijkt het. Immers een 10x00K mag normaliter immers 56 seconden aaneengesloten in PL2 doorbrengen, de Lenovo machine zit daar ruim onder.
Het gaat me te ver om het allemaal af te doen als marketingbullshit, maar inderdaad, de gewone consument maalt er niet om. Ook niet om het aantal cores, AMD of Intel. 80% van de consumenten kijkt naar de naam (Apple!), hoe het smoelt (deze heeft een aluminium behuizing en is dus steviger en beter), en wat het kost. En laten we wel wezen, de gemiddelde consument doet mailen, internetten en een beetje Netflixen. Dat kan allemaal prima op een i3. Wat moet je dan met een TDP van 125w? Wat zegt die verkoper bij de MediaMarkt als je vraagt naar de TDP van die laptop die je aanwijst?
En zelf haak ik intussen ook af. Als TDP voor Intel anders is dan voor AMD, dan is het voor mij ook bullshit geworden. Maar dat is verder geen oordeel over het artikel.
Eerlijk gezegd lig ik er zelfs als IT professional niet wakker van voor thuis, ok je zou een beetje kunnen besparen.. naja dat kan je op zo veel dingen als je echt wil. Denk dat ik nog veel meer zou kunnen besparen in supermarkten of zo dan via mijn toestellen en zelfs daar vind ik niet altijd de motivatie voor.
Het leven is echt wel meer dan het min/maxen van je geld.
Zelfs voor mij is het een kwestie van perspectief. Ik ben meer geinteresseerd in het verbruik van mijn 35W Xeon server en mijn Raspberry pi omdat die 24/7 aan staan. De 9900k die ik heb (met all core turbo en een ongelimiteerd powerbudget) staat maar een paar uur per maand aan en games zijn relatief mild voor de cpu.
Ik vraag me echt af hoe houdbaar dit gaat zijn nu de Arm cpu’s een bedreiging gaan vormen voor de x86/x64 cpu’s. Die lijken een stuk zuiniger te zijn, maar of die ooit mee zullen gaan in de tweak/gamer wereld vraag ik me af.
Alleen is dat dus niet correct. ARM lijkt zuiniger, omdat deze niet in de buurt komt van de workloads waarbij een Intel 300W verbruikt.
Als ARM het antwoord was op stroomverbruik dan had men daar al jaren veel harder op ingezet. Er zijn bepaalde winsten te halen met ARM, maar die gaan ook weer ten koste van andere dingen. Het is een balancering die je moet doen.
Daarnaast is het nog maar de vraag hoe goet de M1 gaat schalen als je bedenkt dat deze vandaag al een veelvoud aan transistoren bevat ten opzichte van een AMD of Intel chip.
ARM is traditioneel altijd geschikt geweest voor mobiele toepassingen, en voor x86 was het precies andersom. Je ziet dat ze steeds dichter naar elkaar groeien wat betreft voor en nadelen.
Ik ben wel benieuwd wat Apple met de m1x gaat brengen, maar denk dat je inderdaad gelijk gaat krijgen, en het wat betreft schaalbaarheid en kloksnelheden niet geweldig gaat zijn. Het zal een snelle 'mobile' processor worden, maar nog steeds niet in de buurt komen van een desktop processor.
Er zijn ook genoeg mensen die een complete pc van de grote merken kopen die eigen moederborden ontwerpen speciaal voor deze pc's Uit testen van o.a. Gamers Nexus blijkt dat ze zich in het algemeen strikt aan de Intel richtlijnen houden, dus ook de koeling en voediing is daarop gebaseerd. Je hebt dan een pc gekocht die qua prestaties niet in de buurt komt van alle mooie reviews die je ziet.
OEM's als HP, Dell e.d. volgen inderdaad bij Desktops, Workstations en Server inderdaad over het algemeen (vrij) strikt te de Intel richtlijnen/
Je hebt dan een pc gekocht die qua prestaties niet in de buurt komt van alle mooie reviews die je ziet.
