Wie weleens naar de Nederlandse televisie kijkt en toevallig op maandagavond 7 november afstemde op het consumentenprogramma Radar, zag in die uitzending diverse items over de energieprijzenproblematiek voorbijkomen. Misschien het opvallendste onderdeel van de uitzending was een studiogesprek met Caroline Princen, de directeur van de Nederlandse energiemaatschappij Budget Energie. Zij zat in de uitzending om min of meer een mea culpa uit te spreken.
:strip_exif()/i/2005491166.jpeg?f=imagenormal)
Het ging over het beleid inzake salderen. Het bedrijf had eerder zijn beleid gewijzigd van jaarlijks naar maandelijks salderen, waardoor zonnepanelenbezitters ongunstiger uitkwamen. In de studio maakte ze bekend deze wijziging terug te draaien en dus weer over te gaan op jaarlijks salderen en met compensatie te komen. Op de vraag waarom Budget Energie nu tot deze beslissing was gekomen, antwoordde de directeur: "De onrust, de onduidelijkheid over energie, of mensen hun energierekening nog kunnen betalen, is zo groot, dat we eigenlijk hebben gezegd: de beslissing die we toen hebben genomen in mei (...) dat hebben we waarschijnlijk gewoon niet handig gedaan. We betreuren het dat we voor onze klanten met zonnepanelen zoveel ruis hebben veroorzaakt."
Deze kwestie van jaarlijks versus maandelijks salderen leidde in toenemende mate tot klachten van klanten. Een van de klanten die stroom afnamen van Budget Energie en niet blij waren met de gang van zaken, is Rien Broekstra, op Tweakers bekend als Rienzilla. Hij heeft een achtergrond in computerwetenschappen en is in het dagelijks leven advocaat, gespecialiseerd in procederen over octrooien, vooral op het gebied van software en telecommunicatie.
Op persoonlijke titel begon hij een rechtszaak tegen Budget Energie, waar Broekstra op een specifiek forumtopic op Gathering of Tweakers ook updates over gaf. In dit artikel blikken we kort terug op deze kwestie. Daarbij hebben we ook enkele vragen aan hem gesteld, zoals over zijn motivatie om het energiebedrijf voor de rechter te slepen, waarmee Rienzilla beduidend verder ging dan bijvoorbeeld een reguliere klachtenprocedure of een gang naar de geschillencommissie.
De zaak
Zoals in de dagvaarding valt te lezen, kreeg Rienzilla begin augustus een rapportage van Budget Energie over zijn stroom- en gasverbruik en de hoeveelheid teruggeleverde stroom in de maand juli. Normaal gesproken zijn in dat soort overzichten alleen de cijfers interessant, maar in dit geval bevatte de e-mail ook een passage waarin Budget Energie aankondigde de terugleververgoeding te gaan berekenen 'per tariefperiode'. Bij Rienzilla rees de verdenking dat Budget Energie hiermee ook van plan was om de saldering per tariefperiode, en dus per maand, te gaan toepassen. Hij zag ook dat dit voornemen inmiddels 'in de kleine lettertjes' op de website van Budget Energie was opgenomen. Klanten met een variabel tarief kregen te maken met saldering op basis van tarieven die in de desbetreffende maand golden. Hierover diende Rienzilla een klacht in bij de energiemaatschappij, maar daarop antwoordde het bedrijf dat het voornemen om maandelijks te gaan salderen, werd gehandhaafd.
In die reactie van Budget Energie stelde het bedrijf dat de leveringsovereenkomst met Rienzilla was verlopen en dat er daarom sprake was van een variabel contract, wat betekent dat 'bijvoorbeeld de salderingsperiode' kon worden gewijzigd. Rienzilla betwist dit en stelde dat de leveringsovereenkomst helemaal niet was verlopen, maar dat deze was omgezet in een overeenkomst voor onbepaalde tijd. De afgesproken vaste prijsperiode tussen de advocaat en Budget Energie was verlopen en is toen voortgezet met variabele tarieven, maar volgens de advocaat is de leveringsovereenkomst daarbij gewoon van kracht gebleven. En daarmee volgens hem ook de afgesproken salderingsperiode van een jaar. De advocaat stelt dat als je echt wilt betogen dat maandelijks salderen mag omdat je een maandcontract hebt, dat uit de overeenkomst moet blijken. Volgens hem betekent dat dan ook maandelijks afrekenen met een afsluitende nota en dus geen voorschotten meer. Daar is bij Budget Energie echter geen sprake van.
