Item: LG 84LM960V
Rating: 7
Author: Pieter Molenaar

Inleiding: 4k als nieuw 'buzzword'

Hoewel oled-technologie de gedoodverfde opvolger van zowel lcd- als plasmatechnologie is, worden tv's met oled als gevolg van productieproblemen nog slechts mondjesmaat geproduceerd, en tegen hoge kosten. Alleen LG kan momenteel zijn 55"-oled-tv in Zuid-Korea leveren en de 55"-F9500-oled-tv van Samsung wordt ergens in het tweede kwartaal verwacht.

Terwijl de grootschalige uitrol van oled-tv's op zich laat wachten, richten de grote tv-fabrikanten zich in 2013 in de high-end tv-markt op het aanbieden van 'Ultra High Definition'-tv's, ook bekend als UltraHD of 4k. Niet alleen kunnen de fabrikanten zich met dergelijke producten, waar een hoge marge op zit, onderscheiden, ook is de lcd-technologie redelijk uitontwikkeld en levert de productie van 4k-lcd's aanzienlijk minder problemen op dan die van oled.

LG 84LM960V inleiding 250px 4k komt niet uit de lucht vallen. In de laatste jaren is er een heel ecosysteem rond deze hogere resolutie opgebouwd. Zo worden de meeste Hollywood-films al in 4k of hoger opgenomen en zijn moderne bioscopen in de Verenigde Staten uitgerust met 4k-projectors. De uitrol van 4k naar consumenten zat dus al in het verschiet.

LG heeft met zijn 84"-LM960V-uhd-tv een voorsprong genomen op de rest van de 4k-beweging. In Zuid-Korea is de 4k-tv in een beperkte oplage al sinds juli vorig jaar te koop, terwijl de zeer grote tv sinds december in Nederland verkrijgbaar is. Ook de 4k-tegenhanger van Sony, de 84"-Bravia X9005, zou dan al te koop zijn, maar uiteindelijk liep de levering daarvan vertraging op.

Er bestond eerder al de mogelijkheid om de 84LM960V in een eigen ruimte op het hoofdkwartier van LG Benelux langs de A9 te testen, maar het bedrijf was na enige overreding zo vriendelijk om de kolos af te leveren bij Tweakers. Op de volgende pagina's lees je onze bevindingen met de tv.

Achtergrond 4k

Mammoettanker in beweging

Terwijl de displayresolutie van smartphones, tablets en laptops vooral in het afgelopen jaar gigantisch is toegenomen, moeten tv's het al enkele jaren doen met full hd als hoogste schermresolutie. Dat komt onder meer doordat een hogere tv-resolutie niet veel zin heeft zonder voldoende aanbod van content. Dat betekent dat de hele contentketen, waaronder filmproducenten en retail, maar ook kabelaars, de overstap naar die hogere resolutie moet wagen. Bij smartphones en andere mobiele apparatuur speelt dat minder, omdat je bij de interface direct profijt hebt van de hogere pixeldichtheid.

Een belangrijke stap voor 4k werd in oktober vorig jaar gezet. De 4K Working Group van de Consumer Electronics Association, de organisatie achter de jaarlijkse CES in Las Vegas, stelde toen de basisspecificaties vast waaraan 4k-tv's voor de consumentenmarkt moeten voldoen en nam de term Ultra High Definition aan om de nieuwe standaard aan te duiden. Dergelijke tv's moeten een paneelresolutie hebben van 3840 bij 2160 pixels, terwijl ten minste een van de hdmi-poorten een 4k-signaal moet kunnen ontvangen.

Pixeldichtheid en kijkafstand

Rond 4k-technologie hangt momenteel nog een zweem van mystiek, maar in principe is de gebruikte lcd-technologie dezelfde als die voor de huidige full-hd-tv's. Het grote voordeel van de hogere beeldresolutie is dat je dichter op de tv kunt zitten of bij gelijke kijkafstand een groter formaat tv kunt nemen voordat je de afzonderlijke pixels kunt onderscheiden.

Waar de THX-organisatie een blikveld van bijna 40 graden aanhoudt voor het kijken naar een full-hd-scherm, maakt de hogere resolutie van 4k een blikveld van 60 graden mogelijk. De gedachte daarachter is dat de kijker zich dan meer 'in' de film kan wanen.

Aan de hand van een rekenprogramma op de site Rtings hebben we voor verschillende beeldformaten en resoluties de optimale kijkafstand berekend. Ook hebben we in de tabel de pixeldichtheid van de displays neergezet.

Beeldformaat	Resolutie	Pixeldichtheid	Min. kijkafstand^₁₎	Max. kijkafstand^₂₎
5" (Xperia Z)	full hd	441dpi	20cm	30cm
32"	hd ready	46dpi	189cm	348cm
42"	full hd	52dpi	166cm	248cm
55"	full hd	40dpi	218cm	325cm
65"	full hd	34dpi	258cm	384cm
65"	ultra hd	68dpi	121cm	258cm
84"	ultra hd	52dpi	156cm	333cm
90"	full hd	25dpi	375cm	532cm

1) Minimale afstand om niet de afzonderlijke pixels te zien

2) Maximale afstand om nog visueel profijt te hebben van de 4k-resolutie van het scherm

Uit de tabel blijkt dat de pixeldichtheid van deze 84"-LM960V-4k-tv gelijk is aan die van een 42"-full-hd-model. De pixels zijn dus even groot, maar je hebt er gewoon viermaal zo veel van. Populair gezegd worden uit een groot stuk moederglas geen vier 42"-panelen gesneden, maar rolt een ongeschonden 84"-4k-paneel van de band. In de praktijk is dit echter wel een stuk lastiger. Ook is de kans op uitval beduidend groter en is de productie dus duurder.

