Precies een jaar geleden introduceerde AMD zijn eerste 7nm-processors en gpu's. De Ryzen 3000-serie, met Zen 2-cores aan boord, werd samen uitgebracht met de Navi-gpu's: de Radeon RX 5700 en 5700XT. Precies een jaar later introduceert AMD de XT-serie processors. Dat zijn nog niet de Zen 3-processors waar reikhalzend naar uitgekeken wordt, maar verbeterde versies van de al bestaande 3600X, 3800X en 3900X.
Deze nieuwe 3600XT, 3800XT en 3900XT zijn wat hun specificaties betreft identiek aan de gewone X-varianten. De verleiding is dan ook groot om de hele introductie simpelweg af te doen als: "AMD verkoopt gebinn'de processors die hoger klokken", maar dat is niet het hele verhaal. Hoewel de XT-serie nog steeds op hetzelfde 7nm-procedé gemaakt wordt als de X-processors en er in het design geen wijzigingen zijn doorgevoerd, profiteren de XT-modellen wel degelijk van verbeteringen in het silicium, aldus AMD.
De XT-modellen zijn bedoeld voor de enthousiast-markt en de X- en XT-serie zullen dan ook naast elkaar blijven bestaan; de nieuwe serie is geen vervanging voor de bestaande Ryzens. Om te onderstrepen voor welk segment de XT-serie is, levert AMD geen boxed cooler mee: de kopers van deze processors worden geacht zelf een capabele koeler te leveren. Dat is inherent aan het segment, want veel zelfbouwers zullen een after-market koeler of hun eigen waterkoeling op hun processor zetten, maar voor de XT-modellen is het van extra belang ze niet te laten throttlen. Dan kun je immers nog zo'n fijne processor hebben, als hij wordt tegengehouden door je koeling, kun je net zo goed de X-variant kiezen.
Hoe het ook zij, de XT- en X-processors blijven naast elkaar bestaan en je krijgt met de XT-processor voor hetzelfde geld minder hardware in handen; je hebt immers geen meegeleverde koeler. Feitelijk moet je de XT dus als pakweg 20 of 30 euro duurder beschouwen; de waarde van de Wraith-koeler moet je immers verdisconteren. Als je dat doortrekt, moeten de 3600XT, 3800XT en 3900XT dus een stuk beter presteren dan de gewone 3600X, 3800X en 3900X. Of ze dat waarmaken en waar de verschillen zitten, proberen we op de volgende pagina's te achterhalen.
:strip_exif()/i/2003710462.jpeg?f=imagenormal)
AMD claimt dus dat de XT-processors weliswaar geen ander ontwerp of productieprocedé hebben, maar wel degelijk profiteren van verbeteringen in TSMC's 7nm-procedé. Dat is niet zo gek, aangezien een productienode over het algemeen na verloop van tijd beter gaat presteren. Niet in de laatste plaats wat de yields betreft, oftewel het aantal goedwerkende chips dat uit een wafer te zagen is, maar ook wat de karakteristieken van de chips betreft. Variatie in het procedé kan bijvoorbeeld de depositie van laagjes beïnvloeden of de gladheid van weggeëtste structuren laten variëren. Hoe minder variatie, en hoe meer de transistors op elkaar lijken en dezelfde karakteristieken vertonen, des te beter de maximale prestaties kunnen worden gerealiseerd.
Welke prestaties precies zijn verbeterd, vermeldt AMD niet, behalve dat de transistors een betere v/f-curve vertonen. Die voltage-frequencycurve dicteert hoe snel de transistors kunnen schakelen bij een gegeven spanning. Dat zou betekenen dat de XT-modellen bij gelijke spanning en gelijk energiegebruik betere prestaties kunnen neerzetten. Dat blijkt geen gemakkelijk verhaal, want die betere prestaties zijn sterk afhankelijk van de processor, de benchmark en het moederbord. Zo kunnen bij taken waarbij alle cores volledig zijn belast, kleinere of geen verschillen tussen de X- en XT-processors zichtbaar zijn. Tegelijk kunnen bij taken waarbij de cores niet allemaal voor honderd procent zijn belast, en er dus powerbudget beschikbaar is, juist wel verschillen zichtbaar zijn.
