Nehalem voor notebooks
Intel heeft zijn eerste mobiele processors die zijn gebaseerd op de Nehalem-architectuur uitgebracht. Het gaat om drie modellen die onder de Core i7-merknaam vallen en die onder de codenaam Clarksfield werden ontwikkeld. In deze preview werpen we een korte blik op de nieuwe modellen en de bijbehorende PM55-chipset.

Intel bracht november vorig jaar de eerste Bloomfield-desktopprocessors op basis van de Nehalem-architectuur uit. Het ging om high-end-modellen die gecombineerd werden met de X58-chipset. In september van dit jaar volgden vervolgens de mainstream-modellen, bekend onder de naam Lynnfield. Deze Core i7- en Core i5-processors markeerden meteen de introductie van de P55-chipset.
Voor notebooks volgt Intel dezelfde strategie: opnieuw brengt de fabrikant eerst de high-end-cpu's uit, waarbij het bedrijf zich richt op mobiele workstations en gaming-laptops. Op mobiel gebied betekent high-end echter dat de processors gelijkenis vertonen met de specificaties van Lynnfield, terwijl de chipset ook niets met de X58 van doen maar juist met de P55. Gebruikers die hoopten dat ook meteen de budget- en mainstreamnotebooks een boost zouden krijgen door de komst van nieuwe mobiele processors, zullen nog even geduld moeten hebben.
Intel heeft vooral het verbruik proberen terug te dringen bij zijn nieuwe mobiele cpu's. De Bloomfield Core i7's hebben een tdp van 130W terwijl de snelste Lynnfield nog altijd een tdp van 95W heeft. Een belangrijke vernieuwing die Clarksfield voor notebooks brengt, is de geïntegreerde ddr3-geheugencontroller. Deze is, net als bij Lynnfield, dualchannel. Verder is ook de pci-e-x16-controller geïntegreerd. Ten opzichte van het Penryn/PM45-platform is Clarksfield/PM55 dus van een ontwerp met drie chips naar een twee-chip-ontwerp gegaan. Het integreren van de geheugencontroller zorgt voor minder energieverbruik, maar belangrijker is dat het een prestatiewinst oplevert omdat het geheugen sneller aangesproken kan worden.
:fill(white)/i/1253710998.jpeg?f=thumb)
Clarksfield en de PM55-chipset
De komst van het Clarksfield-platform luidt ook meteen de introductie van een nieuwe socket in: de rPGA-socket, die 37,4mm2 meet. De PM55-chipset biedt verder ondersteuning voor acht pci-e-x1-lanen. Volgens Intel worden zowel AMD CrossfireX- als sli-configuraties van Nvidia's mobiele GeForce-kaarten ondersteund. De PM55-chipset biedt verder ondersteuning voor maximaal zes sata300-interfaces en veertien usb 2.0-poorten, hoewel het niet waarschijnlijk is dat veel notebooks dit aantal zullen bieden. Ook is ondersteuning voor Intels Matrix Storage, en daarmee dus ondersteuning voor verschillende raid-modi en Intels Rapid Recovery, aanwezig.
Drie modellen met Turbo Boost
De volgende tabel toont de processors die Intel voor het hogere laptopsegment introduceert. Ter vergelijking hebben we de specificaties van de snelste quadcore van de vorige generatie Penryn-processors erbij gezet.
Mobiele Core i7/Clarksfield |
Type |
Kloksnelheid |
Turbo Boost |
Cores/ threads
|
L2 Cache |
L3 Cache |
Geheugen-ondersteuning |
tdp |
i7-920XM |
2GHz |
3,2GHz |
4/8 |
512kB per core |
8MB |
ddr3-1333 |
55W |
i7-820QM |
1,73GHz |
3,06GHz |
4/8 |
512kB per core |
8MB |
ddr3-1333 |
45W |
i7-720QM |
1,6GHz |
2,8GHz |
4/8 |
512kB per core |
6MB |
ddr3-1333 |
45W |
Core 2 Extreme/Penryn |
Core 2 Extreme QX9300 |
2,53GHz |
- |
4/4 |
2x 6MB |
- |
- (fsb: 1066MHz)
|
45W |
De Core i7 920XM Extreme Edition is het snelste maar ook veruit het duurste model. Bovendien verbruikt deze cpu het meest, hoewel het meerverbuik in vergelijking met de QX9300 feitelijk nog meevalt. Naast de hoogste kloksnelheid van de nieuwe serie biedt dit model - zoals gebruikelijk bij EE-versies - ook overklokmogelijkheden dankzij de vrije multiplier.
De 920XM EE is ook het enige model in de reeks dat Intels Extreme Memory Profiles ondersteunt. XMP stelt gebruikers in staat de snelheid en spanningen van het ddr3-geheugen te verhogen voor betere prestaties. Intel levert overigens Extreme Tuning Utility v1.3 mee. Met deze applicatie kunnen binnen een Windows-omgeving de cpu en het geheugen worden overgeklokt.
In hoeverre een gebruiker hier wat aan zal hebben, hangt af van de overklokmogelijkheden die de fabrikant van de betreffende notebook in het bios toelaat. In veruit de meeste gevallen zal de fabrikant deze opties afschermen omdat de koeler niet is berekend op al te hoge settings. Een notebook is nu eenmaal minder makkelijk te koelen en geen enkele fabrikant ziet zich graag geconfronteerd met een hoog aantal rma's. Bij notebookmodellen met de Core 2 Extreme QX9300, de voorgaande mobiele chip van Intel met vrije multiplier, werd bijvoorbeeld weinig met de overklokmogelijkheden gedaan door fabrikanten.