Aangezien de verkoop van de grotere beeldformaten nog steeds stijgt, neemt het belang van de 4k-resolutie toe. Sharp is een van de bedrijven die zich specialiseren in het aanbieden van tv's met zeer grote beeldformaten. Naast 60"-, 70"- en 80"-modellen komt de op de IFA aangekondigde 90"-full-hd-tv waarschijnlijk in de eerste helft van dit jaar in Europa beschikbaar. Tweakers heeft de 70"-LE835E-tv van Sharp gerecenseerd en kwam tot de conclusie dat een afstand van ongeveer drie meter voldoende was om optimaal gebruik te maken van de full-hd-resolutie van het scherm. Bij het 80"- en 90"-model heb je dus een behoorlijke afstand tot het scherm nodig.

Aanbod 4k-content nog een probleem

Een groot nadeel is dat het aanbod aan 4k-materiaal momenteel summier is. LG Benelux leverde bij het showmodel een server met een Koreaanse Windows-versie mee, die de televisie kon voorzien van een 4k-bronsignaal. Deze demofilmpjes zagen er werkelijk grandioos uit op het grote scherm, maar voor ander 4k-beeldmateriaal zul je het internet moeten afstruinen. YouTube heeft gelukkig wel een kanaal met alleen 4k-video's, maar daarbij ben je afhankelijk van de bitrate die de internetverbinding en YouTube bieden.

Wel heeft de tv een upscaler ingebouwd die sd- of full-hd-content opschaalt naar de 4k-resolutie van het paneel. Gelijktijdig legt de tv een filter over het 4k-beeld om ongewenste kartelingen in beeld te vermijden. Dit levert wel een minder scherp beeld op. Op de onderstaande macrofoto van het scherm is goed te zien dat het gebruikte filter naburige pixels gebruikt om de overgangen van de lijnen te verzachten. Het testpatroon betreft een verticaal 1px-lijnenpatroon.

LG 84LM960V 4k-upscaling filtering vertikale 1px-lijnpatroon 610px

4k alleen over hdmi

Om de test van de eerste 4k-tv van LG aan te kleden hadden we flink willen uitpakken met een zelfbouwsysteem op basis van onder meer twee AMD Radeon HD7990-videokaarten. Die bleken echter niet te beschikken over een hdmi-uitgang en dat leverde problemen op. Huidige adapters voor dualmode-displayport naar hdmi bieden namelijk geen ondersteuning voor de 4k-resolutie, terwijl de nieuwe 1.1-versie van die standaard pas eind januari is aangekondigd. Ook is het niet mogelijk om 4k-content vanaf een externe usb-hdd weer te geven. Dat beperkt de mogelijkheden aanzienlijk.

Natuurlijk is het wel mogelijk om een blu-ray-speler aan te schaffen die full-hd-content kan opschalen naar 4k; verschillende fabrikanten hebben dergelijke modellen al aangekondigd. Het is echter niet bekend of de upscaler in dergelijke blu-ray-spelers beduidend beter is dan de ingebouwde upscaler van de tv.

Behuizing: LM960V en toch ook weer niet

In een flightcase

Normaal gesproken wordt een recensie-exemplaar op de redactie van Tweakers afgeleverd in een kartonnen doos. Zelfs de 70" grote en behoorlijk zware LE835-full-hd-tv van Sharp kwam in stevig karton. LG reed zijn 84"-LM960V-uhd-tv echter binnen in een heuse 'flightcase', niet alleen vanwege het grote formaat en het gewicht van rond de 80 kilo, maar ook om het model, dat doorgaans in de showroom van LG staat, bij vervoer zo goed mogelijk te beschermen. Omdat het geen regulier recensie-exemplaar betrof, zagen we een kleine kras op het scherm en een buts in de bezel door de vingers.

Het is trouwens frappant dat LG zijn eerste uhd-tv voor de consumentenmarkt deel laat uitmaken van de LM960V-serie en geen eigen typeaanduiding heeft gegeven. De twee andere modellen in die serie hebben namelijk beduidend kleinere beeldformaten, 47" en 55", en zijn voorzien van een full-hd-paneel. Ook zijn die twee kleinere toestellen voorzien van leds achter het paneel voor de backlight, terwijl de 84LM960V de leds aan de randen heeft.

LG 84LM960V behuizing top 610px

Daarnaast vallen de reguliere televisies in de LM960V-serie juist op door hun extreem dunne bezel en ondiepe behuizing. Dat kan niet gezegd worden van dit 84"-4k-model. De bezel van geborsteld aluminium is een forse 21mm breed, terwijl daaromheen nog een stevige metalen omlijsting zit die naar de achterkant toe doorloopt. Het paneel zelf voegt aan de 21mm nog een zwarte randje van 4mm toe. Door de grootte van het scherm oogt de bezelbreedte echter niet buitenproportioneel. De tv is verder 42mm diep en heeft een metalen plaat als achterkant.

LG 84LM960V subwoofer 250px De onderste bezel bevat het LG-merkteken, terwijl rechts het sensoroogje zit. De draad voor de voeding aan de achterkant is niet afneembaar en aan de achterzijde zijn links- en rechtsonder de grilles voor de twee subwoofers te zien. De tv is aan de onderzijde wat dieper vanwege de speakers voor de hoge en middentonen. Deze speakers zijn naar beneden gericht.

