Financiering van Groningse AI-fabriek is rond na EU-subsidie van 71 miljoen euro

De EU heeft een subsidie van 71 miljoen euro toegekend voor de bouw van een 'AI-fabriek' in Groningen. In zo'n fabriek zijn supercomputers beschikbaar voor het trainen van AI-modellen. Met deze investering is de financiering rond. De fabriek is naar verwachting in 2027 operationeel.

De bijdrage vanuit de EU voor de AI-fabriek wordt gefinancierd vanuit EuroHPC Joint Undertaking, dat geld steekt in Europese AI-gigafabrieken. De Europese Commissie wil in Europa minstens twintig van deze AI-fabrieken hebben om zo ontwikkeling op dit gebied te stimuleren, waaronder dus een in Nederland.

De ontwikkeling van deze fabriek kost naar schatting 200 miljoen euro. Naast de 71 miljoen euro subsidie van de EU, wordt dat gefinancierd door bijdragen van het Nederlandse kabinet en van Nij Begun, een stichting die geld investeert dat is vrijgekomen als compensatie voor schade door aardbevingen als gevolg van gasboringen in Groningen.

De fabriek wordt gevestigd in en nabij de voormalige tabaksfabriek Niemeyer in Groningen. Naast een supercomputer, moet er op de locatie ook een expertisecentrum komen om bedrijven en overheden te helpen met het ontwikkelen van AI-systemen. Het is de bedoeling dat het expertisecentrum in 2026 de deuren opent en dat de supercomputer vanaf 2027 op volle kracht draait.

Reacties (104)

[pruimenpit]

Ik zie veel commentaar wat betreft 'veel stroomgebruik', 'vol stroomnet' en 'netcongestie'.

Allereerst, in Nederland hebben we gemiddeld genomen niet te weinig stroom, er is zat. Wij zijn tevens per saldo een net exporteur. De vraag is alleen waar is het beschikbaar. Groningen is ten eerste geschikt omdat het op locatie al grote stroomcentrales heeft, maar gezien de locatie moet dat ergens anders getransporteerd worden (wat gelimiteerd en kostbaar is). Ten tweede komt de NorNed kabel hier binnen met zo'n 700MW capaciteit.

Netcongestie is een lokaal probleem. Dit kan zelfs op nodes die niet ver van elkaar liggen volledig anders zijn en hangt af van de beschikbare infrastructuur (HV lines) en uiteraard supply & demand balans op die locaties. Leuk feitje: als je een grote afnemer (zoals een datacentrum) neerzet naast een of meerdere producenten (bijv. centrale), komt er meer capaciteit vrij op het net zelf voor transport naar andere locaties.

Een datacentrum wat ze noemen een 'base load': deze trekt vrij constant veel stroom. Dit is prettig voor het net en suppliers, omdat het gebruik voorspelbaar is. In tegenstelling tot kleinere bedrijven en huizen, welke meer variabel zijn en je dus backup productie capaciteit klaar moet hebben (lees: kostbaar).

Ten slotte worden ook renewable energy projecten meer vatbaar vanuit het oogpunt van rendement als er een base load gecontracteerd wordt die een vaste capaciteit afneemt. Voornamelijk off-shore wind heeft hier veel baat bij. Wordt zon project dan uiteindelijk gebouwd brengt het meer capaciteit, heeft de rest van de regio er ook profijt van.

[Reactie gewijzigd door pruimenpit op 10 oktober 2025 14:09]

[NEO256]

Ik ben nog steeds zuur over het idee dat geld wat gebruikt had kunnen worden om de mensen met huis schade te helpen wordt gebruikt om een data center voor AI te bouwen.

Maar je laat het al een stuk meer appetijtelijk klinken zo.
Zorgt wel voor banen en een inkomsten bron in die regio.

[bytefast]

Geld om schade aan huizen te verhelpen is er ook. Dit geld komt uit een potje om de economie van de regio te stimuleren. Dan lijkt me dit soort projecten uitermate geschikt. Veel studenten uit Groningen moeten vaak naar andere regios in Nederland verhuizen na hun studie omdat er weinig geschikte banen zijn. Dit soort projecten zijn mede bedoeld om daar wat aan te doen.

[Mr.Armageddon]

Het geld mag er dan budgettechnisch wel zijn, in de praktijk gaat het grotendeels op aan de commissies die bepalen of iemand wel in aanmerking komt voor een schadevergoeding.

[diederikkes]

Er gaan bakken met geld naar mensen met schade daar. En wat ik hoor daar heeft het grootste gedeelte er niet eens recht op, maar zoeken ze allemaal veelvuldig naar scheuren om maar geld op te eisen.

[akadexter]

Kleine aanvulling.

Wij groningers krijgen elk kwartaal een flutfoldertje van het IMG (het vehikel wat opgetuigd is om schade te verhelpen. Daar werd recent met trots gemeld dat de er van de gebruikte gelden 30% bij de mensen terecht komt. De rest is voor schadeopnemers en zoals gemeld commissies. De profiteurs hebben we genoeg idd, maar de meeste zijn niet degene met schade.

[evjatar]

En terecht dat er geld heen gaat. Er is jaren gas de grond uit getrokken waar NL en andere landen veel profijt van hebben gehad in de vorm van warmte & tegelijkertijd de Nederlandse economie decennialang van geprofiteerd heeft, waardoor indirect 100% van de Nederlanders. Toen bekend werd dat er scheuren en onbewoonbare huizen het gevolg waren van de gaswinning is er nog jarenlang gesteggeld & uitgesteld over wie dit zou moeten betalen, terwijl heel NL hier profijt van heeft gehad.

Gezien je reactie heb je klaarblijkelijk geen idee van de impact die zoiets op mensen heeft en denk je dat de mensen in Groningen enkel gelukszoekers zijn op zoek naar onterechte vergoedingen. Het levensbestaan van veel mensen in die regio is aangetast, de mensen hebben zich (tientallen) jaren niet gehoord gevoeld en een roep om hulp van deze mensen is jarenlang genegeerd. De baten zijn veel groter geweest dan de lasten die we nu ervaren.

