Inleiding
Dit jaar zullen veel notebooks worden uitgerust met processors op basis van de nieuwe Sandy Bridge-architectuur van Intel. Het nieuwe mobiele platform van Intel, waar de Sandy Bridge-processors deel van uitmaken, heet Huron River en deze zevende generatie van Centrino-hardware volgt het Calpella-platform uit 2010 op.
Aangezien mobile computing een steeds grotere rol voor de chipfabrikant speelt, heeft Intel tal van verbeteringen doorgevoerd, zoals bij het energieverbruik. Interessanter is wellicht dat Intel naar eigen zeggen veel werk heeft verzet om de grafische prestaties van Huron River-systemen een flinke oppepper te geven.
De veranderingen die Intel in de Sandy Bridge-architectuur heeft doorgevoerd, hebben we al eerder behandeld. De desktopprestaties, de chipsets en de moederborden komen binnenkort aan bod.
In deze review kijken we naar de nieuwe functionaliteit en zetten we op een rijtje welke processors we kunnen verwachten. Uiteraard hebben we een Sandy Bridge-laptop aan de nodige benchmarks onderworpen, zodat we een indicatie van de snelheidsverbeteringen kunnen geven.
/i/1295433313.png?f=imagenormal)
De line-up
In 2009 bracht Intel eerst de mobiele high-end quadcores op basis van de toen nieuwe Nehalem-architectuur uit. De 45nm-cpu's werden na een paar maanden gevolgd door de met 32nm-procestechnologie geproduceerde Westmere-dualcores.
Een vergelijkbare strategie volgt Intel nu weer. In eerste instantie verschenen de high-end quadcores Core i7-2720QM, i7-2820QM en i7-2920XM. Dit zijn quadcores met kloksnelheden van respectievelijk 2,2GHz, 2,3GHz en 2,5GHz en L3-caches die achtereenvolgens 6MB, 8MB en 8MB groot zijn.
Tot zover is het aanbod overzichtelijk, maar daar gaat verandering in komen. De vijftien nieuwe processors zijn op basis van de naam en de specificaties namelijk lastig uit elkaar te houden.
De drie hierboven genoemde Core i7-nieuwelingen hebben als enige in 2011 ondersteuning voor 1600MHz-ddr3, maar er zijn nog eens twee Core i7-quadcores die in januari zijn uitgebracht, die 1333MHz-geheugen ondersteunen: de i7-2630QM en de i7-2635QM. Dit zijn twee iets lager geklokte quadcores waarvan ook de igp wat minder ver is opgevoerd. Het verschil tussen deze twee is overigens, naast een verschil in maximale igp-snelheid de package: de package van de 2630 is gebaseerd op een pin grid array, terwijl die van de 2635 een ball grid array heeft. Op 20 februari zal Intel vervolgens de Core i7-, Core i5- en Core i3-dualcores uitbrengen.
Ook de Core i3's en Core i5's van dit jaar werken met 1333MHz-ddr3. De tdp van alle quadcores ligt op 45W voor de QM's en 55W voor de XM. Er verschijnen verder een Core i7-dualcore met een tdp van 35W, twee zuinige Core i7-dualcores met een tdp van 25W en nog eens twee met een tdp van 17W.
De enige Core i3 die Intel in eerste instantie uitbrengt is de i3-2310M. Deze heeft niet alleen de laagste kloksnelheid, maar moet het ook als enige cpu zonder Turbo Boost doen, net als de instapmodellen van vorig jaar. De Core i5-2520M en i5-2540M zijn met een relatief gunstige prijs bedoeld voor de mainstreammarkt, terwijl deze cpu's toch alle Sandy Bridge-features aan boord hebben.
