Door Mark Hendrikman

Redacteur

Interview met YouTube ReVanced-dev

Doorstart moet wettelijke valkuilen ontwijken

09-08-2022 • 06:00

111

Interview

Google draaide in maart van dit jaar de nek om van YouTube Vanced. Deze custom YouTube-client voor Android maakte inbreuk op het auteursrecht van de techgigant, doordat het een soortgelijk logo gebruikte en ‘YouTube’ in zijn naam had. Ook het verspreiden van de code van YouTube met aanpassingen was natuurlijk dubieus. Een nieuw ontwikkelaarsteam wil met ReVanced deze valkuilen ontwijken en dezelfde, geliefde custom YouTube-client in leven houden. Tweakers sprak met ReVanced-hoofdontwikkelaar Sculas over de overlevingskans van deze doorstart, wat ze doen als Google weer ingrijpt en welke kant ze op willen met ReVanced.

Eerst een geschiedenislesje: wat is (Re)Vanced?

YouTube Vanced was een YouTube-client, maar dan met een aantal aanpassingen die vooral de powerusers blij maakten: codecs aanpassen, meer resolutie-instellingen, SponsorBlock-integratie, dislikes terugbrengen, swipecontrols voor volume en helderheid, Shorts verwijderen, een truedarkthema voor amoledschermen en de lijst gaat maar door. Ook YouTube Premium-extra’s waren van de partij: video’s afspelen met het scherm uit en reclamevrij kijken. Daar ontleende het ook zijn naam aan: YouTube Vanced is Advanced zonder de Ads. Hoewel de ontwikkeling en officiële distributie is stilgelegd, werkt de app op het moment van schrijven nog wel. De verwachting is dat dat met een toekomstige YouTube-api-update eindigt.

ReVanced logo

ReVanced-hoofdontwikkelaar Sculas en zijn team trekken lering uit de cease-and-desistbrief aan Vanced en willen dezelfde app uitbrengen, maar dan met alle nodige strategieaanpassingen om hetzelfde lot te voorkomen. Ze maken géén custom YouTube-app, maar hebben in plaats daarvan een serie patches voor de originele YouTube-app ontwikkeld.

Geïnteresseerde gebruikers moeten vooralsnog in een commandline-interface de gewenste patches selecteren en de patcher wijzen naar een compatibel YouTube-apk-bestand dat zelf aangeleverd moet worden. Dat alles produceert ReVanced, dat in zijn huidige staat van ontwikkeling al als twee druppels water lijkt op Vanced: adblocking, swipecontrols, sponsorblock, backgroundplayback; het is allemaal aanwezig. Zonder root wordt het een losstaande app en met root kan je YouTube ermee vervangen.

Het ontwikkelteam van ReVanced bestaat uit drie mensen, waarvan twee afkomstig uit Duitsland. Tweakers sprak met de derde: hoofdontwikkelaar en Nederlander Sculas. Deze developer blijft met het oog op de gevoeligheid van zijn project graag anoniem; alleen zijn nationaliteit, een avatar met daarop zijn kat en zijn voornaam, Lucas, geeft hij prijs.

In gesprek met Sculas

Hoe zijn jullie aan het project begonnen?

Avatar Sculas
Sculas laat zijn gezicht niet zien;
we moeten het doen met zijn kat.

“Voordat ReVanced begon, kenden we elkaar niet. Het Vanced-team had een Discord-server, en toen het nieuws uitkwam dat Vanced zou stoppen, gingen veel mensen naar die server toe om daarover te praten. Een paar anderen en ik zaten in die kanalen en zeiden dat we een opvolger wilden maken. Na ongeveer vijf minuten kwamen we tot de conclusie dat we het gewoon allemaal samen zouden doen. Het kwam eigenlijk uit het niets.”

Zie je ReVanced als je werk of een hobby en hoeveel tijd steek je erin?

“Ik zie het als een hobby. Ik besteed er minimaal 24 uur per week aan.”

Dat is niet weinig voor een hobby!

“Nee.”

Wat maakt ReVanced beter dan andere YouTube-clients, zoals NewPipe?

“Van kleins af aan gebruik ik de standaard YouTube-app. Ik ben er helemaal aan gewend, en als er nieuwe features komen van YouTube, dan kan ik ze gelijk gebruiken. Alles werkt ook gewoon, want het is door YouTube gemaakt. Maar toen ik Vanced ging gebruiken, ging er een nieuwe wereld voor me open. Het was gewoon zo fijn om een dergelijke app te kunnen gebruiken. Je had de YouTube-ervaring, maar dan nog beter.”

“Als je van zoiets als Vanced naar NewPipe gaat, vind ik dat persoonlijk een downgrade. Ik zou dan geen Google-login kunnen gebruiken en ik zou dingen kwijtraken, wat ik jammer zou vinden. Daarom wilde ik ReVanced ook doorzetten, zodat ik die ervaring kon behouden. En daarom gebruiken mensen ReVanced ook: omdat ze gewoon de standaard, up-to-date YouTube-appervaring willen hebben, met wat Vanced erbij heeft gevoegd én met wat ReVanced erbij voegt.”

ReVanced-screenshotsReVanced-screenshotsReVanced-screenshots

Visueel verschilt YouTube ReVanced weinig van Vanced en de officiële app.

Hoeveel gebruikers hebben jullie nu?

“Dat is een beetje lastig te zeggen. Op Discord hebben we [op de dag van het interview, 1 augustus, red.] 36.796 gebruikers. Op onze subreddit hebben we ook best wel wat gebruikers: 26.000. Het is een beetje lastig om te zeggen of dat dezelfde mensen zijn. Maar het zijn er best wel wat.”

Jullie zijn onder de gebruikers best geliefd. Wat vind je van de populariteit van het project?

“Aan het begin vond ik dat nog wel leuk, maar nu weet ik het wel. Het hoeft ook niet veel groter te worden, want je wil ook geen slapende honden wakker maken. Ik heb geen probleem met de populariteit, maar als we ineens 500.000 gebruikers hebben, dan is het wel een probleem.”

Hoe groot acht je de kans dat Google ook achter jullie aan komt?

“Ik zou zeggen: 10 à 20 procent. De kans is best klein als we kijken naar een mogelijke wettelijke reden om iets tegen ons te ondernemen. Maar als Google wil, dan kunnen ze ook zonder een goede reden een rechtszaak aanspannen. Als ze met een reden komen die nergens op slaat en we zouden die zaak kunnen winnen, dan is dat voor ons nog steeds financieel niet haalbaar. Wij zijn maar gewone burgers.”