[diederikkes]

ik heb een heel goed idee van de situatie daar. een paar duizend mensen hebben er daadwerkelijk last van. Een veel groter gedeelte maakt er compleet misbruik van. Die zoeken naar van alles om maar een vergoeding te krijgen. Dit gaat om hele dorpen waar totaal geen schade is ontstaan door aardbevingen. Ik ken behoorlijk veel mensen in het noorden en het gaat van mond tot mond hoe makkelijk je geld kunt verdienen. De baten heeft heel Nederland wat aan gehad inclusief Groningen, de lasten waren er voor een paar duizend man die gewoon makkelijk gecompenseerd hadden kunnen worden met de honderden miljarden die daar nog in de grond zitten. Nu moet heel Nederland eronder lijden.

[evjatar]

Blijkbaar heb je dus niet 'een heel goed idee van de situatie daar' als je spreekt over een paar duizend man.

Het gaat om ruim 85.000 panden met vaker dan 1 keer schade, en meer dan 270.000 schademeldingen. Dat terwijl er al ruim 40 jaar bekend was dat het boren naar gas aardbevingen tot gevolg kon hebben. En tegelijk heeft het de Nederlandse staatskas al honderden miljarden opgeleverd (teruggerekend met inflatie), waar jij en vele anderen de vruchten van hebben geplukt.

Als we het omdraaien: Als er onder jouw koopwoning ineens olie gevonden wordt en dat wordt er onder vandaan gehaald, waardoor je huis verzakt, ga je ook geld willen zien. Dit is niet anders.

[diederikkes]

Die cijfers zeggen helemaal niks. Dat probeer ik je net uit te leggen. Het grootste gedeelte van die 270.000 meldingen is van mensen die gewoon geld ruiken en op zoek zijn gegaan naar scheuren of andere schades die er al lang zitten en niks met aardbevingen te doen hebben.

Het heeft de Nederlandse staatskas inderdaad en hoop opgeleverd waar iedereen inclusief de Groningers van geprofiteerd hebben. Nu profiteren de Groningers nog eens extra, waar velen er niet eens recht op hebben.

[evjatar]

Totdat je met bronnen komt is dat enkel jouw mening. Gezien er een complete organisatie bezig is met het controleren en beoordelen van schades ga ik eerder uit van die cijfers dan van een random persoon op tweakers met 4 vrienden in Groningen en een hoop ‘ik hoorde van de buurman van de neef van de slager’ of ‘het heb op Facebook gestaan’ verhalen.

je hebt het over ruim 400 miljard (gecorrigeerd naar inflatie) tegenover 22 miljard aan kosten. Per saldo is iedereen er op vooruit gegaan. Waarom maak je je dan druk over die paar profiteurs?

[diederikkes]

Mijn bronnen zijn mensen die daar wonen in veel verschillende dorpen en die tevens heel betrokken zijn in de gemeenschap. Volgens mij ken jij de kracht niet van hoe snel zoiets rond gaat. Ik noem een dorp als Glimmen waar werkelijk waar iedereen zich heeft aangemeld voor deze schades en er ook volop is uitgekeerd. Een dorp die helemaal geen schade heeft ondervonden van aardbevingen.

Die controles die worden uitgevoerd en beoordeeld zijn totaal niet streng. Of dacht je dat ze helemaal gingen uitzoeken of het wel echt door een aardbeving komt. Nee tuurlijk niet.

Het gaat niet om een paar profiteurs. Verreweg het grootste gedeelte zijn profiteurs. Als mensen geld ruiken zijn ze er als de kippen bij. Of ze er nou recht op hebben of niet.

[evjatar]

Oh sorry, ik wist niet dat ik het tegen een specialist in bevingsschade had. Je argumenten zijn dusdanig overtuigend dat je wel gelijk moet hebben.

[diederikkes]

Oh sorry, ik wist niet dat ik het tegen een specialist in bevingsschade had. Je argumenten zijn dusdanig overtuigend dat je wel gelijk moet hebben.

Als je veel mensen daar kent krijg je inderdaad een aardig goed beeld.

[CopyCatz]

https://www.nu.nl/economie/6371496/netbeheerder-enexis-adviseert-zaklamp-vanwege-kans-op-stroomuitval-in-winter.html

"Wij doen er alles aan om stroomuitval te voorkomen, maar we kunnen dat niet garanderen", aldus de netbeheerder die gaat over de stroomvoorziening van zo'n drie miljoen aansluitingen. Dat gaat dan om bedrijven en huishoudens in Groningen, Drenthe, Overijssel, Noord‑Brabant en Limburg."

Dus dan wordt het een gevalletje power for me, but not for thee? Ik vind het echt krankjorum om een pand als dit als mini compute center in te gaan zetten midden in de stad. Zet hem dan neer buiten de stad waar de stroom gemaakt wordt/binnen komt, dit is gewoon symboolpolitiek van alle kanten.

[Reactie gewijzigd door CopyCatz op 10 oktober 2025 16:43]

[pruimenpit]

Dit probleem wordt niet veroorzaakt door grootgebruikers of een overvol net, maar door onze wensen voor stroom opgewekt dmv hernieuwbare energie. Wind & zonne-energie zonder gigantische batterijen (BESS) doen jegens infrastructuur en stabiliteit van het net meer kwaad dan goed. De meest gebruikte oplossing - zoals het tot op de dag van vandaag al bijna overal in de wereld wordt gedaan - natural gas power plants gebruiken om de piekstroom op te vangen. Goedkoop & snel beschikbaar. Is niet wat men wil horen, maar wel de realiteit.

[DefaultError]

Met de komst van een AI fabriek en datastorage elders kan de stad Groningen dadelijk voor de helft verwarmd worden met restwarmte. Dat begreep ik uit een gesprek met een warmteaanbieder.

Mogelijk kan straks of de nabije toekomst de andere helft van de stad met geothermie verwarmt en gekoeld worden.

Willen we met z’n allen bijblijven dan zit er even niks anders op dan meegaan met deze ontwikkeling. Het lijkt mij dat een AI fabriek niet continue ‘full power’ nodig heeft.

Hopelijk is er ruimte voor meer windparken op zee en zijn nog niet alle kabels aangelegd. Ik heb wel begrepen dat het afstemmen van wind-aanbieders moeite hebben met het op elkaar afstemmen van hun systemen. Het doel is om elkaar te beconcurreren.

[Robbierut4]

Met de komst van een AI fabriek en datastorage elders kan de stad Groningen dadelijk voor de helft verwarmd worden met restwarmte. Dat begreep ik uit een gesprek met een warmteaanbieder.

Als iemand die het "geluk" heeft met een stadswarmte aansluiting zeg ik alvast sterkte aan half groningen.

