Inleiding
OS X Lion, dat begin juni door Apple werd aangekondigd, draagt versienummer 10.7 en is de achtste release van het op Unix gebaseerde besturingssysteem. De opvolger van het in 2009 uitgebrachte Snow Leopard gaat 29,99 dollar kosten en wordt uitsluitend via de Mac App Store uitgebracht. Het is dus niet mogelijk om een fysiek schijfje te bestellen.
Een belangrijke wijziging is dat Lion niet langer 32bit-systemen ondersteunt: Macs met een Intel Core Duo of een Core Single vallen buiten de boot. Voor het nieuwe 64bits besturingssysteem is daarom minimaal een Mac of een MacBook met een Core 2 Duo nodig. Rosetta, de softwarelaag die het mogelijk maakte om oude PowerPC-applicaties op x86-hardware te draaien, is geheel verdwenen.
Lion vereist verder een Mac met minimaal 2GB werkgeheugen, en ook daar zullen bezitters van oudere Macs bij moeten stilstaan. Verder is alleen een upgrade mogelijk vanaf OS X-versie 10.6, oftewel Snow Leopard. OS X 10.5-gebruikers moeten dus eerst naar deze versie upgraden voordat de installatieprocedure van Lion gestart kan worden.
Installatie en de eerste rondblik
We installeren Lion op een courante MacBook Pro met een 13"-display, een 2,7GHz Core i7-cpu, 4GB ddr3-werkgeheugen en een harddisk van 500GB. De upgrade van OS X duurt iets meer dan een half uurtje; acceptabel maar zeker niet snel. De installatie verloopt echter vlekkeloos en na een herstart betreden we het hol van de leeuw. Overigens mag de update met één licentie op vijf Macs geïnstalleerd worden.
In de Dock zijn diverse nieuwe onderdelen opgedoken, zoals Launchpad en Mission Control. Als eerste openen we het veelbesproken Launchpad. Deze shell moet de gebruiker gemakkelijker toegang geven tot een grote hoeveelheid applicaties, zonder dat de Dock volloopt met applicatie-iconen.
De vormgeving van Launchpad doet sterk denken aan de touchscreen-omgeving van iOS. Een enkele klik volstaat om een programma of game te openen. Ook nieuwe software die via de App Store is binnengehaald, wordt automatisch in de Launchpad-omgeving geplaatst. Het is mogelijk om een folderstructuur aan te maken en om een app te verwijderen, dient de muisknop enige tijd ingedrukt te worden. Daarna gaan de iconen trillen en is een klik op het kruisje voldoende om een applicatie geheel te verwijderen.
Hoewel de nieuwe launcher op zich prima werkt, is ons niet helemaal duidelijk wat Apple met Launchpad wil. Aan de ene kant zou deze interface goed werken op touchscreens - wat met iOS al is bewezen - maar aan de andere kant richt Apple zich bij zowel desktops als laptops vooralsnog op multitouch-randapparatuur, zoals de Magic Mouse en de Magic Trackpad. De Dock blijft overigens gewoon beschikbaar.
Het Expertpanel deelt onze mening over het beperkte nut van Launchpad. Zo stelt user vgroenewold: "De mate waarin dit systeem 1-op-1 is overgenomen van iOS baart me zorgen, het is echt iets voor een touchscreen. Gelukkig hoef je het niet te gebruiken." Pannellid Step sluit zich daar bij aan: "Launchpad lijkt leuk, maar ik zie het nut er nog niet direct van in als je kijkt naar applicaties zoals Quicksilver en Spotlight, die al applicaties voor je kunnen aanroepen".
Tijdens de installatie maakt Lion overigens een recovery-partitie aan. Deze is bereikbaar door tijdens het booten de Option-toets ingedrukt te houden en biedt diverse tools om een beschadigde Lion-installatie te repareren. Op deze manier kan ook een browser-only-modus worden gestart. Apple denkt dat dit ook van pas komt voor de Find my Mac-dienst: als een nieuwe 'eigenaar' de browser opstart, kan de computer een seintje met locatiegegevens aan de rechtmatige eigenaar versturen. Deze functie is uiteraard vooral nuttig voor laptopgebruikers.
/i/1309959091.png?f=imagenormal)
Multitouch en Mission Control
Een belangrijke verbetering in OS X Lion is de ondersteuning voor multitouch gestures. Via een Magic Trackpad of een Magic Mouse kan de gebruiker diverse operaties uitvoeren. Zo kan het nieuwe Mission Control worden geopend met een verticale swipe met drie vingers, en door drie vingers en de duim op een trackpad te plaatsen wordt de desktop zichtbaar gemaakt. Met een pinch-beweging kan in diverse applicaties worden ingezoomd.