Type | Cores/ threads | Speed | SC Turbo | DC Turbo | QC Turbo | Tdp | L3 cache | HD 3000 | Gfx Max
|
quadcore-line-up januari
|
i7-2920XM |
4/8 |
2,5GHz |
3,5GHz
|
3,4GHz |
3,2GHz |
55W |
8MB |
650MHz |
1300MHz |
i7-2820QM |
4/8 |
2,3GHz |
3,4GHz
|
3,3GHz |
3,1GHz |
45W |
8MB |
650MHz |
1300MHz |
i7-2720QM |
4/8 |
2,2GHz |
3,3GHz
|
3,2GHz |
3GHz |
45W |
6MB |
650MHz |
1300MHz |
i7-2635QM |
4/8 |
2GHz |
2,9GHz
|
2,8GHz |
2,6Ghz |
45W |
6MB |
650MHz |
1200MHz |
i7-2630QM |
4/8 |
2GHz |
2,9GHz
|
2,8GHz |
2,6GHz |
45W |
6MB |
650MHz |
1100MHz |
dualcore-line-up 20 februari
|
i7-2620M |
2/4 |
2,7GHz |
3,4GHz
|
3,2GHz |
n/a |
35W |
4MB |
650MHz |
1300MHz |
i5-2540M |
2/4 |
2,6GHz
|
3,3GHz |
3,1GHz |
n/a |
35W |
3MB |
650MHz |
1300MHz |
i5-2520M |
2/4 |
2,5GHz |
3,2GHz
|
3GHz |
n/a |
35W |
3MB |
650MHz |
1300MHz |
i5-2410M |
2/4 |
2,3GHz |
2,9GHz
|
2,6GHz |
n/a |
35W |
3MB |
650MHz |
1200MHz |
i3-2310M |
2/4 |
2,1GHz |
n/a
|
n/a |
n/a |
35W |
3MB |
650MHz |
1100Mhz |
lv/ulv-line-up 20 februari
|
i7-2649 |
2/4 |
2,3GHz |
3,2GHz
|
2,9GHz |
n/a |
25W |
4MB |
500MHz |
1100MHz |
i7-2629 |
2/4 |
2,1GHz |
3GHz
|
2,7GHz |
n/a |
25W |
4MB |
500MHz |
1100MHz |
i7-2657 |
2/4 |
1,6GHz |
2,7GHz
|
2,4GHz |
n/a |
17W |
4MB |
350MHz |
1000MHz |
i7-2617 |
2/4 |
1,5GHz |
2,6GHz
|
2,3GHz |
n/a |
17W |
4MB |
350MHz |
950MHz |
i5-2537 |
2/4 |
1,4GHz |
2,3GHz
|
2GHz |
n/a |
17W |
3MB |
350MHz |
950MHz |
In het algemeen geldt de regel dat Intel het QM-achtervoegsel hanteert voor quadcores en dat het bedrijf het Core i7-etiket op processors met 4MB of meer L3-cache heeft geplakt, ongeacht hoeveel cores ze hebben. Ten opzichte van de line-up van vorig jaar hebben de nieuwe modellen een '2' voor de type-aanduiding gekregen, maar consequent is de naamgeving van vorig jaar ook weer niet overgenomen, want een Core i7-630 of -635, of een Core i5-410 heeft nooit bestaan. Bij de energiezuinige modellen hebben de LM- en UM-achtervoegsels het veld moeten ruimen, wat de herkenbaarheid van die serie niet ten goede komt.
In de winkel kunnen laptops met Sandy Bridge-processors herkend worden aan de nieuwe logo's, waardoor een gele streep loopt en waarbij de type-aanduiding onderaan staat. Bij de vorige Core i-serie bevond de chip-achtergrond zich in de hoek van het logo en de type-aanduiding in het midden.
Als we naar de roadmap voor dit jaar kijken zien we dat de Clarksfield-quadcores zijn uitgefaseerd. Tot in ieder geval halverwege dit jaar blijft Intel de Arrandales voor het mainstream-segment leveren en voor de budgetmarkt zelfs nog langer. Voor het low-end segment blijven ook de aloude Montevina-chips nog geleverd worden.
Dat betekent dat we nog tot ver in 2011 laptops zullen zien met oudere chips, die naast modellen met Sandy Bridge worden aangeboden. Gezien het complexe naamschema is het voor consumenten dus goed uitkijken met welke processor laptops zijn uitgerust. Ook zijn we benieuwd in hoeverre fabrikanten de prijzen voor notebooks met oudere hardware omlaag zullen brengen.

