Inleiding: een groot gat
Je zou kunnen beargumenteren dat Microsoft zijn doel heeft gehaald. De ambitie was immers ooit om het derde ecosysteem van de smartphonewereld te worden. Dat is ontegenzeglijk gelukt. De concurrentie voor die derde positie is weg of geminimaliseerd. Nokia stopte met Symbian, BlackBerry heeft BlackBerry 10 op een zijspoor gezet en ook met de nieuwkomers gaat het niet best: Mozilla werkt niet meer samen met providers aan Firefox OS en Jolla verkeert in de problemen, terwijl zijn Sailfish OS tot nu toe weinig vooruitgang heeft geboekt. Canonicals spectaculaire Edge-telefoon kreeg niet genoeg geld binnen via crowdfunding en Mark Shuttleworth geeft zelf toe dat Ubuntu Touch nog niet klaar is voor het grote publiek.
Desondanks kun je niet zeggen dat het goed gaat met Microsofts mobiele besturingssysteem. Windows Phone, dat in het proces zit om omgedoopt te worden in Windows 10 Mobile, trekt geen massa's nieuwe gebruikers aan. De verkopen van Microsofts Lumia-lijn liepen in de afgelopen maanden met 57 procent terug en Microsoft ziet zelf geen verbetering.
Het is genoeg voor vooraanstaande Microsoft-insiders om het mobiele platform de grond in te schrijven. Tom Warren verklaart bij The Verge Windows Phone dood en Paul Thurrott van Winsupersite deed hetzelfde en vergeleek Windows Phone-liefhebbers met Japanse soldaten die doorvochten toen de Tweede Wereldoorlog al ten einde was.
Toch is dit nog niet het einde voor Windows Phone. Sterker nog, er komen deze maand naar verluidt enkele nieuwe toestellen aan, waaronder de al aangekondigde Funker W5.5 en een mogelijk Vaio-toestel, een variant van Xiaomi Mi 5 en uiteraard Microsofts eigen Lumia 650. Bovendien gaan er al tijden geruchten over een telefoon in de Surface-lijn met het mobiele platform. De vraag is dus ook niet of Microsoft Windows Phone heeft opgegeven; de vraag is hoe het nu moet doorgaan.

Hoe het nu staat
Microsofts mobiele platform is precies wat het genitief aanduidt: het mobiele platform van Microsoft en Microsoft alleen. De bedoeling was ooit dat verschillende fabrikanten een breed palet aan toestellen zouden uitbrengen met Windows Phone, maar de smartphonemakers zijn een voor een afgehaakt. Natuurlijk zijn er kleine spelers zoals Blu die Windows Phone-toestellen uitbrachten, maar na de overname van Nokia's telefoontak door Microsoft zijn er in Nederland geen Windows Phone-toestellen van andere grote merken meer verschenen.
Samsung is gestopt na de Ativ S in 2012, toen HTC met 8X en 8S ook zijn laatste Europese toestellen heeft uitgebracht. Vorig jaar kwam de Taiwanese fabrikant wel met een Windows-versie van de One M8 die ook in Europa bruikbaar is, maar die was alleen te koop in de Verenigde Staten. Huawei heeft in 2013 de W1 en het jaar erna de W2 in de winkels gelegd, maar die hebben geen opvolger gekregen.
Dat blijkt ook uit cijfers van AdDuplex, een advertentieaanbieder die elke maand statistieken publiceert over de Windows Phone-toestellen die het registreert. Bij de recentste cijfers was bijna 97 procent (!) van de geregistreerde Windows-smartphones een Lumia.
Dat op zich is natuurlijk geen teken dat het slecht gaat met Windows Phone. Het zou natuurlijk ook kunnen dat het slecht gaat met het aantrekken van fabrikanten, maar dat Microsoft keer op keer klinkende cijfers kan laten zien over de leveringen van Windows-smartphones. Dat is echter niet het geval.