Daarnaast stelde Budget Energie zich op het standpunt dat in artikel 31c Elektriciteitswet, waar het over de saldering gaat, geen tijdsaanduiding is opgenomen en dat dus mag worden gekozen voor saldering per maand. Volgens Rienzilla klopt dat niet, omdat in dat artikel wel degelijk de afdwingbare bedoeling van de wetgever is opgenomen dat salderen jaarlijks moet geschieden. Weliswaar is dit artikel in de loop van de tijd meer dan eens gewijzigd, waarbij een eerder aanwezige aanduiding van een jaar is weggevallen. Volgens hem hield dat echter geen wijziging van die bedoeling in, wat ook uit de wetsbehandeling zou blijken. Dit jaar liet ook de ACM weten dat er voldoende aanknopingspunten zijn voor het standpunt dat salderen jaarlijks moet. Rob Jetten, minister van Klimaat en Energie, liet in september al weten met een wetswijziging te komen, zodat nog duidelijker wordt dat saldering op jaarbasis moet.
De uitkomst
Rienzilla vorderde vooral een zogeheten verklaring voor recht, om de rechter juridisch te laten vaststellen dat saldering op jaarbasis moet plaatsvinden en dat de verrekening van teruggeleverde, gesaldeerde elektriciteit moet plaatsvinden tegen het leveringstarief dat gold op het moment dat werd
teruggeleverd. Hij eiste ook dat Budget Energie zou worden veroordeeld tot een juiste nakoming van de leveringsovereenkomst en de Elektriciteitswet, met een dwangsom van 2500 euro voor elke dag dat de energiemaatschappij in gebreke zou blijven.
Je kunt zeggen dat Rienzilla al op 7 november gelijk heeft gekregen, toen Budget Energie op de nationale televisie een draai maakte, maar de procedure liep toen nog. Eind november kwam daar een einde aan. Er is een schikking getroffen. Budget Energie heeft toegezegd om, mits de wet blijft zoals ie nu is, jaarlijks te blijven salderen. "Ik had eerlijk gezegd verwacht dat deze zaak een principiële zaak over salderen zou worden en dat had ik best leuk gevonden", zegt de advocaat tegen Tweakers. "Maar deze uitkomst vind ik ook prima. Ikzelf heb een toezegging van Budget Energie dat het, wat jaarlijks salderen betreft, gaat doen wat ik vond dat het moest doen. Dan is het zonde om nog vele dagen tijd te steken in het uitprocederen van een zaak waarvan de hoofdmoot eigenlijk al beslecht is." Ook heeft het energiebedrijf een deel van de gemaakte kosten van Rienzilla vergoed. Hij heeft zijn overige bezwaren, vooral over de hoogte van de terugleververgoeding en de vaststelling van de exacte salderingswijze, laten varen.
'Ik had verwacht dat dit een principiële zaak over salderen zou worden en dat had ik best leuk gevonden'
We vroegen aan Rienzilla wat die toezegging nou eigenlijk echt waard is. "Een afspraak tussen partijen is weliswaar minder sterk dan een veroordelend vonnis, maar als je met een partij afspreekt dat zij iets zal doen, kun je die partij aan die afspraak houden. Zeker als die afspraak gemaakt is in het kader van de afwikkeling van een geschil. Als puntje bij paaltje komt (dat wil zeggen als Budget Energie zich nu opeens toch niet aan die afspraak zou houden, wat ik niet verwacht) moet je alsnog langs de rechter, maar als de afspraak duidelijk is, is dat zo gebeurd."