“Ik ben er niet bang voor. Mijn vrienden hebben mij wel gewaarschuwd: 'Je moet oppassen, misschien willen ze een voorbeeld van je maken, zodat niemand dit meer doet’, maar toch twijfel ik of dat realistisch is voor Google, financieel gezien. Een rechtszaak is niet goedkoop.”'In principe zien we het als een kat-en-muisspel, of een hydra. Als wij zouden stoppen, dan zou een van onze gebruikers het overnemen'

Wat zouden jullie doen als er een wel cease and desist of een rechtszaak komt?

“Als wij een dergelijke brief krijgen, dan zou een deel, waaronder ikzelf, wel een stap terug nemen. Wellicht zou ik verdergaan onder een anoniem account, maar niet meer publiekelijk, zoals ik nu doe. Nu gebruik ik gewoon dezelfde identiteit die ik elders ook gebruik.”

“Ook al wil ik iets zoals ReVanced voor de community beschikbaar stellen, als ik uiteindelijk moet gaan kiezen: of de community, of mijn hele financiële leven de grond in, dan weet ik mijn keuze wel. Een van onze teamleden maakt het niet uit en gaat door, wat er ook gebeurt. Een ander teamlid is hier juist bezorgd om, dus die werkt met een anoniem profiel.”

Wordt het met deze aangepaste YouTube-clients niet straks een cyclus van takedown-revival-takedown?

“Ja, dat hebben we al eerder benoemd binnen het project. In principe zien we het als een kat-en-muisspel, of een hydra. Als wij zouden stoppen, dan zou een van onze gebruikers het overnemen. Uiteindelijk zal ReVanced alleen doodgaan als niemand het meer wil gebruiken en niemand het meer wil doorzetten.”

Zijn jullie bang voor fragmentatie van de userbase? Stel, ReVanced stopt en twee starten er door. Dan krijg je een splitsing. Is dat iets waar jullie over na hebben gedacht?

“Nee, dat is niet iets waar wij over nadenken. We zien ReVanced niet als een commercieel product waarbij een userbase belangrijk is. Als niemand het meer gebruikt, dan gaan we er ook geen tijd meer aan spenderen. Als de helft overblijft, dan blijven we werken alsof de volledige 100 procent er gebruik van maakt. Hoeveel mensen er gebruik van maken, dat maakt voor ons niet uit.”

Tot op heden zijn er 27 patches voor YouTube. Hoeveel werk is het om die te maken?

“Dat hangt af van wat je wil doen. Patches als force-auto-repeat zorgen ervoor dat een video gelijk opnieuw afspeelt aan het einde. Zo'n patch is best makkelijk. Je hoeft alleen maar een fingerprint te schrijven, zodat het patcherframework weet waar je deze code wilt injecteren. Met een patch als deze is het enige dat je hoeft te doen de 'on video end'-functie aan te vullen met 'on start'. Zo makkelijk kan het zijn; dat zijn dan maar een paar regeltjes.”

“Maar je hebt ook een patch zoals ReVanced-instellingen, of ondersteuning voor MicroG voor non-rooted apparaten. Dat kan dan weer complex zijn. MicroG is weer een paar honderd regels, omdat daar meer bij komt kijken.”

Hoeveel werk hebben jullie aan de boel compatibel houden met een YouTube-app die continu wordt ontwikkeld?

“Omdat alle code door YouTube is geobfusceerd, heeft niets meer een naam. En bij een nieuwe release kan het opnieuw worden geobfusceerd. Daarom moeten we via fingerprints werken, dan hanteren we een lijst aan Dalvik-instructies. Wij zoeken in elke functie of die de juiste instructies bevat. Als we een match hebben gevonden, weten we welke functie we moeten aanpassen. Ook al zijn er veranderingen, dan weten we alsnog welke functie we zoeken. Het mooie is dat het bij 80 tot 90 procent van de patches een kwestie is van het lijstje met de door een patch ondersteunde versies updaten met de nieuwe versie, omdat er dan gewoon geen veranderingen zijn wat die patch betreft.”

“Maar YouTube is op dit moment bezig met aardig wat dingen in de app omzetten van Android-standaard naar iets genaamd Litho, een UI-framework gemaakt door Facebook. Dat zorgt voor veranderingen in bepaalde features. Bijvoorbeeld: als je op dit moment in de YouTube-app de videokwaliteit wilt veranderen, dan heb je de opties datasaver, high quality, enzovoort. In het verleden had je gewoon 1080p, 720p, et cetera. Wij hebben een patch om dat weer terug te brengen, maar dat onderdeel is nu omgezet naar Litho, waardoor die patch dus niet meer werkt met nieuwere versies. We moeten die patch dus opnieuw gaan schrijven, maar dan met support voor Litho. Dat is best wel wat werk, omdat Litho aardig vervelend is om te reverse-engineeren. Litho genereert veel code. Het is best lastig om precies te vinden wat je nodig hebt, omdat je door veel andere dingen heen moet kijken.”

Hebben jullie veel aan de contributors op het GitHub-project?

“Die zijn erg behulpzaam en daar zijn we ook erg blij mee.”

Gaat de aankomende ReVanced Manager straks ook de YouTube-apk downloaden?

“Nee, we kunnen dat wel doen, maar zo gaat het niet werken. Hoe het wel werkt, is dat je kiest: of je selecteert een apk vanaf je storage, of hij gebruikt de al geïnstalleerde YouTube-app als referentie. Dus als je die al geïnstalleerd hebt en je wilt die exacte versie gebruiken, dan kopieert hij gewoon de bestanden van je installatie en dan verandert hij die.”

ReVanced Manager (concepten)ReVanced Manager (concepten)

Sculas deelde wat conceptafbeeldingen van de aankomende ReVanced Manager met Tweakers.

Is er al featureparity met Vanced?

“Het gaat nu erg snel. Instellingen misten we een of twee maanden lang, en die zijn [op zondag 31 juli] toegevoegd. We zijn nog wel bugs aan het fiksen met instellingen. Onder andere darkmode werkt daar nog niet. Maar we zijn nu al ver; parity bereiken is volgens mij niet veel werk meer.”

Nadat jullie featureparity hebben bereikt met Vanced, wat worden dan de prioriteiten?