Op papier zouden de speakers in de 84LM960V aardig kunnen meekomen, maar de stem van Beyoncé tijdens een liveoptreden op blu-ray klonk wat schel, terwijl vreemd genoeg ook de beide subwoofers niet konden imponeren. Liever hadden we voor een dergelijk topmodel een substantiëler audiosysteem gezien. Op de CES, begin januari, toonde LG in ieder geval een nieuw model 4k-tv in dit formaat dat was voorzien van verticale speakermodules links en rechts, die het geluid direct naar voren richtten. Het 2012-model heeft dit niet.

Voet

Het voetontwerp van de 84"-LM960V is vreemd genoeg niet overgenomen van de andere modellen in de serie, maar afkomstig van de LM760S- en LM670S-series. De met chroomkleurig plastic afgewerkte voet heeft schuin van boven gezien een U-vorm, die aan de achterzijde met een bocht omhoog uitmondt in een recht, horizontaal deel. Het zwart daarvan komt goed overeen met de achterkant van de tv.

LG 84LM960V voet 610px

LG 84LM960V voet 250px Ondanks het gewicht van de tv heeft LG de voet voorzien van een draaimechanisme. Het schermgedeelte draait hiermee soepel, al bedraagt de uitslag per kant slechts ongeveer tien graden. Bij eerdere LG-tv's hebben we onze twijfels geuit over de constructie van de bevestiging van de voet aan het schermgedeelte, maar de constructie van de 84LM960V voelt zeer stevig aan.

De tv heeft geen neiging om naar voren te kantelen bij het draaien van het scherm, maar de plastic afwerking van de voet ziet er wat goedkoop uit. Ook reflecteert het beeld erin. Het is uiteraard ook mogelijk om de tv aan de muur op te hangen.

Aansluitingen

De belangrijkste reden waarom de 84"-4k-tv van LG deel uitmaakt van de LM960V-serie is dat alle drie de modellen gebaseerd zijn op hetzelfde hardwareplatform. Dat betekent dat hetzelfde moederbord, voorzien van een dualcore-processor, met exact dezelfde aansluitingen gebruikt wordt. Dat heeft onder meer als voordeel dat de CI+-certificering geen extra tijd vergt.

Aan de zijkant zien we aansluitingen voor drie usb 2.0-aansluitingen, die echter niet gebruikt kunnen worden om 4k-content vanaf een harde schijf af te spelen. Daarnaast zijn er een CI+-slot en vier hdmi-aansluitingen, waarvan de eerste arc-ondersteuning heeft, terwijl de laatste mhl-compatible is.

De onderzijde van het moederbordgedeelte biedt plaats aan een scala aan aansluitingen. Dit zijn achtereenvolgens ethernet, vga, pc-audio-in, av-in en -uit, en een tweede av-aansluiting via een break-outkabel, terwijl ook voor de componentaansluiting een verloopstekkertje meegeleverd wordt. Verder zijn er nog ingangen voor satelliet en kabel, terwijl de tv ook voorzien is van een optische s/pdif-aansluiting.

Er wijzen geen aansluitingen naar achteren, zodat plaatsing aan de wand via een standaard-vesa-bevestiging geen al te grote problemen moet opleveren, vooropgesteld dat de muur het gewicht van de tv houdt.

Menu-interface: nu met spraakinvoer

De menu-interface van deze 84"-televisie is exact gelijk aan die van de full-hd-versies van de LM960V en we gaan er dan ook niet uitgebreid op in. Er is in principe niets aan veranderd; hij is alleen opgeschaald van full hd naar ultra hd. Dat is goed te zien aan de zachte kartelingen van de beeldelementen. De menu-interface kan bediend worden met zowel de conventionele afstandsbediening als met de Magic Remote, die beide met de tv worden meegeleverd.

Dat LG weinig aan de menu-interface heeft aangepast, is onder meer ook te zien aan de opties voor de aspectratio. Daar staat doodleuk Just Scan bij, maar in plaats van een full-hd-bronsignaal dat slechts het midden van het scherm inneemt, wordt alle bewegende content beeldvullend getoond. In principe moeten daar nieuwe opties voor upscaling naar 4k bijkomen.

Smart TV

Omdat deze tv eigenlijk een 2012-model betreft, laat ook het Smart TV-onlineplatform van LG weinig verrassingen zien. LG's Smart TV is aantrekkelijk en logisch vormgegeven, met linksboven het actuele bronsignaalbeeld en rechtsboven enkele categorievensters, met daarin icoontjes van de belangrijkste apps binnen die categorie. Het is ook mogelijk om zelf vensters aan te maken en deze met apps te vullen. De volgorde van de vensters kan gewijzigd worden door ze met de Magic Remote te verslepen.

Helemaal onderaan staat de My Apps-balk, die de gebruiker zelf kan indelen met shortcuts naar favoriete applicaties of functies. Deze balk kan onafhankelijk van de rest van de smart-tv-omgeving worden aangeroepen. De onlineomgeving beschikt over een groot aantal on-demand-videodiensten als Videoland, Pathé en Ximon, terwijl ook voorzien is in 'catch-up'-diensten voor gemiste programma's van SBS- en RTL-zenders, en de Publieke Omroep.

