Verschillende grote, Nederlandse websites hebben maandag banking-trojans geserveerd. Het gaat onder meer om Marktplaats en Wehkamp, maar ook om de sites van een verzekeraar, Groupon en datingssite Lexa. De advertenties werden geserveerd door een advertentienetwerk.
De aanval werd maandagavond opgemerkt door onderzoeker Yonathan Klijnsma van beveiligingsbedrijf Fox-IT. Hij heeft vijftien sites weten te identificeren die malware serveerden via het advertentieplatform AppNexus, maar: "Het zijn er waarschijnlijk een hoop meer", zegt hij.
De aanvallers lijken websites te hebben uitgekozen waarop mensen geld uitgaven. Onder meer Marktplaats, Wehkamp, Lexa, Groupon en Neckermann waren geïnfecteerd, maar ook zorgverzekeraar VGZ en Saxion Hogescholen. Verder werd een aantal reissites getroffen, zoals Vakantieveilingen, Arke, en Boekvandaag.nl. Ook webwinkels ECI en BagageOnline werden getroffen.
De aanvallers probeerden via twee verschillende exploit-kits een banking-trojan te installeren. Die probeert zijn slachtoffers ertoe te verleiden om een Android-app te installeren, die vervolgens verificatiecodes van internetbankieren onderschept om zijn eigen transacties te kunnen uitvoeren. Exploitkits worden gebruikt om gaten in software, bijvoorbeeld Flash of Java, te misbruiken om eigen code te kunnen uitvoeren.
De malware was afkomstig van één malafide adverteerder bij AppNexus. Het is echter onduidelijk hoe de malware terechtkwam bij de getroffen websites; normaliter bevatten de meeste van die sites geen banners. Waarschijnlijk gebruikten de sites een tool van AppNexus om gebruikers die op een banner hebben geklikt te kunnen volgen bij het verdere gebruik van de website. VGZ bevestigt dat het advertentienetwerken gebruikt, maar weet niet of dat AppNexus is. "We gebruiken dat voor retargeting, om advertenties bij mensen te kunnen te plaatsen."
Inmiddels is het beveiligingsprobleem opgelost. "AppNexus reageerde binnen tien minuten op mijn twitterbericht", aldus Klijnsma. "Veertig minuten later vroegen ze om meer informatie en een kwartier daarna was alles weg." Bovendien is samengewerkt met het Nationaal Cyber Security Centrum: die overheidsorganisatie heeft het command and control center van de aanvallers, dat wordt gebruikt om geïnfecteerde computers te beheren, uit de lucht gehaald.
Het gebeurt vaker dat websites via advertenties onbewust malware verspreiden: dat overkwam in het verleden onder meer het NRC Handelsblad, De Telegraaf en NU.nl. Kwaadwillenden kopen dan een banner in die ze vervolgens gebruiken om malware te verspreiden, of ze hacken een advertentieserver. Vooral OpenX, opensource-software voor advertentieservers, is notoir onveilig.
Lexa kan niet aangeven of het AppNexus gebruikt. "Dat soort zaken wordt geregeld op ons hoofdkantoor in Parijs", zegt een woordvoerder van het bedrijf. Groupon was dinsdag niet bereikbaar voor commentaar.