Het is duidelijk te zien dat de trend een tijdje was dat de leveringen stegen, maar die bereikten een piek tegen het einde van 2014. Op dat moment had Microsoft de meeste modellen op de markt, waaronder de immens populaire 520, midrangers zoals de 735 en een net uitgebrachte 930 als high-end model. Gedurende 2015 kwamen er echter geen grote releases meer en bleef het bij enkele budgetmodellen zoals de 640 en 640 XL. Aan het einde van het jaar kwamen de 950, 950 XL en 550 uit, maar dat was te laat om een grote impact te maken.
Dit is het grootste probleem in een oogopslag: de markt voor smartphones groeide als een gek in de afgelopen jaren, maar de leveringen van Lumia-smartphones groeiden simpelweg niet mee. De lijn blijft onder in het beeld hangen, terwijl die mee had moeten stijgen.
Als je kijkt naar de groeicijfers, dan is te zien dat het lang relatief goed ging. De leveringen van Lumia-smartphones stegen enige jaren sneller dan de markt als geheel, wat betekent dat het marktaandeel dus toenam. Dat is natuurlijk een beetje een vertekend beeld; het is makkelijker om de verkopen te verdubbelen van bijvoorbeeld een naar twee miljoen dan van honderd naar tweehonderd miljoen. Desondanks is duidelijk te zien dat Windows Phone vanaf begin 2014 minder hard groeide dan de markt als geheel en vanaf toen begon het er dus problematisch uit te zien. De forse daling van het afgelopen halfjaar maakt dat allemaal nog erger.
Het marktaandeel van Windows Phone is in de afgelopen jaren niet boven de 4 procent uitgekomen en staat inmiddels op rond 1,2 procent. Dat is lager dan vier jaar geleden, toen Nokia uitkwam met de Lumia 800 als eerste toestel met Windows Phone 7.5 Mango.
De toekomst: de laatste Lumia?
Met de komende presentatie van de Lumia 650, volgens het recentste gerucht half februari, komt naar verluidt de laatste Lumia uit. Of dat zo is, heeft Microsoft niet bevestigd. Microsofts directeur Satya Nadella zei in een mail vorig jaar dat het bedrijf zich zou richten op drie segmenten: toestellen met veel waar voor het geld, zakelijk gerichte telefoons en 'flagships' voor de fans.
Toch gaan er al heel lang geruchten over een spectaculairder project dan de Lumia 650: een smartphone in de Surface-lijn. Dat zou een logische stap zijn. De Surface-lijn kan inmiddels een succes worden genoemd: niet alleen is het concept terug te zien in 2-in-1-modellen van veel fabrikanten en andere tabletreleases - denk alleen maar aan de iPad Pro - maar het levert Microsoft inmiddels ook veel geld op. In de afgelopen maanden haalde het Redmondse bedrijf 1,35 miljard dollar binnen met de Surface-tablets.
/i/2000928981.jpeg?f=imagenormal)
Oud concept van een Surface Phone met WP 8.x
Wat zou een dergelijke Surface-telefoon moeten brengen? De belangrijkste eigenschap is misschien wel een uitgebreide versie van Continuum. Als deze smartphone een krachtige Intel-processor zou meekrijgen, is hij in staat om naast de Windows Store-apps ook reguliere Win32-programma's te draaien. Het zou een lang gekoesterde droom in vervulling laten gaan: echt een desktop in de broekzak.
Er zijn genoeg hints die hierop wijzen. Microsoft zei er al eens naar te kijken tijdens een vragenrondje en maakte Windows 10 Mobile geschikt voor x86-socs. Bovendien liet de chief marketing officer van Microsoft in de podcast Windows Weekly al vallen dat Microsoft werkt aan een 'breakthrough'-smartphone als 'spiritueel opvolger' in de Surface-serie.
Bovendien lijkt Intel er in 2016 klaar voor te zijn. Het heeft al een paar jaar een Broxton-soc voor high-end smartphones in de pijplijn en die is volgens de recentste informatie klaar in 2016, dus op tijd voor een release van een eventuele Surface-telefoon eind dit jaar.
