Nederlandse telecomsector: Defensie, kijk uit met jammen en spoofen van 5G

De Nederlandse brancheorganisatie voor telecom, NLconnect, roept Defensie op om voorzichtig te zijn en te overleggen bij het oefenen met jammen en spoofen op frequenties die voor bijvoorbeeld 5G in gebruik zijn. Onder een nieuwe wet mag Defensie dat in vredestijd doen om te oefenen.

NLconnect zegt dat het verstoren van radiosignalen grote maatschappelijke schade kan toebrengen. "Bij militaire oefeningen met afwijkend frequentiegebruik in vredestijd bestaat dus een zeer groot risico op onbedoelde maatschappelijke schade", schrijft de organisatie. "Zonder betrouwbare connectiviteit komt niet alleen het dagelijks leven van consumenten tot stilstand, maar stokt ook de maatschappij en economie als geheel."

De komende Wet op Defensiegereedheid regelt onder meer dat Defensie gebruik mag maken van jammen en spoofen op frequenties buiten de gebruikelijke frequenties voor Defensie en op terrein buiten de militaire oefenterreinen. Op die manier moet Defensie ervaring opdoen voor als het wel oorlog zou worden.

NLconnect roept daarom op in overleg te blijven. In de reactie op de consultatie zegt NLconnect dat het wil dat de minister van Defensie in vredestijd hoofdstuk 3 van de Telecommunicatiewet niet buiten werking kan stellen. Dat kan onder het nieuwe wetsvoorstel wel.

Reacties (64)

[FrostyPeet]

Er zijn bepaalde frequenties die nooit gejamd worden omdat het bijna een oorlogshandeling is. Neem bijvoorbeeld 121.5 Mhz (International Air Distress). Dit is een van de best gemonitorde frequenties en als iemand het waagt om zelfs maar in de buurt te komen van jammen heeft die echt een probleem. Zelfs bij oorlog blijft men van deze frequentie af.

Dat wij in Nederland in een glazen huis wonen omdat alles en iedereen aan internet moet hangen is ondertussen al lang bekend. Dan is het schrikbarend hoe slecht de meeste Nederlanders voorbereid zijn op een leven zonder mobiel en vast internet. Vorige eeuw hadden veel mensen nog een 27mc "bakkie" toen konden ze elkaar tenminste nog oproepen als alle communicatie plat ligt.

Al dit jammen is leuk en aardig, tot er iets echt fout gaat. Er zijn meer kritieke telefoonnummers dan 112 die het altijd moeten doen. Als je één keer een onbereikbaar ziekenhuis meemaakt, waarin niemand kan bellen of gebeld worden in dat ziekenhuis, merk je onmiddellijk hoe kwetsbaar je bent.

[Timfonie]

Mijn ervaring (al tientallen jaren) is dat mensen zelden interesse hebben om zich bewust te worden van kwetsbaarheden. Het boeit ze totaal niet. "Waarom zou het mis gaan? Waar maak je je druk om? En mocht het zover komen, wat vast niet zo is, dan zien dat dan wel weer."

De bewustwordende waarschuwingen die jij hier doet, deed ik sinds eind jaren '90 al, vrijwel altijd tevergeefs. Er is slecht één ding dat helpt: de pijnlijke ervaring zelf dat het daadwerkelijk misgaat. Mensen moeten het concreet ervaren en voelen, omdat een beroep op hun voorstellingsvermogen meestal teveel is gevraagd. Vaak zijn ze dán pas bereid om keuzes te maken die links- of rechtsom bijdragen aan meer robuustheid.

[jmb66]

Totaal overbodig, hoe kun je bewust worden van iets wat je niet kan voorspellen?

Ga naar Cuba, wanneer je wil ervaren dat er bijna geen (vrij) internet is en meestal geen elektriciteit, benzine schaars.

Je bonen kan kopen en met een beetje mazzel ook nog rijst en een stuk kip.

Je in Havanna midden op straat moet lopen vanwege vallende balkons.

Dat is het leven waar we voor worden gewaarschuwd, niet altijd elektriciteit en telefoonverkeer, laat staan internet, en grote schaarste. De verwachtingen zijn dat je minstens 72 uur voor je eigen moet kunnen zorgen.