Dat is me toch zo'n ramp systeem. 1 aanbieder die maximale prijzen vraagt. Geen mogelijkheid om over te stappen, geen marktwerking, geen concurrentie op kwaliteit of prijs.
Maximale prijzen worden vastgesteld door de ACM, dus daar hoef je ook niet veel van te verwachten.


In theorie is het een geweldig systeem. Gebruik restwarmte nuttig door huizen/water te verwarmen. Goed voor het milieu en maakt ons minder afhankelijk van gas uit het buitenland. En heel duur hoeft het niet te zijn, het is een restproduct. Maarja, dat is de theorie.

[andreetje]

Warmtenetten zijn vreselijk duur in aanleg. Ze verliezen ook veel warmte onderweg, zoadat er alsnog met gas bijgestookt moet worden.

De toekomst van warmtenetten zit niet bij private aanbieders, maar in handen van de (lokale) overheid. Private aanbieders haken af. Na 25 jaar privatiseringsdwang vanuit Brussel wordt energie weer van ons allen.

[Robbierut4]

Dat met gas bijstoken hoeft niet heel veel te zijn.


Als ik kijk naar de netten van Vattenfall zijn er 2 die meer dan 90% van de energie uit de restwarmte halen.

Helaas ook de negatieve uitschieter in Rotterdam waar 60% van de warmte uit gasgestookte ketels komt.

Overigens eens over de toekomst. De netten zouden heel snel uit private handen moeten. Maar ik zie Vattenfall nog niet zo snel hun melkkoe opgeven.

[reinierbruil]

In stad Groningen is het warmtebedrijf van de gemeente (en misschien provincie, dat weet ik even niet). Dus geen commerciële belangen en veel te hoge prijzen.

[andreetje]

Warmtenetten zijn ook gewoon vreselijk duur. Het is vooral om restwarmte te gebruiken, niet om goedkoop uit te zijn.

Voor de toekomst zie ik het donker in voor warmtenetten. De industrie krimpt en zij werkt steeds zuiniger, waardoor er minder restwarmte is.

[DefaultError]

Geen theorie, de eerste rechtszaken zijn geweest tegen hoge “service”kosten. En gewonnen door bewoners, dat werd ineens een stuk betaalbaarder. De, nieuwe, huizen in kwestie verbruiken 80% minder energie en zijn behoorlijk goed geïsoleerd.

Met een beetje lef en mondige burgers is het mogelijk om veel minder gas te gebruiken. Gas was een vanzelfsprekend product waar in het verleden geen oog voor was om op te besparen. Inmiddels is dit verhaal andere Groningse koek.

[GreenParsley]

Als men kijkt naar de huidige staat van netcongestie, en dat de oorzaak veelal transportcapaciteit lijkt te zijn. dan denk ik dat transport naar een andere regio er momenteel niet echt in zit. Althans niet in grote hoeveelheden.
Ook prettig aan deze interactieve kaart dat je kan zien wanneer de netbeheerders/tennet verwachten dat er genoeg capaciteit is.
Het is schrikbarend dat je veelal jaartallen ziet die niet meer in dit decennium liggen.

https://data.partnersinenergie.nl/capaciteitskaart/rnb/afname

[andreetje]

Oei, dit is inderdaad ernstig. Voorlopig hebben we gas heel hard nodig. Daar is nooit netcongestie mee. De gasprijs moet zonder goed alternatief flink naar beneden.

[flossed]

Ik vindt het bijzonder, want er lijkt door de overheid wel een issue te zijn met beschikbare energie. Lijkt me die dat beide verhalen kloppen.

[moonlander]

wordt dat gefinancierd door bijdragen van het Nederlandse kabinet en van Nij Begun, een stichting die geld investeert dat is vrijgekomen als compensatie voor schade door aardbevingen als gevolg van gasboringen in Groningen.

Gaat daar niet wat mis? Moet dat geld niet naar waar het voor bedoeld is?

Overigens vind ik dit soort projecten niet thuis horen in een land waar de woningbouw op slot staat vanwege stikstof en een overbelast energie netwerk...

Ik ben het afgelopen jaar druk bezig geweest met een nieuwbouw bedrijfspand, daar is een streep doorgezet omdat er geen zekerheid is voor een aansluiting op het net. En mocht die er zijn dan duurt dat jaren en jaren... En dit soort projecten worden dan wel gepushed en krijgen voorrang omdat het noodzakelijk is...

[Reactie gewijzigd door moonlander op 10 oktober 2025 13:46]

[M4x]

Het gaat niet alleen om een supercomputer + datacenter, maar ook om een expertisecentrum. Dat betekent (a) directe werkgelegenheid, maar ook (b) aantrekkingskracht voor AI-bedrijven en startups om in de omgeving van de AI Fabriek en RUG te vestigen. In die zin past het in het versterken van de Groningse economie als onderdeel van Nij Begun.

Het voorstel is bovendien om de AI Fabriek in een bestaand gebouw te vestigen, dus geen nieuwbouw nodig.

[martwoutnl]

Even als aanvulling zie https://www.rug.nl/about-ug/latest-news/news/archief2025/nieuwsberichten/0627-ai-factory-groningen voor meer uitleg van de universiteit van Groningen.

Ik hoop trouwens wel dat de werkgelegenheid voornamelijk eerst in Nederland wordt gezocht en niet dat er straks nog meer Expats komen. Dat zou plan B moeten zijn als plan A niet lukt.

[KoffieAnanas]

Dan moet de juiste kennis wel aanwezig zijn. Ik verwacht zeker een deel expats omdat er te weinig Nederlanders zullen zijn met voldoende kennis. Overigens zijn dit vaak expats die al in Nederland wonen, meestal omdat ze in Nederland hebben gestudeerd/zijn gepromoveerd, en zich in bijna alle gevallen ook in Nederland willen blijven wonen. Dat is gezien de vergrijzing ook goed voor onze economie. Willen we economisch niet krimpen, dan hebben we toch echt expats nodig die zich in Nederland vestigen.

Ik weet dat het populistische klimaat graag anders wil. Dat is economisch gezien echter erg slecht voor Nederland.

[Puffino]

Het is toch maf dat we plannen maken en dan zelf het niet kunnen oplossen. En dus mensen van buiten nodig hebben.

En al die zich in ons land vestigende expats hebben huizen nodig om in te wonen. En aan die woningen is een ernstig tekort.