Specificatie testsysteem
Het testsysteem is een N53-laptop van Asus - maar niet een model dat in de betreffende configuratie op de markt komt. Asus brengt in Nederland wel drie N53-modellen met Sandy Bridge-processors uit, maar daarbij gaat het om de langzamere Core i7-2630QM-quadcore. Deze chips ondersteunen bovendien 1333MHz-ddr3 in plaats van 1600MHz-ddr3. Ook hebben twee van de drie modellen een resolutie van 1920x1080, terwijl ons testmodel de 1366x768-resolutie had.
De behuizing van de N53 is nog identiek aan dat van het model van vorig jaar, dat we hier al besproken hebben en waar we erg gecharmeerd van waren. De N53-laptops die hier te lande worden uitgebracht, zijn in de Pricewatch te vinden met de Gerelateerde Producten-links naast dit artikel.
Merk en Type |
Merk |
Asus |
Type |
N53SV (testsample) |
Technische Specificaties |
Cpu |
Intel Core i7-2720QM |
Snelheid |
2,2GHz |
Geheugengrootte |
4GB |
Geheugentype |
ddr3-sodimm |
Videointerface |
Schermdiagonaal |
15,6" |
Videochip |
GeForce GT540M |
Video-uitgangen |
D-sub, hdmi |
Schermresolutie |
1366x768 |
Backlight |
edge-lit |
Opslag |
Hardeschijfgrootte |
640GB |
Hardeschijftype |
5400rpm |
Optische-drivetype
|
dvd±rw |
Interfaces |
Usb/fw |
esata, 2x usb 2.0, usb 3.0 |
Wlan |
802.11b, 802.11g, 802.11n |
Ethernet |
1Gbps |
Bluetooth |
Bluetooth 2.1 |
Overige specificaties |
Extra's |
cardreader, webcam |
Besturingssysteem |
Windows 7 Home Premium |
Gewicht |
2,7kg |
Kleuren |
zwart |
Taal |
Indeling |
qwerty |

Cpu-resultaten
We hebben de Core i7-2720QM aan de gebruikelijke set synthetische benchmarks onderworpen. We vergelijken de processor met de Core i7 740QM en de Core i7 720QM, zijn directe tegenhangers van de vorige generatie. De drie Core i7's zijn niet de snelste exemplaren die Intel levert of leverde, maar het zijn wel de high-end-modellen die je daadwerkelijk zult aantreffen in laptops die nog enigszins betaalbaar zijn. Ook nemen we een Core i5-430M in de vergelijking mee, om te kijken hoe de nieuweling scoort in vergelijking met een mainstream-dualcore uit de Arrandale-serie.
Cinebench R10 - singlecore |
| Score (hoger is beter) |
Core i7-2720QM |
**********
5250 |
Core i7 740QM |
*******
3789 |
Core i7 720QM |
*******
3736 |
Core-i5 430M |
******
3372 |
Bij de singlecoretest van Cinebench laat de Sandy Bridge-quadcore de twee Clarksfield-Core i7's achter zich alsof het cpu's van twee jaar terug zijn. Zelfs de Core i7 740QM, al heeft die met 1,73GHz wel een duidelijk lagere kloksnelheid, wordt door de op 2,2GHz geklokte 2720QM op grote achterstand gezet. Ook de snelheid met ingeschakelde Turbo Boost ligt flink hoger.
Cinebench R10 - multicore |
| Score (hoger is beter) |
Core i7-2720QM |
**********
19250 |
Core i7 740QM |
******
10888 |
Core i7 720QM |
*****
10010 |
Core-i5 430M |
****
7624 |
Bij de multithreaded-test is het verschil nog groter. Intel heeft de efficiëntie bij het verdelen van de werklast duidelijk fors vergroot en de hardware van de vorige generatie wordt volledig weggeblazen.
