Inleiding: lang gewacht, toch gekomen
Inleiding: lang gewacht, toch gekomen
Het lange wachten begon eind 2010. Toen werd duidelijk dat BlackBerry, toen nog RIM geheten, het bedrijf QNX en zijn besturingssysteem Neutrino had overgenomen om op termijn BlackBerry OS te vervangen. Het nieuwe besturingssysteem heette oorspronkelijk BBX, maar na een klacht van een bedrijf met die naam is het hernoemd naar BlackBerry 10.
Het is nu makkelijk te denken dat de fabrikant BlackBerry 10 heeft gemaakt als antwoord op de dalende populariteit van BlackBerry OS 6 en 7, maar de waarheid is weerbarstiger. Toen het toenmalige RIM aan BlackBerry 10 begon te sleutelen, in de zomer van 2010, was er namelijk nog weinig aan de hand met BlackBerry; de verkoopcijfers stegen nog en Android was nog geen grote speler. Let wel: het was de tijd waarin toestellen als de HTC Desire, Samsung Galaxy S en iPhone 4 uitkwamen.
De echte reden was de overname van Sun door Oracle. Daarmee kwam ook Java in handen van Oracle. Java vormt de basis van BlackBerry OS en daarmee is BlackBerry bij de ontwikkeling op lange termijn overleverd aan Oracle. De Canadese fabrikant zocht daarom naar een nieuwe basis voor zijn besturingssysteem en vond die bij Neutrino OS van QNX.
Als proeftuin kwam de tablet PlayBook uit, die voor het eerst liet zien in welke hoek BlackBerry het zou zoeken. De besturing loopt via gebaren, terwijl Android-apps makkelijk te porten zijn naar het besturingssysteem, met de bedoeling dat het besturingssysteem op het gebied van apps mee kan komen met de concurrentie.
BlackBerry claimt dat providers in 175 landen bezig zijn met het testen van de toestellen. Dat zou aantonen dat providers erop zitten te wachten en dat heeft een reden. Android en iOS hebben nu een 'duopolie' op de smartphonemarkt, en dat geeft Google en Apple veel macht over de providers. Eerder hielpen providers om Windows Phone op de markt te zetten, nu gaan ze proberen BlackBerry 10 te verkopen. De steun van providers is echter niet doorslaggevend. De grote aandacht die providers besteedden aan Nokia Lumia's met Windows Phone heeft vooralsnog evenmin tot een groot marktaandeel geleid.
Deze week was het eindelijk zover. Tijdens een evenement voor onder meer media onthulde de fabrikant zijn twee telefoons op BlackBerry 10: de Z10 met alleen een touchscreen en de Q10 met touchscreen en toetsenbord. Tweakers was aanwezig en probeerde de Z10 uit.
BlackBerry Z10: fijn in de hand
Scherm
De BlackBerry Z10 is de full-touch-telefoon. Het scherm is een ips-lcd met een diagonaal van 4,2". In combinatie met de resolutie ligt het aantal ppi op 356. Dat is niet zo hoog als onlangs gepresenteerde full-hd-telefoons, maar op deze resolutie is het de telefoon met het kleinste scherm.
/i/1359635449.jpeg?f=imagenormal)
Scherm | Z10 | Q10 | Bold 9900 | HTC 8X | Galaxy SIII | Xperia Z | iPhone 5 |
Diagonaal |
4,2" |
3,1" |
2,8" |
4,3" |
4,8" |
5" |
4,0" |
Resolutie |
1280x768" |
720x720 |
640x480 |
1280x720 |
1280x720 |
1920x1080 |
1136x640 |
Pixels per inch |
356 |
330 |
286 |
341 |
306 |
441 |
326 |
Subpixels per inch |
1068 |
990 |
858 |
1023 |
612 |
1322 |
978 |
Het scherm is een plaatje om te zien. De helderheid is niet zo hoog als bijvoorbeeld bij de iPhone 5, maar de kleuren zien er goed uit. Ook de kijkhoeken zijn op het eerste gezicht prima. Onder elke hoek bleven de kleuren er hetzelfde uitzien en was er geen waas te zien. Op het eerste gezicht was het dus minder spectaculair dan het scherm van de iPhone 5 of HTC One X, maar het komt er dicht bij.
Ontwerp
Aan de voorkant bestaat de telefoon uit drie delen: een balk aan de bovenkant, het gedeelte met het scherm en een balk aan de onderkant. De frontcamera zit in het gedeelte van het scherm, de speakergrill er vlak boven. De onderverdeling in drieën is alleen aan de voorkant toegepast. Aan de zijkanten en de achterkant is die niet meer zichtbaar. De achterkant is gemaakt van een kunststof met een ribbelige finish. De camera met led-flitsers zit aan de linkerbovenkant van de achterzijde.