LG 84LM960V smart tv online omgeving 2012

LG Cinema 3D biedt daarnaast zijn 3D World aan. Uniek hieraan is dat de afbeeldingen van de 3d-video's in 3d getoond worden, terwijl de rest van de 3D World-interface gewoon 2d is. Dit is mogelijk vanwege het gebruik van passieve 3d-technologie. De 3d-videodienst bevat 3d-filmpjes in verschillende categorieën.

De LG Smart TV-interface voor de 2013-modellen ziet er overigens frisser uit. Op de CES was onder meer te zien dat de schaduw- en diepte-effecten van de vensters in de vernieuwde interface drastisch ingeperkt zijn. Verder zijn de veranderingen ten opzichte van de 2012-interface op het eerste gezicht niet al te groot.

Spraakinvoer

Bij onze recensie van de 55"-LM960V-tv van april vorig jaar konden we één feature niet testen, namelijk de spraakinvoer. Deze werd kort daarna alsnog toegevoegd. Aangezien de feature alleen in combinatie met de dualcore-processor in de LM960V- en de niet geteste LM860V-serie werkt, bleef de spraakinvoer vorig jaar onderbelicht.

Deze 84"-tv beschikt ook over spraakfunctionaliteit. LG heeft hiervoor de Magic Remote uitgevoerd met een microfoon. Deze kan bijvoorbeeld gebruikt worden om bij de ingebouwde webbrowser zoekopdrachten in te spreken. De zoekterm 'Sean Connery' werd direct herkend en de resultaten werden direct getoond, maar 'Where is Waldo' werd pas na enkele articulatiepogingen herkend. Bij LG's Social Center-app kan spraakherkenning onder meer gebruikt worden als alternatieve invoermethode voor tekst.

Een nadeel van de spraakherkenning bij de 84LM960V is dat de feature maar bij een beperkt aantal apps mogelijk is. Alleen als er een microfoonicoontje bij staat, is spraakinvoer mogelijik. Bij de vernieuwde Smart TV-interface voor 2013 kan de spraakherkenning op elk moment geactiveerd worden door middel van een knop op een vernieuwde Magic Remote.

Kalibratie: te koeltjes

Fabrieksinstellingen

Om de tv correct in te regelen resetten we eerst alle beeldmodi naar de fabrieksinstellingen. De Cinema- en de twee ISF Expert-beeldmodi ontlopen elkaar weinig wat instelmogelijkheden betreft en ook na wat initiële metingen zijn ze nagenoeg inwisselbaar. De ISF Expert-standen hebben als voordeel dat je een ervan kunt inregelen voor de avond of een donkere ruimte, terwijl de andere gebruikt kan worden bij meer licht in de kamer. Voor de rest van dit onderdeel kunnen we echter gewoon de Cinema-stand gebruiken.

Na een eerste inventarisatie blijkt dat we een aantal fabrieksinstellingen moeten aanpassen. De helderheid mag van 50 naar 52 worden opgeschroefd, terwijl het contrast eveneens van 50 naar 52 wordt opgehoogd. Om de helderheid verder aan te passen aan de verduisterde ruimte waarin we de kalibratie uitvoeren, zetten we de backlight van 50 naar 29 om in het midden uit te komen op een helderheid van 120cd/m².

Met deze instellingen voeren we metingen uit om het oplopen van de helderheid, uitgedrukt in een gammawaarde, de witbalans en de kleuropspanning in beeld te brengen. Hieronder zie je het resultaat.

LG 84LM960V gamma out-of-the-box

Tot en met het 50IRE-grijspatroon loopt de helderheid voorbeeldig op. Daarna is de stijging wat te traag, met een piek bij 90IRE. Als we de helderheidscurve uitsplitsen in de primaire kleuren, dan blijkt die piek vooral te worden veroorzaakt door een stelselmatig tekort aan rood in de kleurmix van grijs.

LG 84LM960V rgb-levels out-of-the-box

Dat zien we ook terug bij de rgb-levels-grafiek. Rood is zwaar ondervertegenwoordigd, terwijl blauw en groen te veel aanwezig zijn. Wel lopen de lijntjes relatief recht en met het gewaardeerde kalibratiesysteem van LG verwachten we dat de tv uiteindelijk toch netjes afgesteld kan worden.

LG 84LM960V gamut out-of-the-box

Ook de kleuropspanning is out-of-the-box niet helemaal naar tevredenheid. De helderheidscomponent van rood schiet tekort, terwijl de afwijkende tinten van magenta en geel ertoe leiden dat de kleurfouten van die laatste twee boven de groene lijn van het de toelaatbare uitkomen.

Kalibratie

De knik aan het einde bij de gammagrafiek is niet te corrigeren met een simpele aanpassing van de gamma-instelling in de tv. Het beste is het om daarvoor de 10-puntsgrijswaardenkalibratie te gebruiken, maar voor deze review zullen we vanwege de beschikbare tijd alleen de 2-puntskalibratie gebruiken.

LG 84LM960V rgb-levels gekalibreerd

De gain van rood moet fors opgehoogd worden, terwijl we tegelijkertijd groen en blauw iets naar beneden gehaald hebben. Geheel vlakke lijnen in de rgb-levels-grafiek zijn daarmee niet helemaal mogelijk, maar de lijntjes bevinden zich alle drie ruim binnen de bandbreedte van vijf procent en dat is een goed resultaat.

Met de 10-puntskalibratie kunnen de rgb-niveaus, gelet op eerdere kalibraties van LG-tv's, naar verwachting rechtgetrokken worden en samenvallen. De aanpassing van de witbalans heeft ogenschijnlijk niet veel effect op de gammagrafiek, maar uitgesplitst in de rgb-componenten is het helderheidsverloop wel netter dan out-of-the-box.

