Ondertiteling via Teletekst bestaat 45 jaar

Teletekstondertiteling via pagina 888 bestaat vandaag 45 jaar. De dienst wordt maandelijks door 4,5 miljoen mensen gebruikt. Ooit werd alle ondertiteling voor de dienst met de hand uitgetypt, maar tegenwoordig past de NOS ook AI toe.

De eerste ondertiteling van een Nederlandstalig programma via Teletekst werd op 4 oktober 1980 beschikbaar gemaakt, aldus de NOS. Dat was voor de dramaserie Rouw past Electra. In 1986 werd er voor het eerst liveondertiteling aangeboden. Dat was voor het NOS Journaal.

In principe is de teletekstondertiteling bedoeld voor doven en slechthorenden. Nederlandse publieke omroepen zijn onder meer om die reden verplicht om vrijwel al hun programma's te ondertitelen. De dienst wordt in Nederland echter door veel meer mensen gebruikt dan dat er slechthorenden zijn. Volgens de NOS staat ondertiteling ook vaak aan wanneer er meerdere schermen tegelijkertijd gebruikt worden, maar ook in wachtruimtes, sportscholen en op andere schermen op openbare plekken.

Van handwerk naar AI

De ondertiteling werd oorspronkelijk door twee redacteurs gemaakt. De eerder dit jaar overleden vertaler en presentatrice Loretta Schrijver was een van de eerste twee ondertitelaars die voor Teletekst programma's ondertitelde. Inmiddels zouden er 34 redacteurs op deze afdeling werken.

Ondertitelen gebeurde tot 2002 met een Velotype-toetsenbord om snel woorden te kunnen tikken. Sindsdien gebruikt de NOS ook spraakherkenning, waarbij de redacteur de inhoud van een programma hardop herhaalt, waarna dit tot ondertiteling wordt omgezet.

De omroep gebruikt tegenwoordig tevens AI. Het zou vooralsnog om een 'experiment' gaan waarbij bepaalde programma's geheel automatisch ondertiteld worden. Andere programma's worden automatisch ondertiteld, waarna een redacteur alles controleert en eventueel beschrijvingen toevoegt van geluiden die buiten beeld te horen zijn.

Teletekst zelf bestond eerder dit jaar ook precies 45 jaar. De nieuwsdienst van de NOS blijkt ook anno 2025 nog massaal gebruikt te worden, namelijk door miljoenen gebruikers via de tv en dagelijks 800.000 gebruikers via de app. Daarom vernieuwde de NOS de onderliggende technologie van de dienst eind 2023. In een achtergrondartikel legt het team achter deze vernieuwingen uit hoe het ogenschijnlijke oude nieuwssysteem onder de motorkap hypermodern is.