:fill(white)/i/1359635447.jpeg?f=thumb)
Aan de bovenkant zit de aan-uitknop centraal, in tegenstelling tot bij veel andere telefoons, waar hij aan de zijkant zit. De 3,5mm-jack is ook te vinden aan de bovenzijde. De volumeknoppen, die ook dienen als media-controls, zitten aan de rechterzijkant. Die doen veel denken aan de knoppen van de tablet PlayBook.
Voor een telefoon anno 2013 is de Z10 niet heel groot. Mede dankzij zijn scherm heeft hij geringere afmetingen dan veel andere telefoons. De Z10 vertoont veel overeenkomsten met de Chinese Android-smartphone Jiayu G3, zo merken diverse tweakers op.
Toestel | Z10 | Q10 | Bold 9900 | Galaxy S III | iPhone 5 |
Lengte |
130mm |
120mm |
115mm |
136mm |
124mm |
Breedte |
66mm |
67mm |
66mm |
71mm |
59mm |
Dikte |
9mm |
10,3mm |
10,5mm |
8,6mm |
7,6mm |
Gewicht |
125g |
139g |
130g |
133g |
112g
|
Scherm |
4,2" |
3,1" |
2,8" |
4,8" |
4" |
Voor een telefoon met zijn schermgrootte is hij echter ook weer niet klein. Hij is iets groter dan bijvoorbeeld een Galaxy S II, die een groter scherm heeft. Dat hij zo lang is, komt omdat er veel ruimte rondom het scherm is gelaten, vermoedelijk mede om de veegbewegingen voor het bedienen van de interface te vergemakkelijken.
De Z10 voelt niet zo luxe aan als een Bold 9900, maar het materiaal is wel fijn om vast te houden. Het geeft grip en laat geen vingerafdrukken zien. Bovendien heeft de Z10 een verwisselbare accu en uitbreidbaar geheugen, iets wat bij 16GB aan opslaggeheugen geen overbodige luxe is. Al met al is het geen lelijk toestel, maar het is zeker ook geen vernieuwend ontwerp.
De BlackBerry Q10 was tijdens het evenement in Londen niet te vinden en dus hebben we daar niet mee kunnen spelen.
BlackBerry 10: interface
BlackBerry heeft zijn interface in drieën gesplitst. Aan de linkerkant zit een homescreen met notificaties van onder meer e-mail, BlackBerry Messenger, Facebook, Twitter en LinkedIn. De fabrikant noemt dit de BlackBerry Hub. Ontwikkelaars als WhatsApp kunnen via een api items aan die lijst toevoegen.
In het midden zit een homescreen met maximaal acht openstaande vensters. Dat zijn geen thumbnails, maar daadwerkelijk actieve apps. Aan de rechterkant staat een homescreen met de lijst beschikbare applicaties. De iconen voor apps zien er wat ouderwets uit, mede door de blokken waarin ze zitten.
/i/1359617613.png?f=thumb)
Hub
De lijst met notificaties, die er overigens ook ouderwets uitziet en veel wegheeft van de lijsten met notificaties in BlackBerry 7, kan ook bereikt worden door vanuit een app eerst omhoog en dan naar rechts te vegen, iets wat BlackBerry 'peek' noemt. Op die manier kan bovendien snel worden gezien of de binnengekomen mail wel interessant is. Daarmee werken de notificaties iets hipper, maar goeddeels hetzelfde als de notificaties in Android en iOS, die desgewenst ook informatie over binnengekomen notificaties kunnen weergeven.
Het grote verschil is dat de Hub echt een app is en niet bepaald een simpele. Het zit complex in elkaar, met diverse lagen. Zo kan het zijn dat je twee of drie schermen 'terug' moet om op het startscherm van de Hub te komen.
Gebaren
BlackBerry 10 wordt met vegen van de vinger bestuurd en een uitgebreide instructie in de set-up helpt de gebruiker op weg. Een app kan worden geminimaliseerd door je vinger vanaf de onderkant het scherm op te slepen. Op het multitasking-homescreen staan kruisjes om apps vervolgens ook helemaal af te sluiten. De instellingen van een app kunnen worden opgeroepen door van boven het scherm naar beneden te vegen.
De ondersteuning van gebaren lijkt wel wat op die van Palms WebOS, maar de interface heeft ook veel overeenkomsten met die van MeeGo Harmattan op de Nokia N9, die dezelfde drie homescreens heeft. Erg vernieuwend is BlackBerry 10 in dit opzicht dus niet.