“We weten nog niet wat we willen oppakken, maar we hebben wel ideeën. Een idee dat ik heb sinds het begin van ReVanced: ik wil het makkelijk maken voor een gebruiker om eigen plug-ins te maken, in principe een patch, maar dan stripped-down. En in plaats van dat het geïnjecteerd wordt, is het gewoon een JavaScript-bestand dat in de applicatie wordt gestart, en dat je vanaf daar met de plug-in-api eraan kan werken.”

Wat vind je van YouTube?

“Ik zou zeggen dat het zijn ups en zijn downs heeft. Ze doen dingen goed en andere dingen doen ze weer niet goed, zoals dislikes weghalen. Ik snap de reden, maar het doet meer kwaad dan goed. Als video’s scams zijn, zie je het gelijk aan de dislikes. YouTube mag zeker wat gaan doen tegen spam en zo.”

'Negen van de tien keer zijn die YouTube-advertenties gewoon scams; dat hoef ik niet te zien'

Vind je dat YouTube het verdient om geld te verliezen door de advertentieblokkering in ReVanced?

“Nou ja, Google verdient toch al genoeg. Het is wel zo dat de creators er ook minder aan verdienen, terwijl ik het hun juist gun om geld te verdienen. Ik steun ze zeker. Maar ik heb alsnog geen zin om één minuut aan advertenties te moeten kijken als ik een video wil gaan kijken. Negen van de tien keer zijn die advertenties gewoon scams; dat hoef ik niet te zien. Dat is de reden waarom ik gewoon van die ads af wil en de reden waarom ReVanced bestaat. Ik kan begrijpen dat ze er geld voor vragen om advertenties weg te halen. Eigenlijk zou je zeggen dat dat een eerlijke deal is, want dan kunnen ze op twee manieren geld aan je verdienen. Toch heb ik het er niet zo mee, met advertenties. Ik heb er dus ook geen zin in om ervoor te betalen.”

De donaties voor het project staan momenteel nog niet opengesteld …

“Nee, dat is ook niet het plan, maar we hebben het een paar keer besproken. We zijn er nog niet uitgekomen, vooral ook omdat het lastig is om dat geld eerlijk te verdelen. We kennen elkaar vijf maanden, sinds maart. Als we de verdeling hebben uitgevogeld, dan staan we misschien open voor donaties.”

Reacties (111)

111
107
85
3
0
14
Wijzig sortering
Ben ik de enige die het enorm vreemd vindt dat zoiets als dit zomaar kan op Android, een apk installeren die het gedrag van een andere app gaat aanpassen? :?
Dat doet ReVanced niet:

ReVanced bakt een nieuwe APK - met als basis de bestaande officiële YouTube APK, en daarbovenop hun aanpassingen. Dat wordt geïnstalleerd als een extra app (voor non-root gebruikers). Je moet wel een optie aanzetten om apps van derde partijen toe te staan.

De aangepaste app is dus een kopie met wijzigingen. Dat is mogelijk omdat je op Android toegang hebt tot het originele installatiebestand.
Dit kan niet "zomaar". Je krijgt eerst een waarschuwing tijdens installatie dat de apk niet afkomstig is uit de Play Store, hier moet je akkoord voor geven.
Als tweede zal de apk toestemming vragen tot je interne geheugen, hier moet je ook akkoord voor geven.
Moet je niet überhaupt eerst nog inschakelen dat je APKs man installeren?
Op een PC is zoiets normaal maar op een smartphone moet het opeens allemaal anders?
Omdat je het op pc via een browser doet met een adblocker. Op een smartphone is het 1 heel programma
Ik denk het wel. De meesten vinden het heel normaal om zelf de software die op hun apparaat draait uit te kiezen.
Dat doet reVanced niet. reVanced patched een APK bestand. Het is daarna je eigen keuze om deze te installeren.
Dat geld toch voor elk programma die gereversed engineerd wordt? Hoeveel spellen zijn er wel niet die een online multiplayer hebben dankzij community mods, noem eens een mario oddysey bijvoorbeeld.

Hoe wenselijk en legaal dat allemaal is, is zeker een discussie punt, maar je ziet hier dat ze alleen "patches" aanbieden die in zichzelf niks ilegaals doen en daarmee omzeilen modmakers dergelijke aansprakelijkheid vaak.
Hij veranderd niet de YouTube app zelf maar hij creëert zelf een nieuwe app op basis van de bestanden van de YouTube app.
Gaat de aankomende ReVanced Manager straks ook de YouTube-apk downloaden?

“Nee, we kunnen dat wel doen, maar zo gaat het niet werken. Hoe het wel werkt, is dat je kiest: of je selecteert een apk vanaf je storage, of hij gebruikt de al geïnstalleerde YouTube-app als referentie. Dus als je die al geïnstalleerd hebt en je wilt die exacte versie gebruiken, dan kopieert hij gewoon de bestanden van je installatie en dan verandert hij die.”
Dit kan dus ook niet 'zomaar' je moet er eerst je telefoon voor rooten of een play alternatief installeren. Daarvoor moet je de apk's apart installeren, omdat het dus niet via play werkt. Veel extra stappen die je bewust moet zetten. Dít is dus de reden dat ik nooit voor apple zou kiezen. De vrijheid om alles aan te passen als ik dat wil. En als je dat risico te groot vindt, dan houd je het bij de play store.
Je hoeft helemaal niet te rooten of een play alternatief te installeren. Je kunt gewoon je telefoon vanuit welke bron dan ook een apk op je telefoon zetten en die installeren (na het negeren van wat waarschuwingen en expliciet toestemming te geven om de installatie vanuit die bron te doen).
Teveel naar vanced geschreven door mij, wat je zegt klopt. Dat had ik erbij moeten zeggen.
Voor Vanced was dat ook niet nodig hoor :)

Ik heb in ieder geval Vanced zonder root of play alternatief (of bedoel je daar de manager mee?).
Als je met je google account wilt inloggen, dan heb je naar mijn beste weten Vanced MicroG nodig en dat is een play alternatief.
Aah ok, die heb ik inderdaad.
Lijkt mij in ieder geval een enorm security mistake dat dit by design van Android mogelijk is. Dit wil zeggen dat als je ter goeder trouw een APK via phishing bij iemand krijgt en die goed verpakt zodat ze die installeren, je malware kan injecteren.