Vind ik dan geen kloppende conclusie, dit artikel laat just zien zien dat over het algemeen (in de meeste workloads, en zeker het type workloads dat de gemiddelde consument vaak zal uitvoeren, de prestaties tussen 'Intel richtlijn' en 'DiY out of the box zonder limieten' juist erg dicht bij elkaar liggen. De enige benchmarks waar de verschillen significant zijn, zijn 3d renderen en compute / encryption, 2 zaken die de gemiddelde consument niet heel veel zal doen.
Voor de meeste consumenten (of bedrijven) waarbij die PC's gebruikt worden voor workloads als kantoorwerk, een filmpje kijken, browsing en niet te vergeten gaming zal die consument in de regel geen significante performance verschillen zien.
Terwijl het verbruik in bepaalde workloads wel een stuk lager kan zijn. Kijk bijv. naar de Premiere test, de 'Intel spec' machine doet er 552 seconden over, de ongelimiteerde 537 seconden, 14 seconden verschil. Echter is het stroomverbruik bij de 'Intel spec' gemiddeld 121W over die 552 seconden terwijl de ongelimiteerde configuratie gemiddeld 226W gebruikt, meer dan 100W meer. In die workload verlies je dus 2.72% aan performance als je systeem 'Intel spec' kiest, terwijl je 46.6% minder verbruikt. Dat is geen slechte deal als je veel van dat soort workloads uitvoerde, al zal ook video bewerking niet een workload zijn die de gemiddelde consument heel veel zal uitvoeren.
Als ik kijk naar deze review zal mijn conclusie eerder zijn dat 'ongelimiteerde' systemen eigenlijk alleen interessant zijn voor ons Tweakers (vanuit de hobby gezien, bij overklokken e.d. weet je immers dat TDP's niet meer van toepassing zijn.) en wanneer je (zakelijk) zeer specifieke workloads zeer frequent uitvoert.
Terwijl juist de consument en de kantoor medewerker bij 'normaal gebruik' eigenlijk niets zullen merken van deze powerlimits en de invloeden op performance.
Het staat er niet specifiek bij, maar zoals ik het interpreteer zijn die "buiten beschouwing" gelaten omdat het doel was te kijken naar de daadwerkelijke toename van stroomverbruik en winst in prestaties die het toelaten van een hoger stroomverbruik (door het TDP te behandelen als meer iets van een richtlijn dan daadwerkelijke regels - quote POTC ) met zich meebrengen.
Derhalve zullen de testsystemen "gewoon" overvloedig gekoeld zijn, zodat dit geen factor is om rekening mee te houden (al wordt wel benoemd dat goedkoper MoBo's problemen kunnen hebben om deze stroomsterktes te leveren). Natuurlijk geeft de processor meer energie vrij als hij veel meer energie mag trekken, maar dit is nu eenmaal geen test voor koelers of een specifieke processor.
[Reactie gewijzigd door A64_Luuk op 22 juli 2024 16:57]
En toch ben ik van mening dat je temperatuur niet weg kunt laten in dit verhaal, want een hogere TDP staat gelijk aan hogere temperaturen. Hogere temperaturen hebben op hun beurt weer effect op de werkzaamheid van diverse componenten en andere zaken, zoals comfort.
Mijn i9-10900K is een aardige heethoofd en ondanks een effectieve koeler (be quiet! Dark Rock Pro 4) haal ik het niet in mijn hoofd om in de zomer achter mijn pc te kruipen, omdat het bij hoge belasting gewoon niet comfortabel wordt in de studeerkamer. Of wat dacht je van (gaming) laptops die je niet (meer) op schoot kunt houden of waar je tijdens het gamen een extern toetsenbord voor nodig hebt, omdat de behuizing te warm wordt?
Kortom: een hoge(re) TDP = een hoge(re) temperatuur en dat kan invloed hebben op diverse zaken, waaronder belasting van het systeem en (werk)comfort.
