De laatste fase van KPN's aloude kopernetwerk is ingegaan. De internetaanbieder zet sterk in op de aanleg van glasvezel, wat de toekomst van het bedrijf is. KPN moet ook wel, want de concurrentie van Ziggo met zijn kabelnetwerk en kleinere partijen als Delta met glasvezel is groot. Overigens is het moederbedrijf van Delta het Zweedse investeringsbedrijf EQT, dat gesprekken zou voeren voor een 'vriendelijke overname' van KPN. Hoe dan ook is KPN zijn DSL-netwerk nog niet vergeten. In oktober voerde het bedrijf stilletjes een upgrade door in de vorm van Long Reach VDSL. Dat lijkt de laatste noemenswaardige upgrade te zijn totdat KPN begint met het afschakelen van koperlijnen.
Voordat we ingaan op LR-VDSL kijken we wat de stand van zaken rond glasvezel en DSL is. Dat KPN zich vol op glas richt, is bekend. In 2017 schreven we nog dat de aanleg van glasvezel in Nederland vrijwel tot stilstand was gekomen, met name omdat het juist KPN was dat op de rem trapte na de overname van glasvezelbedrijf Reggefiber. KPN had weinig trek in de aanleg van dure glasvezellijnen naar woningen, ook omdat er nog enige rek zat in het upgraden van de DSL-verbindingen. Hoe duur is het om een woning op glasvezel aan te sluiten? In oktober meldde KPN dat het om 750 tot 850 euro per huis gaat, afhankelijk van de regio.
De hernieuwde focus op glas is zichtbaar in de cijfers. Het aandeel glasvezel in het totale aantal breedbandaansluitingen is sinds 2015 gestaag toegenomen. Het aantal kabelaansluitingen neemt ook toe, maar minder snel. De hoeveelheid huishoudens die via DSL verbinding maken, neemt af, maar minder snel dan het aantal glasvezelaansluitingen toeneemt. Daar staat tegenover dat KPN niet als enige glasvezel aanbiedt. Het precieze martkaandeel van KPN met glasvezel is niet bekend. Delta Fiber heeft in ieder geval een marktaandeel van minder dan 5 procent op de Nederlandse breedbandmarkt. T-Mobile biedt ook internet via glasvezel aan en heeft een totaal marktaandeel van 10 tot 15 procent. De overige aanbieders nemen minder dan 5 procent voor hun rekening. Bij KPN gaat het om 40 tot 45 procent, maar net als bij T-Mobile gaat het om een mix van DSL en glasvezel.
Iedereen op glasvezel
Ergens in de komende jaren gaat hoe dan ook glasvezel DSL inhalen wat aansluitingen betreft en als het aan KPN ligt, duurt dat niet lang meer. In 2020 heeft KPN driehonderdduizend huishoudens op glasvezel aangesloten, maar het bedrijf wil de aanleg versnellen naar vijfhonderdduizend per jaar. Dat moet ertoe leiden dat in 2023 de helft van de Nederlandse huishoudens over glasvezel moet kunnen beschikken en het uiteindelijke doel is om dit te verhogen naar meer dan 80 procent. KPN is bereid hier flink in te investeren. Het bedrijf verwacht volgend jaar 450 tot 500 miljoen euro in glasvezelaanleg te investeren. In 2020 was dat nog 270 tot 290 miljoen euro en dat was al flink meer dan voorgaande jaren.
Tegelijkertijd zijn er dus nog 2,5 miljoen DSL-afnemers en als die geen goede verbinding hebben en nog niet over glasvezel kunnen beschikken, zouden ze zomaar naar de kabel kunnen overstappen. Ziggo timmert immers hard aan de weg met zijn netwerk, waarmee het downloadsnelheden van 1Gbit/s belooft, al blijft de uploadsnelheid hierbij achter. KPN heeft in de afgelopen jaren geprobeerd zoveel mogelijk uit zijn kopernetwerk te persen om de kabel een beetje bij te kunnen houden. Het bedrijf heeft zijn DSL-netwerk in 2018 een upgrade gegeven naar vplus, oftewel super vectoring. Dat maakt dat het bedrijf sindsdien een abonnement met een geadverteerde DSL-snelheid van 200Mbit/s kan aanbieden, met een uploadsnelheid van 20Mbit/s. In combinatie met pair bonding, het combineren van aderparen, is zelfs 400Mbit/s mogelijk, maar KPN adverteert hier niet mee.
Er is alleen een probleem; die snelheid is voor lang niet alle klanten beschikbaar. KPN gebruikt verschillende technieken om de snelheden van DSL op te krikken, maar in hoeverre klanten daar daadwerkelijk profijt uit halen is van een aantal zaken afhankelijk. Voor VDSL mag de afstand tussen de KPN-centrale en een woning bijvoorbeeld al niet meer dan 2100 meter bedragen. Anders moet teruggevallen worden op ADSL, dat kilometers kan beslaan. KPN heeft dit voor veel stedelijke omgevingen opgelost door in de afgelopen jaren honderden wijkcentrales op glasvezel aan te sluiten; die kunnen meteen dienen als springplank voor de glasvezeluitrol.
Maar een deel van de DSL-huishoudens valt alsnog buiten de boot. Uit een eerder gepubliceerde grafiek blijkt dat bij 50 procent van KPN's netwerk de afstand van woningen tot de wijkcentrale groter was dan 300 meter. Een afstand van minder dan 300 tot 400 meter is nodig om de beste VDSL-snelheden te verkrijgen. Bij 20 procent was de afstand zelfs groter dan 600 meter, met een flinke daling van de maximale bandbreedte tot gevolg. Vplus helpt daar niet bij.