Na een paar dagen ben je gewend en roei je met de riemen die je hebt.

Zo rampzalig is een paar weken zonder de dingen die wij als normaal beschouwen echt niet.

[Timfonie]

De exacte timing van aardbevingen kun je ook niet voorspellen, wel dat die (in breukzones) statistisch volgens een Poisson-verdeling zullen plaatsvinden. Is het daardoor overbodig om aardbeving-bestendiger te bouwen? Dat lijkt me niet. Hetzelfde geldt voor watersnoodrampen, waar wijselijk wel iets aan gedaan is: de Delta-werken, maar alleen nadat de noodzaak aan den lijve ondervonden werd.

Hetzelfde geldt voor digitalisering en netwerktechnologie. Als je het hele bestaan daarvan afhankelijk maakt, zonder een goed backup noodplan, dan maak je je onnodige kwetsbaar. Als samenleving, als organisatie, als individu.

Wat rampzaligheid betreft: je lijkt te vergeten dat de complete distributie van alles, inclusief voedsel, tegenwoordig sterk afhankelijk is van digitale communicatie via netwerken. Als die stil valt, valt bijna alles stil. Dat kun je kortstondig opvangen door buffers, maar al gauw ontstaan ernstige tekorten, inclusief die van voedsel.

In Cuba is die afhankelijkheid veel beperkter, simpelweg omdat je niet op de betreffende voorzieningen kunt vertrouwen. Het leven is daardoor veel meer off-line gebaseerd. Dit is niet vergelijkbaar met een plotselinge overgang van een hyper-efficiente maar kwetsbare online-gebaseerde samenleving, naar een die ineens off-grid moet draaien.

Economisch is het niet aantrekkelijk, maar ik zou zeggen: laten we als land elk jaar een week zonder digitale commmunicatie leven. Als oefening en bewustwording. Pas dan weet je hoe diep de impact is en onstaat er veel meer bewustwording, bereidheid en inzet om de samenleving toch iets robuuster te maken.

Ik vermoed echter dat zo'n oefening niet zal plaatsvinden, omdat de kosten te hoog zijn en men er simpelweg geen zin in heeft.

Dus resteert niets anders dan een digitale watersnoodramp die iedereen zal treffen. De enige onzekerheid is: wanneer.

[Reactie gewijzigd door Timfonie op 23 juli 2025 13:15]

[The Realone]

Juist jouw vergelijking van een digitale watersnoodramp met aardbevingen geeft aan hoe makkelijk het is te zeggen "je moet je goed voorbereiden", maar hoe ingewikkeld en vaak zinloos dat is het uiteindelijk te doen. Want vaak kan men helemaal niet met realistische praktijkvoorbeelden komen.

Wat moet ik precies doen om wat te mitigeren? En doe ik dat voor de korte termijn of lange? Voor de korte termijn overleven we echt wel zonder voorbereiding, voor de lange termijn kun je je afvragen of je je daar wel echt op voor kunt bereiden, want hoe ziet dat eruit?

[jmb66]

Ook dan moet je roeien met de riemen die je hebt.

Het ergste leiden van de mens, is het leiden dat het vreest.

[PaulHelper]

Of is @jmb66 gewoon erg bang om de leiding te pakken. 🤣

[Kusanagi]

Je maakt z'n punt wel een beetje sterker eigenlijk xD

[FrostyPeet]

Het vervelende is dat mensen die zich wel denken voor te bereiden soms op de Amerikaanse prepper kanalen terecht komen. Dan zich wel eens afvragen hoe dat dan moet als er geen mobiel bereik is. Die Amerikaanse preppers bevelen dan vaak een bepaald merk draagbare radio aan. Want werkt geweldig midden in de bossen enzo. Heel goedkoop ook.

Vervolgens bestellen ze een setje op Temu. Na ontvangst blijkt het ding waardeloos te zijn in de Nederlandse stad, alleen maar een hoop gekraak en gepiep en het ding haalt amper de volgende wijk. Niet de beloofde "16 miles".

Dat ding verdwijnt dan in de lade, of de kinderen mogen er mee spelen. Na een half uur komt zoonlief huilend thuis. Papa, er zijn allemaal boze meneren die geen antwoord willen geven. Ze heten allemaal Papa met een rare achternaam als Esjho of Zweltja.