Rienzilla verwacht dat Budget Energie bij zijn andere klanten nu dezelfde jaarlijkse salderingswijze zal hanteren. "Als het dat niet doet, staat het er de volgende keer bij Radar wel heel slecht op. En gelet op de uitleg van de wet door de minister en op de publieke U-turn van Budget Energie, denk ik niet dat er nog een energieleverancier zal zijn die het in zijn hoofd haalt om toch weer per maand te gaan salderen. Dus al met al is dit wat mij betreft een prima uitkomst."
Advocaat Rienzilla heeft de rechtszaak op persoonlijke titel gevoerd, maar de rol van de community hierbij was ook noemenswaardig. "Het hele verhaal is aangezwengeld door een eerder topic op Tweakers over jaarlijks salderen", zegt de advocaat. "Het feit dat er meer mensen waren die tegen de 'muur' van Budget Energie aanliepen, heeft me gemotiveerd om hier wat mee te doen. En in de discussie is best wat nuttige input gekomen, onder meer van mensen die zelf al met een geschillenprocedure bezig waren en tweakers die net als ik eens goed naar de wetsgeschiedenis hebben gekeken. Dat heeft het wel beter gemaakt, denk ik." Rienzilla gaf met enige regelmaat ook updates over de stand van zaken in de procedure in het hiervoor bestemde topic.
Persoonlijke motivatie
:strip_exif()/i/2005499580.jpeg?f=imagenormal)
Uit het bovenstaande komt naar voren dat dit vooral een principiële zaak was voor Rienzilla. Voor een advocaat is het natuurlijk wat gemakkelijker om hier een zaak van te maken, omdat je dan niemand hoeft in te huren, maar er was natuurlijk ook de weg van een klachtenprocedure of de geschillencommissie. Waarom koos Rienzilla dan toch voor deze weg?
"In essentie omdat ik me belazerd voelde door Budget Energie. Ze verstopten ergens in de kleine lettertjes van een verbruiksoverzicht een cryptische mededeling, die erop neerkomt dat je honderden euro’s per jaar meer kwijt bent aan energie. Ik ben toen eens goed gaan uitzoeken hoe het met de salderingsregeling zit, heb m’n contract eens goed bekeken en raakte er al vrij snel van overtuigd dat wat Budget Energie van plan was, helemaal niet mocht.
Dan probeer je het natuurlijk eerst via een klachtenprocedure bij Budget Energie zelf, maar op die klacht kreeg ik een gescript antwoord dat in mijn overtuiging juridisch echt niet klopte. Ik liep echt tegen een muur op en bleek lang niet de enige te zijn, getuige ook de vele reacties hierover op het Tweakers-forum. Mijn conclusie was dat het een vooropgezet plan was van Budget Energie, waar het niet vrijwillig op zou toegeven.
Dus toen ben ik er eens goed voor gaan zitten en heb op papier gezet waarom ik gelijk had. Dat had natuurlijk ook via een geschillencommissie gekund, maar als je de weg weet, is een procedure bij de rechter niet heel veel duurder of ingewikkelder. En als je een sterke zaak hebt, zijn de risico’s, wat je moet betalen als je verliest, ook niet zo groot. Tegelijk zet je met een procedure bij de rechter de boel meer onder druk en krijg je, denk ik, ook een betere beoordeling."
Hoe moet salderen nu precies?
Een punt dat door de schikking is blijven liggen, is hoe salderen eigenlijk precies moet. Rienzilla zei op het forum van Tweakers over de wijze van salderen dat zijn standpunt in de procedure 'minder verstrekkend' was dan het standpunt van de minister en sommige andere deelnemers in het bewuste topic. Dat er door de schikking geen duidelijkheid hierover komt, noemt hij dan ook een 'blessing in disguise'.