Cinebench 11,5 - multicore |
| Score (hoger is beter) |
Core i7-2720QM |
**********
5,62 |
Core i7 720QM |
*****
2,96 |
Core-i5 430M |
****
2,03 |
De nieuwe versie van Cinebench, 11,5, gebruikt een andere scoreberekening, die standaard voor multicores is ontworpen. De verschillen tussen de prestaties van de Core i5, de oude Core i7 en de nieuwe loot zijn een fractie minder spectaculair, maar nog altijd is de voorsprong van Sandy Bridge heel indrukwekkend.
Super Pi Mod 1.5 1M |
| Tijd in sec. (lager is beter) |
Core i7-2720QM |
*******
11,6 |
Core i7 720QM |
*********
15,7 |
Core-i5 430M |
**********
17,8 |
Ten slotte draaien we de bekende benchmark Super Pi, die weer een indicatie geeft van de singlecoreprestaties. De Core i7-2720QM heeft ruim vier seconden minder nodig dan de 720QM om een miljoen decimalen van pi uit te rekenen. Het verschil tussen deze twee chips is bovendien beduidend groter dan dat tussen de 720QM en de 430M.
Een igp voor mainstream-games
In 2011 beschikken alle nieuwe Intel-processors over de HD Graphics 3000-igp. Bij de bespreking van de architectuur zagen we al dat Intel de igp's inmiddels direct op de die heeft geplaatst. Bij de Arrandale-modellen van vorig jaar konden deze videochips desgewenst al automatisch tot 900MHz worden overgeklokt, als de thermal envelope het tenminste toeliet. Intel heeft deze technologie verder verbeterd, en dat heeft onder meer tot gevolg dat de igp van het topmodel nu maximaal op 1300MHz kan draaien.
De standaardkloksnelheid is nu 650MHz voor de processors die op de normale spanning draaien; de zuinige ulv-modellen lopen op 500MHz of 350MHz. De maximale kloksnelheid ligt bij de high-end en de mainstream-modellen tussen de 1100MHz en 1300MHz, terwijl het klokje bij de zuinige nieuwelingen 900 tot 1100 miljoen keer per seconde tikt.

Een andere verbetering bij de igp's is het toevoegen van ondersteuning voor DirectX 10,1, OpenGL 3.0 en Shader Model 4.1, waar de vorige generatie nog tot DirectX 10, OpenGL 2.1 en SM 4.0 beperkt was. Ook nieuw is ondersteuning voor hdmi 1.4 , waarmee laptops onder andere stereoscopische 3d-blu-ray-content in de volledige 1080p-resolutie kunnen weergeven op tv's die dit ondersteunen. Voor meer informatie over Intels mobiele chipsets verwijzen we naar het achtergrondartikel over de Sandy Bridge-architectuur.
Intel geeft hoog op van de grafische prestaties van Sandy Bridge, waarschijnlijk ook omdat het op dit punt de hete adem van AMD in de nek voelt. Deze concurrent boekt immers succes met zijn accelerated processing units, waarin eveneens gpu's en cpu's gecombineerd zijn - en AMD kan dankzij zijn ervaring met de Radeon-gpu's veel meer grafische power in zijn processors verpakken dan Intel.
Intel claimt onder meer dat zijn huidige igp's voldoende krachtig zijn om mainstream-games prima af te spelen, waarbij het bedrijf als voorbeelden Spore, World of Warcraft, Starcraft, The Sims, FIFA Online, Battlefield Heroes, Need for Speed en HAWX noemt. Dat zijn niet de meest veeleisende games en Intel geeft toe dat voor het enthusiast-segment een extra gpu noodzakelijk is. We zijn echter best benieuwd of de videochip van de nieuwe Core i-lijn zich inderdaad kan meten met middenklasse-gpu's en we hebben daarom de nodige benchmarks gedraaid.
Gpu- en gameresultaten
Om een goed beeld van de prestaties van de igp te krijgen, hebben we de Huron River-laptop aan een reeks cpu- en gpu-benchmarks onderworpen, waarbij we ook een aantal games hebben getest.