Op onze MacBook Pro werkt de multitouch-interface uitstekend, met soepele animaties en een goede reactiesnelheid. We moesten wel even wennen aan de ten opzichte van Snow Leopard omgekeerde scrollfunctie als we een horizontale swipe uitvoeren. De gebruiker krijgt na de installatie van Lion desgewenst een korte tutorial over de nieuwe multitouch-mogelijkheden.
Ook de Expertpanelleden zijn goed te spreken over de multitouch-gestures. In de woorden van Gijs van Dijk: "Gestures maken het leven in OS X Lion makkelijk en snel."
:fill(white)/i/1310413473.jpeg?f=thumb)
Om de gebruiker meer overzicht over openstaande vensters en desktops te geven, heeft Apple 'Mission Control' in Lion geïntegreerd. Deze interface geeft een overzicht van alle openstaande vensters, virtuele desktops - 'Spaces' in Apple-jargon - en het Dashboard, waarop widgets geplaatst kunnen worden. In het onderste deel van het Mission Control-scherm worden alle openstaande vensters getoond, die met een enkele klik geopend kunnen worden, net als in Exposé. Aan de bovenzijde worden virtuele desktops en het Dashboard getoond.
Hoewel Mission Control bij veel geopende vensters handig kan zijn, is het volgens ons niet de efficiëntste manier om tussen applicaties te schakelen, omdat het aantal getoonde vensters de gebruiker nog altijd kan overweldigen. Gelukkig is het ook nog mogelijk om met multitouch-bewegingen of met de toetsencombinatie cmd-tab tussen applicaties te wisselen.
Verder is voortaan elke Space van een eigen bureaubladafbeelding te voorzien. Dit kan nuttig zijn om de verschillende desktops uit elkaar te houden.
Mail en iCal
Apple heeft in Lion het nodige geschaafd aan Mail, de standaard e-mailclient van OS X. De mailapplicatie heeft een wat soberder vormgeving gekregen. Volgens Apple leent het opgeruimde uiterlijk zich goed voor full-screen weergave op een widescreen-scherm, omdat er meer ruimte is voor het tonen van e-mailconversaties en het opstellen van berichten.
De nieuwe lay-out is duidelijk afgeleid van de Mail-app op de iPad. In de inbox worden korte previews getoond van binnengekomen e-mails, terwijl aan de rechterzijde veel ruimte voor berichten is gemaakt. Volgens ons is het zelfs wat te veel van het goede: mails worden in een te klein lettertype getoond en ook mailconversaties worden niet optimaal weergegeven. Gelukkig zijn de fonts en de lettergrootte aan te passen, zodat we toch nog een rustige en praktische client op onze MacBook Pro kregen.
:fill(white)/i/1310413792.jpeg?f=thumb)
Ook het opstellen van een e-mail is er niet op vooruitgegaan: we kunnen niet terug naar onze inbox om iets op te zoeken, omdat het op te stellen mailtje de focus heeft en houdt. Expertpanellid Osxy stoort zich hier aan: "De nieuwe manier van conversaties is leuk, maar je kan niet en een mail schrijven en eentje terugzoeken. Je moet eerst de mail die je schrijft saven en sluiten, dan zoeken en dan het mailtje weer openen".
De verbeterde zoekoptie in Mail werkt wel weer prettig, omdat zoekopdrachten met zogeheten tokens snel verfijnd kunnen worden en omdat de zoekmachine met goede suggesties komt bij het invoeren van een opdracht. Ook kan er naar de bestandsnaam van een attachment gezocht worden. Verder ondersteunt Mail nu ook Microsoft Exchange 2010-servers, wat met name voor zakelijke gebruikers nuttig is.
De standaard kalenderapplicatie van OS X, iCal, heeft in Lion eveneens een likje verf gekregen. De applicatie oogt frisser en werkt met name in full screen-modus prettig. De animaties bij het doorbladeren van de agenda, uiteraard via swipes, zijn aardig uitgevoerd, maar ze zijn zeker niet noodzakelijk en kunnen op den duur gaan irriteren.
Nieuw in iCal is ook de vormgeving van het dagoverzicht, die met name bij overvolle agenda's prettig is door de heldere presentatie. Het invoeren van afspraken in iCal is eenvoudiger geworden: een zin als 'verjaardag Piet om 9:00 uur' wordt herkend en als een entry in de agenda gezet. Deze werkwijze kennen we al van Google Calendar en het werkt prima.