Bescheiden prestatiewinst... tegenover ADSL2+
En dat is waar Long Reach VDSL om de hoek komt kijken. Deze techniek maakt geen hogere snelheden op het netwerk mogelijk, maar heeft wel tot gevolg dat meer mensen gebruik kunnen maken van de snelheden waarmee KPN adverteert. Aanzienlijke hoeveelheden klanten van KPN maken nog gebruik van ADSL2+. Het is niet bekend om hoeveel het precies gaat. Voor klanten die onder een bepaalde snelheid komen, heeft KPN Internet Buitengebied via 4G. LR-VDSL kan voor hen verbetering brengen, al gaat het om een relatief bescheiden upgrade. Niet alleen wat de snelheidswinst betreft, maar ook wat het werk voor KPN aangaat: de upgrade is softwarematig door te voeren en KPN hoeft er in principe geen nieuwe apparatuur voor te installeren.
De basis van Long Reach VDSL ligt bij de G.993.2 Annex D- en G.993.5 Annex B-amendementen voor de G.933-standaard voor VDSL2, van de International Telecommunication Union. Die zijn in 2015 ingediend en in 2017 goedgekeurd, waarna bedrijven als Broadcom en BT hun apparaten er geschikt voor konden maken. LR-VDSL maakt gebruik van de 12MHz-frequentie, waar VDSL2 gebruikmaakt van 17,6MHz. Door het vermogen te verhogen, zijn langere afstanden te behalen. Bij tests in 2015 claimde BT dat het zo 24Mbit/s over een afstand van twee kilometer van de centrale kon halen, waar VDSL op die afstand niet verder dan 9Mbit/s zou komen. In de praktijk liggen de snelheden veel lager.
:strip_exif()/i/2004068460.gif?f=imagenormal)
KPN noemt een aanvankelijke winst van 10 procent tegenover ADSL2+, dat vanuit de centrale een maximale downloadsnelheid van 20Mbit/s en 1Mbit/s up biedt. Ook de uploadsnelheid gaat omhoog. In eerste instantie maakt KPN LR-VDSL vanuit de centrale mogelijk. Later zal de techniek ook via de straatkasten verlopen, wat voor meer mensen wat hogere snelheden gaat betekenen. Wat voor KPN vooral belangrijk is, is dat het zo VDSL voor afstanden langer dan 2100 meter kan inzetten en dat het de techniek ADSL2+ kan vervangen. In zekere zin wordt dat misschien nodig, want LR-VDSL kan ADSL2+ verstoren. Het bedrijf denkt de techniek ook te kunnen inzetten als alternatief voor de verouderde symmetrische DSL-technieken high bitrate digital subscriber line en symmetric digital subscriber line.
Gebruikers hoeven niets te doen om van de hogere snelheden gebruik te kunnen maken. KPN's nieuwste modems ondersteunen deze techniek al en een aantal andere modems kunnen dit na een firmware-update. Begin oktober is KPN begonnen met de uitrol. Ook providers die hun diensten op het DSL-netwerk van KPN aanbieden, profiteren van LR-VDSL.
En zo werkt KPN waarschijnlijk voor de laatste keer zijn netwerk met koperen telefoonlijnen bij, om er nog net wat meer data door te kunnen duwen. Hogere snelheden zijn wel mogelijk, met de G.Fast-techniek voor 700Mbit/s, maar deze lijken nog niet op KPN's roadmap te staan. Het probleem met G.Fast is dat hiermee flinke investeringen gemoeid zijn en dat de snelheidswinst er alleen op korte afstand van de centrale is, tot 250 meter. Op die plekken kiest KPN nu natuurlijk voor glasvezel.
/i/2004068510.png?f=imagenormal)
Einde voor koper is in zicht
In 2023 begint KPN met het op grote schaal afschakelen van delen van zijn 8,5 miljoen koperaansluitingen, 1300 centrales en dertigduizend wijkkasten. Dat zal gefaseerd gebeuren. Volgend jaar april sluit KPN de eerste 35.000 koperlijnen af. In 2023 wil KPN vervolgens 2,2 miljoen aansluitingen afschakelen en daarna moeten jaarlijks een half miljoen koperaansluitingen volgen. Het bedrijf hanteert een aankondigingstermijn van drie jaar en voor 2,6 miljoen aansluitingen is de end-of-life inmiddels aangekondigd. De redenen van dat stoppen laten zich raden. De beheerkosten van KPN's glasvezelnetwerk liggen twee derde lager dan die van zijn kopernetwerk. Bovendien stelt het stoppen met koper het bedrijf in staat centrales en andere gebouwen te verkopen. Volgens KPN geven klanten ook meer geld uit aan glasvezel, met aanvullende diensten en duurdere pakketten.
Geen wonder dus dat KPN haast maakt met de overgang van koper naar glas. De koperlijnen zijn het bedrijf lang van dienst geweest. Op 1 juni 1881 nam de Nederlandsche Bell-Telephoon Maatschappij de eerste openbare telefoonverbinding in gebruik, in Amsterdam. In de decennia erna breidde het Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie en daarna KPN het telefonienetwerk uit tot een omvangrijk communicatienetwerk, dat vanaf 1999 voor breedband wordt ingezet met achtereenvolgens ADSL, ADSL2, ADSL2+, VDSL, VDSL2, Vectored VDSL2 en Vectored VDSL2 met pair bonding. Verder investeren in koper lijkt niet rendabel, met 5G en een boost van de glasvezelaanleg op komst. Met deze laatste kleine LR-VDSL-update voor verbindingen op lange afstand en het volgend jaar afsluiten van de eerste lijnen is het einde van het kopernetwerk nu ingezet.