Kabinet investeert 230 miljoen extra in chipsector en 60 miljoen in AI-fabriek

Het Nederlandse demissionaire kabinet gaat 200 miljoen extra investeren in de Nederlandse chipsector. Daarnaast wordt 60 miljoen euro extra vrijgemaakt voor de bouw van een 'AI-fabriek' in Groningen en wordt er 200 miljoen euro geïnvesteerd in techscale-ups.

Het kabinet steekt 230 miljoen euro in het EU-project Important Project of Common European Interest - Advanced Semiconductor Technologies (Ipcei-AST), blijkt uit de Miljoenennota die dinsdag door het demissionaire kabinet werd gepresenteerd. Lidstaten kunnen via dat potje subsidie toekennen aan innovaties in de chipsector. Dat bedrag wordt grotendeels betaald uit het SolarNL-project van het Groeifonds.

Daarnaast draagt het kabinet 200 miljoen euro bij aan het European Tech Champions Initiative. Dat bedrag komt als subsidie terecht bij techscale-ups en moet er volgens het kabinet voor zorgen dat dergelijke bedrijven 'minder afhankelijk worden van niet-Europees risicokapitaal'. Deze investeringen waren eerder al uitgelekt.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken investeert tot slot 60 miljoen euro in de bouw van een 'AI-fabriek' in Groningen. Dat is bovenop de 70 miljoen euro die het kabinet eerder al had toegezegd. Het is de bedoeling dat de fabriek een supercomputer gaat huisvesten die vanaf 2027 in gebruik wordt genomen.

Reacties (44)

[darkdeathrip]

Deze investeringen zijn strategisch verkeerd. De Nederlandse overheidsprojecten boven €10 miljoen slagen in 7% van de gevallen. Deze €490M gaat naar sectoren waar we slecht in zijn:

Chipfabricage: Taiwan en Korea hebben 30 jaar voorsprong + lagere kosten. Waarom concurreren?

AI-datacenter: Amazon en Microsoft doen dit al veel beter.

Wat Nederland wel goed kan:

• ASML (wereldleider chipmachines) - waarom niet meer hierop inzetten?
• Agtech (nummer 2 voedselexporteur wereldwijd)
• Havens/logistiek (Rotterdam)

ASML laat zien dat Nederland wel wereldleider kan worden. Maar in plaats van onze sterke punten uitbouwen, proberen we te kopiëren wat anderen beter doen.

Hypothethische Voorspelling: AI-fabriek komt er wel (te laat, te duur), chipinvesteringen worden half mislukt. Kans dat alles succesvol wordt: 10%.

[dmantione]

Chipfabricage: Taiwan en Korea hebben 30 jaar voorsprong + lagere kosten. Waarom concurreren?

Om te beginnen omdat Nederland veel te verliezen heeft. Nederland heeft twee chipfabrikanten, NXP en Nexperia, en drie toeleveranciers, ASML, ASMI en BESI. Er staat niet dat 230 miljoen in chipfabricage geïnvesteerd gaat worden, er staat dat 230 miljoen in de chipsector geïnvesteerd gaat worden (al willen we wel degelijk meer chipfabricage in Europa). Al deze bedrijven kunnen dus van deze subsidie profiteren en daarmee de Nederlandse chipsector gezond houden.

Verder zijn chips strategische goederen geworden. Bijvoorbeeld de V.S. die gaat bepalen waarheen ASML naartoe exporteert. De machines van ASML zijn strategische goederen en het is nuttig dat die van zoveel mogelijk Europese, of beter nog, Nederlandse componenten gebouwd worden.

Europa gaat zich herbewapenen. Op het moment dat die wapens van Amerikaanse of Chinese chips afhankelijk zijn ga je ook krijgen dat die landen gaan bepalen welke wapens wij mogen produceren. Ook niet handig.

Tot slot... TSMC was een joint-venture van Philips en de Taiwanese regering, alle kennis en kunde kwam uit Nederland. Philips is weliswaar verworden van Hollands Glorie tot Hollands Schande, maar In Nederland zit nog steeds kennis en kunde om chips te maken. Dit soort subsidies kunnen dat potentieel ontgrendelen en zorgen dat die kennis en kunde omgezet wordt in concrete ondernemingen.

