'Rekenautomaat' Electrologica X8

Computerglorie van de Lage Landen

De weg naar het museum

Ondanks alle innovativiteit was de X8 geen succes. Er werden er nog geen twintig besteld. Van de geplande serie van X2, X3, X4 en X5 kwam toen niets meer terecht en het bedrijf uit Rijswijk kwam in financiële problemen. “We konden de concurrentie met de IBM 360-serie niet aan. Ik werkte nog niet zo lang bij Electrologica toen we te horen kregen dat Philips alle aandelen had overgenomen”, vertelt Volkers. “Aanvankelijk ging het werk gewoon door. Philips maakte in Apeldoorn de P1000. Op een gegeven moment werden in Rijswijk randapparaten voor die machine gemaakt. Toen heb ik daar nog voor geprogrammeerd.”

De Electrologica X8 is niet helemaal in de vergetelheid geraakt. Bij de universiteit in het Duitse Kiel stond nog een volledig systeem. De Stichting Electrologica heeft dit naar Nederland gehaald en gerestaureerd, waarna het een tijd bij de Hogeschool Arnhem Nijmegen heeft gestaan. De stichting nam contact op met Rijksmuseum Boerhaave in Leiden om het systeem op te laten nemen in de collectie. Daar is het sinds 15 december vorig jaar te bezichtigen.

Computer (introductiejaar)	Trommelgeheugen (woorden/grootte)	Ringkerngeheugen (woorden/grootte)
ARRA II, 1953	1024 / 30bit
Armac, 1956	3584, 34bit	512 (64 vrij te gebruiken), 34bit
EL-X1, 1958		32.768, 27bit
EL-X8, 1965		256.144, 27bit

Tweakers Magazine

Een variant van dit artikel verscheen eerder in het Tweakers Magazine, dat elke twee maanden wordt verstuurd naar alle Hero- en Elite-abonnees. Wil jij dit soort artikelen ook als eerste lezen en daarnaast profiteren van alle voordelen die een abonnement biedt, check dan de Aboshop voor meer info. Je bent al Hero-abonnee vanaf 3,75 euro per maand. Jullie steun wordt enorm gewaardeerd.

Reacties (77)

[roelst1]

Voor de geïnteresseerden in oude elektronica:
In de EWI faculteit (tegenwoordig EEMCS) van de TUDelft is een klein museum specifiek gericht op interessante ouderwetse elektronica. Je kunt er gewoon in lopen (gratis), maar op verzoek kun je ook een rondleiding krijgen.

http://studieverzameling.ewi.tudelft.nl/joomla/

[Anoniem: 120539]

Over die ponsbandjes:
Ik heb thuis nog een ponsbandenplakker liggen; een apparaatje om op nette wijze gebroken ponsbanden aan elkaar te maken. Daar zitten ook stukken ponsband bij zonder gaatjes; via een malletje en een prikker kun je met de hand dus een stukje code tussenvoegen, of herstellen.

Leuke toevoeging is dat de ponsband op zich gewoon (roze) papier is, en er dus ook gewoon met pen aantekeningen bij gezet kunnen worden. Niet leesbaar voor de computer, wel voor de operator.

[meule004]

Als je hier meer over wilt weten, lees dan het boek "Alles moest nog worden uitgevonden" van Cordula Rooijendijk", dat specifiek over de ontwikkeling van de Computer en IT in Nederland gaat. Ik heb het met erg veel plezier gelezen

[_Drum_]

Mooi stukje geschiedenis. Vind vooral de computernamen goed gevonden. Daar moet nogal wat tijd in gestoken zijn :-)

[enver63]

Ik heb een zeer oude handleiding voor de ZEBRA: Zeer Eenvoudig Binair Raken Apparaat. Inderdaad verzon men in die tijd prachtige namen voor de apparaten.
In de jaren 70 kon je Algol 68 (de derde programmeertaal die ik leerde) internationaliseren, dus in plaats van IF - THEN - ELSE - FI had je ALS - DAN - ANDERS - SLA.

De geschiedenis van de informatica is inderdaad zeer interessant!

[torp]

Inderdaad verzon men in die tijd prachtige namen voor de apparaten.