Enige dat nog enigszins relevant zou zijn, zou het raken van de thermal limit zijn want dat heeft direct invloed op je prestaties. Maar dat is m.i. een heel ander probleem en geen onderdeel van deze test.
Dit wordt ook al genoemd in het artikel, de genoemde budget moederborden die tegenwoordig soms wel de 'Intel Spec' respecteren doen dit omdat anders de VRM's veel en veel te warm worden en dan voor throttling kunnen zorgen.
Kortom: een hoge(re) TDP = een hoge(re) temperatuur en dat kan invloed hebben op diverse zaken, waaronder belasting van het systeem en (werk)comfort.
Wat jij bedoeld is een hoger verbruik, niet een hoger TDP. TDP is immers geen verbruik, een processer met een TDP van 125W kan bijvoorbeeld makkelijk 250W verbruiken (zoals je in dit artikel ziet).
Het TDP zegt juist iets over de koeler die je moet gebruiken om bij een bepaalde warmte afgifte van de cpu (in dit geval, kan uiteraard ook aan andere soort chip zijn) deze op een bepaalde, veilige temperatuur te houden.
Het werkelijke verbruik zorgt voor hogere temperaturen, en ja, als je powerlimieten gaat negeren zal je ook zwaardere koeling moeten gebruiken, want het geadverteerde TDP zal dan niet meer geldig zijn. Ga jij dus een 10900K zwaar belasten zal je inderdaad niet wegkomen met een koeler die een rating heeft om 125W (de TDP van deze cpu) af te voeren, dan zul je echt naar koeling moeten kijken die 250W of zelfs 300W zonder problemen kan afvoeren. En ja, dat kan inderdaad de ruimte waarin je zit minder comfortabel maken wanneer je geen (of geen goede) klimaat controle hebt in die ruimte.
[Reactie gewijzigd door Dennism op 22 juli 2024 16:57]
Dat een processor die meer stroom verbruikt ook warmer wordt, lijkt me vanzelfsprekend. Wat voor temperaturen je precies haalt hangt af van welke processorkoeling je gebruikt. Het is best lastig om daar een 'goede' meting van te doen, want sommige van de componenten waaruit Intels turbo is opgebouwd, zijn slechts actief tot een bepaalde temperatuur. Kortom, dan wordt een cpu te warm, klokt hij zichzelf terug en wordt weer koeler - de eindtemperatuur zegt dan lang niet alles.
Ik ben wel nog even in de logs van de Cinebench-looptest op p2 gedoken voor je, uitgevoerd met een NZXT Kraken X62-waterkoeler op 12V. Unlimited wordt de 11900K daarmee 89 graden, limited 75 graden. Bij de limited-test wordt de maximale temperatuur overigens al aan het einde van de PL2-boost (na +- 40 seconden) behaald, nadat de cpu omlaag klokt / zich aan PL1 houdt stabiliseert de temperatuur op 52 graden.
Afhankelijk daarvan kun je als minder goed ingelezen consument worden geconfronteerd met prestaties die lager liggen dan wat je in reviews hebt gezien, ofwel een veel hoger stroomverbruik en een hogere warmteproductie dan op de doos stond.
De minder goed ingelezen consument heeft dat toch überhaupt niet door?
Zelf een 3070 icm een 5800h in m’n laptop (legion pro) zitten en deze laptop heeft een knop waarmee je de toegelaten wattage kan verhogen, dan gaat de videokaart zelfs laptops met een 3080 voorbij. Zo’n soort functie zou ook wat voor pc’s zijn lijkt mij, dat gaat verder dan energie beheer met z’n prestaties.
De turbo-knop was gek genoeg bedoeld om uit te zetten wanneer dat nodig was. Omdat sommige programma's hun timing vast hing aan de CPU clock, en in turbo-modus in "overdrive" gingen. De eerste 'Need for Speed' spelen aan 3x of 4x de snelheid was anders best een uitdaging.
