Kan je telefoon augmented reality weergeven? AR klinkt, mede dankzij producten als de Microsoft HoloLens, de geflopte Magic Leap One en de Apple AR-bril uit de geruchtenmolen nog als toekomstmuziek, maar dat is het inmiddels niet meer. Dus doe maar een gooi: hoeveel smartphones wereldwijd ondersteunen AR? Tientallen miljoenen? Honderd miljoen? Tweehonderd miljoen? Een half miljard?
Het aantal is afgelopen jaren in elk geval fors toegenomen, en dat komt door de inspanningen van de twee makers van de grootste smartphonebesturingssystemen. Apple bouwde ARKit in iOS in, terwijl Google het doet met ARCore. Dat gebeurde in 2017.
De kans is daardoor groot dat je te laag hebt gegokt. ARKit draait op alle iPhones die iOS 14 kunnen draaien; een exact aantal is er niet, maar het gaat al snel richting een miljard. Begin 2020 waren er 1,5 miljard actieve iOS-apparaten en 80 procent van alle in de laatste vier jaar geïntroduceerde apparaten draaide op dat moment iOS 13 en waren dus compatibel met ARKit. En op Android zijn er een miljard apparaten met ARCore aan boord.
Dan kom je al snel richting 2 miljard smartphones uit die AR aankunnen. Dan rijst de volgende vraag: waarom horen we er nu, eind 2020, nog steeds zo verrekte weinig over? En het antwoord daarop lijkt bedrieglijk simpel: sommige populaire apps gebruiken wél AR-functies, maar zeggen er niets over.
Een korte geschiedenis van AR

Veel mensen zijn het inmiddels al vergeten, maar fabrikanten voegen al graag apps toe aan hun smartphone zolang als ze Android gebruiken. Neem nu Samsung: die introduceerde in 2009 zijn eerste Galaxy-telefoon, de i7500. Daarin stond een app van Nederlandse makelij: Layar. Dat heette toen op de Samsung-telefoon Optic Internet.
Layar was een app om informatie over het camerabeeld van smartphones heen te leggen; zo was het mogelijk om informatie te krijgen over het Paleis op de Dam door de telefoon op de Dam te richten op het paleis bijvoorbeeld. Layar was de eerste bekende AR-app voor Android, maar zeker niet de eerste toepassing van augmented reality.
Eerder omschreven we al eens hoe augmented reality begon. De eerste technische toepassing van iets dat je AR zou kunnen noemen, was Videoplace. Videoplace was een manier om communicatie mogelijk te maken met projectiebeelden. Het systeem gebruikte in latere iteraties onder meer beeldherkenning en beeldanalyse van software om interactie tussen de schaduwen op het beeld mogelijk te maken. Projectors toverden het beeld op muren. Het project liep van 1974 tot eind jaren tachtig.
De term 'augmented reality' viel voor het eerst in 1992, als twee wetenschappers van vliegtuigbouwer Boeing een paper publiceren over een systeem om informatie over bijvoorbeeld boorgaten over onderdelen van een vliegtuig heen te projecteren.
Met smartphones kwam augmented reality weer dichterbij, vanwege de aanwezigheid van camera's, sensoren en een internetverbinding. Een enkele analist noemde augmented reality het volgende massamedium.
Google was de eerste die een blijvend succes had met augmented reality. De game Ingress kwam uit in 2012 en heeft nog steeds een fanatieke groep spelers. De meeste mensen zullen Ingress en zijn ontwikkelaar Niantic, sinds 2015 los van Google, vooral kennen van de Ingress-variant die nog meer succes kende: Pokémon Go.
Het was ook Google die probeerde de ontwikkeling op smartphones verder te brengen met Tango, een project om een ecosysteem te beginnen met hardware en software bedoeld voor augmented reality. Telefoons kwamen onder meer van Lenovo en ASUS, met time-of-flight-sensors en fisheye-camera's voor het tracken van objecten en oppervlakken in 3D.
Tango vereiste aparte telefoons en aparte apps en kende daardoor een hoge drempel; de eerste telefoons waren geen doorslaand succes, maar er was wel een ander bedrijf dat brood was gaan zien in augmented reality: Apple.
En Apple had een heel ander plan: Apple wilde vooral dat veel telefoons en tablets AR-apps konden gaan draaien. En dus werkt ARKit met alle recente iPhones en iPads. De introductie was in het najaar van 2017.
Google zag dat en het trok aan de noodrem van de Tango-trein. In plaats van Tango ging het werken aan ARCore, een manier om augmented reality aan bestaande smartphones toe te voegen. De presentatie was twee maanden nadat Apple ARKit liet zien.
ARCore en ARKit zijn wel 'AR-light': beide nemen ze in hun meest basale vorm alleen oppervlakken als vloeren en muren waar, maar een echt 3D-beeld zit er niet in. Ook interactie met analoge elementen is niet mogelijk: een digitaal poppetje dat om een vaas heen loopt kan wel in Tango, maar is niet mogelijk met ARCore.
Behalve de ontwikkelingen op gebied van smartphones waren er natuurlijk ook AR-brillen. De bekendste zijn de Microsoft HoloLens en Magic Leap One. De HoloLens is vanaf het begin gericht op de zakelijke markt en Magic Leap is ook gestopt met de focus op consumenten.