De Asus N53 bevat naast de 2720QM ook een GeForce GT 540M uit Nvidia's nieuwe 500M-lijn. De GT 540M is feitelijk een iets opgevoerde GT 435M, zodat we meteen een mainstream-gpu als vergelijkingsmateriaal hebben. We vergelijken de resultaten verder met die van mobiele gpu's die we eerder hebben getest.
Cinebench R10 OpenGL |
| score (hoger is beter) |
Core i7-2720QM/GeForce GT 540M |
**********
6014 |
Core i7-2720QM/HD Graphics 3000 |
*********
5378 |
Radeon Mobility HD 5650 |
********
4922 |
GeForce GT310M |
********
4619 |
GeForce GT335M |
********
4537 |
Intel GMA HD |
***
1772 |
De OpenGL-prestaties van de HD Graphics 3000-videochip zijn verbazingwekkend goed. We hadden wel hoge scores verwacht maar dat de Intel-gpu's hier de Radeon Mobility HD 5650 en de GT335M zou passeren, komt als een verrassing. Dit betekent dat de videochip prima werk verricht bij tal van 2d- en 3d-applicaties als CAD en gpgpu-toepassingen, waaronder ook steeds meer webdiensten. Voor games wordt echter meestal het concurrerende Direct3D van Microsoft gebruikt.
Cinebench 11,5 gpu |
| score (hoger is beter) |
Core i7-2720QM/GeForce GT 540M |
**********
24,96 |
Radeon Mobility HD 5650 |
********
20,18 |
GeForce GT335M |
*******
17,51 |
Core i7-2720QM/HD Graphics 3000 |
****
8,74 |
GeForce GT310M |
***
8,56 |
Intel GMA HD |
*
1,31 |
De nieuwe versie van Cinebench geeft een framerate op basis van het renderen van een 3d-scène waarin tal van OpenGL-functies worden gebruikt. Deze benchmark is actueler dan Cinebench R10 en zou dus een realistisch beeld moeten geven. Intels HD Graphics 3000-igp presteert hier meer in overeenstemming met onze verwachtingen. De igp scoort net zo hoog als de GeForce GT310M. Deze low-end gpu - en vergelijkbare chips, zoals de Ion - zijn door de Sandy Bridge-processors op dit punt dus overbodig geworden.
3DMark Vantage - gpu |
| Score (hoger is beter) |
Core i7-2720QM/Nvidia GeForce GT540M |
**********
4543 |
AMD Radeon Mobility HD 5650 |
********
3628 |
Nvidia GeForce GT335M |
******
2595 |
Core i7-2720QM/ HD Graphics 3000 |
***
1216 |
Intel GMA HD |
210 |
Ook 3DMark Vantage kent de HD Graphics 3000 een weinig verrassend aantal punten toe: de igp scoort beduidend minder goed dan mainstream-gpu's, maar de voorsprong op de Intel GMA HD van de Arrandales is wederom opzienbarend. De geïntegreerde gpu lijkt zich echt te kunnen meten met de losse low-end gpu's van AMD en Nvidia.
3DMark06 |
| Score (hoger is beter) |
Core i7-2720QM/Nvidia GeForce GT540M |
**********
9454 |
AMD Radeon Mobility HD 5650 |
*******
6989 |
Core i7-2720QM/ HD Graphics 3000 |
****
3759 |
Intel GMA HD |
**
1701 |
De oudere versie van 3DMark geeft hetzelfde beeld, al is het verschil tussen de GMA HD en de Graphics 3000 hier minder groot.
DiRT 2 - 1366x768 - Max - 4xAA/16xAF |
| Gemiddelde fps |
Nvidia GeForce GT540M |
**********
22 |
Nvidia GeForce GT335M |
********
16,5 |
Core i7-2720QM/ HD Graphics 3000 |
*******
14,4 |
De gameprestaties van de nieuwe Core i7 vallen in DiRT 2 allerminst tegen: op de hoogste instellingen is het spel niet speelbaar, maar dat is het bij de GT335M van Nividia ook niet. 14,4fps is een bijzonder nette score voor een igp. We hebben uiteraard gekeken met welke settings de framerates wel acceptabel waren. Dat bleek het geval met alle instellingen op 'low', waarbij de gemiddelde framerate 28,1fps bedroeg, met een minimum van 24,6fps. Bij deze instellingen is de beeldkwaliteit, en daarmee toch ook het speelplezier, echter wel een stuk minder.