Geheel volgens toenmalig gebruik gebruikten mijn neefje en ik rond 1968 ook een afkorting voor onze eerste computer: VAC: Vraag Antwoord Computer. Hij was uitermate geschikt voor het oplossen van belangrijke vraagstukken als "Wat is de dichtstbijzijnde ster op de zon na?" ("Alpha Centauri") en "Wat eten de meesjes graag?" (antwoord vergeten). Mijn neefje verzorgde de demonstraties, ondergetekende was verantwoordelijk voor het denkwerk door een strookje met het getypte antwoord via een gleuf uit de wasmachinedoos te schuiven.

We werden ouder en ook minder nerdy. De naam VAC bleef bestaan als titel van onze club, die vooral tijdens Oudjaar actief was, als vuurwerkorganisator in de voortuin. Terwijl de rotjes en vuurpijlen afgingen, dansten wij er "VAC! VAC! VAC!" roepend omheen.

[AmigaWolf]

Hahaha ach ja leuke jeugd herinneringen.

Voor mij was het de C64/128 en Commodore Amiga computers, heb zelf met een goede vriend jaren op de Amiga Club Hoorn gezeten, leuke tijd was dat.

Wat ik wel jammer vind is dat Tweakers het alleen even in de begin had over Tulip en P2000 en MSX, en niet over Commodore en Atari had, die Super bekent waren in de jaren 80, vooral in Nederland en rest van Europa.

Verders een leuke stukje geschiedenis.

[Snowmiss]

Tulip en Philips (P2000 en MSX) waren ook Nederlands. Commodore en Atari niet.

@reacties hieronder: ik doelde slechts op Nederlandse bedrijven. Dat de apparaten zelf niet Nederlands zijn, wist ik niet, dus bedankt voor de info.

[Reactie gewijzigd door Snowmiss op 23 juli 2024 03:58]

[pe1dnn]

Weet je dat zeker van Philips? Want volgens mij kwam dat spul uit Wenen of zo. De PC's kwamen later uit Montreal. Wat in Nederland werd gemaakt waren de mainframes en mini computers. Mainframes waren de P1000 en P1400 begin jaren 70. Er was ook een blauwdruk voor een P2000 maar dat was niet de P2000 die je kent maar had de opvolger van de P1400 moeten worden. Die P2000 is er nooit gekomen omdat Philips toen ging samenwerken met 2 andere fabrikanten om gezamenlijk een mainframe te make die veel beter was dan die van IBM. Helaas is dat een drama geworden. In Eiserfeld (bij Siegen) werd daarna een fabrikant overgenomen, dat werden de P300¸400 en P450 kantoor computers. In Nederland (Apeldoorn) werd de opvolger mini computer P4000 ontwikkeld en gemaakt. Uit Frankrijk kwam de P800 serie die voor zover ik weet bijvoorbeeld dienst gedaan heeft bij sorteermachines van de PTT en industriële toepassingen. 2e helft 80 kwam de P9000 mini, ook uit Nederland en de laatste met echt eigen hardware. Daarna ging men inkopen (P9100 wat een Motorola VME machine was) of computer maken op basis van PC software. Toen Digital Equipment Corporation de Philips Computer tak overnam was het uit met Philips eigen computers. Je ziet, in dit verhaal komen de P2000 huiscomputer en PC niet voor, dat werd gezien als consumenten elektronica en vandaar dat de ontwikkeling daarvan plaats vond in Wenen en Montreal. Ze waren net zo Nederlands als de huidige Philips TV's.
Edit: Op WikiPedia zie ik dat Siemac uit Eiserfeld al eerder was opgenomen en dat er toch nog iets van die originele P2000 is geworden. Hier onder lees ik ook van mensen die er aan gewerkt hebben. Ik was vanaf 1986 in dienst bij Philips Computers dus die historie heb ik ook maar uit de overlevering...

[Reactie gewijzigd door pe1dnn op 23 juli 2024 03:58]

[Mr.Master]

In het geval van de MSX2 van Philips, deze werden gefabriceerd door Sanyo. "The machine itself is basically the MPC-25 rebranded and localised for the European market." Zie ook: https://www.msx.org/wiki/Philips_NMS_8250 (Philips, Manufacturer: Sanyo). Het labeltje op een Philips MSX hield niet in dat het hiermee ook Nederlands was. Sowieso vindt MSX zijn oorsprong in Japan.