Los daarvan zijn diverse bedrijven aan de slag gegaan met een ander soort augmented reality. Door de opkomst van beeldherkenning is gezichtsherkenning en gezichtstracking afgelopen jaren drastisch beter geworden. Dat zit onder meer in apps als TikTok en Snapchat. Daarin kunnen mensen effecten over het eigen gezicht heen doen. Dat varieert van het omvormen van het gezicht tot die van een karakter uit een animatiefilm tot aan een realtime-vervorming van het gezicht van normaal tot een eenhoorn.
Apple zag die potentie ook al vroeg en voegde daarom Animoji's toe aan de iPhone X-software; gebruikers kunnen daarmee de software in realtime hun gezicht laten omzetten in een karakter of dier. Later kwam daar Memoji bij, een karakter dat een cartoonversie moet zijn van het eigen gezicht.
ARKit en ARCore werken beide ook met frontcamera's. Bij ARKit gaat het om maximaal drie gezichten tegelijk met een frontcamera, bij ARCore gaat het om een enkel gezicht. ARCore maakt een mesh van 468 punten op het gezicht op basis van beeldherkenning en houdt in real time bij waar die punten heengaan voor het toevoegen van effecten op gezichten.
Hoe het nu gaat
Om de eerste video te citeren die Tweakers maakte over ARKit: "Nu is het wachten op apps die AR veranderen van nieuw snufje in noodzakelijke toevoeging op je dagelijks leven." Die toepassingen werken vooral met de frontcamera; Snapchat Lenses gebruiken en TikTok-video's maken gebeurt ook geregeld met de camera aan de achterkant, maar de frontcamera is daarbij ook veel in gebruik.
De 'nuttige' toepassingen? Die zijn er mondjesmaat. Natuurlijk, als je bezig bent met een verbouwing zet je misschien virtuele meubels in je woonkamer of slaapkamer, maar dat zijn geen apps die je dagelijks gebruikt. Bovendien is een aparte app downloaden om AR te gebruiken niet zo aantrekkelijk: het kost veel moeite om gebruikers te overtuigen iets nieuws te installeren en nog meer moeite om hen te overtuigen de app af en toe te openen.
Uiteraard hebben we ook Google en Apple om reacties gevraagd over het gebruik van ARKit en ARCore in de praktijk - liefst ook met cijfers uit Nederland. Die cijfers kregen we niet. Rachid Finge liet weten dat Google een grote toekomst ziet voor AR op Android. "We zien een breed scala aan mogelijkheden voor AR, waarbij de toekomst, net als bij apps, vooral gedefinieerd zal worden door de creativiteit van developers. Zij zullen zonder twijfel met AR-toepassingen komen waar we zelf niet aan hebben gedacht. Zelf zetten we AR nu vaak in voor educatieve doeleinden. Er zijn ook commerciële voorbeelden: in de VS kun je via Google Shopping make-up op je eigen gezicht proberen via AR, alvorens je een bestelling plaatst."
Apple stuurde geen inhoudelijke reactie, maar verwees alleen naar een artikel van iMore met apps die gebruikmaken van de tof-sensor op de iPad Pro 2020 en iPhone 12 Pro-modellen. Andere bedrijven en analisten bleken ook niet happig om te reageren. Webwinkel Wehkamp gebruikt AR voor zijn Magic Mirror om gebruikers make-up te laten proberen, maar antwoordde niet op berichten met vragen erover. Snapchat en TikTok hebben we niet kunnen bereiken. Een analistenbureau gespecialiseerd in AR reageerde niet op vragen, terwijl een generiek analistenbureau op het gebied van smartphones en tech liet weten geen expertise te hebben op dit gebied. Het is natuurlijk de rustige periode tussen kerst en nieuwjaar en daarom begonnen we weken terug al met het benaderen van de bedrijven.
Tot slot
Augmented reality is tot nu toe geen nieuw massamedium geworden, maar stiekem is deze techniek wel terechtgekomen in een paar razend populaire apps, zoals Snapchat en TikTok. Daarbij zijn ze in gebruik vooral om gezichten van effecten te voorzien en in sommige gevallen is het resultaat zichtbaar voor vrienden of voor een groter publiek.
Maar ARKit en ARCore zijn niet de technieken die aan de wieg staan van die effecten; ze bestonden al in een vorm voor die api's er waren; het verbetert hoogstens de ervaring die mensen ermee hebben. Daarmee hebben deze api's, ondanks de brede beschikbaarheid op inmiddels miljarden telefoons, wellicht nog niet het verschil gemaakt dat Google en Apple hadden gehoopt.
En zo is het met AR toch een beetje hetzelfde gegaan als met smartphone-apps. Waar de eerste populaire apps uit de App Store zich toelegden op bijvoorbeeld scheten laten horen, zijn de populairste toepassingen voor AR de apps die het mogelijk maken om eruit te zien als een eenhoorn of een animatiefilmkarakter - hoewel er ook AR-scheetapps zijn geweest uiteraard. Kennelijk beginnen we het liefste met het gebruik van een nieuwe techniek met plezier, en komt het nut later.