Inleiding: welke hardware
Sinds Diablo 3 maken we er een gewoonte van om uit te vinden welke hardware minimaal nodig is om een spel goed te kunnen spelen. Medal of Honor: Warfighter namen we ook onder de loep en vandaag is het de beurt aan Call of Duty: Black Ops II.
We gebruiken de Call of Duty-reeks al tijden niet meer voor onze videokaartbenchmarks, omdat het spel niet veeleisend genoeg is. De engine voor Black Ops II is nog steeds grotendeels dezelfde als bij voorgaande delen en we verwachten dan ook geen grote veranderingen. Dat maakt het spel echter des te interessanter, omdat ook minder krachtige hardware met het spel overweg zal kunnen.
Vandaag gingen we opnieuw aan de slag met een redelijk aantal AMD- en Nvidia-kaarten. De Nvidia-kaarten werden gecombineerd met een dure cpu en ssd, om alle andere variabelen behalve de videokaart uit te schakelen. Om te zien hoe de kaarten presteren in combinatie met een goedkopere cpu hebben we ook een testsysteem ingericht op basis van de Phenom II X4 970, een cpu van nog geen 100 euro.
Behalve met videokaarten gingen we ook aan de slag met de A10-5800K van AMD en de Core i7 3770K. Beide cpu's beschikken over de snelste igp die beide fabrikanten in de aanbieding hebben. Op de volgende pagina kun je meer lezen over onze testsystemen./i/1351762101.jpeg?f=imagenormal)
Testsystemen
Voor deze test maakten we gebruik van vier verschillende testsystemen in combinatie met elf verschillende videokaarten. Voor AMD en Nvidia maakten we gebruik van de nieuwste drivers, respectievelijk 12.11 en 310.54. Ten eerste is er ons testsysteem op basis van een X79-moederbord en een Core i7 3960X die is overgeklokt naar 4,3GHz, bijgestaan door 8GB geheugen met een kloksnelheid van 1600MHz. Een 240GB sandforce-2281-ssd doet als opslagmedium dienst. Dankzij de snelle ssd, de overgeklokte cpu en 8GB geheugen kan enkel de videokaart variatie in prestaties veroorzaken.
Testsysteem | X79 |
Processor |
Core i7 3960X |
Gpu |
Diversen |
Moederbord |
Asus Rampage IV Extreme |
Geheugen |
4x2GB Corsair XMS3 1600 C9 @ 1600MHz |
Opslag |
240GB Sandforce 2281 |
Voeding |
Corsair AX750W |
Met het tweede testsysteem doen we op bijna alle fronten een stapje terug. Zo is de cpu een Phenom II X4 970, die in een AM3+ 970-moederbord werd geprikt. De cpu is niet overgeklokt en heeft toegang tot 4GB 1600MHz-ddr3-geheugen. Het besturingssysteem en Black Ops II werden op een ordinaire 500GB-hdd geïnstalleerd. Dit systeem moet een stuk dichter in de buurt komen van menig huis-tuin-en-keuken-pc.
Testsysteem | AM3+ |
Processor |
Phenom II X4 970
|
Gpu |
Diversen |
Moederbord |
Asus M5A97 EVO |
Geheugen |
2x2GB Corsair XMS3 1600 C9 @ 1600MHz |
Opslag |
500GB HDD |
Voeding |
Corsair HX850W |
Het derde en vierde systeem verschillen enkel in cpu en moederbord. Zo is de een een Z77-moederbord met een Core i7 3770K, die over de HD 4000-graphics van Intel beschikt. De ander is een FM2-moederbord met een A10-5800K, met 7660D-graphics van AMD. Beide zijn voorzien van 4GB ddr3-1600MHz-geheugen en een 80GB-Intel Postville-ssd. Voor het Intel-systeem konden we maximaal 256MB geheugen reserveren voor de gpu, terwijl we bij het AMD-systeem 1GB vrijmaakten voor de gpu.
Testsysteem | FM2 / Z77 |
Processor |
A10-5800K / Core i7 3770K |
Gpu |
Diversen |
Moederbord |
Asus F2A8-M Pro / MSI Z77A-GD65 |
Geheugen |
2x2GB Corsair XMS3 1600 C9 @ 1600MHz |
Opslag |
Intel Postville 80GB |
Voeding |
Corsair HX850W |
AMD- of Nvidia-kaart?
Zowel Nvidia als AMD heeft een line-up met voor ieder wat wils, met prijzen van 100 tot wel 500 euro. Van Nvidia pakten we de GTX 650 Ti, GTX 660, GTX 670 en GTX 680, terwijl we uit de AMD-stal de HD 7770, HD 7870 en HD 7970 GHz selecteerden. Daarmee beslaan we praktisch het hele bereik van videokaarten. Om nostalgische redenen pakten we er ook nog een GTX 460, GTX 470, HD 5870 en HD 6850 bij.
