Inleiding: lcd krijgt concurrentie
Inleiding: lcd krijgt concurrentie
:fill(black)/i/1319104044.jpeg?f=thumblarge)
De kans is groot dat je dit leest vanaf een lcd. Wil je een goedkoop, energiezuinig en dun scherm, dan kom je namelijk al snel uit bij deze beeldschermtechniek. Door schaalvergrotingen bij het productieproces zijn lcd’s dusdanig goedkoop geworden dat andere beeldschermtechnieken vrijwel volledig worden weggeconcurreerd. Zo is de goede oude beeldbuis al bijna helemaal vergeten en worden er al jaren geen nieuwe beeldbuizen meer gemaakt, hoewel lcd het contrast van beeldbuizen nog altijd niet heeft geëvenaard.
Ook plasmaschermen bieden een beter contrast, naast een betere response time. Daardoor is de weergave van bewegend beeld beter dan bij lcd’s. Videofielen verkiezen nog steeds plasma boven lcd, maar plasma lijkt nu toch ook het strijdtoneel te gaan verlaten. Pioneer, het bedrijf dat tot dan toe de beste plasmatelevisies maakte, stopte in 2008 al met het maken van eigen plasmapanelen. Inmiddels heeft ook Panasonic aangekondigd geen nieuwe panelen meer te gaan ontwikkelen en misschien al in 2014 te stoppen met het maken van plasmatelevisies. Doordat de producenten geen mogelijkheden zien om de productiekosten verder te verlagen en de beeldkwaliteit verder te verbeteren, wordt het steeds lastiger om plasma concurrerend te houden ten opzichte van lcd.
Sinds kort krijgt lcd echter serieuze concurrentie van nieuwkomer oled. Organic light-emitting diodes beloven een beter beeld en lagere prijzen dan de nu dominante lcd-techniek. Het is dus waarschijnlijk dat oled-schermen de lcd’s op den duur van de markt verdringen, maar wat is nu eigenlijk de stand van de oled-techniek? Om deze vraag te beantwoorden bekeken we wat de fabrikanten op de IFA 2013 in Berlijn ons allemaal lieten zien op het gebied van oled-televisies.
Oled domineert
Oleds weten de beste eigenschappen van plasma en lcd te combineren. Doordat ze volledig uitgeschakeld kunnen worden zijn ze in staat om perfect zwart weer te geven. Daardoor hebben oled-schermen het beste contrast van alle schermtechnieken. Omdat oleds zelf licht geven, is er geen backlight nodig en dus kunnen oled-schermen nog dunner worden gemaakt dan lcd’s. Ook verspillen ze geen energie bij het weergeven van donkere beelden. De response time is beter dan die van plasma, waardoor zeer hoge framerates mogelijk zijn.
In telefoons en handheld gameconsoles worden al op grote schaal en met veel succes oled-schermen toegepast, maar omdat de oled-techniek nog relatief jong is, kunnen de schermen nog niet voor scherpe prijzen op grote formaten worden gemaakt. Hoe groter je een scherm maakt, des te groter is de kans dat je het moet afkeuren vanwege een kapotte pixel. Exact hetzelfde probleem gold ook voor lcd’s, maar in de loop der tijd zijn de productieprocessen dusdanig verbeterd dat lcd’s in zeer grote schermmaten en tegen lage prijzen verkrijgbaar zijn.
Vanwege de voorsprong zal lcd in de komende jaren zijn prijsvoordeel behouden, maar in de toekomst zullen oleds goedkoper dan lcd’s te produceren zijn. Het is namelijk mogelijk om met een soort inktjet-printer de schermen op rollen te printen. Deze roll-to-roll-techniek kan uiteindelijk worden opgeschaald tot het formaat van een krantendrukpers en groter. Oled-schermen worden dan dus op grote rollen aangeleverd, waarbij de afzonderlijke schermen vlak voor montage door middel van lasers op maat worden gesneden.
Dit betekent dat oled-tv’s in de toekomst aanzienlijk goedkoper te produceren zullen zijn dan de lcd’s van vandaag de dag, waardoor alleen de vraag van de levensduur overblijft. Alle leds, dus ook oleds, gaan op den duur minder fel branden. Gewone leds, zoals in de backlight van alle moderne lcd’s worden gebruikt, hebben tegenwoordig een te verwachten levensduur van zo’n 50.000 uur. Oleds halen deze levensduur nog lang niet. Tot voor kort was de hoogst haalbare levensduur van oleds zo’n 14.000 uur, wat nog altijd neerkomt op meer dan 9,5 jaar bij vier uur kijken per dag. Voor veel mensen al een acceptabele levensduur, maar omdat de oled-techniek nog jong is, zal de levensduur in de toekomst nog flink verbeterd worden.