[darkdeathrip]

Je hebt gelijk, misschien iets te kort door de bocht. Nederland heeft inderdaad veel chipexpertise via NXP/Nexperia/ASMI/BESI en dergelijke.

Mijn punt blijft: waarom zouden we ons niet nog meer richten op waar we al domineren (ASML-ecosysteem, fotonica) in plaats van te proberen marktaandeel terug te winnen waar we achterlopen?

Ik begrijp de strategische onafhankelijkheid, maar met € 230 miljoen ga je Amerika/China niet inhalen. Het lijkt me beter om die € 230 miljoen volledig te investeren in onze topgebieden.

[dmantione]

Het is heel logisch dat dit geld ook projecten mogelijk gaat maken waar Nederlandse bedrijven goed in zijn, dus dit geld zou zo maar richting het ASML-ecosysteem en fotonica kunnen stromen.

Wat betreft chipfabricage: Het is duidelijk dat we te ver zijn gegaan in uitbesteden aan Taiwan en China, dus marktaandeel terugwinnen is nodig vanwege niets minder dan lijfsbehoud. Ik denk evenwel dat een lokale speeltuin voor de Nederlandse chipbedrijven ook grote meerwaarde zou hebben om effectief te innoveren. Eén van de domste dingen die het westen gedaan heeft, is denken dat we de productie aan lagelonenlanden konden uitbesteden en de kennis hier houden. De kennis ging ook naar het verre oosten. Ik denk dan ook lokale productie van chips ook bevorderlijk is om de kennis van het ontwerpen chips, wat NXP doet, hier te houden.

[Mathijs Kok]

Mijn punt blijft: waarom zouden we ons niet nog meer richten op waar we al domineren (ASML-ecosysteem, fotonica)

Omdat die sectoren zich prima zelf kunnen bedruipen? En inderdaad met 230 miljoen ga je China en Amerika niet inhalen. Dat is ook het plan niet. Wel kan je wellicht helpen om op gelijke voet mee te spelen. Voor een klein bedrijf is het vrijwel onmogelijk om een top AI engineer te krijgen omdat die vaak een 'sign-up bonus' tussen de half en heel miljoen willen. En je hebt juist die mensen op dit moment enorm nodig om richting te geven.

[rjmno1]

Ja dat klopt maar we hebben de funding niet om op het zo een grote schaal te doen als intel usa dat doet.

[svenk91]

Tsja, als het risico van mislukking laag is en het een financieel vatbare industrie is dan is subsidie simpelweg niet nodig. Dan haal je dat geld op bij private investeerders of via een lening bij de bank. Subsidies en staatsteun zoals dit zijn juist nodig om voor de maatschappij belangrijke projecten toch een kans te geven die anders geheel geen doorgang zouden vinden.

Het investeringsbeleid van de overheid kan je dus niet zomaar afschrijven op basis van een slagingspercentage die slechter is dan de markt.

Je lijkt ook investeringen en overheidsprojecten door elkaar te halen. Kan je misschien eens toelichten waar die 7% echt vandaan komt? Zijn dat investeringen die de overheid doet of zijn dat hun eigen projecten? Heb je misschien een bron?

Los van het bovenstaande, er zijn niches in de semiconducter industrie waar Nederland echt wel toonaangevend is, ook buiten wat ASML doet. Zo doet Nederland het erg goed met photonics en is dat ook iets waar de overheid vol op inzet, ik zou niet vreemd opkijken als het grootste deel van dit geld ook specifiek daar terecht komt.

[Reactie gewijzigd door svenk91 op 16 september 2025 20:26]

[darkdeathrip]

@svenk91 Die 7% komt uit Tweede Kamer-onderzoek 2014 (commissie-Elias). Recentere data (2022): twee derde van rijks-ICT-projecten loopt uit, kosten 19% hoger dan geschat, gemiddelde doorlooptijd 5,3 jaar.