We kunnen binnen de huidige grenzen niet oneindig blijven doorgroeien qua aantal inwoners.

Dit centrum wordt gekoppeld aan de universiteit, hopelijk flink veel (afgestudeerde) studenten die hier een rol kunnen spelen.

[Umbrah]

Wederom, in het Noorden is dat doorgaans toch wel anders.

En binnen juist dit soort domeinen wordt helemaal niet zo klein gedacht als landsgrenzen. Want laten we even eerlijk zijn: je hebt een grote massa mensen die prima 9 tot 5 werken, en een groep mensen die van hun hobby hun beroep hebben gemaakt. De "gekkies" die echt uber specialist en enthousiasteling zijn. Een unieke balans die niet in veel mensen zit van communicatievaardigheden, scherpzinnige analyse, diepgang, en "altijd bij" willen zijn. Voor elke 100 vakmensen heb je één zo'n iemand, en dit soort "cutting edge" organisaties zoekt eigenlijk alleen maar dat soort mensen. Ook vanaf de universiteit/WO opleidingen zie je een paar mensen die dát kunnen, en een grote groep mensen die het wel prima vindt en 9-tot-5 SAP implementaties gaat doen of topdesk-voor-de-defecte-koffieautomaten-bij-gemeente-sudwestfryslan gaat zitten inregelen.

Wil je je als land zo profileren, dan moet je dus internationaal 'de top' opzoeken, want laten we heel eerlijk zijn: we hebben zó veel programma's om die top te "maken" en er wordt wel degelijk vrij breed gezocht binnen de landsgrenzen naar dergelijk talent, maar als ik kijk naar mijn eigen sector (die zowel geografisch als inhoudelijk redelijk nauw tegen "AI fabrieken" aanschuurt) waar vacatures zó lang open staan, en dat ik mezelf gelukkig prijs dat ik 50%+ van de tijd Engels op het werk praat omdat we gelukkig wat "vluchtelingen" uit landen als het VK en nu ook; de USA kunnen vinden, dan ben ik blij.

En ja, dan ga ik niet boos kijken naar m'n buren die projectmanager bij X zijn, of "sociaal-pedagogische werker", of m'n overburen die fysiotherapeut zijn, of the achterbuurvrouw die stewardess is. Die mensen zijn ook nodig, maar die zullen niet snel in die AI fabriek werken. Ik misschien wel (maar ik heb al goed werk, dus in plaats van mij zullen ze mogelijk een expat aantrekken, als hij op een avondje Studium Generale een leuke gesprekspartner is ben ik alleen maar blij).

Ik blijf erbij dat arbeidsmigratie nodig is, aan woningen is inderdaad ernstig tekort. Laten we dus dat probleem dat 40% van onze vervuiling en bijna 70% van onze grond gebruikt wordt door een sector die amper 2,5% van onze economie uitmaakt, ZODAT we meer huizen kunnen bouwen en ook buiten het Noorden (en ín het Noorden) meer kabels de grond in kunnen schieten. Zodat we die Lelylijn kunnen bouwen zodat we met de trein naar Amsterdam en Den Haag kunnen in minder dan 4 á 5u tijd (waardoor we nu massaal de auto pakken). Zodat ook die regio een regiovervoer kan krijgen wat NIET in de file komt te staan (ik kijk naar jou, bus 3 en bus 4... en die verdomde N372)

[martwoutnl]

Ik ben niet tegen expats op zich maar nu worden ze in vele sectoren gehaald waarbij je je mag afvragen of in die sectoren die kennis in Nederland schaars is. Van mij mogen ze de belastingvoordeel echt gaan beperken tot alleen die sectoren waarin ze echt nodig zijn.

[Mathijs Kok]

Ik ben niet tegen expats op zich maar nu worden ze in vele sectoren gehaald waarbij je je mag afvragen of in die sectoren die kennis in Nederland schaars is.

Expats zijn veel duurder dan lokale werknemers, dus er moet echt een reden zijn dat we die aantrekken. Aangezien jij denkt dat dat niet om de kennis is, waarom trekken we ze dan aan?

[DavidZnay]

Dat gaat dus over de stad Groningen en de kenniseconomie daar. Opzich prima, maar je kunt je wel afvragen hoeveel de provincie buiten de stad - waar het aardbevingsgebied daadwerkelijk is - daar aan heeft.

[bladebla]

Het aardbevingsgebied is ook daadwerkelijk in de stad. Je hoort er weinig over maar ik kan het je helaas uit eerste hand vertellen.

[DavidZnay]

Ja in een paar buitenwijken hebben ze wat scheuren voor zover ik weet. Maar dat staat niet in verhouding tot de kern van het gebied waar woningen op instorten stonden.

[bladebla]

Ja in een paar buitenwijken hebben ze wat scheuren voor zover ik weet.

Het gaat niet om een paar buitenwijken. Er zijn wel postcodetabellen die veelal de noordelijke wijken beslaan met betrekking tot extra compensatie op waardedaling van vastgoed. Maar dat is al een derde van de gemeente Groningen. Kijk je naar daadwerkelijke erkende schade, dan heeft 1 op de 14 gebouwen ermee te maken.

Ik woon vier minuten fietsen van de binnenstad. Anekdotisch voor mij en mijn buren: in drie jaar tijd heb ik vier schaderapportages doorlopen, met evenveel bezwaarprocedures, dat is zo’n 650 uur werk dat ik zelf heb moeten doen. Middagen en avonden lang achter het bureau zitten.

Drie maanden geleden is het eindelijk afgerond. De schade is begroot op €32.500, het hele huis moet hiervoor leeg en in de opslag. Er wordt alleen optisch hersteld; de geluidsisolatie met de buren is kapot. De impact op ons gezin is enorm, je gaat stuk. Echter, ik kan inderdaad geen 2 vingers in de buitenmuur steken en erdoor naar buiten kijken.

Ik kan best met je meekomen over wat de rest van de provincie aan deze investering heeft, maar doe dat op feiten, niet op aannames. Spreken over "wat scheuren" en dat het "daadwerkelijke", dus eigenlijke reële aardbevingsgebied buiten de stad ligt, dan weet je niet waarover je praat vanuit de onderbuik.

[macaidwin]

Jaja, werkgelegenheid, die 3 man en een paardenkop die nodig zijn om het datacenter te beveiligen en het licht aan te doen?