In een Kamerstuk uit 2020 over een wijziging van de Elektriciteitswet werd nog eens duidelijk gemaakt hoe de saldering moet worden berekend. De leverancier berekent die 'door de aan het net onttrokken elektriciteit te verminderen met de op het net ingevoede elektriciteit, waarbij de vermindering maximaal de hoeveelheid aan het net onttrokken elektriciteit bedraagt'. Rienzilla benadrukt dat dit in feite betekent dat de teruggeleverde stroom wordt weggestreept tegen de verbruikte stroom en dat de leverancier het saldo tegen het overeengekomen tarief in rekening moet brengen.
"De regeling is echter bedacht toen de (consumenten)tarieven voor energie nog niet zo volatiel waren als nu", licht toe Rienzilla toe. "Als ik de wetsgeschiedenis lees, is mijn indruk dat iedereen ervan uitging dat een energierekening iets jaarlijks is en dat niemand zich druk maakte over de mogelijkheid dat tarieven door het jaar heen significant verschillen. Je kunt je dan ook afvragen of het wel de bedoeling is geweest om, ook als die winterkilowatturen heel veel duurder zijn dan de zomerkilowatturen, de kilowatturen zonder meer tegen elkaar weg te strepen."
Rienzilla had zich naar eigen zeggen deels om strategische redenen op het standpunt gesteld dat het aantal kilowattuur contant moet worden gemaakt. In dat kader een voorbeeld: als 1kWh in de zomer 20 cent kost, levert het terugleveren in de zomer 20 cent per kilowattuur op. In de winter kan dat echter zomaar drie keer zo hoog zijn, dus 60 cent per kilowattuur. Dat zou nogal nadelig uitpakken voor mensen met bijvoorbeeld een warmtepomp, die in de winter veel vraag hebben. Zelfs mensen met onderaan de streep geen verbruik moeten nog steeds betalen als de tarieven dermate verschillende tussen de seizoenen. Op basis van die getallen zou iemand die in de zomer 2000kWh opwekt, 400 euro krijgen, maar als in de winter het verbruik juist 2000kWh is, kost dat 1200 euro. Netto moet je dan 800 euro betalen, terwijl er in feite 0 op de meter staat, doordat het verbruik en de teruglevering precies in evenwicht zijn.
'Of je het terugleververgoedings-percentage mag aanpassen, mag iemand anders uitvechten'
Dat is natuurlijk geen uitkomst waar kleinverbruikers blij van worden. Nadat Rienzilla de dagvaarding had uitgebracht, kwam minister Jetten met de antwoorden op de Kamervragen over de salderingsregeling en maakte hij dus duidelijk dat salderen simpelweg betekent het wegstrepen van kilowatturen, wat uiteraard een stuk voordeliger is voor consumenten. In dat geval betekent netto een verbruik van 0 ook daadwerkelijk niets betalen. Rienzilla: "Nu er geen beslissing komt op de vraag of je moet salderen op de door mij gesuggereerde wijze, wordt die vraag in ieder geval niet op de door mij voorgestelde (nadeligere) wijze beslist. En gelet op de uitspraken van de minister, denk ik dat er inderdaad weggestreept moet gaan worden."
Inmiddels is er op dit punt meer duidelijkheid gekomen. Een ander communitylid heeft een zaak bij de Geschillencommissie Energie gevoerd over salderen per kwartaal of per jaar. In het eerder aangehaalde forumtopic over salderen heeft hij de uitspraak gedeeld. Het oordeel luidde dat er moet worden weggestreept.
Slot
Er is nu dus duidelijkheid in deze zaak over salderen op jaarbasis, maar er zijn ook wat punten blijven liggen waar geen duidelijkheid over is gekomen. Daarbij is vooral de kwestie van de hoogte van de terugleververgoeding interessant, dus in hoeverre of hoelang kun je als klant Budget Energie aan zijn contractuele toezegging houden om 100 procent van het leveringstarief als terugleververgoeding te betalen. Dat punt heeft Rienzilla door de schikking laten varen, omdat nu duidelijk is dat er jaarlijks gesaldeerd moet worden. Daarmee was het punt van het teruglevertarief wat minder belangrijk voor hem. Hij biedt wel aanknopingspunten: "Of je onder die overeenkomst voor onbepaalde tijd het terugleververgoedingspercentage mag aanpassen, dat mag iemand anders uitvechten die daar meer belang bij heeft. De argumenten staan in mijn dagvaarding."