Je hebt gelijk over photonics daar zijn we sterk. Mijn punt: meer daarop inzetten i.p.v. generieke chipfabricage waar we geen track record hebben.

Track record blijft zorgwekkend: uitloop + budgetoverschrijding is een structureel probleem.

[svenk91]

Dat zijn onderzoeken specifiek over ICT projecten. Die kan je niet zo even extrapoleren naar investeringen in de industrie. Dat zijn echt totaal verschillende zaken.

En waar staat dat ze met deze investeringen op generieke chipfabricage inzetten? Dat kan ik zelf nergens terug vinden. Het enige dat in de bijlage van de miljoenennota hierover staat is dat er '[...] wordt beoogd een nieuw ecosysteem van hoog-innovatieve halfgeleidertoepassingen te ontwikkelen.'.

[M4x]

Het gaat niet alleen om ergens de beste in zijn, maar ook om essentiële diensten zelf in huis te hebben. De AI-fabriek heeft niet als doel om de beste en grootste AI-modellen van de wereld voort te brengen, maar om te zorgen dat in Nederland een ecosysteem van bruikbare AI-modellen voor publieke sector en MKB beschikbaar komt. Dat is prima haalbaar. De supercomputer die Nederland nu kent (de Snellius) is ook niet de snelste ter wereld, maar er wordt uitstekend onderzoek op verricht, wat je anders ook naar het buitenland moet verplaatsen.

[Polydeukes]

Dus omdat een ander er op dit moment beter in is, moet je er niet in investeren? Wat een vreemde redenering. We willen als Nederland en Europa juist minder afhankelijk worden van andere landen, en daarom moet we juist investeren in eigen land.

[darkdeathrip]

@Polydeukes Van grote Nederlandse ICT-projecten (€7,5M+) slaagt slechts 7%. Van alle overheidsprojecten samen 30%. SPEER, OV-chipkaart, EPD bewijs genoeg. Waarom zou chipfabricage wel lukken? We hebben er geen ervaring mee. ASML wel dat is Nederlandse expertise.

[Reactie gewijzigd door darkdeathrip op 16 september 2025 19:03]

[GewoonWatSpulle]

Scheelt dat dit in directe zin geen overheidsprojecten zijn maar reeds gestartte initiatieven die extra financieren kunnen gebruiken en onderbouwen, succes alles behalve gegarandeerd maar geen miljoenen naar bureaucratie of management overhead.

[Mathijs Kok]

maar geen miljoenen naar .... management overhead.

Juist wel! Dat is nu net het punt waar Nederland zwak is, we hebben topmensen nodig om het enorme aanbod aan kennis en kunde in te zetten. De echte top managers zijn alleen voor geld te koop en dat blijft in Nederland een probleem. De directie van grote bedrijven wereldwijd zitten vol met Nederlanders en Nederlandse bedrijven zijn vaak genoodzaakt een expat te nemen die wel 'betaalbaar' is.

[Vipertje]

@Polydeukes Van grote Nederlandse ICT-projecten (€7,5M+) slaagt slechts 7%. Van alle overheidsprojecten samen 30%. SPEER, OV-chipkaart, EPD bewijs genoeg. Waarom zou chipfabricage wel lukken? We hebben er geen ervaring mee. ASML wel dat is Nederlandse expertise.

Laten we de mensen van NXP en Besi niet beledigen door te zeggen dat we als Nederland geen ervaring hebben met chipfabricage

[thiadlef]

Dit zijn geen Nederlandse IT projecten. Het geld wordt grotendeels geïnvesteerd in EU onderzoeksprojecten die waarschijnlijk onder het lopende Horizon Europe programma zullen vallen (of anders het volgende framework programma)

Dat betekent dat consortia van universiteiten en bedrijven uit zowel Nederland als de rest van Europa onderzoeksvoorstellen indienen op calls met een specifiek onderwerp binnen het grotere geheel

[kaasboer09]

De de benodigde investeringen zijn zó groot dat je dit op Europees niveau moet regelen. Lokaal zou NL moeten focussen op de reeds ontwikkelde speerpunten, zoals ASML. Want op het internationale toneel zijn onze zakken zijn simpelweg niet diep genoeg om zelfs nog een deuk in een pakje boter te slaan.