[M4x]

Het gaat dus niet alleen om een datacentrum (dat levert inderdaad zeer beperkte werkgelegenheid op). Een expertisecentrum betekent dat je experts moet hebben rondlopen, en aanwezigheid van expertise trekt andere bedrijvigheid aan. Zie bijv. campus onderzoek van Birch Op de 20 belangrijkste campussen en science parken: meer dan 22.000 nieuwe arbeidsplaatsen bij 3.000 bedrijven

[siggy]

Is er wel uberhaupt 'expertise' in AI in NL? En nee, een mooi marketingverhaaltje ophangen over AI is geen expertise. Alles zit in de VS en in China. Het zoveelste mooie praatje om subsidie te graaien.

Het voorstel is bovendien om de AI Fabriek in een bestaand gebouw te vestigen, dus geen nieuwbouw nodig.

Dit moet als positief opgevat worden? Het ombouwen van een pand om het geschikt te maken voor compleet andere functies, en het dan ook niet goed kunnen doen of niet efficient, is een rariteit. Dat zijn onnodige kosten wat resulteerd in een sub-optimaal pand.

Subsidieprojecten in NL zijn een drama. Alleen maar bedoeld om makkelijk snel heel veel subsidiegeld te krijgen.


Gezien de concurrentie in de VS is dit gewoon een absoluut lachertje. Staat Groningen soms bekend om haar Informatie & AI experts, of mega software bedrijven?

[M4x]

Dit is wel een heel zware versimpeling. Er is zeker flinke expertise op AI beschikbaar in Nederland en specifiek in Groningen (RUG en UMCG). Het doel van deze AI Fabriek zal niet zijn om te concurreren met Google en OpenAI, maar om de toepassing van AI in wetenschappelijk onderzoek en in nieuwe bedrijfsmodellen te versterken.

[siggy]

Expertise is niet hetzelfde als talent. De echte talenten die pakken het vliegtuig naar de VS. En als statrtup blijft dan de middenmoot over, of de mensen die de stap naar de VS niet willen/durven maken. In Nederland is het ondernemerskliaat sowieso bagger, de subsidie gaat vrijwel altijd naar de verkeerde. Totaal geen startup klimaat, en veelbelovende statups hebben zo'n expertisecentrum compleet niet nodig.

Als concurrentie niet het doel is is het sowieso gedoemd om te mislukken, zoals elk ander 'expertiscentrum' in NL.

Kort door de bocht? Zware versimpeling? Vast. Ik heb helaas genoeg miljoenen verprutst zien worden die niks anders leveren dan wat middelmatige baantjes voor middelmatig personeel met heel veel marketing-poeha.


Als Groningen zo'n bizarre talentenhub zou zijn, dan waren hier allang VC's uit de VS gekomen om even een startuphotel neer te planten en zou er geen euro subsidie verspilt hoeven te worden.

Zodra de eerste server daar loopt, lopen ze al 2 jaar achter. En gezien de ontwikkeling is dat meer dan 10 jaar op IT gebied. De VS én China raast ons voorbij voordat dit draait. NL Blijft klagen, achteraanlopen bij alles, vooral heel veel mooie praatjes, en vooral nergens volledig op in zetten.

Die paar ondernemers die er profijt van zullen hebben zijn op twee handen te tellen. Dat zijn de ondernemers die er vooral naartoe komen om vooral zelf niks te willen investeren en vooral komen 'ophalen'.

De mentaliteit in Nederland is gewoon prut. De overheid doet minimalistisch dingen als ze veel te laat zijn en dan nog doen ze te weinig. Niet echt geweldige topuniversiteiten, alles is een beetje in de werelwijdemiddenmoot en zoals gezegd het startup klimaat is gewoon compleet onbtrekend.

Zo'n stom 'fabriekje' is gewoon kinderachtig. Duur gefinancierde marketing en weer verbrand belastinggeld.

Men is gewoon nergens serieus mee bezig behalve alles goed te verkopen met praatjes. Wilt men serieus zijn, dan moet het over miljarden gaan. Stamp maar een gigantisch datacenter uit de grond, en zorg dat die AI en IT talentenhier naar toe komen en creeer een startup klimaat.


Dat gaat er nooit komen, dus het blijft gewoon bij spielerei in de marge. Gewoon kindeachtig belastinggeld verbrassen voor mensen die mooie praatjes hebben.

[M4x]

'We kunnen niet winnen van de VS, dus laten we niet eens meer wat ondernemen'. Op die manier gaan we in ieder geval nooit meer wat winnen

[Moortn]

Naast de Van der Valk in Groningen is een nieuw bedrijventerrein waar kantoren worden wordt gebouwd, ~10km verderop bij Leek ook. Net buiten Groningen wordt een grote nieuwe wijk uit de grond gestampt waar al duizenden mensen wonen.

In het noorden en oosten van de provincie is nog meer ruimte op het net en worden ook nieuwe woonwijken gebouwd. Bestaande wijken worden vernieuwd, vooral in het aardbevingsgebied. En dan heb je nog de blauwe stad in Oost-Groningen waar vooral grotere vrijstaande huizen worden gebouwd aan het water.

Het is dus echt niet zo dat alles op slot zit en dit het enige project is. Sterker nog: er is al een enorm tekort aan mensen in de bouw, dus je hebt niet _nog_ meer projecten nodig voor extra banen. Mede dankzij de subsidies voor aardbevingsschade is het een drama om een klusbedrijf te vinden voor een verbouwing.

[Umbrah]

Klopt helemaal. Leek is enorm hard aan het groeien, en bij Hoogkerk gebeuren ook leuke dingen. Ook qua energie zijn hier genoeg projecten, waaronder opslag/opwek. Bovendien zit er rondom de eemshaven een enorme HVDC verbinding met ladingen scandinavische energie, en soorgelijke datalinks in die regio. Het Noorden is alleen maar logisch voor dit soort dingen, juist omdat daar nog plek is.