[pegagus]

10 minuten wachten om een spelletje te laden vanaf een cassettebandje.

[AmigaWolf]

Ach dat was heerlijke tijden, gelukkig had me vader het meeste op floppy's, dat ging VEEL sneller, ging als kind vaker met me vader naar een computer winkel in Zaandam die veel C64 en Amiga software verkocht, en heb daar spellen gekocht, en ik heb nog steeds die spellen, en ze werken nog steeds .

Heb nu zelf ook al weer wat jaren een C64 met tape drive en floppy drive, en heb nog steeds ook de floppy's van me vader, en ook die werken nog steeds allemaal, kan je zien hoe lang ze wel niet mee gaan, bijzonder want ze zijn al weer meer dan 30 jaar oud.

[Reactie gewijzigd door AmigaWolf op 23 juli 2024 03:58]

[jossie67]

Zeker op de peperstraat

[AmigaWolf]

Nee als het goed is zat hij op de Hogendijk zaandam.

Ging ik heen met me vader als hij bij die winkel ging kijken, goede tijden.

[Reactie gewijzigd door AmigaWolf op 23 juli 2024 03:58]

[Spinner]

Jij kon toch Computer Collectief in Amsterdam ook wel vinden ?

[AmigaWolf]

Wat bedoel je precies?

[Spinner]

Computer Collectief was 'DE' game shop in Amsterdam voor homecomputers, duizenden titels.
C64, Vic 20, C16, Atari 800 en XL, en later ook Amiga 500 & 1200

[Reactie gewijzigd door Spinner op 23 juli 2024 03:58]

[AmigaWolf]

Aha ok, was nog een kleine knulletje toen, en ik ging naar de computer/game shop in Zaandam omdat ik daar familie had/heb, en dan ging ik mee met me vader naar die winkel, nee wist jammer genoeg niets van Computer Collectief Amsterdam.

[Reactie gewijzigd door AmigaWolf op 23 juli 2024 03:58]

[Anoniem: 479654]

En dan vergeten de volume op het juiste niveau te zetten

Kon je %&*#$%@@# weer 10 minuten gaan zitten wachten

Bij de P2000 hoefde je alleen maar de cartridge te vervangen en de boel te resetten.

[Spinner]

Decision in the Desert van Microprose, duurde 27 minuten laden van cassette op een Atari 800XL.
Dan was ik bijna klaar, zette mams een mixer aan in de keuken.

LOAD ERROR

Wel G.......

[mae-t.net]

Commodore en Atari waren nog minder Nederlandse producten dan de opzich wel door Philips Nederland gesteunde P2000 (Philips Oostenrijk waar later de Videowriters vandaan kwamen) en MSX (Philips Frankrijk, bekend van Minitel, later gefabriceerd voor Philips door Sanyo, Yashica Kyocera en Celint), maar er hadden er inderdaad wel een paar meer genoemd mogen worden. Bijvoorbeeld een iconisch merk als Holborn.

[Reactie gewijzigd door mae-t.net op 23 juli 2024 03:58]

[AmigaWolf]

Aha nou weet ik waar Steven Spielberg het idee van E.T. uiterlijk (nek en hoofd) vandaan had.

E.T.

Holborn 6100

[MadMarky]

In de meeste programmeertalen ben je vrij om een aantal defines toe te voegen zodat je met je eigen keywords en operators kunt werken. Niet dat eventuele collega's dat erg zullen waarderen
Toen misschien vernieuwend, maar nu zeker niet uniek.

[YopY]

ik wil ook sla in mijn programmeertaal alstublieft.

[Anoniem: 479654]

Met wat zilveruitjes en mini augurkjes, heerlijk

[tmfh]

Mocht je een ZEBRA willen zien, ze hebben bij de Studieverzameling Elektrotechniek van de TU Delft als het goed is er nog een staan. Geen idee of die nog werkt, maar ze proberen daar wel dingen te restaureren, dus als je info hebt zijn ze daar blij mee.