Bovendien treden die verschillen niet bij elk model in gelijke mate op. De 3600X(T) heeft met zes cores meer ruimte in het energie- en warmtebudget dan de 3900X met dubbel zoveel cores. Omdat we het simpelweg testen van de X- en XT-modellen met het volledige processorbenchmarkprotocol niet zo zinvol vinden - we verwachten grosso modo immers maar kleine verschillen - gingen we op zoek naar details. Daarbij hebben we een nieuwe methode om energie te meten ingezet; daarover lees je op de volgende pagina meer.
| Processor |
R9 3900XT |
R9 3900X |
R7 3800XT |
R7 3800X |
R5 3600XT |
R5 3600X |
| Cores/threads |
12/24 |
12/24 |
8/16 |
8/16 |
6/12 |
6/12 |
| Procedé |
7/12nm (ccd/iod) |
7/12nm (ccd/iod) |
7/12nm (ccd/iod) |
7/12nm (ccd/iod) |
7/12nm (ccd/iod) |
7/12nm (ccd/iod) |
| Tdp |
105W |
105W |
105W |
105W |
95W |
95W |
| Clocks |
3,8/4,7GHz |
3,8/4,6GHz |
3,9/4,7GHz |
3,9/4,5GHz |
3,8/4,5GHz |
3,8/4,4GHz |
| Cache (L3) |
64MB |
64MB |
32MB |
32MB |
32MB |
32MB |
| Koeler |
geen |
Wraith Prism |
geen |
Wraith Prism |
geen |
Wraith Spire |
| Adviesprijs |
539 euro |
549 euro |
429 euro |
439 euro |
269 euro |
269 euro |
| Huidige prijs |
Onbekend |
Onbekend |
Onbekend |
Onbekend |
Onbekend |
€ 294,65 |
Om de verwachte kleine verschillen in energiegebruik tussen de 3600X en 3600XT te kunnen zien, evenals die tussen de 3800X en 3800XT, en 3900X en 3900XT, hebben we gemeten met TinkerForge-bricklets tussen de 8-pins-eps-powerconnector en de cpu. Volgens diverse moederbordfabrikanten loopt 99 procent van de stroom naar de cpu over deze connector. In theorie kan een deel via de 24-pinsconnector lopen, maar moederbordontwerpers prefereren de eps-connectors om de stroom direct bij de vrm's te krijgen. De TinkerForge-bricklets samplen 1024 keer per seconde, zodat we een zeer fijnmazige energiemeting kunnen doen, en ook snelle en korte veranderingen kunnen meten.
We monteerden een Voltage/Current Bricklet 2.0 tussen de eps-kabels en isoleren die met een Isolator Bricklet van de Master Brick 2.1. Die laatste stuurt de gemeten spanning en stroom naar de logging-pc via een usb-kabel. Zo kunnen we tijdens een kleine selectie benchmarks die de interessantste data moeten opleveren, gedetailleerd uitlezen wat er in de processors gebeurt.
:strip_exif()/i/2003710556.jpeg?f=imagenormal)
Die benchmarks bestaan uit Cinebench 20, Blender, Adobe Premiere en Lightroom, en twee games: Assassin's Creed Odyssey en Shadow of the Tomb Raider. We kozen deze benchmarks omdat er contrasten in prestaties zichtbaar moeten zijn. In Cinebench zou er weinig verschil voor de 3900X(T) moeten zijn, doordat er geen thermal- of powerbudget is om de twaalf cores harder te laten draaien, terwijl dat bij de 3600X(T) wel het geval is. Ook bij de overige benchmarks zouden we verschillen moeten zien die afhankelijk zijn van het model processor.