Een van de minst waarschijnlijke scenario's is dat Microsoft simpelweg ophoudt met Windows Phone of Windows 10 Mobile. Er is veel werk gaan zitten in het samenvoegen van het mobiele besturingssysteem met dat van desktops en met OneCore kan Microsoft nu vooruit. Smartphones waren en zijn in die visie een belangrijk onderdeel. Als Continuum zou kunnen werken met Win32-programma's, zal dat alleen maar meer zijn.
Waar het bedrijf wel sinds enige tijd mee is opgehouden, is met de ambitie om iOS en Android naar de kroon te steken. Microsofts diensten en apps komen in toenemende mate uit voor Android en iOS, zoals Outlook en Office, terwijl experimentele apps uit Microsoft Garage ook steeds vaker op een concurrerend mobiel besturingssysteem draaien.
Microsoft wil vermoedelijk desktop en mobiel als één gaan zien, als twee soorten apparaten die op het gebied van besturingssysteem niet meer uit elkaar te halen zijn. Het zou dan ook niet verbazen als Microsoft Windows 10 Mobile steeds meer zal promoten als 'pc-accessoire' of zelfs als kleine pc en minder als smartphone. Of dat een zinvolle strategie is, moet de toekomst uitwijzen.
/i/2000874304.png?f=imagenormal)
Tot slot
De situatie voor Windows Phone-liefhebbers is niet rooskleurig nu. Het is nooit leuk als techjournalisten het platform dat je gebruikt dood verklaren, zeker niet als het gaat om enkele van de bekendste Microsoft-watchers ter wereld. Windows Phone is niet dood, maar de verkopen en het marktaandeel zijn in het afgelopen jaar wel fors teruggelopen. Windows 10 Mobile bleek op de nieuwe Lumia's bij lange niet bugvrij en verdiende in de afgelopen tijd eigenlijk een bèta-label.
Microsoft is een andere weg ingeslagen. De 'app-gap' met iOS en Android lijkt niet meer in te halen, dus lijkt het erop dat het Redmondse bedrijf zijn smartphones wil laten excelleren op een gebied waarop het nog wel de leiding heeft: het draaien van een desktopbesturingssysteem met bijbehorende desktopprogramma's. Microsoft-directeur Nadella omschreef het vorig jaar als volgt: "We gaan van een strategie om een standalone telefoontak te bouwen naar een strategie om een levendig Windows-ecosysteem te creëren en te laten groeien, en dat ecosysteem bevat onze eigen toestellen."
Nadella's woorden klinken naar de manier waarop Microsoft omgaat met Windows en de Surface-tablets. "Op de langere termijn zullen Microsoft-toestellen innovatie teweegbrengen en nieuwe categorieën en kansen creëren voor het Windows-ecosysteem. Het zal draaien om het mogelijk maken van mobiliteit van de gebruikservaring over de hele line-up van apparaten inclusief telefoons."
Toen Nokia in 2011 overstapte op Windows Phone en Symbian en MeeGo liet vallen, zei toenmalig directeur Stephen Elop dat de mobiele markt een strijd is tussen ecosystemen. In die ecosystemen zijn naast de smartphones zelf de apps belangrijk en ontwikkelaars zijn nooit massaal overgestapt naar Windows Phone.
Microsoft heeft de strijd om de smartphone met smartphone-apps verloren en probeert het nu dus vermoedelijk op een andere manier. Het zou een interessante en prikkelende strategie zijn en het zou bovendien daadwerkelijk innovatief zijn in een markt waarin verder op gebied van software niet zo vreselijk veel gebeurt. Het biedt echter wel een onzekere toekomst; niemand kan weten of dit plan kan slagen en Microsoft, na de successen van een jaar of tien geleden, opnieuw vooraan zet op de mobiele markt.
/i/1396474479.jpeg?f=imagenormal)