Slecht idee want simpelweg er meer voltages doorheen gooien heb je weinig aan. Totaal niet efficiënt en kan schadelijk zijn. Een 3070 gaat natuurlijk nooit sneller zijn dan een 3080. Laptops bevatten geen volwaardige gpus dus dat is niet vergelijkbaar op de PC.
Net zoals AMD PBO gebruikt om over te clocken. Voor de leek lijkt het goed te werken maar is een vrij slechte optie om te ocen. Zowel de RTX 3000 serie als Zen3 hebben juist enorm baat bij undervolting. Minder verbruik en zelfs meer prestaties vs stock.
En onderin de review:
'Update, 30 april 09:40: We hebben ondertussen ook de Legion 5 Pro met RTX 3070-videokaart getest, die benchmarkresultaten zijn ook aan de review toegevoegd'. Daar gaat deze een 3080 voorbij.
Dat klopt natuurlijk, het zou beter geweest zijn te stellen dat bij een gelijk powerbudget een RTX3070 normaliter niet sneller zal zijn dan een RTX3080. Ga je spelen met powerbudgetten kan een RTX3070 met een ruim powerbudget uiteraard wel sneller zijn dan een RTX3080 met een minder ruim budget. Denk bijv. aan een RTX3070 in een 4 kilo wegende desktop vervanger t.o.v. een 3080 in een Ultrabook, die eerst kan dan zeker sneller zijn.
Maar dat is een beetje appels met peren vergelijken. Een 3070 in een PC gaat nooit sneller zijn dan een 3080. Ik zie in die review ook geen review over een geoptimaliseerde desktop variant. GPUs in laptops kun je simpelweg niet vergelijken met desktop varianten. Een 3080 alleen trekt al 350w.
Het ligt er maar aan hoe ver je doorleest in de materie.
Zelf heb ik uiteraard wel reviews opgezocht toen ik in de markt was voor een nieuwe cpu, maar het verhaal over powerlimits is redelijk nieuw.
Derhalve kan het me dus best opvallen dat mijn systeem mogelijk niet de getallen uit de review haalt (zij het performance of verbruik), maar geen idee hebben waarom.
Nieuw is dit zeker niet, deze specifieke power limits spelen sinds de eerste moderne cpu's met Turbo Boost 2.0 uitkwamen (Sandy Bridge en afgeleiden), vanaf dat moment zie je al dat moederbord fabrikanten daar mee aan het spelen zijn en dat er onder de moederbord fabrikanten een soort van wapenwedloop is ontstaan om maar het snelste moederbord te hebben in de reviews, iets dat best lastig is, want vaak zijn de verschillen tussen moederbord in dezelfde klasse erg klein.
Tweakers benoemt dit een beetje in de review:
Hoe moeten reviewers testen?
Daarmee kan de vuistregel 'een duurder moederbord heeft amper invloed op de processorprestaties' de deur uit. Ook reviewers als Tweakers komen door deze nieuwe realiteit voor een lastigere keuze te staan.
Al is dat niet hoe ik de vuistregel ken, immers zijn er, zeker de laatste jaren, altijd wel budgetmoederborden geweest die last hadden van mindere componenten. De laatste jaren is dat echter wel toegenomen.
De mij bekende variant van de vuistregel zoals Tweakers hem noemt was dan ook eerder, een duurder moederbord in hetzelfde segment heeft vaak amper invloed op de prestaties'.
Het ongelimiteerd zetten van Tau (en soms ook een hogere PL2, ik heb moederborden gezien waarbij de fabrikant PL2 waarden had ingesteld van 1024, 2048 of zelfs 4096W) is trouwens ook niet het enige trucje dat moederbord fabrikanten hebben verzonnen om meer performance 'out of the box' te hebben, denk ook bijv. aan MCE, uit mijn hoofd door Asus geïntroduceerd (het draaien van multicore workloads standaard op de maximale boost frequentie, in plaats van volgens de clock frequency table zoals aanbevolen door Intel) en varianten daarop van andere moederbord fabrikanten.