LG 84LM960V gamut na aanpassing witbalans

Normaal gesproken geven we alleen de afbeelding weer met de volledig gekalibreerde gamut, maar het bovenstaande plaatje laat zien dat de aanpassing van de witbalans de primaire en secundaire kleuren netjes meetrekt. De kleurfouten komen hiermee allemaal onder de groene lijn terecht.

LG 84LM960V gamut gekalibreerd

De uhd-tv van LG beschikt over een uitgebreid kleurbeheersysteem, waarmee van alle primaire en secundaire kleuren de verzadiging, tint en helderheid getweakt kunnen worden. Met dit ingebakken kleurgereedschap is de tv perfect in te regelen. Het enige minpuntje is dat net niet de gewenste kleurverzadiging van rood bereikt kon worden, maar dat mag geen naam hebben.

Vreemd was overigens dat het aanpassen van de gain-instellingen gepaard ging met enige vertraging, terwijl de bias-instellingen wel zonder haperen verliepen. Dat waren we bij de reguliere LM960V van vorig jaar niet tegengekomen. Ook opvallend is dat de gain-instellingen een zeer fijne afstelling mogelijk maken, terwijl de aanpassing van de bias-waarden juist een groot effect hebben.

Beeldeigenschappen: contrast matig

Paneel

Hoewel het 84"-ultra-hd-model van LG volgens de typeaanduiding deel uitmaakt van de LM960V-serie uit 2012, laat de subpixelstructuur zien dat het 84"-4k-paneel niet hetzelfde is als vier 42"-panelen voor LM960V-tv's. Zo lijkt LG het 4k-paneel 180 graden gedraaid te hebben. Bij de eerder geteste LG-tv's met passieve 3d uit 2012 en 2011 wijst de knik van de 'visgraat'-pixelstructuur naar rechts, terwijl die bij de 84LM960V naar links gericht is.

Ook is de afstand tussen de pixelrijen verrassend groot. LG Display heeft deze loze ruimte bij zijn panelen in de laatste jaren steeds weten te verkleinen, maar bij dit paneel heeft het bedrijf daar weer 'afstand' van genomen. De afstand tussen de afzonderlijke subpixels is eveneens bijzonder groot; dat zijn we bij LG Display nog niet eerder tegengekomen.

De subpixels van het 84"-paneel zijn opgebouwd uit slechts vier 'visgraatbanen'. Dat is frappant, aangezien LG Display zijn toppanelen in de laatste jaren voorzag van steeds meer van deze subdomeinen. Zo hadden de subpixels van een LW650s-paneel uit 2010 vijf van deze subdomeinen, de LM670S heeft er zes, terwijl de subpixels van LM960V-full-hd-panelen opgebouwd waren uit acht subdomeinen.

Het zou ons niets verbazen als LG Display voor dit 84"-4k-paneel een oudere, bewezen pixelstructuur heeft gebruikt in plaats van een nieuwere pixelconfiguratie; maar dit is speculatie. De afwijkende subpixelopbouw hoeft geen nadelige invloed te hebben op de beeldkwaliteit of de lichtopbrengst.

LG 84LM960V subpixelstructuur

Kijkhoeken

Normaal gesproken gebruiken we een draaiplateau met gradenaanduiding om kijkhoekfoto's van tv's te maken, maar bij de 84LM960V was dat fysiek niet mogelijk. De ongeveer 80kg wegende tv even optillen en draaien was ook niet echt een optie. Gelukkig hadden we in onze filmstudio wat ruimte om het camerastatief te bewegen.

De tv heeft een ips-paneel van LG Display. Vandaar dat onder een grote hoek naar de tv gekeken kan worden zonder dat de kleuren noemenswaardig verbleken of er een gammaverschuiving plaatsvindt. Wel wordt het beeld als geheel bij extreme kijkhoeken wat donkerder, maar bij normale kijksituaties zal dat niet vaak voorkomen. Ben je echt gebrand op de beste kijkhoeken, dan moet je uitkijken naar een plasma-tv. Onderstaande afbeeldingen, genomen met dezelfde belichting en de witbalans ingesteld op 6500K, geven een indruk van de kijkhoeken zoals wij die hebben waargenomen.

Omdat je met een dergelijke resolutie bij 4k-content dichter op de tv kunt zitten en dus de beeldhoek van de kijker groter is, heb je eerder te maken met de nadelige eigenschap van ips-technologie dat donkere delen van het beeld er vanuit een grote kijkhoek vaal uitzien. Direct van voren zie je dat op een afstand van 1,6m hoogstens in de uiterste hoeken, maar schuin van links of rechts wordt dat duidelijker zichtbaar.

Beelduniformiteit

Met behulp van een zwart-witschaakbordpatroon, een X-Rite i1 Display Pro-colorimeter en Callman-kalibratiesoftware van SpectraCal komen we meer te weten over de beelduniformiteit voor zwart, ook bekend als backlight bleeding, en wit. Hoewel het middelste witte vlak een uitschieter heeft naar 127,2cd/m², is de lichtverdeling van wit over het algemeen redelijk uniform.

De uitzondering is de bovenkant van het beeld. De lichtopbrengst is daarbij aanmerkelijk minder, aangezien zowel de zwart- als de witwaarden duidelijk lager zijn dan bij de rest van het paneel. Overigens moet hierbij vermeld worden dat de geteste 84"-4k-tv van LG een showmodel betrof dat heel wat transportkilometers achter de rug had. LG Benelux waarschuwde daarom al voor een niet-optimale lichtuniformiteit.