[William_H]

Als we altijd zo blijven denken, zullen we nooit iets bereiken.

[Lisadr]

Veel van dit soort subsidies komen terecht bij (dochterondernemingen van) grote gevestigde bedrijven. Veel grote bedrijven hebben teams gespecialiseerd in subsidieaanvragen. Gratis geld, waarbij zij de financiële risico’s niet lopen. Zo gaat het al jaren.

[Stukfruit]

Deze investeringen zijn strategisch verkeerd.

Gaat er niet ook nog een verder aandeel naar de ontwikkeling van bijvoorbeeld zaken zoals fotonische chips als onderdeel van dit pakket?

Dat zou het strategisch juist een goed idee maken, toch?

[Genosha]

Wat Nederland wel goed kan:

ASML (wereldleider chipmachines) - waarom niet meer hierop inzetten?

Recente ontwikkelingen hebben laten zien dat Nederland geen controle heeft over ASML, en ook ASML zelf niet. De VS wil niet dat Nederland en ASML machines verkopen aan land X, Y en Z. Dus we doen dat niet. Vriendjes met die wackos in de VS blijven is belangrijker dan wereldmarkt.

[Mathijs Kok]

Deze investeringen zijn strategisch verkeerd. De Nederlandse overheidsprojecten boven €10 miljoen slagen in 7% van de gevallen.

Dat zijn cijfers uit 2014? 2015? Er is veel veranderd in de laatste 10 jaar.

[komododraak]

amen

[jcbvm]

Maar is het hele probleem niet van jouw aanpak dat dit het probleem creëert wat we nu met Amerika hebben. Je wordt dan te afhankelijk van anderen die jou daarmee onder druk kunnen zetten als het hen uitkomt.

[demianmonteverd]

Zie de reactie van dmantione en wil dan toevoegen dat de chip-investeringen waarschijnlijk te maken hebben met fotonische chips, die zijn belangrijk voor telecom. Kan geen bewijs hiervoor overleggen uit de links uit het artikel, het kan ook NXP zijn natuurlijk.

[GeeBee]

Sneu geld die 60M.

Zolang de zogenaamde AI's gebaseerd zijn op taalmodellen en niet (ook) op logica en wiskunde, is werkelijke AI onhaalbaar. Dan blijven het woordvoorspellers. Slimme woordvoorspellers, dat dan weer wel.

[Reactie gewijzigd door GeeBee op 16 september 2025 21:12]

[MennoE]

Niet alleen woordvoorspellers. AI wordt zoals iedereen weet ook gebruikt in beeld en geluid. Door AI zijn er veel meer toepassingen mogelijk, zoals het machinaal ontvlezen van karkassen in slachterijen tot drones die zelf hun doelwit herkennen. Ik denk dat die toepassingen op dit moment veel belangrijker worden geacht dan woordvoorspellen.

[GeeBee]

Ok, ook pixelvoorspellers

Ook die zijn gebaseerd op het "idee" dat pixel B de meest logische opvolger is van pixel A gezien de grote hoeveelheid plaatjes waar dat ook zo is.

[dmantione]

Als jij in je hoofd de som 1+1=2 maakt, dan gaan in jouw hoofd de woorden "Eén plus één is twee" rond: Wiskundige en logische redeneringen worden in taal gedacht. Wij mensen werden opeens een heel stuk intelligenter toen we taal ontdekten. Dus nee, ik denk niet dat taalmodellen onzin zijn, KI's moeten alleen nog leren redeneren bovenop taal.

[GeeBee]

Ik zeg ook niet dat LLM's onzin zijn, het is alleen een doodlopende weg richting AGI.
Bij 1+1=2 zit mijn benul dat twee niet alleen een getal is, maar ook een hoeveelheid.
Vraag ChatGPT naar een Nederlandse stadsnaam met 3 a's en hij komt terug met Maarsen...