Je mag zeggen: "Veel stappen die je bewust moet zetten", maar als mensen zogezegd een bon van €5 zouden krijgen voor het installeren van een app die ze ergens binnenkrijgen, doen ze die stappen wel :+ Goed voor power users, maar 't is toch een lek mandje hierdoor.
Er staat een pakketbezorger voor de deur, die claimt dat hij jou bankpas en pincode nodig heeft om de zending af te geven.
Jij gaat hier in mee, en vervolgens wordt je rekening leeggehaald. Is dit dat de schuld van de gemeente, omdat zij niet het recht hebben te bepalen wie er bij jou aan mag bellen? Is dit ook een lek mandje?

Nee. Het is je eigen schuld. Je kiest er bewust voor meerdere signalen en waarschuwingen te negeren en gelooft op de "goodwill" van de oplichter.

We kunnen wel alles dichttimmeren en alle rechten ontnemen "ter bescherming van de mens", maar we kunnen ook mensen opvoeden en een stukje common sense meegeven. Jou stelling vind ik een gevaarlijke om aan te nemen voor de toekomst van de individu.
Op windows kun je toch ook programma's installeren buiten de windows store om? Signed of unsigned, windows laat het ook toe. Het is geen "security mistake", maar het bied de vrijheid waarbij je zelf kiest wat en van waar je iets installeert op je systeem op eigen risico. Op windows heb je windows defender, op android telefoons (met play services) heb je play protect. Probeer maar eens de bekende luckypatcher te installeren. Je krijgt een popup van play protect dat het mogelijk virus/malware/whatever is. Play protect werkt net zo goed als windows defender op windows xp (dus erg slecht), maar wie weet wat de toekomst zal brengen.
Het is inderdaad een risico. Maar dat is ook zo met downloaden en installeren van programma's op Windows. En in kleinere mate ook bij package managers als homebrew, chocolatey, apt, NPM, pip, ...

En dat levert in de praktijk inderdaad problemen op, zeker bij NPM en pip.

Maar het is ook nuttig. En daarom wordt enig risico geaccepteerd.

Om het risico enigszins te verlagen heeft Android tegenwoordig Play Protect.
Lek als een mandje? Eigenlijk zeg je dus, alle besturingssystemen zijn zo lek als een mandje. Ik gok dat je zelf iOS hebt en daarmee dus bedoelde dat iOS dat niet heeft. Maar let wel, ook op iOS kun je software van derden installeren al is de weg daarnaartoe wat ingewikkelder.

Android is net als ieder besturingssysteem in dit opzicht (m.u.v. iOS) dat je gewoon software kunt installeren die niet in de play store staan (zoals je bij macOS ook buiten de app store om kunt installeren evenals in Windows). Dat noem ik niet lek, maar eerder keuze vrijheid. Er zijn talloze erg goede apps voor Android die niet op de Playstore staan om wat voor reden dan ook (bijv, de app schendt bepaalde richtlijnen vd playstore). Zo is MiXplorer veruit de beste file manager die ik op Android gezien heb en die staat niet in de Play Store. HiShoot is er nog zo eentje.

Mensen die klakkeloos maar wat installeren (en al helemaal omdat ze er 5 euro voor zouden krijgen) verdienen het m.i. ook gewoon om hun data te verliezen ofzo. Het is 2022, phishing is niet iets wat nieuw is en mensen van 80 die roepen ik ben te oud, dit probleem was er 25 jaar geleden ook al. 25 jaar om te leren niet ergens als een kip zonder kop op te klikken lijkt mij een meer dan redelijke periode.

Edit: overigens is dit geen verhaal over iOS vs Android. Voor het geval de discussie weer uit de hand gaat lopen met zaken die er niks mee te maken hebben.

[Reactie gewijzigd door jimzz op 22 juli 2024 21:26]

Als je er ondanks duidelijke waarschuwing toch voor kiest is het toch gewoon je eigen schuld als het mis gaat? Niks 'security mistake', wat een rare redenering.
Mooi opstel, maar je voorbeeld gaat volledig voorbij aan het meermaals genoemde feit dat je duidelijk gewaarschuwd wordt alvorens je side-loading kunt toepassen. Dus bespaar jezelf voortaan het typen en pas wat meer begrijpend lezen toe.
Je analogie klopt niet. Er zijn "snelheidsvertragers" in Android, je moet echt wel door een aantal menus om die toestemming te geven. Maar net zoals in je auto, als je de gaspedaal blijft indrukken kan je toch sneller dan typisch de bedoeling is (in dit geval: apps sideloaden). De gevolgen daarvan moet je natuurlijk zelf dragen.

Is dit systeem ideaal? Absoluut niet. Maar het alternatief is de volle macht aan een multinational bedrijf langs de andere kant van de planeet geven om te beslissen wat je wel of niet mag draaien. Of dat nu Google of Apple of Microsoft of Facebook is kan me nu eens echt geen knert schelen. Het is mijn apparaat, dus ik wil ermee kunnen doen wat ik wil. Punt.

En dit is trouwens ook gewoon de norm. Op Windows, Linux, macOS, Android... Overal kan je gewoon uitvoeren wat je wilt. Enkel op iOS heeft Apple deze beperking. Laten we dus alle laptops en desktops uit de winkel halen, in het "eigenbelang van doorsnee gebruikers".

Kijk, die scammers vinden altijd wel een manier om mensen geld af te troggelen. Als je wat "scamtubers" op Youtube volgt, dan zie je dat die meestal helemaal geen malware gebruiken. Hoogstens loggen ze in met iets TeamViewer-achtig en prutsen ze een beetje met de Chrome dev tools om mensen te doen denken dat ze te veel geld gekregen hebben (en moeten terugbetalen). Maar vaak zelfs dat niet. Schreeuw luid genoeg dat je van de belastingdienst bent, of van de politie en je bewijs hebt van kinderporno. Of je lanceert een lijn NFTs of andere crypto bazaar. Of vroeger was het een fake Kickstarter. Scammers bestaan er al zolang dat de mensheid bestaat. Als je denkt dat je dit probleem noemenswaardig kan aanpakken door te beperken hoe mensen apps kunnen installeren... Daar zie ik gewoon echt geen bewijs voor.

Wat wel werkt is digitale geletterdheid. In plaats van "gevaarlijk materiaal" af te nemen, moet je mensen aanleren hoe ze het veilig kunnen gebruiken. Natuurlijk gaat dat niet alles tegenhouden, maar jouw oplossing ook echt niet hoor. Maar bij jouw oplossing geven we nogmaals wat extra macht aan de grote tech bedrijven, in hun grote belofte dat ze alles beter kunnen...