Ook hebben ze nog andere oude machines uit vroegere tijden (bijvoorbeeld de Testudo of ARCO). Op maandagen tussen 10 en 16 kan je langskomen als bezoeker. Zit in de kelder van het EWI gebouw.

[pe1dnn]

Philips experimenteerde ook. Dat waren PETER (Philips Experimentele Tweetallige Electronische Rekenmachine) en PASCAL (Philips Akelig Snelle CALculator). Vooral die laatste vind ik briljant gevonden!

[4play]

Ik ben zelf een fan van oude science fiction uit de jaren 50 - 80 en daar worden heel veel van die woorden/namen in gebruikt. Ik persoonlijk vindt het jammer dat tegenwoordig alles een internationale (Engelse) naam heeft ipv de leukere (maar ik geef toe minder handiger) namen zoals ie in dit artikel. En beetje meer diversiteit in naamgeving een taalgebruik mag best in mijn ogen.

[Keypunchie]

Grappig stukje computergeschiedenis, dat ik totaal niet kende. Dijkstra is natuurlijk een Hall of Famer in de IT en software-ontwikkeling, maar dat hij ook mainframes ontwierp was mij niet bekend.

[MacWolf]

Een interessante korte documentaire over Edsger Dijkstra van de Nederlandse TV is te zien op YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=RCCigccBzIU

[Kain_niaK]

"I don't know how many of you have ever met Dijkstra, but you probably know that arrogance in computer science is measured in nano-Dijkstras."

- Alan Kay

[Proxxima]

Tja, kom ik aan met mijn Digital PDP8/e uit 1970... Dan is de Electrologica toch een stuk historischer te noemen. Het is begrijpelijk maar de meeste historische machines zijn toch op de schroothoop beland. Historisch besef komt pas jaren later...

[enver63]

In Zwolle is het Bonami computer museum, waar heel veel oude computers te zien zijn. Met de meeste ervan had ik wel eens gewerkt, wat maakte dat ik mij heel oud voelde. Er is ook een enorme verzameling game consoles, die te gebruiken zijn.

[Proxxima]

Jep, ze hebben een mooie collectie daar in Zwolle.

Ik zou zelf nog wel eens een eenvoudige computer met buizen willen hebben. Maar dat is natuurlijk een utopie. Vooral de Decatron en Thyratron gebaseerde machines zijn prachtig. Je kunt daar letterlijk zien welke bit een 1 of een 0 is.

Als alternatief heb ik deze Anita MK8 rekenmachine uit 1961 welke met ca 200 Thyratrons, een enkele Dekatron en een enkele transistor werkt. Je kunt hier ook elke één en nul letterlijk zien door het oranje licht van de 200 thyratrons.
https://www.youtube.com/watch?v=6-qvtiqWens
Een ouder digitaal apparaat zal ik niet gaan vinden denk ik...

[Reactie gewijzigd door Proxxima op 23 juli 2024 03:58]

[enver63]

Leuk filmpje over de MK8!

Wel opvallend dat er in 1961 nog zoveel thyratrons in zaten, terwijl germanium transistors toen al ruimschoots verkrijgbaar waren, evenals nuvistors (wie weet nog wat dat zijn...). De MK8 zal ook wel flink warm worden, lijkt mij.

[Proxxima]

Bedankt voor het compliment Transistoren waren nog duur en vergeet niet dat een Thyratron tevens werkt als geheugen. Dat kan een enkele transistor niet. Een Thyratron kun je het beste vergelijken met een Thyristor van tegenwoordig. Éénmaal ontstoken dan blijft deze geleiden totdat je de spanning er heel even vanaf haalt. In de opvolgende machine (MK12) zie je dat veel Thyratrons zijn vervangen door transistor flip-flop schakelingen.

Als je mijn filmpje over de Anita MK12 bekijkt dan zul je de achtergrond wel begrijpen.
https://youtu.be/dKAyLnBjS3Q

Die machine is een hybride waar echt alle techniek bij elkaar komt. Zowel DTL (diode transistor logica), de Dekatron als tienteller, Thyratrons en nog thermische buizen. Het was nog een taai ding om te repareren, maar ook die is gelukt

[Marc H]

* Marc H geeft hand. Ik heb laaaaaang geleden eens een tijdje met een PDP11 mogen werken. Opstarten via een rij switches die vier of vijf keer een andere setting nodig hadden om te aan die computer te vertellen dat hij een tapedrive had en daarvan moest opstarten. Ahh, jeugdsentiment.

