Inleiding
Inleiding
Met de introductie van Intels nieuwste generatie Core-processors, ook bekend als de Haswell-serie, heeft Intel ook de bijbehorende chipsets uitgebracht. De Series 8-chipsets bestaan, net als hun voorgangers, uit enkele varianten, die met de nieuwe processorsocket worden gecombineerd.
Uiteraard komen moederbordfabrikanten bij een nieuwe generatie processors met een complete nieuwe line-up van hun producten. Veel fabrikanten kozen voor het gebruikelijke gamma: van instapmodellen, via het mainstream-segment tot high-end producten voor overklokkers en gamers. Met de B87-chipset wordt de zakelijke markt bediend, maar meer dan ooit zien we speciale aandacht voor enerzijds het topsegment en anderzijds mitx-moederborden. Haswell leent zich namelijk bij uitstek voor mitx-systemen die weinig energie vergen. De processors zijn krachtig en vooral zuinig genoeg om een compact systeem als volwaardige desktop te laten dienen. Een grote koeler is niet nodig en toch kan een kleine mitx-behuizing een stevige quadcore bevatten.
/i/1372856959.jpeg?f=imagenormal)
Fabrikanten hadden voor gamers en overklokkers uiteraard al moederborden met voorgaande generaties processors in het assortiment, maar met Haswell is de 'tweakbaarheid' van de cpu weer wat verbeterd. Waar met de baseclock van de Sandy en Ivy Bridge-generaties nauwelijks te spelen was, kan die bij Haswell weer worden gevarieerd. Net als bij de vorige generaties kan weinig van de standaardwaardes worden afgeweken, maar dankzij een tweak kunnen die standaardwaardes meer gevarieerd worden.
De chipsets
Net als de voorgaande Series 7-chipset heeft ook de Series 8-chipset een aantal varianten. De versies hebben wel een aantal gemeenschappelijke features, maar afhankelijk van de specifieke uitvoering zijn die niet altijd allemaal geactiveerd. Vergeleken met de vorige generatie heeft de Series 8-chipset meer flexibiliteit in de i/o-poortconfiguratie gekregen en zijn niet vier, maar zes van de veertien poorten van het usb 3.0-type; de overige usb-poorten worden eveneens door de xhci-controller aangestuurd. /i/1372857103.jpeg?f=imagenormal)
Alle sata-poorten ondersteunen de sata-600-standaard en alle aansturing van de beeldschermen is in de processor geïntegreerd. Ten slotte zal het ontbreken van een connector opvallen; standaard biedt de chipset geen ondersteuning meer voor pci-interfaces. De wat verouderde standaard kan nog wel door fabrikanten ondersteund worden, maar dan is een aparte controller nodig. Alleen de zakelijke Q87-chipset heeft nog ondersteuning voor pci-kaarten.
De chipsets worden niet langer, zoals de vorige twee generaties, op 65nm geproduceerd, maar worden met een moderner 32nm-procedé gemaakt. Dat levert een flinke reductie op in de tdp, van 6,1 naar 4,1W. Voor de mobiele markt worden, naast de traditionele combinatie van processor en chipset, ook packages geleverd waarin processor en chipset zijn geïntegreerd.
Overklokken
In het verleden konden Core-processors op verschillende manieren worden overgeklokt. De makkelijkste manier was het aanpassen van de turbosnelheid. Met de K-processors en een Zx7-chipset was het bovendien mogelijk de multiplier aan te passen; dat is de factor waarmee de baseclock wordt vermenigvuldigd om tot een kloksnelheid te komen.
Met Sandy en Ivy Bridge was het aanpassen van de baseclock zeer gelimiteerd. Andere kloksignalen, zoals voor de pci-expressbus en i/o-controller, waren direct gekoppeld aan de cpu-baseclock. Meer dan enkele procenten kon de baseclockfrequentie niet worden verhoogd voordat deze zogeheten uncore-elementen de processor laten crashen.