[Timfonie]

Het lastige is dat het maar beperkt mogelijk is om je als individu voor te bereiden. We zijn nou eenmaal sociale wezens, die welvaart en bestaansmogelijkheden te danken hebben aan verregaande samenwerking met anderen. Als anderen zich niet inzetten voor meer veerkracht in de samenleving, dan heb je daar onwillekeurig last van, ongeacht je persoonlijke inzet en keuzes.

Mede om die reden ben ik dan ook geen prepper, al hebben we hier in huis al wel een jaar of tien een noodpakketje om het minstens een week totaal off-grid te redden.

[OCU-Macs]

Vorige eeuw hadden veel mensen nog een 27mc "bakkie" toen konden ze elkaar tenminste nog oproepen als alle communicatie plat ligt.

Ik heb er nog steeds eentje liggen: Hi-Gain V, 4x120 kanalen (fm, am, lsb, usb). Turner Expander tafelmicrofoon. Samen met een lineaire versterker van 80watt kwam ik met gemak Europa wel door op ssb.

Echter, ik vraag me af wie er nog zou antwoorden als ik op een van de kanalen een oproep zou plaatsen.

(Tevens vraag ik me af hoe het zou gaan met de harde schijven in de buurt als ik met dat vermogen zou gaan tetteren op ssb, maar dat is weer een ander vraagstuk )

En wie zich afvraagt hoe zo’n jaren ‘80 ding usb kon hebben, dat stond voor ‘Upper Side Band’: Een modulatievorm.

Was wel een mooie tijd…

[_AcS_]

Het wordt nog vrij veel gebruikt door vrachtwagen chauffeurs, machinisten van bouwmachines, loonwerkers en ook door Bulgaren, Polen, Roemenen, etc. die hier de grens over komen.

[r2504]

Harde schijven hebben heus geen last van 80W in de buurt... er zijn wel andere vermogens in de lucht dan dat.

[smiba]

[...]

(Tevens vraag ik me af hoe het zou gaan met de harde schijven in de buurt als ik met dat vermogen zou gaan tetteren op ssb, maar dat is weer een ander vraagstuk )

Ik zend vaak genoeg uit op 100W (op 10m en 20m banden) en de schrijven op minder dan 8 meter afstand van mijn antenne doen het nog prima hoor

Verwacht trouwens prima dat genoeg mensen nog reageren, ik bedoel de meeste ham radio apparatuur kan ook prima omgaan met 27mc en daar hebben we nog genoeg hobbyisten van in Nederland.

Let trouwens wel op dat het zenden boven 4W voor 27mc niet legaal is

[Reactie gewijzigd door smiba op 23 juli 2025 12:01]

[Deleon78]

Lijkt me een redelijk verzoek, mits het de oefening niet nutteloos maakt of een geheim verklapt. Hopelijk komen ze er samen uit.

Waarom het publiekelijk wordt gemaakt, snap ik dan weer niet. Regel het gewoon onderling.

[Reactie gewijzigd door Deleon78 op 22 juli 2025 18:31]

[Bastien]

De consultatie is openbaar, dus iedereen kan alle (in dit geval 1543) reacties inzien. Niet heel toegankelijk allemaal, maar die van NLConnect staat hier: https://www.internetconsultatie.nl/wet_op_de_defensiegereedheid/reactie/3801c736-0c43-49bb-b2ce-553854c98884. Dus geen achterkamertjes handjeklap maar netjes zoals het hoort in het openbaar.

Alle reacties zijn terug te vinden op https://www.internetconsultatie.nl/wet_op_de_defensiegereedheid/reacties/datum

[Deleon78]

Top toevoeging!

[SilentLucidity]

Het is natuurlijk speculatie, maar misschien heeft NL Connect al geprobeerd om te praten. Als dat niet lukt, is het volk erbij betrekken altijd een handige techniek.

[biteMark]

Het lijkt me vanuit NLconnect juist goed om op deze manier ook het publiek te waarschuwen voor mogelijke oefeningen. Wat ik dan weer niet zo goed snap is dat ze uitgerekend op die frequenties moeten testen. Test dezelfde techniek op een andere band, dan weet je ook wel hoe het werkt.