De gemiddelde helderheid van de witte vlakken bedraagt 107,06cd/m², terwijl de zwarte vlakken een gemiddelde geven van 0,1237cd/m². Deze op elkaar delen geeft een contrastratio van 865:1. Dat is niet echt goed te noemen, maar wel een gebruikelijke waarde voor ips-panelen.

LG 84LM960V beelduniformiteit

Het scherm van de 84LM960V heeft overigens behoorlijk wat last van het dirty screen-effect. Bij snel bewegende beelden is in het midden een dunne, horizontale schaduwband zichtbaar, terwijl soms ook een aantal verticale 'vegen' is te zien.

We kwamen ook een bug tegen bij de tv. Het aan- of uitzetten van Local Dimming had bij ons recensie-exemplaar geen effect, of liever gezegd, die feature staat bij dit toestel altijd aan. Met Local Dimming gedeactiveerd wordt de backlight toch gedimd als er zeer donkere content op staat.

Zo gaf het Pluge Low-patroon van de Spears & Munsell-testdisk een waarde van 0,0259cd/m² voor de zwartwaarde bij onze instellingen, terwijl het Pluge High-patroon, met een dikke, witte band rond het zwarte midden, de zwartwaarde opeens naar 0,1364cd/m² doet stijgen. Het stug geactiveerd zijn van de Local Dimming geldt zowel bij de Cinema- als bij de ISF-beeldmodus. Het betreft geen algehele dimming, want als het witte afspeelsymbool van de PS3 in beeld komt, licht ook het omringende beeld op.

Beeldverwerking

Om full-hd-content netjes op te schalen naar de 4k-resolutie van het paneel van de 84LM960V, is een goede upscaler absolute noodzaak. Hoewel duidelijk minder geavanceerd dan de 4k-upscaler van de Bravia 84X9005 van Sony of de ICC Purios-uhd-tv van Sharp, is de basisfunctionaliteit ervan bij de 84LM960V goed.

Vooral over het diagonaalfilter zijn we, net als bij de full-hd-tv's van het merk, erg te spreken. Dit filter zorgt ervoor dat schuine lijntjes bij 1080i-bronmateriaal een vloeiende lijn laten zien in plaats van een gekarteld geheel. Bij de test met de HQV 2.0-benchmark blijft de ronddraaiende witte balk zo goed als kaarsrecht. Alleen rond de horizontaal is een lichte verstoring van de rechte lijn op te merken. Ook de weergave van de grijswaardenwaaier van die benchmarkdisk is keurig.

Een goed diagonaalfilter is een voorwaarde om full hd op te schalen naar 4k. Wel zagen we bij een tafelscène met overwegend witte elementen, op een testdisk van Samsung, de textuur van een onderlegger wat 'shimmeren', ten teken dat de upscaling daarbij niet optimaal is.

LG 84LM960V diagonaalfilter

Een andere belangrijke eigenschap van het beeldverwerkingsysteem van een tv is hoe goed dit het oorspronkelijke 24p-signaal van een film in een 1080i-stream herkent en correct weergeeft. Ook op dit vlak blinkt LG uit. Zo herkent de tv alle cadansen op de HQV 2.0-testdisk en op de Spears & Munsil-benchmark. Als dat niet het geval zou zijn, zou het beeld met een gehalveerde verticale resolutie worden weergegeven. Niet alleen ziet dat er minder scherp uit, maar ook kunnen dan moiré-effecten zichtbaar worden.

De LG-tv heeft daar in ieder geval geen last van. Ook de overgang van de 2:2-cadans naar 3:2 en andersom wordt snel herkend. Daarnaast heeft de tv weinig moeite met een mix van film- en videocontent, zoals een horizontaal scrollende ondertiteling bij een film. Bij verticaal scrollende tekst zagen we echter de boven- en onderkant van letters wat flikkeren.

In de praktijk betekent dit dat full-hd-content er goed uitziet. Bij full-hd-testbeelden van een zeilschip zagen de touwen er redelijk strak uit, terwijl ook andere 1080p-filmclips overtuigend werden weergegeven. Wel past de tv verscherping toe, die niet is uit te zetten. Om het contrast te verhogen zie je dan een dun wit of donker lijntje langs een contrastrijke overgang. Het opschalen van sd-kwaliteit naar 4k is echter een stap te ver. De verscherping en contrastverhoging nemen cartooneske vormen aan en om eerlijk te zijn kunnen we niet naar dat beeld kijken. Het wordt dus tijd om de dvd-collectie de deur uit te doen. Deze tv is daarvoor niet geschikt.

TruMotion, het systeem van LG om de bewegingsresolutie van tv's te verhogen, zit ook in deze 84"-4k-tv. Hoewel we dergelijke beeldinterpolatiesystemen het liefst direct uitzetten, zouden we de Smooth-stand nog kunnen aanbevelen. Worden de hogere Clear- of Clear Plus-standen gebruikt, dan gaat de beeldopbouw van de aansnellende raceauto bij de Spears & Munsil-testdisk kort de mist in, terwijl ook de verticale 1080/24p-pan van een flatgebouw op onze Samsung-testdisk in de Clear-standen niet prettig oogt, vanwege wat beeldfoutjes.