[Reactie gewijzigd door Dennism op 22 juli 2024 16:57]
Die 'maximale theoretische belasting' is een workload die alle cores volledig belast, waarbij intensieve AVX-berekeningen en de turbofunctie van een processor buiten beschouwing worden gelaten. Dat laatste betekent in de praktijk dat de tdp wordt berekend aan de hand van de basiskloksnelheid.
Maar de opmerking over dat de TPD wordt berekend aan de hand van de basiskloksnelheid welke 3,5Ghz is, komt niet overreen met het plaatje van de Intel powerlimits toch? Daarin staat dat de L1 de TPD is en de frequentie is daar ong. 4,3 GHz.
Dat is het verschil tussen theorie en praktijk vrees ik. Hoeveel kloksnelheid er in de praktijk binnen de tdp past, valt sowieso niet precies te stellen, want dat hangt ook af van individuele factoren zoals hoeveel spanning het moederbord toepast en hoe warm de processor is (een warmere cpu verbruikt meer stroom). Maar goed, de tdp-stappen die Intel hanteert zijn dusdanig ruw (35, 65 of 125W) dat die 'berekening' ook wel wat marge mag hebben.
Dat zegt vooral wat over de workload. Intel geeft aan dat het TDP wordt bepaald op de wijze uit jouw quote.
Die 'maximale theoretische belasting' is een workload die alle cores volledig belast, waarbij intensieve AVX-berekeningen en de turbofunctie van een processor buiten beschouwing worden gelaten. Dat laatste betekent in de praktijk dat de tdp wordt berekend aan de hand van de basiskloksnelheid.
Dat betekent echter niet dat op iedere workload de snelheid zal zakken tot deze geadverteerde baseclock, in jouw voorbeeld 3.5Ghz. Dat diezelfde cpu in CB 23 op +-4.3Ghz blijft draaien laat voornamelijk zien dat CB 23 dus een minder zware workload is dan de workload waarmee Intel het TDP bepaald.
Daarnaast heb je ook nog een bepaalde invloed van 'binning', de 'slechtste' kwaliteit 11900K moet voldoen aan wat Intel adverteert, namelijk ten allen tijde 3.5Ghz halen in non-avx workloads. Echter niet iedere 11900K zal die lage kwaliteit, het kan dus voorkomen dat je door middel van een beetje geluk, je een relatief goed exemplaar hebt, die wat meer headroom heeft en dus niet zo snel naar 3.5Ghz zal zakken als de exemplaren van mindere kwaliteit.
Beetje teleurstellend dat in deze review hitte ontwikkeling niet echt meegenomen wordt. Heb zelf een i7 11700K, en heb zitten experimenteren met 'unlimited' (op lucht). In de praktijk is dat nauwelijks werkbaar, aangezien je al gauw tegen Tj. Max aan gaat lopen; dan kijk je dus tegen temperaturen die 90C of meer zijn (en enorme dips voor AVX-instructies). 'Unlimited', sustained, is dus in de praktijk niet echt fatsoenlijk vol te houden op een 14nm CPU.
Dat is wel meegenomen in het artikel, iets wat 'verborgen' (het wordt genoemd, maar lijkt niet voor iedereen duidelijk te zijn) gaat zelfs eigenlijk een groot deel van het artikel hierover.
Immers TDP is een guideline voor de capaciteit die een koeler moet hebben om een cpu op een veilige temperatuur te houden.
Als je deze TDP richtlijn los laat (door je power limits en boost tijd niet meer (of veel minder) te limiteren is het een gegeven dat je ook zwaardere koeling zal moeten toepassen. Immers zal een CPU die 250W aan warmte afgeeft met een koeler die gespecificeerd voor gebruik bij een TDP van 125W veel warmer c.q. te warm worden, ga je 'ongelimiteerd' draaien, moet je ook zorgen voor veel betere koeling dan normaliter bij het volgen van de 'Intel spec' nodig is, dit staat ook gewoon in het artikel:
Als je zelf een pc bouwt met een los aangekocht moederbord, gaat de moederbordfabrikant er echter van uit dat je die limieten zelf primair op de gekozen koeling afstelt.