App Store en Air Drop
Het openen van de App Store voor de iPhone en de iPad heeft Apple bepaald geen windeieren gelegd. Het kopen-met-één-klik wil Apple ook voor zijn desktops en laptops beschikbaar maken, en de App Store in OS X Lion komt dan ook niet als een verrassing. Overigens werd de downloadwinkel van Apple al begin dit jaar geopend en voor alle OS X-gebruikers beschikbaar gemaakt in de 10.6.6-update.
De App Store heeft een overzichtelijke indeling: in de Featured-sectie staan applicaties die volgens Apple extra aandacht verdienen, terwijl in de Top Charts de meest gedownloade gratis en betaalde applicaties zijn opgenomen. Daarnaast is er een rubrieksindeling beschikbaar en onder het kopje 'Purchases' zijn alle aangekochte apps te vinden. Onder 'Updates' tenslotte staan eventuele updates voor de al geïnstalleerde applicaties.
:fill(white)/i/1310414290.jpeg?f=thumb)
Om aankopen te doen is een Apple ID nodig waaraan een creditcard gekoppeld is; zonder creditcardkoppeling kan er alleen gratis software worden gedownload. Het downloaden en installeren van een applicatie vergt vervolgens inderdaad precies één klik. Het icoon om de app op te starten verschijnt na een succesvolle installatie automatisch in Launchpad.
Nieuw in Lion is AirDrop, waarmee bestanden vanuit de Finder via een wifi-verbinding naar andere Macs verstuurd kunnen worden. Het verslepen van een bestand naar het Air Drop-icoon is voldoende om de bestandsoverdracht in gang te zetten; daarna moet de ontvanger alleen nog toestemming geven.
Bij een korte test van AirDrop tussen twee MacBook Pro's blijkt de feature prima te werken. Volgens Apple verloopt al het dataverkeer versleuteld, terwijl een eventuele internetverbinding direct na het versturen van een bestand wordt hersteld. Lastig is dat de ontvanger niet kan bepalen waar het bestand terechtkomt: alles wordt standaard in de map Downloads geplaatst. Daarnaast kan AirDrop niet overweg met oudere OS X-versies en andere besturingssystemen.
Adresboek, autosave en resume
Het uiterlijk van het adresboek in Lion is zo aangepast dat het bladeren door de contactenlijst eenvoudiger is. Daarnaast kan het adresboek gesynchroniseerd worden met een Yahoo-account en er kan vanuit het adresboek met FaceTime een videogesprek worden opgezet. Verder kan er een instant messenger aan het adresboek worden gekoppeld, zodat de status van een contactpersoon kan worden bijgehouden.
Lion biedt bij enkele applicaties een autosave-functie, waardoor de kans op dataverlies kleiner is als een gebruiker een applicatie per ongeluk afsluit of als een app crasht. Er worden geen veiligheidskopieën van bestanden gemaakt, zoals bijvoorbeeld Microsoft Word dat doet; elke verandering wordt in een en hetzelfde bestand opgeslagen.
:fill(white)/i/1310414521.jpeg?f=thumb)
In plaats van de gebruikelijke 'save as...'-dialoog krijgt de gebruiker voortaan de 'save a version'-optie aangeboden. Omdat elke verandering wordt opgeslagen, is zelfs na het sluiten en heropenen van een bestand nog een undo mogelijk. Het kiezen van een bepaalde versie verloopt via een interface die gelijk is aan die van Time Machine. Met het autosave-mechanisme kan de gebruiker overigens ook bestanden vergrendelen of dupliceren.
De AutoSave-technolologie, die overigens al in iOS te vinden was, wordt onder andere door de vernieuwde TextEdit ondersteund. Helaas zijn de meeste applicaties van derden nog niet zo ver. Het is dus wachten totdat andere softwarefabrikanten deze feature gaan ondersteunen, zoals ook pannellid Osxy opmerkt: "Als graficus weet ik als geen ander hoe rot het is als je je data kwijt bent. Nu ben ik redelijk gewend vaak op te slaan, helaas vergeet je dat toch nog wel eens en dan is een functie als autosave/versions echt heel lekker. Het wachten is alleen op de grote softwarefabrikanten om het te integreren".
Een ander mechanisme uit iOS waarop Apple in Lion voortborduurt, is de Resume-functie. Voortaan worden applicaties automatisch 'gesloten' als zij niet worden gebruikt en hun huidige state wordt weggeschreven. Apple denkt dat het door de komst van snelle harde schijven, ssd's en meer werkgeheugen steeds minder relevant is om applicaties open te laten staan. Het indicator-icoon dat in de Dock aangeeft of een applicatie actief is, is dan ook verdwenen. Deze kan overigens in de voorkeuren van de Dock wel weer geactiveerd worden.