Er is maar één nadeel aan het Noorden, en dat is een nadeel wat recentelijk door het gevallen kabinet (en eigenlijk als Noordeling kijk ik toch wel een beetje boos naar de VVD en BBB hiervoor), en dat is de bereikbaarheid. De Lelylijn is wéér weggestemt, terwijl de zoveelste snelweg aanpassing (wat doorgaans contraproductief werkt, zegt zo'n beetje elk onderzoek) weer goedgekeurd is. Ik zit zo vaak voor werk in de randstad, en als ik dan mopper: "man wat moet ik vroeg weg met de auto om hier 8:30 te zijn" of "oh oh oh wat een gedoe toch op die A4" krijg ik steevast van een of andere "tussen de G4 steden in"-woonachtige persoon "waarom pak je dan de trein niet?" -- ik geef ze dan soms m'n adres, en dan tikken ze het in in Google Maps, en dan zie je ze gek kijken, als ze zien:

"Flixbus om 1:30 vertrekken, 7:50 aankomen"

(druk op filter: alleen trein)

"Vroegste aankomsttijd: 9:45, totale reistijd: 4u30m"

En zo draag ik m'n steentje bij aan het converteren van het Noorden naast een innovatie, AI, en data-paradijs naar ook een auto-hel.

[watercoolertje]

Gaat daar niet wat mis? Moet dat geld niet naar waar het voor bedoeld is?

Zoek ff op waar het voor is dan, want daar wordt het dus wel voor gebruikt...

Overigens vind ik dit soort projecten niet thuis horen in een land waar de woningbouw op slot staat vanwege stikstof en een overbelast energie netwerk...

Wat raar om woningbouw erbij te betrekken mbt stikstof, dit komt in een bestaand gebouw.

Ik ben het afgelopen jaar druk bezig geweest met een nieuwbouw bedrijfspand, daar is een streep doorgezet omdat er geen zekerheid is voor een aansluiting op het net.

Ah vandaar dat je het je meer aantrekt dan nodig is. Maar voegt het niks toe om dit te melden, nieuwbouw is wat anders dan bestaande bouw, en de locatie waar jij dat wilde is vast ook niet dezelfde locatie als dit om gaat waar wel ruimte is voor een grootverbruiker.

[Reactie gewijzigd door watercoolertje op 10 oktober 2025 14:19]

[Tralapo]

Ik heb er ook zo mijn bedenkingen bij, maar stroom is in dit geval niet één van de issue's.

Het is namelijk daadwerkelijke een oud fabriekspand dat pas recent leeg is komen te staan, dus er zijn voldoende aansluitingen met capaciteit beschikbaar.

[et36s]

idd de keuzes die in dit land worden gemaakt omtrent bouw raken kant nog wal

[flossed]

Mee eens lijkt me niet verkoopbaar. Maar ik denk dat bij begun gewoon een diversivicatie van de overheidsuitgaven is, onder de noemer herstel van .... Economische ontwikkelingen. een AI fabriek is geen datacentrum, maar het zal in vele aspectern er wel op lijken. Een grote schuur met veel compute power.En een bak betaalde services er om heen. Lijkt me dat als al het leed rondom onebwoonbare woningen opgelost is er ruimte is voor deze fratsen. Maar het lijkt er op dat er geen sprake is van prioriteit van degene die in een scheurhuis zitten, die zullen na 2027 denk ik daar nog steeds mee moeten wachten tot er geld over de brug komt https://nos.nl/artikel/25...ch-weinig-mensen-geholpen, daarnaast als je met een energie probleem zit kan je altijd de pompen weer aanzetten. en gaan met die banaan.

[Reactie gewijzigd door flossed op 10 oktober 2025 19:19]

[reinierbruil]

Nij Begun kent 50 maatregelen om het Noorden te compenseren voor de problemen die de aardgaswinning heeft veroorzaakt. Als ik me niet vergis komen de gelden voor dit project uit de Economische Agenda. Versterking is maatregel 28 en verduurzaming maatregel 29.

[wildhagen]

Hoe is dit te rijmen met de netcongestie in Nederland? Waar wordt de energie voor dit datacenter (want dat is het gewoon ondanks de sjieke naam) vandaan gehaald?

En datacenters leggen ook vaak een flinke druk op drinkwater voor de koeling etc, hoe wordt voorkomen dat daar problemen mee ontstaan nu we door de klimaatverandering steeds meer extreem weer, zoals droogte, zullen gaan zien?

[nonestpraens]

Zover ik weet zijn alle data-centers op het Zernike Campus aangesloten op Warmestad die de warmte van de data-centers hergebruikt voor opwekking van energie en verhitting van huizen, daarnaast heeft de gemeente Warmtestad net overgenomen. Dan verwacht ik ook dat zij de dezelfde richting voortzetten, daarnaast werd het wel eens tijd dat Groningen wat innovatie mocht ontvangen aangezien de andere provincies ons enkel hebben leeggeroofd en vervolgens met symboolpolitiek de wanbetaler NAM zijn gang laat gaan.

Daarnaast heeft de RUG momenteel het beste talent qua professoren in AI, wellicht komt dit gepaard met de relaties die het RUG heeft met Chinese universiteiten die ook experts zijn op dit gebied, dan is het logisch dat men hier een specifieke AI data center gaat bouwen om die kennis te benutten.

Verder maakt het ons minder afhankelijk van Amerikaanse soft power dus enkel win/win.

[Jeffoz]

Dat drinkwater verhaal is echt onzin. Veel datacenters koelen niet eens met drinkwater en degene die het wel doen verbruiken in totaal nog niet eens 1% van het drinkwater.

En dan word je tegenwoordig ook nog verplicht om je water her te gebruiken.

Dus ik weet niet precies wat je bron hiervoor is?

[Keypunchie]

We hebben het volste stroomnet van Europa, maar wel ruimte voor een nieuw datacenter (hou op met je "AI-fabriek").

[nonestpraens]

Groningen is de minst bevolkte provincie van Nederland, er is een reden waarom IBM, Apple, Google en Microsoft allemaal datacenters in de Eemshaven hebben. Ons stroomnet kampt meer met de miljoenen bewoners en omliggende bedrijven in het midden van Nederland, verder hergebruiken wij in Groningen ook de hitte van datacenters om energie op te wekken.

Oftewel dit nieuwe data-center gaat weer energie en hitte opwekken voor de stad Groningen en haar bewoners.

[popie]

Zover ik weet zit Google in de Eemshaven en qts waar zit Apple dan en Microsoft?

[nonestpraens]

Ah excuus IBM was een innovatie centrum met directe verbinding naar de universiteiten op het campus, verder hadden Apple en Microsoft hun uitbreiding opgegeven nadat Google flink wat hectares had gekocht.

Wellicht dat Apple en Microsoft colo's huren van QTS, TCN en Google.