De opzet heeft een paar nadelen. Ten eerste openen apps niet al te snel, omdat de gebruiker altijd eerst het homescreen met openstaande apps te zien krijgt, waar de app die geopend wordt een venster krijgt. Daarna wordt de app pas geopend, waarna er vaak een bootscreen is dat even blijft staan. Bovendien is er maar plek voor acht apps op het homescreen. Wie bijvoorbeeld graag zijn camera open laat staan om hem snel te starten of iets anders via de kleine weergave in de gaten wil houden, zal die app af en toe opnieuw moeten starten.
Toetsenbord
Een van de BlackBerry 10-toestellen heeft een fysiek toetsenbord, net als de huidige BlackBerry Bolds, maar de andere heeft alleen een virtueel keyboard. Om het virtuele toetsenbord sneller te laten werken, worden suggesties getoond om woorden af te maken. Je hoeft dan alleen maar vanaf de gewenste letter omhoog te vegen. Stel dat je een 't' invoert, dan kan boven de 'e' bijvoorbeeld het woord 'tent' verschijnen, boven de 'o' het woord 'toren' en boven de 'w' het woord 'tweakers'. Wil je 'tweakers' invoeren, dan veeg je vanaf de 'w' omhoog en kun je verder met het volgende woord.
Het toetsenbord ondersteunt verschillende talen en is contextgevoelig. Na bijvoorbeeld het woord 'hoe' stelt hij 'gaat' voor, om de zin 'hoe gaat het' te maken. De tekstvoorspelling werkt redelijk goed. De technologie en de voorgestelde woorden lijken wel sterk op die van het Android-toetsenbord Swiftkey, maar BlackBerry zegt dat de software in eigen huis is ontwikkeld en niet in licentie is genomen. Het toetsenbord vereist gewenning en een langere testperiode moet uitwijzen of het in de dagelijkse praktijk prettig werkt. Het is in elk geval een leuke vernieuwing.
De browser werkt prima. Hij is snel, al zitten de opties gek genoeg niet achter een veegbeweging van boven, maar in een menu met drie puntjes, net als in Android. Dat is niet consistent met BlackBerry's eigen lijn.
Met Balance kan de gebruiker wisselen tussen een zakelijke modus en een privémodus. Gegevens van de ene modus zijn niet toegankelijk als de gebruiker in de andere modus zit en kunnen ook niet worden uitgewisseld. In de zakelijke modus worden gegevens op een aparte partitie bewaard en met 256bits aes-encryptie versleuteld. Bedrijfsgevoelige gegevens kunnen op afstand worden gewist, terwijl privégegevens, zoals foto's, bewaard blijven.
BlackBerry 10 heeft een interessant concept en een op het oog aardige uitvoering, maar de software oogt nog niet af en dat mag verbazing wekken na zo'n lange ontwikkeltijd. Bij het openen van diverse zware apps naast elkaar, zoals de browser en de camera, kan de interface gaan stotteren en zijn de animaties ineens niet meer vloeiend.

BlackBerry 10: apps, ontwikkeling en camera
Het goede nieuws van de presentatie van woensdag is: BlackBerry heeft WhatsApp ertoe overgehaald een BlackBerry 10-app te bouwen. Dat is uitermate belangrijk, want voor veel Nederlanders is een smartphone zonder WhatsApp geen smartphone. De chat-app is even noodzakelijk geworden als de belfunctie en sms-applicatie, en misschien nog belangrijker.
Het is onbekend wanneer WhatsApp precies verschijnt op het platform, maar vooralsnog is het niet vindbaar in BlackBerry World, de downloadwinkel van BB10. Daarin staan volgens de fabrikant 70.000 apps, maar Nederlandse apps zijn nog schaars. Apps die normaal snel verschijnen, zoals Buienradar en Nu.nl, zijn er nog niet, en ook van bankier-apps is nog geen spoor. Het aanbod van Nederlandse apps zal dus omhoog moeten om een voor Nederlanders aantrekkelijke smartphone in de winkel te leggen.
Eén ding pakt BlackBerry anders aan dan de andere platformbouwers: er zijn veel manieren om apps voor BlackBerry 10 te ontwikkelen. BlackBerry 10 moet aantrekkelijk voor developers worden, zodat er veel apps voor het platform worden gemaakt. EA en Gameloft hebben al beloofd games voor BlackBerry 10 te maken, maar daar mag het niet bij blijven.
De standaard-apps worden gemaakt met Cascades, het ontwikkelplatform dat het toenmalige RIM eind 2010 verwierf door de aankoop van The Astonishing Tribe. Er kunnen echter ook webtalen als html5, css en Javascript worden gebruikt om apps te maken. De interface wordt daarbij in de webtalen geschreven, terwijl de rest van de applicatie wordt gebouwd met Webworks, BlackBerry's technologie om webapps te maken. Daarnaast kunnen Nokia's Qt en Adobe Air worden gebruikt, en opmerkelijk genoeg ook Android Runtime. Voor games kunnen verder nog Unity en Marmelade worden gebruikt.