Het is veel te complex om dit soort aanval te doen, en er zijn makkelijkere manieren om hetzelfde gedaan te krijgen. Ik maak me meer zorgen om staatshoofden e.d. waarbij de CIA (of andere instantie) stiekem de WhatsApp app vervangt met een onveilige versie. Maar zelfs dat is niet zomaar mogelijk, want deze techniek kan enkel een app toevoegen zonder root. Het kan niet die originele app veranderen. Dus dan heb je plots 2 versies van je chat app. Als high-value target zou je dan toch ook even moeten stilstaan bij wat die tweede app daar staat te doen.

[Reactie gewijzigd door Niosus op 22 juli 2024 21:26]

Het verschil, om je analogie door te trekken, is dat jij voorstelt dat alle wegen overal voorzien worden van die drempels. Ja er is iets voor te zeggen om gebruikers tegen zichzelf te beschermen, maar alles compleet dicht timmeren is ook geen ideale oplossing.
Je kunt trouwens ook bij een drempel nog steeds veel te hard er overheen gaan, alleen je beschadigt je auto er mee. En zelfs als je dat voorkomt, je ziet toch ook vaak genoeg dat mensen in de ankers gaan voor zo'n ding en dan weer hard weg accelereren? Wat mij betreft is die drempel juist analoog aan de waarschuwing die je krijgt als je een apk wil sideloaden. Het volledig onmogelijk maken zou meer in lijn liggen met een systeem in auto's die aan de hand van GPS zorgt dat je nooit harder dan de toegestane snelheid kunt rijden.

[Reactie gewijzigd door Finraziel op 22 juli 2024 21:26]

Als meerdere duidelijke waarschuwingen niet genoeg bescherming zijn, dan rest alleen nog de 'wij bepalen alles voor je'-gevangenis die iOS heet. Prima, maar dat bestaat al dus zo hoeft Android niet ook te zijn.
Zelfs iOS is "lek" volgens deze personen, er is namelijk meerdere malen voorgekomen dat mensen gescammed/gehacked zijn door Testflight app te installeren. bijv: https://appleinsider.com/...s-using-apples-testflight

Je moet als gebruiker hier bepaalde stappen voor doen... en toch doet men het. Schuld is dan natuurlijk bij de gebruiker en niet Apple.
Als je een gesloten systeem wilt dan kan je toch prima een IOS apparaat kopen? Als je iets meer wilt doen dan zit je beter op Android. Daarnaast om nu voor alles wat fout kan gaan te verbieden is grote onzin; ik zou niet 100% veilig willen leven dat is gruwelijk saai.
Als je mensen graag tegen zichzelf wilt beschermen kun je het beste alles verbieden.

Met koken kun je je huis en/of jezelf in brand zetten. Op straat lopen en over een stuk boomstam vallen kan lijden tot ernstige schade en ga zo maar door.

In plaats van mensen te beschermen, moet je mensen opvoeden. Mocht je zelf nooit buiten gaan spelen met je vrienden? Waren jouw ouders daar 100% van die keren bij? Want dat zou het gevolg zijn als je iedereen maar continue moet beschermen. Mensen hebben de capaciteit om te leren voor zichzelf (en anderen) te zorgen. Beter leren we mensen dat aan ipv zaken verbieden omdat een deel van de mensen daar dan wel slechter van zouden kunnen worden.

Je zult ook wel 80 rijden op de snelweg, want onderzoekers hebben aangetoond dat het rijden van 80 op de snelweg voor minder ongelukken zou zorgen. Oh en dan moeten we ook gelijk even alle auto's begrenzen op 80km/u en fietsen kunnen het beste verboden worden want fietsen is gevaarlijk.

Ik hoop dat je een klein beetje kunt inzien dat je reactie enorm bekrompen is.

Edit: ook wil ik aangeven dat dit niet specifiek over een besturingssysteem gaat zoals iOS of Android, maar dat dit verhaal een algemeen verhaal is. Ook op iOS is het mogelijk om software van derden buiten de app store om te installeren.

Edit2: ook is het trouwens kinderlijk eenvoudig om SMS berichten en telefoongesprekken te voeren met een telefoonnummer die van iemand anders is. Spoofing kan al jaren en daar hoeft geen telefoon meer voor aan te pas te komen. En ja het is zelfs mogelijk met een jailbroken iOS toestel!

[Reactie gewijzigd door jimzz op 22 juli 2024 21:26]

Je moet toch aardig wat stappen zetten om side loading aan te zetten. De gemiddelde gebruiker die jij specificeert vind dat al gauw te moeilijk.

Maar goed, je arrogante toon geeft volgens mij meer aan dat je klaarblijkelijk inderdaad niet weet hoe het in elkaar steekt.
Het woord android fanboy valt, waarmee je in 1 klap duidelijk maakt: je bent een apple fanboy! Prima, ieder het zijne, maar laat het ander kamp in z'n waarde. Dat jij denkt dat iets niet goed zou werken voor jou (meermaals een waarschuwing met een tellertje die aftelt voor je OK kan klikken - maar dat weet je vast neit als Ios gebruiker) wil niet zeggen dat het voor iemand anders niet kan werken. Feit =/ jouw mening. Leer het verschil tussen feiten en meningen (of in dit geval specifieker, jouw voorkeuren)
Fijn dat dat risico's meebrengt. Wat is het alternatief?

In dit geval is het mijn apparaat, en ik maak (gvd) zelf wel uit wat ik daarop installeer.

Gelukkig hebben we die vrijheid nog zonder te worden betutteld door een fabrikant.

[Reactie gewijzigd door Sine op 22 juli 2024 21:26]

Ze weten precies wat ze wanneer door de vingers moeten zien om geen Youtube-gebruikers te verliezen.
Hoe is ReVanced momenteel te gebruiken? Van de Github word ik niet veel wijzer.
Lacia/Lyceris, een bekende ontwikkelaar, heeft een eigen release repository gemaakt:
https://github.com/Lyceris-chan/revanced-repo/releases

Ook heeft hij een updater app voor de niet-root variant:
https://github.com/Lyceris-chan/ReVancedUpdater/releases

Voor de root variant kun je de Magisk module installeren en via Magisk updaten zodra er een update gepusht is.
Vind je dat YouTube het verdient om geld te verliezen door de advertentieblokkering in ReVanced?
Het antwoord op deze vraag is wel echt matig.