Als jij dan gaat experimenteren met 'unlimited' zal je ook moeten zorgen voor een koelsysteem dat minimaal 250W (maar ik zou zelf kiezen voor minimaal 300W (of nog wat hoger) kan afvoeren zonder problemen en dan zit je inderdaad al gauw bij waterkoeling, immers zelfs de beste air coolers gaan het lastig krijgen wanneer een cpu meer dan 200W aan warmte afgeeft.
[Reactie gewijzigd door Dennism op 22 juli 2024 16:57]
Ik gebruik een be-quiet Dark Rock Pro 4 (goed voor een TDP van 250W). Maar wanneer de limieten genegeerd worden, dan loopt de temperatuur gewoon te veel op. Sommige mensen vinden 90C+ graden prima, maar ik veel x265 processing, en vind dan die zeer hoge temperaturen niet echt lekker meer voor langdurig gebruik.
Ken zelf overigens ook niet echt AIO waterkoelers die veel meer dan 250 TDP kunnen wegwerken.
Als je 'unlimited' wil draaien met dat soort workloads en dan ook nog langdurig zou ik inderdaad als je Intel wil gebruiken niet naar air cooling kijken, zoals ik al aangaf, zelfs de beste air coolers gaan het dan lastig krijgen zoals jouw ervaringen ook laten zien. Wil je in die situatie de temperaturen echt onder controle houden zal je of naar AMD moeten kijken (immers minder verbruik) of wanneer je gebonden bent aan Intel moeten kijken naar bijv. een custom waterkoeling setup.
Als je goede koeling wil moet je zelf wat willen maken. All in one vind ik geld verspilling. Heb je een enkele of dubbele radiator. Das net aan voldoende voor een cpu of een gpu.... Als je stille waterkoeling wil is triple radiator het minimum.
Dankjewel! Dat is ons standaard LGA1200-testsysteem, alle details daarover vind je bijvoorbeeld hier. Maar ik heb de tabel voor de volledigheid ook nog even bovenaan p4 gezet.
Ik was altijd terughoudend met ruim bemeten voedingen in pc’s. Dit artikel helpt wel om sommige onverwachte crashes te duiden en vraagt ook wat meer bios werk om instellingen te corrigeren. De verschillen die je hier ziet, specifieke render workloads daargelaten, zijn geen reden om de processorinstellingen niet te beperken tot de capaciteit can de voeding. Sowieso goede voedingen gebruiken natuurlijk. Als je de BBG bekijkt zijn er wel weer mogelijkheden.
Stel dat er twee personen zijn met allebei een budget van 675,-.
Iemand die er niet veel verstand van heeft zou kunnen denken: ik koop een 11900K van 549,- en een budget moederbord van 125,-, want dan heb ik de beste prestaties voor zware multi-threaded workloads.
Terwijl iemand die er wel verstand van heeft voor een 11700K van 390,- zou gaan i.c.m. een uitstekend moederbord van 285,-.
Degene met de 11700K zal in dit geval (beduidend) betere prestaties hebben bij zware multi-threaded workloads.
/i/2004546202.png?f=imagegallery)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005586778.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004343912.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004321878.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004262204.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/u/85747/crop5e3491f382a9e_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/287731/crop6270fa65746ea_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/730231/crop641c178c2ed2d_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/472627/crop5c83fe498b36e_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/19853/Goku1.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/78725/train-icon3.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/12169/crop5f6b926faa837_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/111477/crop5f831139d6248_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
) met zich meebrengen.
:strip_icc():strip_exif()/u/164496/crop56fe6c54774ab_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/284473/crop598caffe294d9.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/399334/crop5a6e1999e99b3_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/8440/FlyGuy.jpg?f=community){kind=small}
/u/216161/crop5daf72732a011.png?f=community){kind=small}
/i/2003785600.png?f=imagegallery){kind=link}