/i/1372857318.png?f=imagenormal)
Voor Haswell heeft Intel een trucje van de Sandy Bridge E-processors uit de kast gehaald; de baseclock van Haswell heeft een zogeheten cpu-strap gekregen. Daarmee wordt de baseclock-snelheid alleen voor de cpu vermenigvuldigd met een factor 1,25 of 1,67. In de praktijk levert dat een cpu-baseclock van 100MHz, 125MHz of 167MHz op, die uiteraard met de gewone multiplier wordt vermenigvuldigd voor de uiteindelijke kloksnelheid.
Een rekenvoorbeeld: de Core i7-4770K heeft standaard een kloksnelheid van 3,5GHz met een baseclock van 100MHz en een multiplier van 35. Met het aanpassen van de baseclock zou maximaal 107MHz x 35, dus krap 3,7GHz, haalbaar zijn. Door met de cpu-strap de baseclock op 125MHz in te stellen, is een theoretische snelheid van bijna 4,4GHz mogelijk en met de cpu-strap op 167MHz zou zelfs ruim 5,8GHz mogelijk zijn, allemaal met een standaardmultiplier.
Prijzen en specificaties
Merk en productserie |
ASRock |
Asus Z87 |
Gigabyte |
MSI |
Type |
Z87 OC Formula |
Deluxe |
GA-Z87X-UD5H |
Z87 MPOWER MAX |
|
:fill(white)/i/1372067457.jpeg?f=thumbmini) |
:fill(white)/i/1369216049.jpeg?f=thumbmini) |
/i/1370509724.png?f=thumbmini) |
/i/1371569754.png?f=thumbmini) |
Prijs en waardering |
Prijs |
Onbekend (9 winkels) |
Onbekend (28 winkels) |
Onbekend (19 winkels) |
Onbekend (19 winkels) |
Eerste prijsvermelding |
zondag 23 juni 2013 |
maandag 3 juni 2013 |
donderdag 6 juni 2013 |
woensdag 19 juni 2013 |
Waardering |
|
4.5 van 5 sterren
|
5 van 5 sterren
|
3.5 van 5 sterren
|
Technische specificaties |
Socket |
1150 |
1150 |
1150 |
1150 |
Form factor |
EATX (Extended ATX) |
ATX (Standard) |
ATX (Standard) |
ATX (Standard) |
Bios |
UEFI |
UEFI |
UEFI |
BIOS |
|
|
|
Dual |
|
Chipset |
Intel Z87 |
Intel Z87 |
Intel Z87 |
Intel Z87 |
Geheugen |
4x DDR3 |
4x DDR3 |
4x DDR3 |
4x DDR3 |
Interfaces |
Hardeschijfbus |
10x SATA-600 |
6x SATA-600 |
10x SATA-600 |
mSATA, 8x SATA-600 |
Card interface |
mini-PCI Express, 2x PCI-e 2.0 x1, PCI-e 2.0 x16, 3x PCI-e 3.0 x16 |
4x PCI-e 2.0 x1, PCI-e 2.0 x16, 2x PCI-e 3.0 x16 |
PCI, 3x PCI-e 2.0 x1, 3x PCI-e 3.0 x16 |
4x PCI-e 2.0 x1, 3x PCI-e 3.0 x16 |
Link interface |
ATi Crossfire, Nvidia SLi |
ATi Crossfire, Nvidia SLi |
ATi Crossfire, Nvidia SLi |
ATi Crossfire, Nvidia SLi |
Raid modi |
0, 1, 5, 10 |
0, 1, 5, 10 |
0, 1, 5, 10 |
0, 1, 5, 10 |
Externe verbindingen |
Ethernet |
Ethernet 1Gbit/s |
Ethernet 1Gbit/s |
Ethernet 1Gbit/s |
Ethernet 1Gbit/s |
Wlan |
|
802.11b, 802.11g, 802.11n |
|
802.11b, 802.11g, 802.11n |
USB |
8x USB 2.0, 8x USB 3.0 |
2x eSATA, 8x USB 2.0, 8x USB 3.0 |
4x USB 2.0, 10x USB 3.0 |
4x USB 2.0, 10x USB 3.0 |
Video-uitgangen |
2x HDMI |
Display Port, HDMI, Mini Display Port |
Display Port, DVI-I, 2x HDMI |
Display Port, 2x HDMI, Wireless Display (WiDi) |
Overige |
PS/2 |
|
PS/2 |
PS/2 |
Audio |
Audiokanalen |
8 (7.1) |
8 (7.1) |
8 (7.1) |
8 (7.1) |
Audio-uitgangen |