Sony en Panasonic
Sony heeft al ruime ervaring met het maken van oled-schermen. Eind december 2011 debuteerde Sony’s PlayStation Vita in Japan met een oled-scherm van vijf inch. Het scherm van de PS Vita heeft een resolutie van 960x544 pixels en er zijn er inmiddels al 5,5 miljoen van verkocht.
Ook verkocht Sony in 2007 al de XEL-1, een oled-televisie met eveneens een qHD-resolutie van 960x540 pixels. Bij de introductie kostte de televisie maar liefst drieduizend euro, wat natuurlijk nogal duur is voor een kleine 11”-tv.
Het maken van grote maten hd-schermen blijkt toch een stuk lastiger te zijn en Sony heeft dan ook nog nooit een grote hdtv op basis van oled op de markt gebracht. Voor het maken van grote oled-schermen is veel ontwikkelgeld nodig en ook de fabrieken waar de grote oled-schermen uiteindelijk geproduceerd moeten gaan worden, vereisen enorme investeringen. Sony is in 2012 dan ook een samenwerkingsverband aangegaan met Panasonic om samen de ontwikkeling van oled te versnellen en om uiteindelijk de gezamenlijke massaproductie van grote oled-schermen te realiseren.
Ondanks de samenwerking toonden Sony en Panasonic verschillende prototypes om te laten zien hoe ver ze met de ontwikkeling van oled zijn. Op de IFA 2013 toonde Sony een 56”-oled-scherm met uhd-resolutie. Dit scherm viel ook al te bewonderen op de CES in januari 2013 en is naar het schijnt afkomstig van een testproductielijn van het Taiwanese AU Optronics. Of dit betekent dat AU Optronics ook tot het Sony/Panasonic-samenwerkingsverband gerekend kan worden, is nog niet bekend. Sony claimde dat het de eerste en grootste uhd-oled-tv was. Het eerste uhd-oled-scherm is het nog steeds, maar op de tweede dag van de IFA liet LG een groter model zien. Sony had het scherm wat voorover gemonteerd onder een afdakje, zodat de verlichting op de stand niet in het scherm reflecteerde. Hierdoor was het enorme contrast van het oled-scherm goed te zien. Mede door de hoge resolutie maakte het scherm veel indruk.
:fill(white)/i/1379340636.jpeg?f=thumb)
Bij Panasonic was een prototype-uhd-oled-scherm van 55” te zien, dat volgens een medewerker onafhankelijk van Sony was ontwikkeld. Dit is opmerkelijk omdat Panasonic op de CES in januari nog hetzelfde 56”-model toonde als Sony. Of er scheuren in de relatie tussen Sony en Panasonic zijn ontstaan of de ontwikkelafdelingen van beide Japanse fabrikanten zich op verschillende onderdelen van het ontwikkelproces concentreren, is niet duidelijk. Het scherm is in ieder geval interessant, omdat het volgens Panasonic gemaakt is volgens de printmethode die uiteindelijk tot goedkope oled-panelen moet leiden. Panasonic had drie van deze schermen in een donkere ruimte opgesteld, zodat het grote contrast goed te zien was. Ook waren de schermen op elektrisch draaibare voeten gemonteerd, waarmee Panasonic liet zien hoe dun de schermen zijn. Het videomateriaal dat Panasonic vertoonde, liet naast het grote contrast ook goed zien dat oleds in staat zijn tot het weergeven van zeer verzadigde kleuren. Ook Panasonics geprinte oled-schermen waren indrukwekkend om te zien.
Samsung
Op televisiegebied is Samsung marktleider en de Koreaanse fabrikant is vastbesloten om zijn koppositie te behouden als de markt in de toekomst van lcd naar oled verschuift. Op de IFA 2013 toonde Samsung zijn eerste productiemodel oled-televisie. Het is een 55”-model met een gekromd scherm en een 1080p-resolutie. Kijk hier voor een uitgebreide hands-on met video. Het is de eerste oled-tv op de Nederlandse markt en met een adviesprijs 7999 euro ook nog eens de goedkoopste. Samsung demonstreerde de mogelijkheid om naar twee verschillende 3d-programma’s tegelijk te kijken door middel van actieve shutterglass-brillen. Hiervoor moet de oled-tv vier verschillende beelden op hoge frequentie afwisselen, wat goed laat zien hoe kort de response time van oleds is, want een lcd-televisie zou dit niet kunnen.