Een rondgang langs allerlei testpatronen laat zien dat bij een verloop van volledig zwart naar volledig wit wat meer banding zichtbaar is dan gebruikelijk, terwijl zeer fijne 1-pixelpatronen zachter weergegeven worden dan op een full-hd-tv, vanwege de filtering die LG na upscaling toepast. Ook de zogeheten Zone Plate-testpatronen worden zonder bizarre effecten weergegeven. Om content van ruis te ontdoen, is de Low-stand van de ruisreductie meer dan voldoende, terwijl de mpeg-ruisreductie eigenlijk geen effect heeft bij onze testbeelden.

LG 84LM960V zoneplate luminantie 610px

Inputlag

We meten de input-lag, de vertraging die door de beeldverwerking van de tv wordt veroorzaakt, met behulp van de SMTT 2.0-software. Dit programma draait op een snelle pc, waarop een lag-vrije Ilyama-crt via vga en de PFL9707 via een hdmi-aansluiting zijn aangesloten. Door foto's van de twee beeldschermen te nemen en het verschil tussen de timestamps op beide te berekenen, krijgen we een waarde voor de input-lag.

De input-lag is gemeten in zowel de Cinema- als de Game-modus. De eerste geeft een gemiddelde waarde van ongeveer 170ms als input-lag, terwijl de Game-modus een vertraging van 69ms oplevert. Voor gaming is deze grote tv dus minder geschikt, maar ten opzichte van de 91ms input-lag van de reguliere LM960V-serie is de input-lag in de Game-modus wel behoorlijk verbeterd.

LG 84LM960V inputlag 610px

3d-weergave

Net als alle andere Cinema 3D-tv's van LG maakt deze 84LM960V voor de 3d-weergave gebruik van in eigen huis ontwikkelde passieve 3d-technologie. Het grote voordeel bij deze uhd-tv is dat nu per oog alle 1080-beeldlijnen van het blu-ray-bronsignaal getoond kunnen worden. Dat levert een vloeiender beeld op omdat geen beeldinformatie wordt weggelaten, zoals bij de full-hd-modellen van LG, die per oog slechts de helft van dat aantal kunnen tonen.

Wel heb je te maken met de afstand tussen de beeldlijnen per oog. De zwarte ruimte daartussen is niet meer op te merken vanaf een afstand van ongeveer 260cm van het scherm, ongeveer het dubbele van de minimale afstand voor 4k-content.

Energieverbruik

Dat de Local Dimming-functionaliteit bij de 84LM960V constant aanstaat, is ook af te leiden uit het energieverbruik. Met Local Dimming in zowel de Off-stand als de High-stand is het energieverbruik namelijk gelijk. Het bedraagt bij een scène met een gemiddelde helderheid bijna 260W, iets meer dan met vier 42"-LM760S-toestellen bij elkaar.

Bij dezelfde scène van Avatar in 3d stijgt het verbruik naar 342W, al moet daarbij vermeld worden dat we de 3d-modus niet hadden gekalibreerd en de Backlight voluit aanstond. Als de screensaver van de tv na enige inactiviteit wordt geactiveerd, lezen we een verbruik af tussen de 160 en 170W.

Beeldmodus	Avatar 2d	Avatar 3d	5x5
Cinema (Local Dimming: Off)	258,4W	342W	262,9W
Cinema (Local Dimming: High)	258,5W	342,2W	262,9W

*) Avatar: Title 5, Chapter: 13, 00:49:26

Alternatieven: nu en straks

LG is voorloper op 4k-gebied en de 84LM960V van deze fabrikant is de eerste 4k-tv die in Europa en Nederland te koop werd aangeboden. De tv heeft een gigantisch scherm, met een beelddiagonaal van 84", en de resolutie van het paneel bedraagt 3840 bij 2160 pixels. Op de CES 2013 kondigde LG ook twee kleinere 4k-tv's aan: een 55"- en een 65"-model. Het is echter niet bekend wanneer die beschikbaar zullen zijn.

De Bravia 84"-X9005-uhd-tv werd in september aangekondigd, op de IFA 2012, en zou net als de 84"-4k-tv van LG al in december beschikbaar zijn. LG lijkt zijn zaakjes echter wat beter in orde te hebben, want de X9005 hebben we online in ieder geval nog niet gespot. Sony bouwt in de X9005 een 4k-upscaler in, die gebruik kan maken van extra informatie op een blu-ray om een scherper 4k-beeld te verkrijgen, maar het lijkt erop dat blu-rays, met 'high frequency'-informatie als texturen en andere fijne details, speciaal geremastered moeten worden. Ook heeft de X9005 zware speakermodules aan de zijkanten, die het geluid direct naar voren verspreiden. Sony vraagt voor dit moois echter 25.000 euro, bijna 10.000 euro meer dan de LG-tv.

Dat de markt voor 4k-tv's nog klein is, blijkt wel uit het feit dat we naast het genoemde Sony-model geen ander 4k-model hebben kunnen vinden. Toshiba levert wel de ZL2 met 4k-paneel, maar die kan geen 4k-videosignaal aan, terwijl de drie nieuwe uhd-modellen die Toshiba op de CES 2013 aangekondigde, voorlopig nog niet beschikbaar zijn. Sharp komt dit jaar waarschijnlijk met de ICC Purios-4k-tv, maar wanneer dat precies is, durft het bedrijf nog niet te zeggen. Wel heeft dit Japanse bedrijf momenteel een 80"-full-hd-model in het assortiment en daar komt binnen enkele maanden een 90"-model bij.

