Inleiding
Het is een hardnekkige mythe dat Apple altijd wil verrassen bij zijn productintroducties. Voor de iPhone 7, met een presentatie in september 2016, wilde de fabrikant juist dat het publiek en de makers van accessoires ruim van tevoren op de hoogte waren van de grootste verandering. Daarom kwam in november 2015 voor het eerst het gerucht naar buiten dat Apple de geliefde 3,5mm-jack voor headsets wilde schrappen.
Dat Apple iedereen wilde voorbereiden, is logisch. Het is een grote en op voorhand geen populaire stap, want wie heeft er geen headset met 3,5mm-plug in de la liggen? Het is wereldwijd de defactostandaard voor audio en we zijn gewend onze headsets in elk denkbaar apparaat te kunnen steken. Iedereen die in de zaal zat of naar de stream keek tijdens de presentatie, wist dus al wat er zou komen. Makers van headsets die werken op iPhones, moeten overstappen van 3,5mm naar lightning. Dat betekent dat Apple licentiegeld kan vangen, maar ook dat de oortjes om een andere reden duurder moeten worden. Lightning geeft een digitaal audiosignaal, dus headsets hebben een eigen dac nodig, een digital-to-analog converter, om er hoorbaar geluid van te maken.
/i/2000637349.jpeg?f=imagenormal)
De Marshall London, met twee 3,5mm-aansluitingen, want waarom niet?
Het gerucht dat de iPhone 7 geen 3,5mm-aansluiting had, bleek onmiddellijk invloed te hebben op de rest van de smartphone-industrie. LeEco en Lenovo kondigden nog voor Apple toestellen aan zonder de 3,5mm-aansluiting. HTC volgde kort erna. En toen bleef het oorverdovend stil, want waar onmiddellijk een paar fabrikanten met Apple meegingen, bleven de grootste fabrikanten vasthouden aan de audiojack. Samsung om te beginnen zet hem nog in al zijn telefoons, maar ook LG, Sony en Huawei presenteerden in 2017 allemaal modellen met de bekende uitgang in de behuizing.
Desondanks zijn de dagen geteld voor de 3,5mm-aansluiting. Op de lange termijn is het vermoedelijk niet haalbaar om eraan vast te houden. De overgang kan echter nog best een paar jaar duren.
De verwijdering in 2016
Wat hebben de nieuwe Nokia 3310, Nokia 3, 5 en 6, Huawei P10 en P10 Plus, LG G6, General Mobile GM6, Samsung Galaxy Xcover 4, Wiko WIM en Alcatel A5 Led gemeen? Minimaal twee dingen: het eerste is dat ze allemaal zijn gepresenteerd op telefoonbeurs Mobile World Congress, eind vorige maand in Barcelona, dé beurs om mobieletelefonietrends voor het komende jaar te zien. De tweede? Het zijn allemaal gloednieuwe modellen met een 3,5mm-aansluiting.
Het viel op: waar LeEco, Motorola en HTC Apple volgden in het verwijderen van de audioaansluiting, zijn er nu ineens veel nieuwe telefoons, van de 49 euro kostende 3310 tot aan de 750 euro kostende XZ Premium, die allemaal nog altijd die ouderwetse analoge aansluiting hebben. Vrijwel geen merk wil er afscheid van nemen. Dat is onverwacht, want dit is de eerste generatie telefoons waarvan de fabrikanten tijdens het ontwerpen wisten dat Apple de 3,5mm-aansluiting zou afschaffen. Het is een duidelijk signaal dat smartphonemakers nog niet klaar zijn met de aloude jack. Waarom is dat? Toen we ernaar vroegen, bleek het een eenvoudige kwestie te zijn. De fabrikanten zetten de jack erin, omdat veel klanten erom vragen.
Desondanks is het goed mogelijk om de aansluiting weg te laten. Er zijn alternatieven voor en fabrikanten die hem weglaten, willen duidelijk de overgang makkelijker maken. Vrijwel elke telefoon zonder 3,5mm-aansluiting heeft een dongle van usb-c naar 3,5mm in de doos. Bovendien zitten er usb-c-oortjes in de verpakking. Bij Apple gaat dat om EarPods, bij HTC om de Usonic-headset. Maar waarom zou de aansluiting weg moeten? Het antwoord is ruimte. Je steekt de headset in de telefoon en dat neemt de nodige ruimte in de behuizing in. Weglaten levert dus ruimte op.
Hoeveel scheelt dat nu echt? Daarvoor hebben we een berekening gemaakt met twee telefoons: de iPhone 6s en de Google Pixel XL. In beide gevallen hebben we gemeten hoe groot het onderdeel in de telefoon was om de 3,5mm-aansluiting te huisvesten. Hierbij hebben we in 2d gekeken en simpelweg aangenomen dat onderdelen de hele dikte van de telefoon innemen. Dat is niet zo, maar het rekent makkelijker.

De Pixel XL heeft de kleinste 3,5mm-jack. Voor zover zichtbaar is de aansluiting rond de 15x8,5mm in de telefoon. De versterker moet ook nog ergens zitten, maar dat is slechts een klein chipje. Daarmee is de 3,5mm-aansluiting rond de 130mm², ongeveer 1,04 procent van de totale oppervlakte van de telefoon.
Bij de iPhone is dat een stuk meer. De hele module is 16x14mm groot, ongeveer 220 vierkante millimeter. Dat is ongeveer 2,4 procent van het oppervlak van de iPhone 6s.