| Platform |
AM4 - Ryzen 3 |
| Moederbord |
Gigabyte X570 Aorus Ultra (Agesa 1.0.0.2) |
| Geheugen |
16GB ddr4-3200 |
| Videokaart voor gamebenchmarks |
Nvidia GeForce RTX 2080 Ti |
| Videokaart bij ontbreken igp |
Nvidia GeForce GTX 1650 |
| Koeling |
NZXT Kraken X62 |
| Ssd |
Samsung 970 EVO 1TB |
| Besturingssysteem |
Windows 10 x64 v1909 |
| Voeding |
Seasonic Prime Titanium 650W |
Om niet alleen de benchmarkscores te meten, maar ook te zien wat er onder de motorkap gebeurt, maken we logs van de opgenomen vermogens met de TinkerForge-opstelling en loggen we gelijktijdig de sensordata van HWIinfo64 tijdens de benchmarks. Zo kunnen we fijnmazig de vermogens tegen de klokfrequenties afzetten en kijken waarin de XT-processors van de X-processors verschillen.
In Cinebench zien we tussen de 3900X en 3900XT geen wezenlijk verschil, en als we de logs raadplegen, zien we dat de kloksnelheid van de 3900XT met gemiddeld 4059MHz nauwelijks hoger is dan de 4046MHz van de 3900X. Ook het vermogen is met gemiddeld 136W tegen 138W nagenoeg gelijk. De gemiddelde Vcore is eveneens vrijwel gelijk met 1,278V voor de 3900XT tegen 1,287V voor de 3900X.
Bij de 3800XT en 3800X zien we wel een klein verschil van iets meer dan twee procent. De 3800XT tikt gemiddeld op 4266MHz waar de 3800X 4189MHz haalt. De Vcore van de 3800XT ligt met 1,324V marginaal hoger dan de 1,318V van de 3800X, maar de 3800XT is met een gemiddeld opgenomen vermogen van 114W toch zuiniger dan de 3800X met 123W.
De 3600XT ten slotte scoort drie procent hoger, maar verstookt ook veel meer: 102W tegen 87W. Die ruimte is er ook, aangezien AMD de tdp van de 3600XT op 95W heeft ingesteld, en de overeenkomstige ppt, of package power tracking, is 128W. De kloksnelheid komt wel redelijk wat hoger met 4270MHz tegen 4126MHz gemiddeld, en de Vcore is gemiddeld iets lager met 1,342V voor de 3600XT en 1,351V voor de 3600X.
In de voltage-frequency-grafieken, waarbij we gedurende 100 seconden elke seconde de vcore en klokfrequentie van alle cores gemiddeld tegen elkaar afzetten, zien we ook dat de v/f-verhouding van de 3600XT een stuk hoger is dan van de 3600X. Bij de 3800X(T) en 3900X(T) is dat veel minder het geval. Wel zien we bij die laatste twee veel meer variatie in de klokfrequentie doordat er meer cores zijn die niet allemaal continu kunnen turbo'en.
In Blender scoort de 3900XT een klein beetje hoger dan de 3900X, maar bij de gemiddelde klokfrequentie, 4105MHz tegen 4080MHz, is het verschil iets kleiner. De gemiddelde Vcore van de 3900X is iets lager met 1,27V versus 1,28V en ook het gemiddelde opgenomen vermogen is met 158W gelijk aan dat van de 3900X.
Tussen de 3800XT en 3800X zit bijna drie procent verschil, wat deels op de hogere gemiddelde clocks van 4297MHz tegen 4211MHz is terug te voeren. De Vcore van de 3800X is met gemiddeld 1,334V wel flink hoger dan de 1,318V van de 3800X, maar desondanks is het gemiddeld opgenomen vermogen met 116W lager dan de 127W van de 3800X.