Samsung kan het beeldformaat van de 84LM960V van LG in Nederland alleen nog benaderen met de 75"-ES9000, een full-hd-toestel uit 2012. Interessanter is echter de vergelijking met de nieuwe S9-lijn van Samsung, die het bedrijf op de CES 2013 voor het voetlicht bracht. De S9-serie uhd-tv's heeft een kenmerkende styling met een groot frame rond het scherm, dat daarbinnen gekanteld kan worden. In tegenstelling tot de 84LM960V maakt de S9-serie, die in een 85"- en misschien ook een 110"-versie leverbaar zal zijn, gebruik van full-led-backlight met local dimming, terwijl de speakers en subwoofers in het frame verwerkt zijn. Samsung heeft voor de S9-serie nog geen richtprijzen bekendgemaakt.

Specificaties

Merk en uitvoering
Merk	LG
Product	LG LM960V
Uitvoering	84"
Afbeeldingen
Prijs en beoordeling
Prijs	€ 14.999
Aantal aanbieders	5 winkels
Eerste prijsvermelding	vrijdag 8 februari 2013
Beeldeigenschappen
Schermdiagonaal	84"
Hertz	800Hz
HD specificatie	Ultra-HD
Beeldverhouding	16:9
3D
3D-ondersteuning	Ja
3D-technologie	Passief (met bril)
2D-conversie	Ja
Meegeleverde 3D-brillen	7
Beeldtechniek
Televisietype	LCD
Backlight	Led: Full-led
Resolutie (TV)	3840x2160 (Ultra-HD)
Paneelfabrikant	LG
Local dimming	Ja
Onlinefeatures
Internettelevisie	Wel
Verbinding
Tuner type	Analoog, DVB-C, DVB-S2, DVB-T2
Common Interface	CI+
Video in	Component Video, 4x HDMI, Scart
DLNA	Ja
Verbinding (Ethernet)	Ethernet 100Mbps
Verbinding (USB)	3x USB 2.0
Wi-Fi	Ja
Verbinding (wlan)	802.11n
Geluid
Speakers	Intern Surround
Speaker vermogen (RMS)	10W
Uiterlijk
Televisie kleur	Zwart
Energie
Stroomverbruik	256W
Stroomverbruik (stand-by)	0,3W
Afmetingen
Hoogte	1,257m
Breedte	2,052m
Diepte	399mm
Gewicht	79,4kg
Overig
Beugelbevestiging	Vesa 600x400mm
Introductiejaar	2012
Meer informatie
EAN	-
SKU	-
Tweakers ID	326923
Specs van fabrikant	Productinformatie van de fabrikant

Conclusie

Over 4k-tv's wordt al veel langer gesproken, maar LG is een van de eerste tv-fabrikanten die daadwerkelijk een uhd-tv in de winkels heeft liggen. LG vervult daarmee een leidende rol in dit nieuwe high-end tv-segment, al voelt het Koreaanse bedrijf de hete adem van onder meer Sony en Samsung in zijn nek. Sony bracht bijna gelijktijdig met LG zijn Bravia X9005 uit, terwijl Samsung op de CES-beurs zijn S9-uhd-tv-serie aankondigde.

De 84"-uhd-tv van LG heeft een paneel met 3840 bij 2160 pixels, en maakt in naam en wat chassishardware betreft deel uit van de LM960V-serie. Uiterlijk verschilt dit 84"-model echter behoorlijk van de twee kleinere broeders in de serie, onder meer vanwege de dikkere randen en het gebruikte voetontwerp, dat afkomstig is van lager gepositioneerde modellen. Hoewel de 80kg zware tv voorzien is van een draaiconstructie, hebben we echter geen klagen over de stevigheid.

Minder enthousiast zijn we over de fabrieksafstelling van de witbalans. Het wit oogt wat koel, doordat er te weinig rood in de kleurmix zit en daardoor zijn ook de kleurfouten wat hoger. Met kalibratie zijn beide netjes te corrigeren, maar voor een dergelijke prijs hadden we een betere prestatie op dit vlak verwacht.

Daarbij is het contrast voor een dergelijke tv wat laag. Doordat je vanwege de 4k-resolutie dichter op de tv kunt zitten, zie je ook eerder dat donkere gebieden in beeld een vale gloed krijgen. Dat is een gevolg van de gebruikte ips-technologie, die echter voor horizontale kijkhoeken wel weer zeer geschikt is en tot gevolg heeft dat de kleurverzadiging onder een hoek behouden blijft.

Een groot probleem momenteel en in de nabije toekomst is echter het beperkte aanbod van 4k-content: het klassieke kip-of-ei-probleem. Niet alleen zijn er nog weinig 4k-tv's in omloop, maar ook aan andere voorwaarden is nog niet voldaan. Zo heeft de Blu-ray Association nu alleen nog de toevoeging van 4k aan de Blu-ray-specificatie in overweging genomen en is 4k-weergave via een pc niet altijd een optie. Ook van de kant van de kabelaanbieders valt niet veel actie te verwachten, terwijl 4k-distributie wat bitrate betreft misschien geen optimale beeldkwaliteit oplevert.

Om het gebrek van 4k-content te omzeilen heeft LG de tv uitgerust met een upscaler, maar niet alleen full-hd-content wordt daarmee opgeschaald naar 4k; dat geldt ook voor de menu-interface en de smart-tv-omgeving. Wat dat betreft vinden we de 84LM960V van LG nog niet helemaal af en is het echt een toestel voor de early adopter, een met een gevulde beurs, gezien de prijs van ongeveer 15.000 euro.