BlackBerry doet er dus alles aan om ontwikkelaars en apps binnen te halen. Met de ondersteuning van Android-software wil het bedrijf zijn downloadwinkel snel vullen. Ook oude, op Java gebaseerde apps van BlackBerry OS 6 en 7 worden trouwens ondersteund om de webwinkel vol te krijgen, en daarnaast kan dus in talloze verschillende talen code geschreven worden, van C++ tot html5.
Ondanks al die mogelijkheden kunnen die apps de achilleshiel blijken te zijn. In de pikorde zal BB10 de vierde zijn achter Android, iOS en Windows Phone, en het is de vraag hoeveel ontwikkelaars apps op vier verschillende platforms willen bijhouden. Zonder ecosysteem komen de gebruikers niet en zonder gebruikers komen de ontwikkelaars niet. BlackBerry zal er veel aan gelegen zijn om deze kip-ei-situatie te doorbreken, maar zelfs de tandem Microsoft-Nokia heeft daar moeite mee. Voor BlackBerry wordt dat dus vermoedelijk een onmogelijke opgave.
Camera
De camera van de Z10 kan plaatjes maken op een resolutie van maximaal acht megapixels en schiet video's op maximaal 1080p bij 30fps. De interessantste optie in de camera heet Time Shift. Daarmee kun je een foto maken en de beste versie kiezen of bij een groepsfoto het beste gezicht van iedereen in de groep individueel bepalen. De functionaliteit werkt goed en is een echte toevoeging.
De camera zelf lijkt geen hoogvlieger te zijn. In de tijd die we ermee hadden, bleek dat hij niet goed omgaat met donkere omgevingen. Bovendien schudde het beeld nogal en is er alleen softwarematige stabilisatie in video's. Pluspunt is dat de camera snel is. Het duurt even om te starten, maar dan kun je ook zonder enige vertraging een foto maken.
/i/1359617754.jpeg?f=imagenormal)
Tot slot
Het zal lastig worden voor BlackBerry om Nederlanders te overtuigen. Zonder veel lokale apps die Nederlanders vaak gebruiken op smartphones heeft het platform een forse achterstand op concurrenten als iOS, Android en Windows Phone. Veel mensen die een smartphone zien als een kastje met interessante apps, zullen de Z10 in zijn huidige vorm misschien niet eens een smartphone noemen en met alleen pingen verkoopt BlackBerry geen telefoons; het is tenslotte geen 2009 meer.
Het is goed te zien dat diverse fabrikanten het de facto-duopolie van iOS en Android aanvallen met verfrissende ideeën over hoe smartphones moeten werken; concurrentie houdt iedereen scherp. De dominante rol die apps in de afgelopen jaren hebben ingenomen, maakt echter dat de drempel voor een succesvol systeem hoog is. Veel apps zijn geen garantie, veel kwalitatief goede apps ook niet. De meeste mensen hebben de juiste apps nodig. En dat is waar BlackBerry 10 de overredingskracht mist. Zonder verkochte telefoons geen reden voor ontwikkelaars om te gaan porten en zonder de belangrijke apps hebben consumenten minder reden om de telefoons aan te schaffen. Deze patstelling is voorlopig niet te doorbreken.
Voor de Canadese fabrikant zelf moeten we vrezen; er zullen maar weinig mensen overstappen van een iPhone, Android-toestel of Windows Phone naar BlackBerry 10. Dat Microsoft na meer dan twee jaar Windows Phone nog altijd geen groter marktaandeel dan 5 procent heeft gehaald, geeft te denken. Als BlackBerry de komende jaren overleeft, dan is het hoogstwaarschijnlijk in een eigen, uitermate klein hoekje van de telefoonmarkt.
Apps daargelaten heeft BlackBerry ook wat andere steekjes laten vallen. De interface kan soepel lopen, maar in de korte tijd van onze hands-on kregen we het systeem al aan het haperen. De bediening van de interface is moderner dan die van veel andere besturingssystemen, maar sommige elementen zien er nog altijd ouderwets uit. Vergis je niet: het is wel tien stappen vooruit ten opzichte van BlackBerry 7.
De Z10 is prima ontworpen en voorzien van capabele hardware en een mooi scherm. De telefoon is prima voor BlackBerry-fans die niet naar een ander platform of andere fabrikant willen overstappen. Voor de rest van de mensen is er weinig veranderd. BlackBerry was geen goede optie in de telecomwinkels tussen iPhones, Androids en Windows Phones, en zal dat waarschijnlijk bij de release in Nederland, ergens dit jaar, nog steeds niet zijn.