Digitaal Optisch (S/PDIF) |
Digitaal Optisch (S/PDIF) |
Digitaal Optisch (S/PDIF) |
Digitaal Optisch (S/PDIF) |
Asrock Z87 OC Formula
In de doos
Asrocks OC Formula-bord is meer dan de overige borden op overklokken gericht en is dan ook het duurste bord uit de test. Het moederbord is extra stevig ingepakt, met een bescherming van schuim rondom. Dat extra schuim en het eatx-formaat van de OC Formula maken de doos groter dan de overige dozen. /i/1372856045.jpeg?f=imagenormal)
De accessoires worden in een tweede compartiment geleverd, netjes in een stoffen hoes verpakt. Daarin zitten acht sata-kabels, een usb-frontpanel met extra bracket om eventueel in een uitbreidingsslot gebruikt te kunnen worden, het i/o-shield en een sli-bridge. Bovendien levert Asrock koelpasta en twee verloopstekkers van molex- naar sata-voedingsstekkers mee. Ten slotte levert het bedrijf plastic afstandshouders om het moederbord op een tafel te kunnen benchen.
Speciale features
Het bord is, zoals de naam aangeeft, vooral bedoeld voor overklokkers. Het eatx-bord is extra groot en voorzien van gele slots op een zwart pcb van acht lagen. De heatsink over de vrm's rond de cpu is voorzien van aansluitingen voor waterkoeling en wordt standaard met een kleine ventilator gekoeld. Een luxe display geeft de post-status weer en er zijn uiteraard powerbuttons aangebracht. Dankzij een techniek die Asrock conformal coating noemt, moet vocht geen probleem zijn voor het bord: de coating vormt een waterdichte laag. /i/1372856074.jpeg?f=imagenormal)
De OC Formula heeft twee bios-chips die in een socket zitten, waartussen door middel van een schakelaar geswitched kan worden. De vier x16-slots zijn volledig bedraad en kunnen met dipswitches uitgeschakeld worden. Er zijn ook twee dipswitches voor overklokken met vloeibaar stikstof: een voor ln2-mode en een tweede voor slow-mode tegen coldbugs. Verder telt het bord tien spanningsuitleespunten, een extra molex-voedingsstekker voor extra prik op de pci-express-slots en voor gamers een gescheiden Purity Sound-circuit. De clips van de x16-slots zijn wat onhandig: ze zijn eigenlijk te smal om makkelijk gebruikt te kunnen worden.
Het bios
Het bios van de Asrock is weliswaar met de muis en uiteraard ook met het toetsenbord te bedienen, maar een echt uefi kunnen we het niet noemen. Het heeft nog alles weg van het klassieke bios, maar heeft wel enkele prettige features. Zo kan, net als bij MSI's bord, alle aangesloten apparatuur bekeken worden. De detectie lijkt wel accurater; de geheugenmodules werden, inclusief ondersteunde xmp-profielen, correct herkend.
Het uefi heeft, naast de gebruikelijke beschrijvingen bij de diverse functies, ook een rondleidingsfunctie à la Clippy, die de belangrijkste onderdelen laat zien. Een nieuwe uefi-versie is zonder besturingssysteem te downloaden en installeren. Groot voordeel: de moederborddrivers zijn zonder optisch station te downloaden en installeren.