Advertenties zijn een scam, Google verdient genoeg dus houdoe. Maar de content creators verdienen het wel? Die doen evenwel aan 'scam-'reclames (soms nog wel erger ook), alleen dan als onderdeel van de content van hun video's.

Ook wel een beetje ironisch dat Tweakers dit in zekere zin nu promote.
Ook wel een beetje ironisch dat Tweakers dit in zekere zin nu promote.
Bij een interview dingen anders opschrijven dan dat gezegd is maakt het interview meer een opinie stuk. Dus ze promoten het niet, dit is gewoon wat de lead-dev gezegd heeft.
Het punt is meer dat heel dit interview niet had gehoeven :) dit zorgt inherent voor bekendheid.

1.) Het is een juridisch grijs gebied. De maker heeft het over iets van 10-20 procent kans op juridische stappen vanuit Google. Dit lijkt me erg positief bekeken.
2.) Ze blokkeren actief content waarvan Tweakers zelf juist wil dat je het, op Tweakers, toestaat.
1.) Het is een juridisch grijs gebied. De maker heeft het over iets van 10-20 procent kans op juridische stappen vanuit Google. Dit lijkt me erg positief bekeken.
Hoezo? Welke wet wordt er geschonden?

Youtube Vanced maakte gebruik van het logo en de naam van Youtube. Dat doet deze nieuwe applicatie niet. Misschien dat Google het niet leuk vindt dat je videos sneller afspeelt of de reclames overslaat maar er is geen wet die dat verbiedt.
Dat Google z'n eigen regels aan de wereld oplegt maakt het nog geen wet.

[Reactie gewijzigd door CAPSLOCK2000 op 22 juli 2024 21:26]

Een nieuwe app compilen op basis van de orginele YouTube APK om zo functies te omzeilen en inkomsten weg te nemen; auteurswet?

Het klinkt trouwens alsof de orginele app aardig gedecompiled is om te kunnen doen wat ze doen. Dan kom je hoe dan ook uit in een grijs gebied, want dan komt de reden van het decompilen in beeld. En die is in dit project niet mis te verstaan.
Een nieuwe app compilen op basis van de orginele YouTube APK om zo functies te omzeilen en inkomsten weg te nemen; auteurswet?
Waar in de auteurswet staat dat dit niet mag?

Je mag zoveel disassembelen en reassembelen als je wil dat is niet verboden.
Zelf code schrijven die tegen een api of libje van Google aanpraat is gewoon toegestaan.
Zolang je de code van Google maar niet doorgeeft aan anderen.

Dat gebeurt niet als ik dit artikel mag geloven. Er staat:
Geïnteresseerde gebruikers moeten vooralsnog in een commandline-interface de gewenste patches selecteren en de patcher wijzen naar een compatibel YouTube-apk-bestand dat zelf aangeleverd moet worden
Nadruk van mij. Je moet dus zelf los de officiele Youtube APK downloaden en daar dan zelf patches op los laten die door het revanced team worden aangeleverd. Ik zie niet hoe welke wet overtreden wordt. Voor eigen gebruik mag je software aanpassen zoveel je wil zolang je de veranderde versie maar niet verspreidt. Je eigen aanpassingen verspreiden, samen met instructies hoe ze te gebruiken, mag wel.

Daar zijn precedenten voor.
Neem de Apache webserver. Dat is begonnen als een stel patches boven een bestaande webserver genaamd NCSA. Op een gegeven moment hadden ze zoveel patches dat ze het oorspronklijke ncsa niet meer nodig hadden. De naam staat dan ook voor "a patchy webserver".

Linux is min of meer hetzelfde verhaal maar dan met Minix als basis (dat wel open was maar zeer selectief in welke patches het accepteerde).

BSD is ook weer min of meer hetzelfde verhaal maar dan rond een commerciele Unix.
Hoe zit dit met met cracks/hacks etc?
Zijn NOCD cracks of bepaalde DLC unlockers etc gewoon legaal?
IANAL maar volgens mij moet je dat zien als een betonschaar. Op zich niks mis mee zolang je er maar geen fietsen mee gaat pikken. Als je het slot van je eigen fiets openknipt dan mag dat natuurlijk wel. Het verbod zit niet op de betonschaar maar op het stelen van de fiets. Als je de fiets netjes gekocht hebt is het geen stelen.
Als een app maken die een andere app aanpast niet zou mogen, waarom zouden browser extensies dan wel mogen? Die doen exact hetzelfde. Wat de aanpassingen en gevolgen daarvan zijn maakt niet uit zolang het geen andere wetten verbreekt en inkomsten mislopen verbreekt blijkbaar geen wetten anders had AdBlock geen ding geweest
Omdat de ontwikkelaars van browsers dit veelal ondersteunen/aanbieden?: https://developer.mozilla...s/Your_first_WebExtension, om maar een voorbeeld te geven. AdBlockers an sich is ook een ander verhaal.

Daarnaast wordt er ook genoeg software beschikbaar gesteld onder bepaalde licenties die het hergebruik van de code/software toestaan, onder voorwaarden.
Het gaat mij niet om de browser developers, natuurlijk maakt het de browser developers het niet uit dat jij een chrome extensie gebruikt, sterker nog chrome komt standaard met de Google Docs Offline extensie geïnstalleerd. Het gaat mij om het aanpassen van de code van de websites / webapps. Websites vandaag zijn net zo goed apps als je kijkt naar wat ze kunnen merendeel van de websites staan het gebruik van hun code niet toe en dat word ook daadwerkelijk gehandhaafd net als met normale apps.

Mijn punt is dus dat buiten het taaltje waar websites in worden geschreven zijn het net zo goed gewoon apps met de zelfde rechten als een android apps. Desondanks zijn browser extensies gewoon legaal zelfs al passen web apps aan. Dat zelfde geld dus ook gewoon voor android apps als je het mij vraagt, misschien word er op wettelijk niveau onderscheid gemaakt maar daar heb ik in mijn jaren als developer dan nog nooit van gehoord.
Tja op zich kan ik wel in je redenering meegaan. Maar ze besloten een stuk te schrijven over software in een grijs gebied. Dit dan niet vragen is een beetje alsof je de olifant in de kamer negeert.
Hm, ik snap wat je bedoelt. Ik zal m'n antwoord proberen te verbeteren.

Laten we kijken naar shorts. Je hebt advertenties van YouTube en sponsors van content creators. Sponsors, daar heb ik niet zo'n probleem mee. Maar de advertenties wel, die zijn 9 van de 10 keer scams (zoals "Want free Robux?" of "Free GTA V Download Android").