/i/2001432747.jpeg?f=imagenormal)
Uiteraard hebben we ook even uitgerekend hoeveel groter de accu kan zijn door het weglaten van de jack. In beide gevallen komt er ongeveer 100mAh bij. De iPhone 6s had, als de ruimte die de audiopoort inneemt, aan de accu was toegevoegd, een 1812mAh-accu kunnen hebben in plaats van 1715mAh. In de Pixel XL zou een 3550mAh-accu hebben gepast, in plaats van een van 3450mAh. Daarbij gaan we uiteraard uit van dezelfde dichtheid.
De toekomst: usb-c en draadloos
Als de 3,5mm-aansluiting verdwijnt, hoe kun je dan van audio genieten vanaf je smartphone? Er zijn verschillende opties, maar de twee meest logische zijn de laadaansluiting, dus usb-c op vrijwel elke nieuwe smartphone en lightning op iPhones, en draadloos via bluetooth.
Daar doemt een groot nadeel en tegelijk voordeel op van het mogelijke verdwijnen van de 3,5mm-plug. Het stelt namelijk hogere eisen aan de headset die je gebruikt. Headsets zullen duurder zijn, maar het voordeel kan zijn dat je beter geluid krijgt dan direct uit je smartphone.
Dat zit zo: als je nu je eigen headset inplugt, komt de audio als analoog signaal uit je telefoon; het is immers een analoge aansluiting. De geluidskwaliteit en het volume hangen grotendeels af van componenten in de telefoon: de versterker en de dac, digital-to-analog converter. Die zitten bij usb-c-headsets in de headset zelf en de geluidskwaliteit hangt dus niet langer af van de telefoon die je hebt, maar van de headset die je erbij hebt. Dat biedt kansen; telefoons met een goede dac zijn vaak duurdere modellen, hoewel er uitzonderingen zijn. Voor een headset met een goede dac zul je echter geen honderden euro's hoeven neer te leggen. Aan de andere kant lijkt het niet voor de hand te liggen dat je in elke marktkraam voor een euro oortjes kunt kopen met een goede versterker en dac erin; de prijs daarvan zal hoger liggen.
IPhones hebben een bijkomend probleem. Headsets met een lightning-aansluiting werken echt alleen op iPhones en iPads. Zelfs op een MacBook is het niet mogelijk die oortjes te gebruiken, want er zijn geen MacBooks met lightning, alleen met usb-c en 3,5mm-jacks.
Headsets met usb-c en lightning hebben ook nadelen, behalve hun hogere prijs. Zo bieden ze geen mogelijkheid om zonder accessoire een telefoon te laden en tegelijk naar muziek te luisteren. Met een 3,5mm-aansluiting zijn dat twee aparte poorten, bij usb-c en lightning is dat niet zo. Urenlang video's streamen en tegelijk je accu op peil houden met een powerbank zit er dus niet in.
De draadloze optie is geen nieuw alternatief. Draadloze oortjes kun je al jaren kopen, al zit er sinds de afgelopen tijd meer schot in, met onder meer oortjes van Apple en Samsung die vorig jaar op de markt verschenen. Bluetooth-headsets hebben als voordeel dat er geen draadjes zijn om in de knoop te raken of over te struikelen en dat ze geen aansluiting op de telefoon vereisen. Nadelen zijn er ook. Ze hebben een accu en moeten dus geregeld aan de lader. De kwaliteit van audio over bluetooth is bovendien niet naar ieders smaak en de verbinding via bluetooth is niet zo stabiel als een bedrade verbinding.
/i/2001240413.jpeg?f=imagenormal)
Tot slot
:fill(white)/i/2001432815.jpeg?f=thumblarge)
Bij de huidige generatie smartphones is er dus nog voldoende keuze tussen modellen met 3,5mm-jacks, want op een paar toestellen na heeft vrijwel elke telefoon er een. Wie per se een iPhone wil, kan nog altijd een SE of 6S kopen en op Android is de keuze in elk geval heel ruim. Dat is mooi, want veel mensen protesteerden luidkeels tegen het verdwijnen van de aansluiting op diverse telefoons vorig jaar. Onder die groep mag je ook Tweakers scharen; wij hebben bij alle gereviewde telefoons zonder jack het ontbreken ervan bij de minpunten gezet.
Desondanks neemt de kans af dat een nieuwe smartphone deze aansluiting heeft. Vrijwel alle duurdere modellen en binnenkort ook goedkopere smartphones hebben usb-c en ook als er wel een 3,5mm-aansluiting is, zal er een groeiende markt zijn voor usb-c-headsets, die zich bovendien beter kunnen onderscheiden met audiokwaliteit. Om het probleem van tegelijk laden en audio luisteren te ondervangen, zouden er zelfs smartphones kunnen komen met twee usb-c-poorten. De usb-aansluiting is veelzijdiger dan de analoge audioaansluiting en dat valt dus als voordeel te verkopen.
Het is niet te voorspellen of de 3,5mm-aansluiting een plekje zal hebben op de smartphone van de toekomst. Het zou zomaar kunnen dat hij verdwijnt, maar hij zou er ook nog jaren op kunnen zitten. De analoge 3,5mm-audioaansluiting bestaat sinds medio vorige eeuw, dus het is in elk geval makkelijk te voorspellen dat hij zijn langste tijd vermoedelijk heeft gehad.