Asus Z87 Deluxe
In de doos
Naast het moederbord en de handleiding met installatieschijfje heeft Asus een vrij bescheiden accessoireset. Dat komt voornamelijk doordat de meeste features al op het bord geïntegreerd zijn; de wifi- annex bluetooth-module is voorgeïnstaleerd. Een losse antenne, de 2T2R, wordt daarvoor meegeleverd./i/1372856105.jpeg?f=imagenormal)
Veel meer dan zes sata-kabels, een sli-brug en het i/o-shield wordt niet meegeleverd. Als enige extra's zijn twee blokjes meegeleverd waarmee het bevestigen van de frontpanelconnectors makkelijker is. Die kennen we ook van MSI.
Speciale features
We gaven het al aan bij de doosinhoud: Asus levert met zijn Deluxe-bord een wifi- en bluetooth-module mee, die op het i/o-paneel zit. Daarnaast heeft Asus zijn 'dual intelligent'-processortechniek uiteraard op het high-end bord geïmplementeerd. Dat moet een goede mix tussen overklokken, energiebesparing en ventilatorinstellingen opleveren./i/1372856122.jpeg?f=imagenormal)
Asus heeft voor een goud-zwarte kleurstelling gekozen, wat niet ieders smaak zal zijn. Van de drie x16-slots is weer alleen de eerste volledig bedraad; de overige twee zijn als x8-slots uitgevoerd. Er zijn vier x1-slots en vier extra sata-poorten. Asus heeft één usb 3.0-header, maar heeft achterop zes usb 3.0-poorten en twee gigabitethernetaansluitingen. Ook heeft het bord een minidisplayport naast een gewone displayport en hdmi-aansluiting. Een dubbele led-poster en powerbuttons zijn eveneens aanwezig.
Het bios
Asus deelt zijn bios in twee delen: een EZ Mode en een geavanceerde modus. In de eenvoudige modus kan het systeem met één muisklik in stille en zuinige modus worden ingesteld, of er kan voor een normale of een op performance gerichte modus worden gekozen. Met die laatste modus wordt vooral de turbo wat aggressiever ingeschakeld. Ook ventilatorprofielen en boot-volgorde kunnen hier ingesteld worden.
In de geavanceerde modus kunnen alle overige instellingen, waaronder uiteraard overklokken met AI Tweaker, worden geconfigureerd. Alle menuopties zijn onder een favorietentabblad onder te brengen. Na een druk op 'Save and Quit' (of de F10-knop), geeft het bios nog een overzicht van de aanpassingen. Zo wordt voorkomen dat verkeerde instellingen worden doorgevoerd.
Gigabyte Z87X-UD5H
In de doos
Gigabyte heeft het budget voor de verpakking beperkt gehouden, wat helemaal niet erg is. In de doos zijn echter weinig extra's te vinden, waardoor we, gezien de prijs, ietwat teleurgesteld zijn. Zo wordt geen losse wifi- annex bluetooth-module meegeleverd en zijn de meegeleverde kabels beperkt tot zes sata-kabels en een usb 3.0-frontpanel./i/1372856144.jpeg?f=imagenormal)
Verder worden uiteraard wel een i/o-shield en een sli-bridge meegeleverd. Optioneel zijn extra's als een extra usb-frontpanel, esata- of firewire-brackets en adapters leverbaar.