[dasiro]

Als je als defensie wil testen of je jammer goed werkt en je eigen materiaal er nog door geraakt wanneer duizenden andere toestellen er niet door geraken, dan wil je dit niet publiek maken dat dit getest gaat worden, want dat is voor andere partijen (lees mogelijke doelwitten) het ideale moment om te kijken of hun apparatuur de aanval kan omzeilen/doorstaan, misschien zonder dat de aanvaller weet wat er allemaal door de lucht vliegt op die frequenties.

[feuniks]

Om te beginnen: welke frequentie wil je daar dan voor gebruiken? Het spectrum zit vrij vol, dus op een andere frequentie zul je iemand anders in de weg zitten. Daarnaast kun je niet alles testen als je op een andere frequentie aan het testen bent. Naar mate je een hogere frequentie gebruikt is het bereik bij gelijk wattage kleiner. Om dus te testen of je van afstand x een apparaat kunt verstoren, moet je dus ook op die frequentie testen. Anders kun je puur procedureel testen en hoef je dus de stekker er niet in te hebben zitten.

[ToolBee]

Die andere band stoort dan weer iets anders. Het is allemaal vol in de ether!

[Torched]

Omdat de telecom providers hier dus imagoschade en economische schade oplopen waar ze niets aan kunnen doen maar waar ze wel de schuld voor krijgen.

Het is immers hun netwerk wat niet functioneert.

Verder zullen er genoeg klanten zijn die geen communicatie lezen en dus niet defensie de schuld geven maar dit dus bij de provider leggen.

[ToolBee]

Dan was er toch gewoon abnormaal veel zonne activiteit of zoiets?

Zolang defensie geen EMP wapen gaat testen valt het allemaal wel mee.

[SirBlade]

We geven prorail ook de schuld als er te veel blaadjes op de rails liggen en de treinen uitvallen.

[SPee]

Waar gaat Defensie dit straks testen? Hartje Amsterdam? Of ergens op een rustige plek waar weinig mensen wonen/komen?

Dat Defensie dit straks mág, betekend niet dat ze niet afspraken zullen maken met providers en dit ruim van tevoren zullen plannen. Ze willen namelijk weten wat het effect is, dus ik neem aan ook het effect op de andere zenders.

[emeralda]

Er zijn geen rustige plekken waar weinig mensen wonen in Nederland.


Defensie moet lekker gaan trainen in Hongarije.

[NEOTEK]

Vergeet niet dat er niets redelijks aan een oorlog is.

[BadRespawn]

Waarom het publiekelijk wordt gemaakt, snap ik dan weer niet. Regel het gewoon onderling.

Omdat er publiek belang mee gemoeid is: "maatschappelijke schade".

[Bas van Pelt]

Als een gewone oefening van ons eigen leger in vredestijd ons internet al ernstig ontregelt, zijn wij burgers dan niet (te?) erg kwetsbaar?

In het theater maakte ik ook eens een onaangekondigde ontruiming als oefening mee.

[Reactie gewijzigd door Bas van Pelt op 22 juli 2025 19:06]

[Robbierut4]

Als een gewone oefening van ons eigen leger in vredestijd ons internet al ernstig ontregelt, zijn wij burgers dan niet (te?) erg kwetsbaar?

In het theater maakte ik ook eens een onaangekondigde ontruiming als oefening mee.

Ja, we zijn als burgers erg kwetsbaar.

En dan wil de politiek ook nog de sirenes afschaffen en volledig overstappen op mobiele noodberichten.

[Afloatcoin]

je ziet toch zelf ook wel in dat een zaaltje uitruimen en een heel netwerk platleggen niet in de buurt van elkaar komen.

[Moortn]

Gelukkig wel, want dat is het gevolg van "altijd" toegang tot internet, elektriciteit en water. Al denk ik dat NLConnect het in dit geval wel wat aandikt om hun punt te kunnen maken. Een aangekondigde oefening zou wel voor ongemak zorgen, maar niet tot chaos moeten leiden.