Bij de 3600XT zien we een vergelijkbaar verschil met de 3600X en opnieuw zijn de klokfrequenties gemiddeld flink hoger: 4293MHz tegen 4148MHz. De gemiddelde Vcore tijdens de test is met 1,388V wel wat hoger dan de 1,348V van de 3600X en het opgenomen vermogen ligt opnieuw hoger met 107W tegen 92W.
Kijken we naar 150 seconden van de test in v/f-grafieken, dan valt op dat de XT-varianten keurig strakke lijnen vertonen, terwijl de X-versies nogal fluctueren. In het geval van de 3600X ligt de verhouding flink boven die van de 3600XT, terwijl dat bij de andere twee, afgezien van de fluctuaties van de X-modellen, niet het geval is.
In Lightroom is de 3900XT weer sneller dan de 3900X, maar het scheelt niet veel. Dat zien we ook in de kloksnelheid: 4202MHz versus 4175MHz. De Vcore is voor beide 1,337V en het vermogen is op één watt na gelijk.
Bij de scores voor de 3800X en 3800XT zien we geen verschil, maar desondanks is de kloksnelheid van de 3800XT tijdens de test flink hoger: 4363MHz tegen 4284MHz. De Vcores ontlopen elkaar niet veel, met 1,352V voor de 3800XT en 1,346V voor de 3800X. De XT verstookt met 88W wel wat minder dan de 98W van de 3800X.
Ook de 3600X en 3600XT ontlopen elkaar in score nauwelijks, maar ook hier is de XT-variant veel hoger geklokt: 4313MHz tegen 4166MHz. De Vcores zijn nagenoeg identiek met respectievelijk 1,351V en 1,356V, maar de XT verstookt met 93W weer meer dan 3600X met 81W.
De spanning-frequentieverhouding van de 3600XT blijkt weer veel vlakker en lager dan die van de 3600X te zijn, maar bij de 3800X(T) en 3900X(T) is weinig verschil te ontdekken. Wel zien we tijdens de benchmark een flinke piek bij de 3800X, waar de snelheid flink wegzakt. Dat verklaart waarschijnlijk de nogal matige score, hoewel de 3800XT niet veel beter scoort en die glitch niet vertoont. Zoals software een sweet spot heeft voor het aantal cores, lijkt acht cores een weak spot voor Lightroom.
In Premiere maakt het niet uit of je de 3900XT of 3900X hebt; de scores, maar ook de vermogens, kloksnelheden en Vcores, zijn nagenoeg gelijk. Die zijn voor de 3900XT achtereenvolgens 99W, 4113MHz en 1,367V, en voor de 3900X 98W, 4087MHz en eveneens 1,367V.
We zien een piepklein verschil in de scores van de 3800X en -XT, te danken aan de hogere kloksnelheid van 4300MHz voor de 3800X tegen 4232MHz voor de 3800X. Die laatste verstookt ook tien watt meer met 95W tegen 85W, terwijl de Vcores met 1,359V en 1,362V vrijwel gelijk zijn.
De 3600XT is iets sneller geworden en scoort gelijk aan de 3800XT. Dat geeft maar weer aan dat Adobe niet alle kracht kan benutten. De 3600XT tikt op 4293MHz tegen 4148MHz voor de 3600X, maar verstookt dan met 86W iets meer dan de 74W van de 3600X, terwijl de Vcore iets lager is met 1,362V tegen 1,367V.
Waar we tot dusver vrij vlakke lijnen zagen, vooral bij de XT-varianten, schieten de v/f-curves bij Premiere voor alle processors alle kanten op. Er wordt nogal wat gevarieerd in de kloksnelheid en Premiere kan dan ook totaal niet van de geboden rekenkracht gebruikmaken, getuige ook de scores.
De 3900XT en 3900X scoren gelijk in Adyssey en de kloksnelheid is dan ook met 4244MHz tegen 4228MHz vrijwel gelijk. De Vcore van de 3900XT komt met 1,361V iets hoger uit dan de 1,354V voor de 3900X, maar het vermogen is met 88W tegen 89W wel vrijwel gelijk.