Speciale features
Gigabyte heeft voor het topmodel in de serie voor goudkleurige accenten op de heatsinks gekozen. Verder is het bord zwart met grijs. Het bord heeft slechts één achtpinsconnector voor cpu-power, wat ons doet twijfelen aan de overklokcapaciteit. Voor overklokken zijn wel spanningsuitleespunten aangebracht en er kan eenvoudig tussen de twee bios-chips geschakeld worden./i/1372856160.jpeg?f=imagenormal)
Gigabyte heeft op het atx-bord ruimte gevonden voor drie x1- en drie x16-slots. Alleen de eerste is elektrisch volledig bedraad; de tweede en derde zijn respectievelijk als x8 en x4 bedraad. Hoewel de chipset het niet ondersteunt, heeft Gigabyte een pci-slot aangebracht. Er zijn tien usb 3.0-poorten, waarvan vier door middel van twee interne headers worden aangesloten. Een post-led, twee bios-selectieknoppen en powerbuttons ronden de features af.
Het bios
Het bios is in classic- en uefi-modus te gebruiken, en ook de resolutie van de getoonde schermen is met een druk op de knop aan te passen. De muis werd echter niet altijd herkend, wat het werken met een uefi-bios wat lastig maakt. Ook de geheugentimings werden niet altijd geaccepteerd, waardoor het soms nodig was een keertje extra in de instellingen te duiken.
/i/1372846258.png?f=imagenormal)
Wel is het mogelijk een geheel eigen bios-'ervaring' te maken; aan de tabbladen kunnen eigen namen worden gegeven en de weergegeven instelmogelijkheden kunnen volledig naar eigen inzicht worden geselecteerd. Zo is het mogelijk om de voor jou belangrijke instellingen overzichtelijk te houden, wat het zoeken versnelt.
MSI MPower Max
In de doos
De MPower Max wordt geleverd in een doos met daarin twee kleinere dozen. In de ene zitten de accessoires en in de andere het moederbord zelf. De accessoiredoos is, behalve met de gebruikelijke zaken als een handleiding, i/o-shield en installatie-cd, gevuld met zes sata-kabels, een usb 3.0-bracket, een bracket met twee esata-poorten en een sli-bridge./i/1372855999.jpeg?f=imagenormal)
Verder levert MSI een bluetooth- annex wifi-kaartje met twee externe antennes mee. De wifi-kaart is een Intel Centrino 2230-kaartje met wireless display- en wifi n-ondersteuning; de bluetooth-module ondersteunt versie 4.0. In de doos zitten ook adapters om frontpanelconnectors op het moederbord aan te sluiten en kabeltjes om op de spanningsuitleespunten aan te sluiten.
Speciale features
Het MPower Max-moederbord is bedoeld voor overklokkers en heeft voor hen dan ook enkele speciale features. Zo zijn er spanningsuitleespunten voor vijf verschillende spanningen en is er een speciale knop om naar het bios te gaan zonder honderd keer op de deleteknop te hoeven drukken. Een backup-bios is met een schakelaar te activeren en uiteraard zijn de bekende overklokknoppen als OC Genie, powerbuttons en twee knoppen om de baseclock te variëren aanwezig. Ook aan een post-display is gedacht./i/1372856018.jpeg?f=imagenormal)
Het moederbord is voorzien van vier pci-express-x1-slots en drie x16-slots, waarvan alleen de eerste ook als x16 bedraad is. Speciaal voor gamers heeft MSI een van het moederbord gescheiden stukje pcb gereserveerd voor zijn Audio Boost-hardware. De high-end versterker voor hoofdtelefoons levert een verbeterde geluidskwaliteit over een 600-ohmsuitgang. Ten slotte is een Killer Nic aanwezig, die latencies tijdens het gamen moet reduceren.
Het bios
MSI rust zijn moederborden uit met een Click Bios 4, dat uiteraard eigenlijk een uefi is. Het 'bios' is met de muis en het toetsenbord te bedienen en biedt, naast de bekende instellingen, een aantal opties die het leven van de gebruiker makkelijker moeten maken. Zo heeft het een ingebouwde hardwaremonitor, waarmee niet alleen temperaturen en ventilatorinstellingen uitgelezen kunnen worden, maar ook koelprofielen door middel van het slepen van punten in grafieken kunnen worden aangepast. Dat moet natuurlijk het overklokken en 'extreme gaming' faciliteren. Om het maximale uit de hardware te persen heeft MSI een apart OC-menu aangeboden.