Het lijkt me goed als de overheid een soort nationale "off the grid" dag promoot. Niet verplicht of daadwerkelijk voorzieningen uitschakelen, maar spotjes om een dag (bijvoorbeeld 11-2, 1-12, 06-11) te proberen geen internet, gas, elektra en water uit de kraan te gebruiken. Als mensen er over gaan praten en nadenken zal een dagje geen 5g hopelijk ook voor minder paniek zorgen.

[donkerlicht]

Prima dat Defensie wil oefenen met jammen. Als ze er maar wel voor zorgen dat dergelijke oefeningen goed gecommuniceerd worden met het gebied waar het voor geldt. En dat er iets geregeld is waarbij je in een noodsituatie wel ieta kan bereiken, en dat dit vantevoren wordt gecommuniceerd. Bijvoorbeeld alleen 5G en geen 4G jammen, of een post waar mensen heen kunnen als er iets is.

[kodak]

Een post waar mensen heen kunnen als ze in een levensbedreigende situatie zijn? Het hele doel van een noodnummer hebben is juist dat het niet hoeft en anderen dat niet gaan verstoren. Dat het moet werken is zelfs het doel bij gewone communicatie.

Daarbij is defensie helaas na eeuwen aan bestaan nog steeds niet in staat behoorlijk te communiceren. Ze doen eerder wat ze zelf het beste uit komt als ze de kans krijgen. En dan is dit een voorbeeld met wat ze duidelijk konden zien. Dat geeft geen hoge verwachtingen als ze ook nog rekening moeten houden wat ze niet zien aan grenzen en onacceptabele gevolgen.

[Reactie gewijzigd door kodak op 22 juli 2025 20:35]

[metalmania_666]

Defensie zegt in hetzelfde bericht dat er wél is gecommuniceerd met de gemeente én dat er geflyerd is.

De gemeente hoort dan andere communicatiemiddelen zoals Facebook en het lokale sufferdje te gebruiken om mensen in te lichten. En aangezien de burgemeester het hoofd van de politie is, moet die de politie inlichten.

Zo gaat dat bij ons in het dorp in ieder geval wel.

Wij hebben ekke 2 à 3 maanden wel dat zo'n bericht voorbij komt.

En nog kan het gebeuren dat mensen het niet weten. Ongeveer 1 x per jaar moet ik mensen zeggen dat het in het dorpsblaadje en op FB gestaan heeft

[donkerlicht]

Alleen communiceren via Facebook en het lokale sufferdje noem ik niet goed communiceren. Facebook gebruik ik niet, en ik ontvang geen lokale sufferdjes of folders. Overigens laat flyeren ook zeer te wensen over, want dan moet je net op het goede tijdstip op de goede plek zijn. Ik zie liever een centraal punt zoals een gemeentelijke website waarop dergelijke informatie wordt geplaatst. Dan verdwijnt er ook niets achter een inlog (Facebook) of communicatiekanalen waarvan niet iedereen het te zien krijgt.

[SirBlade]

De overheid (en politieke partijen) mogen de nee/nee sticker op je brievenbus negeren, dus de gemeente of defensie kunnen gewoon bij alle huizen in een gebied een folder bezorgen. Al zie je tegenwoordig vaker dat ze het via de post laten doen door middel van "aan de bewoners van" om gezeur daarover te voorkomen.

[Ghoelian]

Dit is inderdaad ook hoe ik altijd ingelicht wordt bij mij in de buurt. Zo had ik vorige week een ongeadresseerd a4'tje met info over het gouden pijl in mijn brievenbus met nee/nee stickers. Hoor je nooit iemand over (wel over de overlast omdat alles afgesloten is natuurlijk).

[sniker]

ja en zo heeft iedereen wel een 'ik zie liever' wens.
Een gemeentelijk website, hoeveel inwoners kijken daar nou regelmatig op?

dit is het soort ding dat altijd lijd tot klachten over niet goed gecommuniceerd, omdat niet iedereen op een altijd op een bekende communicatie wijze te bereiken is. en voor de rest is wat je als defansie kan doen precies wat er nu is. aankondigen en flyeren. de rest moet echter door gemeente gebeuren en verder accepteren dat als ook die haar best gedaan heeft dat het dat dan is en dat er nu eenmaal klachten gaan komen. helaas gaat tegenwoordig niet iedereen meer naar de kerk op zondag dus een mededeling aan het eind van de zondagsmis gaat het niet worden.