Daar was mijn antwoord op gebaseerd, hopelijk maakt dat het wat duidelijker.
Op zich snap ik wel waar je op doelt. Een hele reeks advertenties zijn inderdaad misleidend om het zacht uit te drukken. Alleen kan ik me eerlijk gezegd niet meer herinneren wanneer ik voor het laatst zo'n echt obscure Ad voorgeschoteld kreeg, die zijn hier al even verleden tijd - wanneer ik onverhoopt een Ad zie ^^.
Oh, dat is apart. Ik zie ze vaak genoeg langs komen als ik de stock YT app gebruik.
Zucht ... alles is een scam, iedereen is slecht dus niemand moet iets verdienen en ik heb het recht om alles gratis te krijgen...

Er zijn vele content makers die hun best doen en jij gaat die enkelen die scammen of scams promoten nu ineens als voorbeeld nemen voor iedereen. Er zijn vele youtubers met een kleiner publiek die er echt niet rijk van worden. En wie ben jij om te bepalen dat een bedrijf of een persoon genoeg verdient? Ga jij ook naar de supermarkt en zeg je bij de kassa na je winkelkar vol te laden: hier is 10 euro voor alles, jullie verdienen al genoeg?
Maar als je geen interesse hebt in die 'influencer marketing/reclame/scam' en het eerste deel van de video middels Sponsorblock skipt doet dat niet af aan de view counter op basis waarvan een maker betaald wordt.
Enkel de reclame's op Youtube zelf die je dan blokkeert, maar die betalen waarschijnlijk meer aan Google uit dan aan de video makers.
Is deze reactie aan mij gericht?

Ik denk dat je dan toch even het antwoord op de geciteerde vraag moet lezen.

Want nu slaat je reactie als een tang op een varken.
Yep, dat Tweakers dat promoot zit ook bij mij niet helemaal lekker. Als meer outlets dit doen, dan komt die SLAPP-suit van Google er wel.

Wat alle adblockers van mij mogen doen is (een optie voor) uitzonderingen toevoegen voor pagina's die aan bepaalde creators gelinkt zijn. Ik wil mijn fevorieten graag ondersteunen maar directe donaties zitten er niet in. Geef mij een knop om een ad te kijken. Volgens mij willen mensen het wel als ze zelf de keuze om te helpen hebben.

[Reactie gewijzigd door sjitz op 22 juli 2024 21:26]

Misschien een beetje hypocriet. Maar hierop is tweakers toch gebouwd. Handige "techies" die dingen maakte die gewoon handig zijn.

Ook al omdat vaak de overheid hier faalt, bv omtrent wetgeving mbt reclame. (heel irritant is het namelijk als je een video van 20 seconden hebt met 10 seconden reclame, vaak bij nieuwssites).

Ook youtube heeft soms onredelijk veel reclame. Ik gebruik nog steeds Vanced. Niet omdat ik geen advertenties wil zien. Maar omdat het er onredelijk veel zijn.
Wat doet ReVanced beter dan bijvoorbeeld een SmartTubeNext?
Het werkt op een telefoon/tablet. SmartTubeNext niet.
STN is een 'big screen' client, vervanger van Youtube TV.
SmartTubeNext kan je gewoon zien als de AndroidTV variant van (Re)Vanced.
Voor mijn Android tv recent overgegaan naar SmartTube. Ik besef dat er een reclame verdienmodel in zit, maar het begon er wel de spuitgaten uit te lopen. Als ik kijk naar VTM Go dan vind ik dat een gezonde hoeveelheid aan reclame (1 à 2 minuten met soms een uitschieter van 3 minuten en dit 2 maal per uur ofzo).
Maar bij YouTube (omdat het typisch ook kortere fragmenten waren) was het bij de start van iedere video 20 seconden (maar typisch wel een fragment dat door bleef spelen gedurende enkele minuten als je het niet zelf stopte) en nog eens bij ieder einde. Als je in de content zelf nog een sponsor had dan kreeg je ook daar nog eens 30 seconden aan ad en bij de iets langere video (toch al bij video's van 5 minuten) was er opnieuw een YouTube geserveerde ad van 15 seconden.
Op een video van 5 minuten heb je dan al snel 2 tot 4 reclameblokken gehad van in totaal 1 minuut (en dan heb je zelf nog moeite gedaan om de ads niet te lang laten doorgaan). Iets slim instellen dat "als je de laatste 5 minuten al reclame hebt gezien toon niets" lijkt daar niet in te zitten.

Is het niet een beetje teveel van het goede?
Als je er dan toch geld tegenaan gaat gooien (wat al de prijs evenaart van een streaming dienst) dan ben je niet eens af van de ontelbaar vele VPN en kortingbonnen diensten -die letterlijk NOOIT werken- sponsors die YouTube rijk is (terwijl de dingen die ze daar aanprijzen al vaak niet eens te koop zijn in Belgenland of ik nog nooit heb zien werken zoals Honey en co).

Na 3 jaar heb ik dan uit pure miserie SmartTube geïnstalleerd. Ingebouwd sponsorblock. Werkt prima al mis ik wel een beetje de sponsor segways van Linus.
Ik heb precies hetzelfde gedaan. Gebruik op PC al tijden sponsorblock en yt ad blocker dus was al tijden gewend aan 'schone' yt. Wou wat op de tv kijken waar ik die tools zo niet beschikbaar had, maar na 10 minuten weer uitgezet, niet te doen gewoon, het is het 10x erger dan het vroeger op de ouderwetse tv was, compleet onbruikbaar.
Voor mijn Android tv recent overgegaan naar SmartTube.
Hier ook vrij recent. Via Pepper een goede deal gevonden voor de nieuwe Chromecast met Google TV, de app (.apk) geïnstalleerd en met de chromecast remote bestuur ik de app. Werkt erg fijn op TV. Hierdoor gebruik ik geen YT meer op mobiel + hoef ik niet te casten. Je kan je YT-account namelijk linken ermee. En je krijgt je subs mooi genoeg te zien + nieuwe uploads. :)
Sponsorblock kan je instellen dat hij automatisch skipped of gewoon markeert.