Hoewel de 3800XT met een kloksnelheid van 4466MHz Odyssey speelt, zijn de framerates lager dan die van de 3800X met een kloksnelheid van 4368MHz. De 3800XT wordt niet lekker benut, getuige de 70W opgenomen vermogen tegen 78W voor de 3800X en een bijna gelijke Vcore van 1,376V tegen 1,37V.
Met de 3600XT halen we twee frames per seconde meer, maar doen dat wel met 4435MHz in plaats van de 4286MHz van de 3600X. Het spel lijkt niet zo onder de indruk van kloksnelheden, net als bij de 3800XT. De Vcores zijn met 1,384V voor de 3600XT en 1,385V voor de 3600X gelijk, maar de 3600XT verstookt met 73W toch weer wat meer dan de 61W van de 3600X.
De 3600XT heeft een gunstigere v/f-curve dan de 3600X en afgezien van een enkele uitschieter zijn de verhoudingen voor alle processors redelijk constant. We hadden iets meer verschil tussen de 3800X en 3800XT verwacht, getuige het verschil in clocks en de identieke Vcores.
In Shadow halen we een iets lagere framerate met de 3900XT dan met de 3900X, maar veel verschil maakt het niet. Dat is ook in de kloksnelheid van 4344MHz voor eerstgenoemde tegen 4230MHz voor de 3900X te zien, en de vermogens ontlopen elkaar met 87W en 86W evenmin. Dat geldt ook voor de Vcore van 1,361V en 1,366V.
Hoewel de kloksnelheid van de 3800XT met 4467MHz flink hoger is dan de 4370MHz van de 3800X, winnen we twee frames per seconde. Dat gebeurt wel met minder vermogen. Voor de 3800XT meten we 72W tegen 81W voor de 3800X. De Vcore is met 1,38V tegen 1,374V marginaal in het voordeel van de 3800X.
Met de 3600XT halen we liefst 4fps meer dan met de 3600X en daarvoor is 75W tegen 63W nodig. Dat resulteert in nagenoeg identieke Vcores van 1,379V tegen 1,381V, maar wel veel hogere kloksnelheden voor de 3600XT: 4429MHz tegen 4268MHz.
De hogere kloksnelheid versus de gelijke Vcore van de 3600XT zien we terug in de grafiek en in iets mindere mate in die van de 3800XT. Ook hier valt weer op dat de X-modellen over het algemeen wat meer fluctuatie vertonen dan de XT-uitvoeringen. Of dat door het verbeterde prodedé komt of doordat ze beter hun warmte kwijt kunnen, is niet helemaal duidelijk.
We hadden beloofd uitgebreider naar de opgenomen vermogens te kijken met de testdata van de TinkerForge-meters. We hebben tijdens alle benchmarks de vermogens gemeten met een sample-interval van 1ms en een logfrequentie van 15ms. We beperken, omwille van Datawrapper, de dataset tot 3000 punten, iets minder dan een minuut aan benchmarktijd dus.
We zien in de meeste benchmarks enorme variatie in de opgenomen vermogens, en met zwaardere benchmarks zijn er regelmatig dalen die de pieken afwisselen. De 3800- en 3900-varianten moeten immers kun warmte kwijt en kunnen niet continu alle cores aan het werk houden.
Overklokken
We hebben de 3900XT weten over te klokken tot een all-coreboostsnelheid van 4500MHz, of eigenlijk 4499MHz dankzij de bussnelheid van 99,98MHz in plaats van mooi 100MHz. Daarvoor was een in het bios ingestelde Vcore van 1,375V nodig en onder de custom waterkoelingloop bleef de temperatuur onder de 84 graden, met 35 graden idle.
De Cinebench R20-score bedroeg bij de overklok 7846 punten, bijna 600 punten sneller dan stock dus. Voor de 3600XT kwamen we op afgerond 4600MHz, met een Vcore van 1,350V. Dat leverde een Cinebench-score van 4093 punten op, niet heel veel hoger dan de 3847 punten stock. Ook hier bleef de temperatuur vrij laag, tussen de 33 en 83 graden.