[donkerlicht]

Een gemeentelijk website, hoeveel inwoners kijken daar nou regelmatig op?

Geen idee, maar dat zou eigenlijk wel moeten. Hier gebruikt de gemeente het in ieder geval als officieel communicatiekanaal. Dus ik houd het in de gaten met mijn rss-lezer. Zo deed ik het bij mijn vorige gemeente ook. Oefeningen van Defensie waren ook ruim vantevoren bekend.

[blspjnl]

Klopt, het probleem is dat het lokale sufferdje niet altijd en overal (tijdig) bezorgd wordt.
FB heeft ook niet iedereen tegenwoordig. De voorkeur gaat uit naar de gemeente website.

[Luchtbakker]

Misschien zou de telecomsector zich beter kunnen bedenken hoe spoofing mogelijk is en hoe ze dat denken te kunnen voorkomen.

[hcQd]

Dat kost geld, en levert de telecommaatschappijen, buiten een juichende Luchtbakker, niets op.

[Luchtbakker]

Tot er een juridische strijdt komt omdat een bedrijf enorme verlies of imago schade heeft opgelopen omdat een telecom bedrijf nalatig is geweest in het beveiligen van zijn diensten.

[kodak]

Daar is allang over nagedacht. Het is niet zomaar in het voordeel van honderdenmiljoenen klanten om oude protocollen volledig uit te bannen. Dat zijn nogal wat beslissingen over het wel of niet nog oudere toestellen kunnen gebruiken, die het in principe goed genoeg doen, gebruikers weinig risico aan hebben en wat de makers van de telefoons niet even gaan compenseren. Na verloop van tijd zal het aantal personen dat risico loopt verminderen. Maar tot die tijd is het nog wel nodig dat het spoofen niet in vredestijd gebruikere treft.

[Gemeni]

Misschien is het jammen van 5G direct een stukje bewustwording van hoe kwetsbaar de economie is als dit direct voor problemen zorgt.

Beter dit in vredestijd ondervinden en je beter voorbereiden…

[Roel1966]

Misschien moeten we ons allemaal dan toch eens gaan afvragen waarom we zo afhankelijk dan zijn geworden van alleen al smartphones. Was dat wel zo'n goed idee en was het niet verstandiger toch ook een analoge backup achter de hand te houden.

Ik ben dan nog iemand van de oude garde en kan gerust ook zonder smartphone, sterker nog, als ik ga rusten dan gaat dat ding gewoon uit. Ook sleep ik mijn smartphone echt niet elke keer mee om dan vervolgens de hele tijd blieb blieb te moeten horen.

[Jau2]

112 ook niet bereikbaar dan?

[Reactie gewijzigd door Jau2 op 23 juli 2025 07:26]

[Mark_88]

Er zijn meer netwerktechnologieën dan alleen 5G en daar maakt 112 ook gebruik van. Alleen 5G volledig platleggen zal het noodnummer niet onbereikbaar maken.

[Jau2]

dat wist ik niet, wat voor netwerktechnieken gebruikt 112 dan nog meer? en zo'n jammer voor 5g heeft trouwens toch ook geen gevolgen voor Starlink

[Vae Victus]

Lees dit is door.

review: 5G bereikt volgende fase - Meer capaciteit in NL, extra aanbieder in BE

review: Hekkensluiter Nederland heeft 'echt 5G' - Wat kunnen jij en je smartphone ermee?

https://www.antennebureau.nl/antennes-en-techniek/5g-en-antennes

Daarnaast maakt het voor jamming nog al uit in welke richting je dat doet. 4G/5G verbindingen gaan via een mast met laten we voor het gemak zeggen omnidirectionele antennes. Starlink heeft naast een andere frequentie ook een andere type antenne (phased array).

Om effectief te kunnen jammen moet je de verbinding tussen de zender en ontvanger verstoren.

[koppie]

Nee, het verstoren en onderuit halen van een compleet netwerk kunnen de providers ook heel goed zonder hulp van defensie!

[rneeft]

Auw voor Odido Klik en klaar 😵‍💫😵‍💫