In zekere zin is overklokken een standaardoptie geworden bij de nieuwe Core i7's. Net als de desktop-varianten van de Nehalem-chips, krijgen ook de mobiele cpu's met de Turbo Boost-functionaliteit. Uiteraard legt Intel hier de nadruk op de prestatieboost die de technologie kan brengen, maar tegelijkertijd verzekert de fabrikant dat het verbruik hierdoor niet veel hoger uitvalt en dat Turbo Boost dus nauwelijks invloed heeft op de accuduur.
Turbo Boost
Turbo Boost maakt het mogelijk één, enkele of alle cores van de processor op een hogere frequentie te laten lopen. Dit doet de cpu automatisch, waarbij Intel benadrukt dat de overklokpotentie wordt gelimiteerd door de temperatuur en energieconsumptie. Het aantal cores wordt bepaald door de applicatie die draait: bij singlethreaded applicaties krijgt een enkele core een boost, bij multithreaded apps meerdere.
Intel claimt dat een enkele core van de 920XM EE op 3,2GHz kan lopen, maar liefst 1,2GHz hoger dan de standaardkloksnelheid. Twee cores zouden op maximaal 3,06GHz kunnen draaien, terwijl er met vier actieve cores een lichte boost naar 2,26GHz haalbaar is. Om in Intel-termen te spreken: een 920XM-core kan dus een boost krijgen van 9 bins, terwijl twee cores nog altijd tot 8 bins kunnen gaan! Een bin betekent een toename van 133MHz. Ter vergelijking: de Core i7-Lynnfields hadden een maximum van 5 bins op een enkele core.

Bij deze kloksnelheden moet echter wel een kanttekening geplaatst worden. Het maximum zal namelijk alleen onder ideale omstandigheden bereikt kunnen worden. Loopt de temperatuur in de behuizing te ver op, bijvoorbeeld door de aanwezigheid van een slechte koeler of twee hitte-genererende grafische kaarten, dan zal de Turbo Boost minder effectief zijn.
De accuduur zal in veel gevallen niet veel lager uitvallen omdat de cores 'in ruste' uitgeschakeld worden dankzij Intels Integrated Power Gate-technologie. Het verbruik van de idle-cores is daardoor nagenoeg nul.
Prestaties, prijzen en Arrandale
Intel schermt met de aanduiding 'The fastest mobile processor on the planet'. De prestatieclaims van de fabrikant zelf zijn als volgt. Uit de eerste, beperkte, testen van LegitReviews, HotHardware, Anandtech en LaptopMag blijkt dat de 920XM inderdaad een ongekend snelle mobiele processor is, terwijl uit de eerste voorzichtige testen van PC Pro en Hardware.info blijkt dat de 820XM prima prestaties combineert met een redelijke accuduur.
:fill(white)/i/1253713280.jpeg?f=thumb)
:fill(white)/i/1253738107.jpeg?f=thumb)
De groothandelsprijzen die de fabrikant rekent zijn niet mals: bij afname van duizend stuks kost de Core i7 920XM maar liefst 1054 dollar. De Core i7 820QM kost 546 dollar en de inkoopprijs van de 720QM is 364 dollar. Voor de PM55-chipset brengt de fabrikant 40 dollar in rekening aan systeembouwers.
De eerste notebookmodellen die op Clarksfield en PM55 worden gebaseerd, zijn al bekend. Dell stopt de cpu's in zijn Studio- en Alienware-laptops, MSI komt met twee Core i7-laptops in zijn GT-serie, HP voorziet de Envy 15 en de dv8 van de chips en Asus zal de cpu onder andere in zijn M60J inbouwen. Verder heeft Toshiba de Qosmio X500 met Core i7-cpu aangekondigd. Dit model komt eind oktober in Nederland beschikbaar voor 1900 euro.
De grote vraag voor gamers is hoe groot de prestatiewinst is ten opzichte van notebooks met minder krachtige, en dus goedkopere, cpu's maar met dezelfde grafische chip of chips. Veel van de prestatievoordelen op gaming hangen immers voor een belangrijk deel af van de gebruikte gpu en minder van de cpu.
Ook zal het succes van Clarksfield afhangen van de prestaties en de prijzen van de komende Arrandale-chips. Dit zijn op 32nm geproduceerde Nehalem-dualcores voor mainstream-notebooks die ook Turbo Boost bieden en een op 45nm gebakken videochip bevatten. De productie van de Arrandales begint eind dit jaar en de eerste laptops met de chips komen in het eerste kwartaal van 2010. In onderstaande grafiek staan de vermoedelijke specificaties van de Arrandale-chips.
Arrandale (32nm, dualcore)
|
Typenummer |
Kloksnelheid |
Turbo Boost |
L3 Cache |
tdp |
i7-620M |
2,66GHz |
3,33GHz |
4MB |
35W |
i5-540M |
2,53GHz |
3,06GHz |
3MB |
35W |
i5-520M |
2,4GHz |
2,93GHz |
3MB |
35W |
Energiezuinige Arrandale (32nm, dualcore)
|
Typenummer |
Kloksnelheid |
Turbo Boost |
L3 Cache |
tdp |
i7-xxxxx |
2,13GHz |
2,93GHz |
4MB |
25W |
i7-xxxxx |
2GHz |
2,8GHz |
4MB |
25W |
i7-640UM |
1,2GHz |
2,26GHz |
4MB |
18W |
i7-620UM |
1,06GHz |
2,13GHz |
4MB |
18W |