Het is erg lastig iets over de XT-processors van AMD te zeggen. Het is ook lastig om aan te geven wat AMD nu precies met deze serie voor ogen heeft en waarom ze wordt uitgebracht. Het verhaal is niet superduidelijk en de benchmarks laten dat ook zien. Is deze introductie eigenlijk nodig? Wat schieten we ermee op?
Heel soms, in specifieke gevallen, kun je wat betere prestaties van deze XT-modellen verwachten, maar dat hangt sterk af van je workload. Sommige multithreaded lasten laten zich een beetje versnellen, maar dan wel als ze niet te zwaar zijn. Sommige frequentieafhankelijke software, of dat games of andere programma's zijn, kunnen een beetje versneld worden. Het is echter enorm lastig te voorspellen wanneer dat gebeurt.
De benchmarks die we hebben uitgelicht, moeten dat illustreren. De games moeten, volgens AMD tenminste, flinke verschillen opleveren, maar dat zien we niet terug. Blender geeft hier en daar verschil, maar AMD's benchmark zou daar veel grotere verschillen laten zien. De kleine verschillen in Cinebench zijn wel in lijn met de verwachting.
Dus wat koop je nu voor je geld? De adviesprijzen zijn ongeveer gelijk aan de adviesprijzen van de gewone X-varianten, maar die zijn inmiddels flink goedkoper geworden. Bovendien krijg je geen koeler, die je als je hem niet gebruikt, nog voor een paar tientjes zou kunnen verkopen. Je bent dus duurder uit voor prestaties die niet gegarandeerd hoger zijn. Je krijgt wel Assassin's Creed: Valhalla als cadeautje, maar dat krijg je ook als je nu een andere Ryzen koopt, vanaf het 3700X-model wel te verstaan.
Als je nu wel op zoek bent naar betere prestaties, bijvoorbeeld als je 3600 niet voldoet, dan zou het raadzaam zijn de 3600XT over te slaan en naar de 3700X of 3800X te kijken. Zo ook voor de 3800X: als die niet voldoet, koop dan een 3900X. En als je die laatste al hebt, dan is de 3950X altijd nog een optie, evenals een Threadripper. Om de XT-modellen aan te schaffen, moet je echter een heel specifiek idee in je hoofd hebben en alsnog neem je dan een risico. Kortom, hou het bij de goedkopere X-modellen en koop een model dat een stapje hoger gepositioneerd is voor meer performance.
:strip_exif()/i/2003710468.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/2003676320.jpeg?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2003676322.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2003578940.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2003191210.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2002942844.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/2001393753.png?f=fpa)
:fill(white):strip_exif()/i/2003676318.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/u/459792/crop5d711255ea9da_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/325211/avatar.png?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/1157718/crop5e6d5ebf96a5f_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/12436/p1_normal.png?f=community){kind=small}
/u/472627/crop5c83fe498b36e_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/269918/Cerberus60x60.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/300631/crop58dc288e376c7_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/386815/296252.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1184902/crop63aa73e38ea33_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/81611/headcrop.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/109773/ziltoid_fetid_70px.jpg?f=community){kind=small}
/u/330720/crop57ef85670bb82_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/247151/moppersmurf-60px.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/552792/Space.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/249917/jaapschaap.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/644474/crop56f598fd87d1f_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/211274/bestabstractwallpapers5.gif?f=community){kind=small}
/u/208684/crop5d9c7a25578e1.png?f=community){kind=small}
/u/1401/haroid_icon_60x60.png?f=community){kind=icon}
:strip_icc():strip_exif()/u/70720/crop5c79067a36ad3_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/357279/crop652ee584e2904_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/441538/crop5d44a5bb80dcc_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/195118/avat.gif?f=community){kind=small}