[AteZ]

is er dan een restwarmte project? heb je daar informatie over, ik zou graag willen dat dit zo gaat, maar ik ben sceptisch

[Tralapo]

Hier meer informatie: https://warmtestad.nl/duurzame-warmte/restwarmte
Overigens ligt dat warmtenet echt maar in een fractie van de stad.

[nonestpraens]

Overigens ligt dat warmtenet echt maar in een fractie van de stad.

Dat kwam omdat het eerst een prototype concept was naar mijn beleving? Aangezien de gemeente het overneemt en bij nieuwbouw uitbreid verwacht ik dat Groningen hierdoor hun uitstoot wilt verminderen.

[SuBBaSS]

Je eerste stelling is aantoonbaar onwaar.
Er zijn zelfs 3 provincies dunbevolkter. https://allecijfers.nl/ranglijst/aantal-inwoners-per-provincie-in-nederland/

Verder is dat warmtestad nou niet echt een financieel succes, daar moet een hoop geld bij. De gemeenteraad mocht er in januari al niet eens meer wat over zeggen: https://dvhn.nl/groningen/stad/Raad-zwijgt-over-WarmteStad-29357816.html
Alles gooien op een wijk waarvan nog geen huis overeind staat...

Tot slot is dit weekend een mega-transport aan de gang van een trafo voor uitbreiding van het net in de provincie (en ook een voor Drenthe).
Hoe rijmt dat precies met je uitspraak over "het midden van het land"?

Daarbij onderstaande opmerkingen over Microsoft en Apple (waar hebben die hun eigen datacentra in de Eemshaven?).
Er rammelt nogal wat aan de informatie.

[Reactie gewijzigd door SuBBaSS op 10 oktober 2025 19:13]

[metalmania_666]

Deze fabriek had al een zware stroomaansluiting. Als ze dan ook nog zonnepanelen plaatsen is er best kans dat er minder stroom vanuit het net wordt gebruikt dan voorheen het geval is

[Martinspire]

En ook meer overdag nodig is (waar veel fabrieken 24/7 gaan)

[Mathijs Kok]

Dit soort research centra draaien 24/7/356, niet alleen tijdens kantooruren.

[zeehondje]

De netcongestie in Nederland is vooral een transport probleem, niet een tekort aan vermogen probleem. Juist in Groningen, waar veel windenergie aan land komt is het transport dus geen probleem, zeker niet in dit pand waar al een stroomaansluiting aanwezig is.

[adje123]

De ontwikkeling van deze fabriek kost naar schatting 200 miljoen euro. Naast de 71 miljoen euro subsidie van de EU, wordt dat gefinancierd door bijdragen van het Nederlandse kabinet en van Nij Begun, een stichting die geld investeert dat is vrijgekomen als compensatie voor schade door aardbevingen als gevolg van gasboringen in Groningen.

Dus 129 miljoen komt uit een pot dat voor de Groningers was bedoeld, maar niet uitbetaald is omdat er te ruim begroot is voor de compensatie?

[mphilipp]

Dat geld was niet persé bedoeld voor personen uit Groningen, maar ook voor initiatieven om Groningen als geheel te verbeteren.

[adje123]

Met bijdragen van 60 miljoen euro vanuit de Economische Agenda van Nij Begun en bijna 70 miljoen van het kabinet is de totale investering nu compleet.

Ik lees het inderdaad. Nij Begun investeert 60 miljoen en 70 miljoen komt vanuit het kabinet. We kunnen stellen dat zo'n fabriek goed is voor Groningen. Het zorgt voor werkgelegenheid.

Bron: Europa investeert mee: Groningen krijgt een AI-fabriek

[Mellow Jack]

Ben ik het niet perse mee eens. Ik hoop dat vooral het expertisecentrum voor de werkgelegenheid gaat zorgen. Dat datacenter kan je met een relatief kleine club draaiende houden

[Tralapo]

Binnen Nij Begun ligt er 200 miljoen euro per jaar vast voor 'economisch toekomstperspectief'.

Het aanpakken van beschadigde woningen staat daar los van en gebeurt onder het mom "koste wat kost", daar is geen vast potje voor.

Dáár nog weer naast is er ook 1,65 miljard beschikbaar voor het isoleren van woningen. Dit plan gaat daar dus allemaal niet ten koste van.

[Reactie gewijzigd door Tralapo op 10 oktober 2025 14:07]

[Quintiemero]

En ook voor nieuwe bewoners. Dank voor alle subsidies Nijbegun.

[Ramon]

Noem het gewoon een datacenter

[KoffieAnanas]

Noem het gewoon wat het is, en dat is simpelweg meer dan een datacentrum. Misschien je iets meer inlezen?

[Ibidem]

Nou het is vooral een rekencentrum met AI capaciteiten. Daarnaast komt er een Centre of Excellence voor AI en AI bedrijven. Fijn voor kennis overdracht en tal van nieuwe banen.

In rekencentra staan door heel de wereld supercomputers. Die helpen de wetenschap op fors meer fronten dan alleen maar AI. Ook in Nederland kennen wij tal van supercomputers. Die hebben veelal kleine capaciteiten plm 38 PFLOPS (dubbel precision FP64) als je kijkt naar Snelius, momenteel DE Nationale Nederlandse supercomputer. Neem nu bv LUMI in Finland, de nationale super computer aldaar heeft een rekencapaciteit van 380 PFLOPS (FP64).

Zo zijn er tal van snellere supercomputers door heel Europa te vinden. Kijk je wereldwijd dan vallen we als Nederland in het niet.

Daar is deze AI fabriek dus OOK voor bedoeld. Het vernieuwen van onze Nederlandse (soevereine) rekencapaciteiten. Snelius 2 dus. Super belangrijk voor wetenschappers, studenten en bedrijven.

Pure CPU compute dus. Nu AI (wat 10 jaar geleden gewoon GPU compute was) onderdeel van HPC is geworden dus feitelijk HPC-AI is komen er nu ook eindelijk grotere investeringen vanuit Nederland los. Op HPC gebied geeft Duitsland makkelijk 200-500 MIO EUR per jaar uit en dat doen ze al vele jaren. Die schatten HPC-AI wel in als kritieke wetenschap rekencapaciteit.

Ben blij toe dat we in Nederland onze achterstand een klein beetje gaan inlopen in 2027 wanneer de machine operationeel moet zijn. We zijn er nog lang niet om onze Europese buren bij te benen. Kijk maar eens in de Top 500 voor super computers voor meer context.