Vanmij markeert hij en kan ik dus 'meegenieten' vd segways van LTT, hij skipped niet automatisch. Wel de interactino reminders
"Als je van zoiets als Vanced naar NewPipe gaat, vind ik dat persoonlijk een downgrade. Ik zou dan geen Google-login kunnen gebruiken"

Dat is ook precies het hele idee achter newpipe, YouTube zonder Google. Het gaat in dezen niet zozeer om beter of slechter, het is een heel andere insteek.

Ik wil persoonlijk zo weinig mogelijk met Google te maken hebben dus ik vind newpipe te gek. Voor personen die "niets te verbergen" hebben werkt vanced allicht wel fijner.
Het gaat in dezen niet zozeer om beter of slechter, het is een heel andere insteek.
Daarom zegt ie toch 'persoonlijk'? Je quote het nota bene nog…
Helemaal eens met Newpipe. Het is geweldig, mede door zo min mogelijk Googlemeuk - maar helaas werkt het niet op desktop of iOS. Zijn wel alternatieven voor - verschillende apps/tools (waaronder yt-dlp) of frontends zoals Invidious of Cloudtube (waar Jouwbuis ook op draait).
Er is nooit een yt app voor pc geweest, maar alle functies die revanced heeft voor YouTube kun je krijgen via addons. iOS heeft ook gewoon verschillende gepatchde opties voor YouTube, zoals bijvoorbeeld uyou+ en cercube
Genoeg keuze dus :) Ik zoek het zelf niet om met een AltStore aan de slag te gaan. Dan maar een paar euro voor PrivacyRedirect en een paar euro per maand voor de VPS die Jouwbuis draait. Dat anderen daarvan kunnen meegenieten is alleen maar een extra plus voor mij :)
Het werkt, maar dit is wel veel minder prettig dan dingen als uyou+ of revanced. Als ik vast zou zitten aan IOS en als ik van plan was om geld te betalen zou ik liever een oplossing zoeken als http://signtunes.co/ zodat ik voor €10 per jaar onbeperkt veel gemodde apps kan sideloaden, zoals uyou+ bijvoorbeeld dan privacy redirect en een vps. Het is gewoon erg gebruiksonvriendelijk in mijn ervaring en onbeperkt apps sideloaden is geweldig
+1. Er is vast een grote groep die allerlei features wil, maar ik wil gewoon het bare minimum. Ik wil video's kijken van kanalen die ik volg zonder zelf gevolgd te worden. Niets meer, niets minder. NewPipe doet precies dat.
Maar dan moet je elke keer op nieuw je abonnementen importeren als je wat toevoegt of verwijderd. Dat vind ik vooral heel irritant. En daarnaast openen video's niet standaard in newpipe, waardoor je vaak de features mist. Al weet ik niet of vanced dat wel doet.
Yes! Je neemt me de woorden uit mond. Ik gebruik het dagelijks (met Sponsorblock) tot mijn heel grote tevredenheid. Ik heb Vanced geïnstalleerd uit nieuwsgierigheid maar aangezien het te 'druk' aanvoelt heb ik het al terug verwijderd 😀.

Mijn minimalistische levensstijl kan hier niet meer mee om 😁.

[Reactie gewijzigd door Jan Van Akker op 22 juli 2024 21:26]

Want volwassen mannen kijken niet op hun telefoon? ;) Ik ben ook geen 10, maar kijk YT 90% of meer op mijn telefoon. In dat geval ervaar ik NewPipe niet zozeer als een downgrade, het levert precies wat ik nodig heb.

Maar in jouw geval klinkt (Re)Vanced als een betere oplossing.
Het enige dat ik jammer vind aan NewPipe is dat er geen Android TV versie van is inderdaad :'(

De syncing wil ik zelf niet, ik kijk sowieso al weinig Youtube, en ik wil geen google tracking. Juist voor deze community is NewPipe bedoeld. Als je puur de youtube ervaring wil zonder ads en met extra functies dan ben je met vanced of revanced idd beter af.

[Reactie gewijzigd door GekkePrutser op 22 juli 2024 21:26]

Het hoeft ook niet veel groter te worden, want je wil ook geen slapende honden wakker maken. Ik heb geen probleem met de populariteit, maar als we ineens 500.000 gebruikers hebben, dan is het wel een probleem.
En dus doe je een interview op Tweakers?! :?
Haha, ik dacht hetzelfde. Het goede oude Slashdot-effect, maar dan self-inflicted.
Haha, achteraf gezien klopt het inderdaad niet helemaal wat ik had gezegd.
Ik hoop stiekem dat sponsorblocks van in Vanced terugkomt naar deze versie, ik betaal voor Youtube dus de ads hoeven niet persé voor mij maar de mogelijkheid om intro's, sponsorsegmenten en andere troep te skippen is zo heerlijk.
SponsorBlock komt ook naar ReVanced
Sterker nog, die is er al sinds kort :)
Het is wel zo dat de creators er ook minder aan verdienen, terwijl ik het hun juist gun om geld te verdienen. Ik steun ze zeker. Maar ik heb alsnog geen zin om één minuut aan advertenties te moeten kijken als ik een video wil gaan kijken.
In theorie zou de client toch een view van een ad kunnen simuleren? Dus dat exact dezelfde api-calls gedaan worden als wanneer je de add daadwerkelijk zou bekijken, maar dan zonder deze daadwerkelijk te tonen.
Zo simpel zal het echt niet zijn. YT zal ongetwijfeld de daadwerkelijk geserveerde ad-content tracken (immers, als het uit zou komen dat YT niet-bekeken ads in rekening brengt hebben ze wel een probleem), dus dan zou je als dev van zo'n client al er voor moeten kiezen die ads wél af te spelen, maar onzichtbaar en onhoorbaar of zoiets. En wellicht is YT ook daar te slim voor.
Ook API-'s en software moet zich aan de natuurwetten houden. Als de client naar de server toe exact het verwachte gedrag nabootst, kan de server niet door een glazen bol zien dat er iets niet klopt. Misschien dat die patronen complex gedrag vertonen volgens een ingewikkelde formule, maar ook die moet in de cliënt aanwezig zijn, al dan niet (enorm) geobfusceerd.
“ YouTube Vanced is Advanced zonder de Ads”. Dat wist ik niet. Mooi gevonden!
Nu begrijp ik het pas. 8)7

Als er "zonder de ad" zou hebben gestaan, dan had ik het waarschijnlijk meteen gezien, want je moet de "s" door de vingers zien en daar heb ik moeite mee. :+

[Reactie gewijzigd door Sando op 22 juli 2024 21:26]

Op dit item kan niet meer gereageerd worden.