Far Cry 2 - 1366x768 - ultra high - 4xAA/16xAF |
| Gemiddelde fps |
Core i7-2720QM/Nvidia GeForce GT540M |
**********
25,2 |
Nvidia GeForce GT335M |
********
21 |
Core i7-2720QM/ HD Graphics 3000 |
*****
13,2 |
In de Far Cry 2-test weet de Sandy Bridge-igp ons opnieuw te verbazen. Als we de instellingen op ultra high zetten - en dat kan eigenlijk alleen met high-end hardware - zien we toch nog 13,2fps met minima van 9fps voorbij komen. Dat is natuurlijk een allesbehalve goede score, maar het gaat hier wel om een geïntegreerde gpu en voorheen waren dergelijke resultaten voor igp's volstrekt ondenkbaar.
Far Cry 2 - 1366x768 - medium - 0xAA/16xAF |
| Gemiddelde fps |
Core i7-2720QM/Nvidia GeForce GT540M |
**********
46,7 |
Nvidia GeForce GT335M |
*******
35 |
Nvidia GeForce GT310M |
******
30 |
Core i7-2720QM/ HD Graphics 3000 |
******
26,6 |
Als we speelbare framerates willen zien, moeten we alle instellingen op medium zetten en de anti-aliasing uitschakelen. De igp komt dan in de buurt van de GeForce GT310M, met gemiddelde fps van 26,6 en minima van 21fps, al moet hij toch zijn meerdere in de low-end-GeForce erkennen.
De conclusie is wel dat 3d-gamen op middelmatige instellingen mogelijk is met de HD Graphics 3000, en in het geval van Far Cry 2 levert dat nog een redelijk beeld op ook. Bij minder geavanceerde games als StarCraft en World of Warcraft kunnen de instellingen zelfs nog wat hoger opgevoerd worden, zonder dat er haperingen optreden.
Conclusie
Het is moeilijk om niet heel enthousiast te worden van het prestatievoordeel van de Sandy Bridge-processors. Als de dualcores verhoudingsgewijs net zo goed presteren, en we zien op basis van de specificaties niet waarom dit niet het geval zou zijn, dan is het lastig om nog een laptop met een Arrandale-processor aan te raden. Alleen als die echt een stuk goedkoper is, is zo'n aanschaf nog de moeite waard.
Als zo'n Arrandale-machine niet met een dedicated gpu, of met een low-end-videochip is uitgerust, valt de keuze helemaal in het voordeel van de nieuwe processors uit. Sandy Bridge maakt het low-end segment voor laptopgraphics eigenlijk in een klap overbodig. Uiteraard had Intel op dit terrein ook wel een inhaalslag nodig. De chipgigant heeft igp's veel te lang veel te weinig aandacht gegeven, maar maakt een mooie come-back.
Als we dan toch een punt van kritiek op de nieuwe line-up moeten noemen, is deze dan ook niet technisch, maar financieel van aard. De grote verscheidenheid aan weinig onderscheidende typenummers is voor de doorsnee consument namelijk lastig te behapstukken. Het is toch al niet eenvoudig om een keuze te maken uit het enorme aanbod aan laptops, met van elk type diverse varianten met verschillende configuraties; met het huidige naamschema van Intel moet de consument over aardig wat voorkennis beschikken om te zien of de prijs van een laptop, voor zover het de processor betreft, gerechtvaardigd is.
Daar komt bij dat de Core i5-, Core i3- en Pentium- en Celeron-dualcores van de Arrandale-lijn nog tot in ieder geval halverwege 2011 door Intel uitgeleverd worden. Dat betekent dat deze verouderde chips nog lang daarna in laptops aangetroffen kunnen worden. De prijsbewuste tweaker gaat mooie tijden tegemoet, maar zal zijn ogen wel goed de kost moeten geven.