[Niels007007]

Kan ik straks tussen de stroomstoringen door wel mooie AI kattenfilmpjes kijken!

[A4553]

Ik ben benieuwd of deze investering er op lange(re) termijn uitgehaald gaat worden. Economen waarschuwen (zie ook de Economist) inmiddels dat de AI hype trekken vertoont van de dotcom bubbel. Waaronder overwaardering van de bedrijven, overwaarding van de aandelen van deze bedrijven en overschatting van de (economische) productiviteitswinst die AI op termijn gaat leveren.

Ik hoop dan ook vooral dat dit ‘datacentrum’ een andere bestemming kan en mag krijgen mocht de AI markt instorten.

[Reactie gewijzigd door A4553 op 10 oktober 2025 14:31]

[Mathijs Kok]

Noem een een 'bubble' die uiteindelijk geen enorm belangrijke bedrijfssector is geworden? Er zal vast een financieele adaptatie komen, als er een miljard dollar per dagt (!) in research gaat en er nog niet veel te verdienen valt is het logisch dat niet alle bedrijven het gaan halen.

De pers duikt graag op dit soort nieuws maar nogmaals, een gebarste bubble is bijna een garantie voor succes in de praktijk.

[Cruiseganger]

Het grote bedrijfsleven ( Prosus, Google) investeert momenteel in AI hub in Amsterdam. Daarnaast is op de Amsterdamse Zuidas sinds vorig jaar Nebius gevestigd . Dat is op dit moment , na het Franse Mistral, meest succesvolle AI bedrijf van Europa met in Amsterdam inclusief ontwikkel afdeling 500 voornamelijk Russische gevluchte whizzkids en ex personeel van de Russische Google Yandex . De expertise is nu dus al duidelijk in Amsterdam te vinden maar door overheden betaalde AI fabriek in Groningen kan wel mooie aanvulling zijn voor ontwikkeling “maatschappelijke AI “ dus die niet in eerste instantie commercieel gedreven is.

[Aaargh!]

De fabriek is naar verwachting in 2027 operationeel

Lekker weer mosterd na de maaltijd. Tegen die tijd is de AI bubbel al lang geknapt en dan zit je daar met je dure datacentrum.

[Tripledad65]

Ik zou als ik jou was put opties kopen in AI bedrijven. Dan kan je met je helderziende blik lekker cashen als de markt instort.

[Aaargh!]

Laat me raden, jij hebt ook flink geïnvesteerd in alles met ‘blockchain’?

[Tripledad65]

Nee, ik beleg niet. Ik ben namelijk niet helderziend, maar jij schijnt een AI crash tegen 2027 te voorzien. En als je dat zo goed weet, dan moet je gaan beleggen.

[Reactie gewijzigd door Tripledad65 op 10 oktober 2025 15:51]

[protoss warrior]

Al zou de AI bubbel barsten dan kan dit echt nog wel hergebruikt worden voor een volgende hype of daadwerkelijk onderzoek, tenzij je verwacht dat supercomputers tegen die tijd totaal geen nut meer hebben?

[Uhuruburu]

In het jaar 2000 knapte de dot-com bubbel. Het internet bleef gewoon bestaan en werd nog veel groter.

[Mathijs Kok]

Dat is een understatement. De hoeveelheid geld die via 'dot.com' rond gaat is sinds de eeuwwisseling 10.000% groter geworden. Elke gebarste bubble is uiteindelijk een enorm succes.

[KoffieAnanas]

AI zal voorlopig, zo niet, altijd deel blijven uitmaken van onze maatschappij. AI is al zeker 30 jaar in ontwikkeling. Pas recent in stroomversnelling gekomen doordat de hardware krachtig genoeg begint worden voor meer serieuze toepassingen.

[Aaargh!]

De bubbel staat al op barsten. AI kost een hoop hardware, energie en dus geld en het voegt niets toe. Keer op keer blijkt uit onderzoek dat de productiviteit van iemand die AI gebruikt niet hoger is dan van iemand die geen AI gebruikt. Daardoor zijn de extra kosten niet te rechtvaardigen.

Het is nu nog een enorme hype en er zullen ongetwijfeld wel een paar toepassingen voor zijn maar bedrijven zijn ook niet gek, op een gegeven moment wil je rendement zien voor je investeringen en als die uitblijven dan trek je op een gegeven moment de stekker er uit.

[Mathijs Kok]

Keer op keer blijkt uit onderzoek dat de productiviteit van iemand die AI gebruikt niet hoger is dan van iemand die geen AI gebruikt.

Wat zijn ze bij Microsoft etc toch dom he? 35% van alle code word nu door AI gemaakt, 45% van alle testen gaan via AI. En wat ben ik zelf toch dom door een van mijn medewerkers te vervangen door AI (onmogelijk iemand te vinden). Coders hebben grote problemen om in de VS aan het werk te komen. Mensen die in de video sector werken zien het aantal opdrachten zeer snel teruglopen. Vertalers waren niet te krijgen en bellen me nu voor werk.

Ik denk dat je werkelijk niet snapt wat de veranderingen NU al zijn, laat staan over een paar jaar.

[Aaargh!]

Deze Microsoft?

[Umbrah]

Mmmmm de GenAI en "AGI" bubbel misschien, maar Deep Learning is natuurlijk ook een smaak AI die bestaat. Stel je voor: je hebt een landmeter (een vergrijzende sector) die alleen maar á la streetview met een instrument loopt te meten, en het meetresultaat en beeldmateriaal wordt met 85% zekerheid door een AI gelijk "gelezen" en op de goede plek gelegd. Dat is toch juist tof, en zo veel beter dan "Italian Brainrot"?

Dit soort "AI fabrieken" houdt zich ook bezig met juist de andere tak van AI. De echte "werk"-modellen die analyses uitvoeren, onderzoek versterken, proteïne folding uitvoeren, remote sensing/oriented imagery, puntenwolken. GenAI voor juist zéér specifieke taakstellingen zoals taalonderzoek en effectievere graaf(de dijkstra-stijl)/wiskundige modellen.

Ja, veel GenAI is een bubbel. Maar de noemer AI is zó breed, en als iemand die de RUG kent (en kijk gerust eens op Bernoulli Institute for Mathematics, Computer Science and Artificial Intelligence | Onderzoek | Rijksuniversiteit Groningen -- veel info over wát er nog meer AI is...), denk ik best dat het soort AI wat in dit specifiek geval "bedoeld" wordt kan werken.