Gelukkig weet ChatGPT dat zelf ook:

Vraag: Geven steeds uitgebreidere LLM's uiteindelijk AGI?

Antwoord: Dat is een goede en actuele vraag 👍

1. Wat een LLM is

Een LLM (Large Language Model) zoals GPT is een groot neuraal netwerk dat patronen herkent in taal. Het kan indrukwekkend redeneren, samenvatten en creatieve taken uitvoeren, maar werkt nog altijd op basis van waarschijnlijkheid en niet op een diep begrip van de wereld.

2. LLM’s als weg naar AGI?

Er zijn twee stromingen in het debat:

• Optimisten zeggen:
  • Als LLM’s maar groot genoeg en beter getraind worden, dan ontstaan steeds meer emergente vaardigheden (dingen die niet expliciet zijn aangeleerd, maar toch ontstaan).
  • Integratie met geheugen, planning, en interactie met de fysieke wereld zou de stap naar AGI kunnen versnellen.
  • Voorbeeld: systemen die niet alleen tekst genereren, maar ook kunnen plannen, software schrijven, en hun eigen fouten verbeteren.
• Sceptici zeggen:
  • Grotere LLM’s blijven beperkt tot patroonherkenning; ze missen echte begrip, bewustzijn of causale redenering.
  • AGI vraagt waarschijnlijk nieuwe architecturen, die meer lijken op menselijke cognitie: combinatie van taal, visie, motoriek, emoties, en wereldmodellen.
  • Alleen maar opschalen (“meer data, meer parameters”) zou uiteindelijk diminishing returns geven.

3. Huidige consensus

• Grotere LLM’s zijn krachtige bouwstenen, maar waarschijnlijk niet op zichzelf voldoende voor AGI.
• Waarschijnlijk is er een hybride aanpak nodig: LLM’s gecombineerd met
  • tool-use (rekenen, code uitvoeren, externe kennis raadplegen),
  • geheugen en persistentie (leren door de tijd heen),
  • interactie met de wereld (robots, simulaties),
  • en multi-modale systemen (taal + beeld + geluid + sensoren).

4. Kort antwoord

Dus: uitgebreidere LLM’s brengen ons dichterbij, maar waarschijnlijk zijn ze niet genoeg voor échte AGI zonder fundamenteel nieuwe concepten erbij.

[Reactie gewijzigd door GeeBee op 16 september 2025 20:23]

[dmantione]

Nou, wat inmiddels redelijk aangetoond is, is dat een een taalmodel niet zal ontdekken hoe je moet optellen of vermenigvuldigen door het grote hoeveelheden tekst of voorbeeldsommen te voeren. In het onderzoek naar Claude wat redelijk breed gepubliceerd is blijkt dat een KI dan alleen benaderingen ontdekt die soms wel en niet werken.

Je kunt evenwel alle afzonderlijk stappen van een staartdeling in taal beschrijven, dat is nul probleem. Dat is ook hoe jij in je hoofd denkt: Een staartdeling heeft dus wel degelijk taal als basis. Mijn mening is dat de stap naar AGI wél is de taal als basis te nemen, maar dat we niet simpelweg pakhuizen vol teksten aan een taalmodel kunnen voeren. Wij mensen hebben ook niet leren rekenen door teksten te lezen of voorbeeldsommen te bekijken. We zullen het taalmodel op een andere manier moeten leren de taal te genereren die tot een staartdeling leidt.

[GeeBee]

Nee, een staartdeling heeft als basis het begrip dat een hoeveelheid (het deeltal) een aantal keer opgedeeld kan worden in een bepaalde andere hoeveelheid (de deler).

Er is getalbegrip voor nodig. Als het goed is begin je op de basisschool niet met een procedure uit te leggen (taal), maar met een stapel blokjes te verdelen in gelijke hoeveelheden (fysieke wereld).

Zonder werkelijk begrip van de fysieke wereld, zoals natuurwetten en de onderliggende wiskunde, komen we met AI's niet verder.