[Brousant]

"germaniumdiodes en seleniumtransistors"

Is dat niet andersom??? Seleniumdiodes werden vroeger veel gebruikt, en in de begintijd van de transistor was germanium daarvan de gangbare basis (sic!).

Seleniumgelijkrichters kon je vinden in buizenradio's, en met germaniumtransistors heb ik nog wel het een en ander gebouwd (toen ik met elektronica als hobby begon waren siliciumtransistors nog geen gemeengoed).

Ik sluit niet uit dat met selenium transistors zijn te maken, maar ik had daar werkelijk nog nooit van gehoord.

[TommyboyNL]

Seleniumdiodes schenen ook érg lekker te ruiken als je ze opblies...

[Anoniem: 479654]

Ja en die rook is giftig dus ja zag niet alleen gifgroen omdat de boel stuk was.

[Olaf]

Dat lijkt wel logischer, al had je natuurlijk ook germaniumdiodes. Ik vraag het even na.

[Anoniem: 479654]

Natuurlijk is het andersom

[mutley69]

Dat heeft wel iets - die oude computers - dat was onbetaalbaar duur - maar echt vakwerk - ook het programmeren en gebruiken daarvan vereiste enig overleg en nadenkwerk.
Nu is alles vanzelfsprekend(er) geworden - en is men veel te slordig aan't werken - eigenlijk zou men af en toe de it-gebruikers eens een paar uur moeten laten werken op een heel basale machine - met soortgelijke capaciteiten - een arduino of een bbc:microbit (we willen het nog niet te beestig moeilijk maken - al is het intikken van ponskaarten ook wel 's leuk - ik heb er nog altijd liggen net zoals die 8" floppy's).

[Neko Koneko]

Dat heeft wel iets - die oude computers - dat was onbetaalbaar duur - maar echt vakwerk - ook het programmeren en gebruiken daarvan vereiste enig overleg en nadenkwerk.
Nu is alles vanzelfsprekend(er) geworden - en is men veel te slordig aan't werken - eigenlijk zou men af en toe de it-gebruikers eens een paar uur moeten laten werken op een heel basale machine - met soortgelijke capaciteiten - een arduino of een bbc:microbit (we willen het nog niet te beestig moeilijk maken - al is het intikken van ponskaarten ook wel 's leuk - ik heb er nog altijd liggen net zoals die 8" floppy's).

Ik wil zelf leren programmeren op een Commodore 64 vanwege de limitaties van die machine (en de veelvoud aan documentatie die erover te vinden is).

[DonSebas]

Daar heb je helemaal gelijk in ik als (industrieel software man PLC's) zie bijv. vaak dat mensen real gebruiken waar je bijv, ook weer een int kan gebruiken dit scheelt weer rekencapaciteit, als ik er wat over meld komt nogal eens de reactie kopen wij toch een sneller model PLC......zucht

[teacup]

Een mooi stukje Nederlandse computergeschiedenis. Ik heb dit echt met interesse zitten lezen. Voor mij was dit nog niet bekend.

Jammer dat dit Electrologica het al zo vlot tegen IBM aflegde. Met de 12 jaar bedrijfshistorie was het de startup status allang voorbij.

[demartijn]

Juist, het waarom?

Als ze het niet hadden afgelegd, hadden we hier nu misschien een Europese Tech-reus van formaat op eigen bodem gehad.

[LankHoar]

Niemand had in die tijd zo’n liefde opgevat voor de imposante rekenautomaten als de directeur van levensverzekeringsmaatschappij Nillmij, Johannes Engelfriet.

Familie van Arnoud?

[fiftyhillswest]

Wikipedia zegt van wel, maar niet op welke manier. Gokje van mijn kant zegt opa.

[Reactie gewijzigd door fiftyhillswest op 23 juli 2024 03:58]