Voor de wat minder gevorderden kan het overklokken ook automatisch worden uitgevoerd en met behulp van de feature 'Board Explorer' kan bekeken worden waar welke connector zit op het moederbord en wat wel of niet is aangesloten.
Prestaties
We hebben de moederborden aan de hand van vier benchmarks getest. Met gelijke chipsets ontlopen de borden elkaar nauwelijks qua prestaties, en moeten vooral de features en de prijs de doorslag geven. Toch draaiden we, onder Windows 8 op een Postville 80GB-ssd en met 8GB geheugen op 2133MHz, de onderstaande benchmarks.
PCMark 8
Het bord van Gigabyte is wat traag in de gloednieuwe PCMark Work-test. In de Home-test, waarbij een gemiddelde werklast inclusief casual gaming wordt gedraaid, is het bord juist het snelst.
3DMark
Gigabyte is in de Cloud Gate, de mediumzware test van de nieuwste 3DMark-versie, de snelste. De HD4600-gpu van de Core i7 werkt de test het snelst af. Met geheugen op 1333MHz in plaats van 2133MHz scoren de systemen ongeveer 7600 punten, een verschil van zo'n 4 à 5 procent.
Cinebench
In de processortests is het Asrock-bord wat trager, vooral met één core actief. De verschillen tussen de snelste en de langzaamste resultaten zijn echter, zoals verwacht, gering.
Opgenomen vermogen
Het Asrock Formula-bord is veruit het zuinigste, maar niet altijd het snelste. Het is mogelijk dat het bord standaard wat terughoudend is met de turbo, waardoor zowel de prestaties als het opgenomen vermogen wat lager uitkomen.
Wanneer we het bord van Asus door middel van het bios op Performance instellen, blijkt de turbo vrij agressief ingeschakeld te worden, wat resulteert in een hoger opgenomen vermogen en flink hogere prestaties.
Conclusie
De verschillen tussen de moederborden zijn, wat features betreft, niet wereldschokkend. Het onderscheid tussen de moederborden moet dan ook enerzijds op de prijs en anderzijds op de features worden gemaakt. We hebben getracht de prijsverschillen tussen deze vier bordjes zo klein mogelijk te maken, maar toch zijn die verschillen er. Dat zien we ook in de features terug, maar niet elke feature is uiteraard voor iedereen even bruikbaar.
Het Gigabyte-bord is iets goedkoper dan de rest, en heeft dan ook iets minder features en accessoires gekregen. Vooral overklokkers zullen wellicht tegen een probleem oplopen met de spanningsvoorziening; er is geen tweede achtpinsvoeding aanwezig. Ook een ingebouwde of losse wifi-kaart ontbreekt, maar het bord heeft wel een msata-slot voor ssd's.
De Asus- en MSI-borden zijn vrijwel even duur en bieden goeddeels vergelijkbare features, zoals een wifi- annex bluetooth-module. MSI heeft echter als extra een gescheiden audiocircuit aangebracht en heeft een Killer-netwerkchip. Asus zet daar een tweede gigabitnetwerkpoort tegenover.
De Asrock Formula is het duurste moederbord uit de test en biedt vooral voor overklokkers interessante opties. Zo kan de heatsink over de vrm's met water gekoeld worden en is een geavanceerde led-poster aanwezig. Ook voor gamers blijft het bord, dankzij onder meer zijn gescheiden audiocircuit, interessant.
Op grond van een combinatie van prijs en featureset moeten we de hoogste waardering geven aan het MSI-bord. Zou de Formula een extra wifi-module hebben, dan had die het kroontje kunnen pakken; nu is het bord ook voor de veeleisende gebruiker iets te duur. Voor de die-hard overklokker is het wel de enige juiste keuze.