/i/1379340639.jpeg?f=imagenormal)
Samsung toonde op de IFA naast het productiemodel ook nog twee 55”-uhd-prototypes. Waarvan het ene met een recht en het andere met een gekromd scherm. De uhd-prototypes leverden mede door de hoge resolutie een indrukwekkend beeld. Samsung vertelde dat het als eerste een uhdtv met gekromd scherm had. Wanneer de eerste uhd-oled-tv op de markt komt, kon de fabrikant nog niet zeggen.
LG
Haier
Het Chinese merk Haier toonde op de IFA een prototype 55”-oled-tv. De tv heeft een resolutie van 1920x1080 pixels en liet een zeer goed contrast zien, met prachtige kleuren. Deze televisie lijkt voorzien te zijn van het 55”-oled-paneel van LG’s Gallery-oled-tv. Dit vermoeden wordt versterkt door een detailfoto die we maakten. Daarop is dezelfde subpixelindeling te zien als bij LG’s oled-televisies, met naast drie kleuren ook witte subpixels. Haier wilde niets zeggen over een eventuele prijs en wanneer de televisie te koop zal zijn. Evenmin wilde Haier bevestigen dat het oled-paneel afkomstig is van LG.
Haier toonde met het oled-prototype vooral de ambitie om een grotere speler op de tv-markt te worden. Op dit moment is Haier de op twee na grootste fabrikant van witgoed ter wereld, dus het heeft zeker de middelen in huis om een grote speler op de tv-markt te worden. In Nederland is Haier in nu vooral een budgetmerk, met voornamelijk kleine televisies tegen gunstige prijzen.
/i/1379340681.jpeg?f=imagenormal)
Tot slot
Het is duidelijk dat de oled-techniek veel potentie heeft. De beeldkwaliteit is ongeëvenaard en door nieuwe fabricagemethoden kan de prijs van een televisie flink naar beneden ten opzichte van een lcd-televisie van dezelfde afmetingen. Het zal echter nog wel even duren voordat het zover is. Op dit moment zijn alleen de Koreaanse merken ver genoeg met de ontwikkeling om daadwerkelijk productiemodellen te verkopen. Samsung en vooral LG hebben op dit moment een duidelijke voorsprong op de andere fabrikanten, en hebben gezamenlijk de nog prille oled-televisiemarkt volledig in handen.
De prijzen liggen nog erg hoog en pas als de eerste modellen op de markt komen die volgens de roll-to-roll methode zijn geproduceerd, worden de prijzen aantrekkelijker voor de gemiddelde consument. Ook zal dan pas duidelijk zijn wie de grootste televisiefabrikanten van de toekomst worden, want met de nu gebruikte technieken voor de productie van oled-televisies, kunnen de kosten niet genoeg worden gereduceerd om lcd op kostprijs te verslaan.
De oled-techniek maakt het ook mogelijk om buigzame schermen te maken. De gekromde schermen die we tot nu toe hebben gezien, zijn wat dat betreft nog maar het begin. Wij zien de gebogen schermen vooral als een gimmick, want voor een normale televisie heeft een gebogen scherm eigenlijk alleen maar nadelen. De fabrikanten vergelijken de gebogen schermen met grote bioscoopschermen, zoals we die uit Imax-theaters kennen, maar de kromming bij grote bioscoopschermen is er vooral om de beperkingen, zoals vignettering van de gebruikte projectielenzen, te compenseren.
Wat ons betreft wordt het pas echt interessant als de oled-schermen zo buigzaam zijn dat ze kunnen worden opgerold. Het produceren op rollen is daarbij de eerste stap. Het verkleinen van de radius waarmee de schermen kunnen worden opgerold is de volgende uitdaging.
Er zijn al prototypes van kleine, oprolbare schermen, maar er is nog flink wat ontwikkeling te doen op dit gebied. In de toekomst wordt het dus mogelijk om de televisie na het kijken, net als een oprolbaar projectiescherm, uit het zicht te laten verdwijnen. Alleen heb je er dan geen projector meer bij nodig en hoef je ook niet meer te verduisteren: de perfecte oplossing voor het probleem dat een grote televisie ook groot is als je er niet naar wilt kijken.
In de toekomst zal oled de manier waarop we televisiekijken waarschijnlijk veranderen, maar voorlopig is het nog niet zo ver. Wie het kan betalen kan in ieder geval nu al een televisie kopen die qua contrast de nieuwe referentie is. Ook op het gebied van kleuren beloven de oled-televisies de nieuwe maatstaf te worden. We hopen binnenkort bij Tweakers de eerste oled-televisie uitgebreid te kunnen testen om te zien of oled de hooggespannen verwachtingen ook waar kan maken.