Er is ook een andere interessante kwestie die in de context van deze zaak aan de orde is gekomen, niet in de laatste plaats doordat de directeur van Budget Energie er een groot punt van maakte in de uitzending van Radar: moet de salderingsregeling niet (sneller) op de schop? Het energiebedrijf vindt deze regeling 'achterhaald', spreekt over oversubsidiëring, vindt dat mensen zonder panelen voor de kosten opdraaien, mist een prikkel voor consumenten om slimmer om te gaan met energie en stelt dat gekeken moet worden naar andere manieren van duurzaamheid aanmoedigen. Daarbij noemt het bedrijf als voorbeeld lokale opslag van energie door bewoners of buurten. Het was aanvankelijk de bedoeling dat de afbouw van de salderingsregeling op 1 januari 2023 zou beginnen, maar eerder dit jaar werd duidelijk dat de afbouw pas in 2025 zal beginnen en dan meteen met een grotere eerste stap.
2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 | 2030 | 2031 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Oorspronkelijke afbouw saldering (%) | 100 | 91 | 82 | 73 | 64 | 55 | 46 | 37 | 28 | 0 |
Nieuwe afbouw saldering (%) | 100 | 100 | 100 | 64 | 64 | 55 | 46 | 37 | 28 | 0 |
In deze kwestie van het achterhaald zijn van de salderingsregeling zijn ook andere geluiden te horen. Zo zijn er tweakers die kritisch staan ten opzichte van de standpunten van Budget Energie. Eerder was er bijvoorbeeld een commentaar in een achtergrondverhaal over de gekelderde teruglevertarieven waarin er schande van wordt gesproken 'dat de overheid is meegegaan met de lobby van de energiebedrijven om salderen af te schaffen'. Deze tweaker vindt dat het vinden van oplossingen voor de overcapaciteit in de zomer en het opslaan en het gebruik in de winter juist een taak moet zijn van de bedrijven en niet van de huishoudens. Daarnaast spreekt een tweaker op het forum over 'onzin' als het gaat over de stelling dat klanten zonder panelen duurder uit zouden zijn. Hij stipt aan dat de meeste opgewekte stroom gewoon zelf wordt gebruikt en dat er bij teruglevering sprake is van een minimale vergoeding, terwijl de energiemaatschappijen die stroom voor veel meer doorleveren.
In het topic over deze zaak van Rienzilla is ook veelvuldig gespeculeerd over waarom Budget Energie besloot om over te gaan op maandelijks salderen voor klanten met een variabel contract. Deed het bedrijf dit vooral om een maatschappelijke discussie over salderen op gang te brengen, zoals Budget Energie zelf lijkt te suggereren? Wilden ze af van 'dure' klanten met zonnepanelen? Duur, want door de salderingsregeling moeten de bedrijven stroom afnemen en wegstrepen tegen het volle afnametarief, terwijl die stroom elders veel goedkoper had kunnen worden afgenomen, zeker op zonnige momenten. Door de boodschap maandelijks te gaan salderen, zijn er in elk geval klanten vertrokken, waarmee een deel waarschijnlijk vrijwillig zijn salderingsoverschot heeft prijsgegeven. Bovendien werd eerder in de Volkskrant gesuggereerd dat het handelen van Budget Energie het bedrijf juist veel klanten zonder panelen heeft opgeleverd.
Of er nu echt een strategie achter zat of niet en of de negatieve publiciteit het bedrijf te veel is geworden, in ieder geval is er nu duidelijkheid over jaarlijks salderen. De vraag is nu of er ook duidelijkheid komt over de kwestie van het teruglevertarief. Volgens Rienzilla is de leveringsovereenkomst van Budget Energie daar vrij duidelijk over, maar duidelijkheid voor iedereen is er waarschijnlijk pas als de nieuwe Energiewet er is. En die laat nog wel even op zich wachten.