CoD: Black Ops 2 - 1920x1080 - Ultra |
Videokaart | Minimum- / gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
HD 7970 GHz |
****
+
*****
61,0 / 134,7 |
GTX 670 |
****
+
****
72,3 / 133,1 |
GTX 680 |
****
+
****
68,3 / 128,4 |
GTX 660 |
***
+
**
56,5 / 94,9 |
HD 7870 |
**
+
***
41,5 / 92,4 |
HD 5870 |
***
+
**
45,0 / 73,5 |
GTX 470 |
**
+
**
32,7 / 68,4 |
GTX 650 Ti |
**
+
**
31,3 / 62,4 |
HD 6850 |
**
+
**
38,3 / 61,3 |
GTX 460 |
**
+
**
35,8 / 61,2 |
HD 7770 |
**
+
*
29,0 / 51,4 |
De top van de kaarten presteert erg vergelijkbaar. Vermoedelijk lopen we hier tegen een bottleneck aan. We zien verder dat de HD 7770 en GTX 460 nog net speelbare framerates weten neer te zetten, maar vooral in de multiplayer zouden we aanraden om de instellingen iets naar beneden bij te stellen, of voor een HD 7870 of GTX 660 te kiezen.
Cpu snel genoeg?
Na alle videokaarten te hebben getest in combinatie met de Core i7 3960X prikten we de Nvidia-kaarten ook in het AMD-testsysteem, met Phenom II X4 970.
CoD: Black Ops 2 - 1920x1080 - Ultra |
Videokaart | Minimum- / gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
GTX 670 |
****
+
****
72,3 / 133,1 |
GTX 680 |
****
+
****
68,3 / 128,4 |
GTX 670 - AMD systeem |
*****
+
***
76,5 / 125,8 |
GTX 680 - AMD systeem |
****
+
***
68,8 / 121,4 |
GTX 660 - AMD systeem |
***
+
**
57,7 / 96,0 |
GTX 660 |
***
+
**
56,5 / 94,9 |
GTX 470 |
**
+
**
32,7 / 68,4 |
GTX 470 - AMD systeem |
**
+
**
34,0 / 67,6 |
GTX 650 Ti |
**
+
**
31,3 / 62,4 |
GTX 650 Ti - AMD systeem |
**
+
**
31,7 / 61,9 |
GTX 460 |
**
+
**
35,8 / 61,2 |
GTX 460 - AMD systeem |
**
+
**
31,3 / 56,8 |
We zien dat de cpu er alleen toe doet bij de GTX 670 en GTX 680, en ook bij die videokaarten is het verschil erg klein. Vooral de gemiddelden liggen hoger en dat komt door de momenten in de benchmark waarop bijvoorbeeld naar de lucht wordt gekeken, de fps schiet dan omhoog en daarmee ook het gemiddelde aantal fps. Op die momenten is de benchmark niet gelimiteerd door de gpu, maar door de cpu en kan de Core i7 3960X nog hogere fps opleveren. Die momenten zijn echter niet belangrijk voor de spelervaring. De minima liggen namelijk bij het Intel- en het AMD-systeem even hoog en dat is het belangrijkste.
Geïntegreerde graphics snel genoeg?
Intel en AMD zijn beide bezig met een inhaalslag als het om geïntegreerde graphics gaat. AMD heeft de A10-5800K als vlaggenschip, terwijl Intel de Core i7 3770K met HD 4000-gpu heeft. In Medal of Honor: Warfighter zagen we al dat de A10-5800K veel moeite had met het spel, maar op lage settings was het speelbaar. De Core i7 3770K wist echter weinig meer te presteren dan een diavoorstelling.
Aangezien Call of Duty: Black Ops II minder veeleisend is, verwachten we iets meer van de igp's. Zoals gezegd beschikt de gpu in het AMD-systeem over 1GB geheugen, terwijl het Intel-systeem het met 256MB moet doen. De instellingen werden flink lager gezet, zo stond anti-aliasing uit en stonden de instellingen op low.
Op 1920x1080 pixels kan de A10-5800K zowaar nog gebruikt worden, terwijl de game met de Core i7 3770K niet echt lekker speelbaar is.
Op 1280x800 beeldpunten kan Call of Duty prima gespeeld worden met de A10-5800K, wat een vrij goede prestatie is. De Core i7 3770K is ook bruikbaar, hoewel er regelmatig een stotter inzit op momenten waarop er iets ontploft. Tijdens het schieten kan dat funest zijn voor het mikken, en in de multiplayer is dat het verschil tussen leven en dood.
Conclusie
Call of Duty: Black Ops 2 mag dan grafisch niet meer van deze tijd zijn, het vormt nog steeds een kleine uitdaging voor menige videokaart op de hoogste settings. Wie echter met iets lagere settings genoegen neemt, kan al uit de voeten met een HD 7770 of GTX 650 Ti. Wie nog in het bezit is van een HD 6850, hoeft in principe ook niet te upgraden.
Laptops hebben we niet kunnen testen, maar op een laptop met een fatsoenlijke grafische kaart, zoals een GT 640M, moet het mogelijk zijn om Call of Duty te spelen. We zien immers dat een A10-5800K, maar ook de 3770K op 1280x800 beeldpunten, nog redelijk uit de voeten kan met het spel. Vergis je echter niet, om online geen kanonnenvoer te worden is het aan te raden om de fps altijd ten minste boven de 30 te houden en het liefst nog hoger.
Verder zien we dat het niet uitmaakt of je de snelste cpu op aarde hebt of een cpu uit het jaar 2010. Sterker nog, met een Core i7 920 of zelfs een Core 2 Duo, zoals de E8400, moet het spel nog prima speelbaar zijn. Het is immers de videokaart die er het meest toe doet, dan pas de cpu.