[Reactie gewijzigd door GeeBee op 16 september 2025 21:11]

[demianmonteverd]

Wil nog iets toevoegen aan dmantione's reactie.

Er is best veel onderzoek gedaan al naar AI modellen om te helpen met onderzoek. Het lijkt vooral dat ze gaan helpen als tools die de onderzoeker kan benutten en versnellen, niet perse volledig vervangen. Dat wil niet zeggen dat AI ons niet verder brengt, maar de verwachtingen worden m.i. telkens net te veel opgerekt. De computer heeft ook niet de financiele afdelingen vervangen. Maar wel efficienter en sneller gemaakt.

Overigens, de AI bedrijven zelf, tonen aan dat ze er nog lang niet zijn, o.a. door enorme bedragen neer te leggen voor de top-onderzoerkers in hun werkgebied.

[DefaultError]

Ik hoop hierbij dat warmte afkomstig van de AI fabriek Niemeyer in samenwerking met Warmtestad verwerkt gaat worden om de stad te verwarmen. En om de wc door te spoelen zou het aardig zijn om hemelwater te gebruiken in deze AI fabriek.

De stad Groningen is een end op weg om toekomstig de halve stad van restwarmte te voorzien. Mogelijk dat de ander helft met geothermie is te verwarmen en van energie te voorzien.

Gronings Language Model

[maali]

het woord 'AI fabriek' is mij te opa met een iPhone :D

[Jazco2nd]

Ze hebben wss dat woord gekozen omdat het volstrekt nietszeggend is. Dit is gewoon paniek voetbal. Meeliften op de hype. Plak er een label op maar nul punt nul doel of waarde gedefinieerd. Als het maar een AI fabriek is. Wat het oplevert boeit niet.

[Some12]

En, zijn er al potentiële winstgevende producten op de roadmap die mensen verder gaan helpen, of wordt dit geld tegen de muur gesmeten onder het mom van: “Zij hebben dit dus dat wil ik ook”?

[coldasice]

Dit is net genoeg om alle advies clubjes te betalen om mooie plannen en rapporten te schrijven....zonde

[g4wx3]

Prima subsidie voor de consultung industrie. Daar hebben we in Europa al veel ervaring mee. Nog wat ISO normen en andere certificaten, wat workshops rond lean en een dynamische presentatie over ai gestuurde low code cloud app als SaaS en demonstratie van een originele todo app op een iPad, integreer een leuke gimmick, een knop om de laatste x-tweet te zien van spacex of de NVIDIA aandelen

[JJ Le Funk]

ai vereenvoudigd research door analyse ipv ruwe data terug te geven, dat is een search engine verbetering.

Handig en spreekt tot de verbeelding omdat het zo menselijk aan doet.

Verder nauwelijks revolutionair en veel energie verspilling aan onzin prompts voor tiktok achtige entertainment.

Ik voorzie geldverspilling.

[Reactie gewijzigd door JJ Le Funk op 17 september 2025 00:30]

[Lamith]

Ik krimp al ineen als ik "AI-fabriek" hoor. En dan komt daar nu ook een "supercomputer" bij. Wat gaat dat zijn? 40 GPU's ergens in een serverrackje? Kunnen we ergens een projectplan inzien met een begroting en beschrijving van verwachte diensten? Tenminste, het lijkt me dat de overheid die al wel heeft ingezien anders maak je niet 130 miljoen over. Toch?

[GarBaGe]

Ik dacht.... 60 miljoen voor een AI fabriek. Dat is net genoeg voor de grond, de muren en het dak. Dan is het geld op.
Waarschijnlijk gaat de stroomaansluiting op het elektriciteitsnet niet lukken, omdat "het net overbelast is".

[Lamith]

Die komt dus bovenop de eerder toegezegde 70 miljoen die ze uit Nij Begun toveren.

[GarBaGe]

Net ff gegooglet... een instap supercomputer, zoals Snellius, heb je al voor een bedrag van 20 miljoen euro.
Zoiets past dan wel binnen het budget.