Diskversleuteling en privacy
Wie prijs stelt op de veiligheid van zijn data, kan gebruik maken van de versleutelingskunsten van FileVault. In deze geheel vernieuwde encryptiemodule van OS X is het voortaan mogelijk om hele harde schijven of ssd's te versleutelen, terwijl de vorige versie van FileVault niet verder kwam dan de Home-folder. Voor de volledige schijfcodering wordt 128bits AES gebruikt.
Elke gebruiker krijgt van FileVault een eigen sleutel om de versleutelde data te benaderen. Deze sleutels worden aan de accounts gekoppeld, zodat de beschermde schijven direct toegankelijk zijn als er met het standaardwachtwoord wordt ingelogd. Er kan ook een recovery-sleutel worden aangemaakt, waarmee de data toegankelijk kan worden gemaakt als de gebruiker zijn wachtwoord is vergeten.
FileVault is beslist nuttig. Het versleutelen werkt geheel transparant en vereist weinig configuratie. Bovendien ondersteunt FileVault nu ook externe opslagmedia via usb of firewire, en het prestatieverlies is gering.
:fill(white)/i/1310414654.jpeg?f=thumb)
Apple heeft de privacy-instellingen in Lion gemoderniseerd. De gebruiker kan nu aangeven of hij gebruik wil maken van location services, oftewel diensten waarbij OS X de locatiegegevens van de gebruiker aan derden doorgeeft. Ook kan de gebruiker bepalen of er geanonimiseerde informatie over het gebruik van het besturingssysteem naar Apple mag worden gestuurd.
Om het aanmaken van internetaccounts te vergemakkelijken, biedt het dialoogvenster 'mail, contacts & calendars' de mogelijkheid om via wizards de benodigde gegevens in te voeren. De instellingen kunnen vervolgens door een groot aantal applicaties worden gebruikt, waaronder Gmail, Yahoo en Apples eigen MobileMe. Revolutionair zijn beide verbeteringen allerminst, maar ze bieden wel extra gebruikersgemak.
Protocollen en Quicktime Player
Apple heeft er in Lion voor gekozen om het aloude maar onveilige ftp-protocol niet langer via de File Sharing-dialog aan te bieden. Het protocol kan nog wel via de commandline worden gebruikt. Van het nfs-protocol wordt voortaan versie 4 ondersteund. De nieuwe OS X beschikt verder over een webdav-stack voor filesharing. Deze is vooral gericht op iOS-apparaten, zoals de iPad en de iPhone. De aankomende iOS 5 zal webdav gaan gebruiken voor verbeterde filesharing-mogelijkheden.
Om anderen toegang te geven tot de desktop, beschikt Lion over nieuwe Screensharing-mogelijkheden. Zo is het mogelijk om op afstand in te loggen zonder de lokale gebruiker te storen en er is een observatiemodus beschikbaar. Een bekende kan eenvoudig tijdelijk toegangsrechten krijgen als zijn Apple ID aan de lijst met goedgekeurde users wordt toegevoegd: hij kan dan automatisch met zijn eigen wachtwoord inloggen.
OS X is op Unix gebaseerd, dus de terminal speelt voor de power users nog steeds een belangrijke rol. Prettig is dat het terminalvenster voortaan ook fullscreen kan worden gedraaid.
Dat Apple inmiddels een groot internationaal publiek bedient, blijkt uit de flink uitgebreide taalondersteuning in OS X. Zo is er voortaan ondersteuning voor Arabisch, Hongaars, Tsjechisch en Turks en is de invoer voor met name Oosterse talen als Mandarijn en Japans verbeterd. Ook bevat Lion veel extra talen in VoiceOver, zodat het besturingssysteem beter toegankelijk is voor blinden en slechtzienden.
In de Quicktime Player zijn enkele kleine verbeteringen doorgevoerd. Bij filmclips kan voortaan de audiotrack als los aac-bestand worden weggeschreven, wat bijvoorbeeld bij muziekclips nuttig kan zijn. De opnamefunctie biedt in Lion de mogelijkheid om slechts een deel van de desktop op te nemen, waardoor detailopnames te maken zijn. Daarbij kunnen ook muisklikken worden gevisualiseerd. Ten slotte kan een clip vanuit de Quicktime Player direct naar videodiensten als Vimeo, Flickr en Facebook worden geüpload, en korte clips kunnen bovendien als attachment aan Mail worden doorgegeven.
OS X Lion Server
OS X Lion Server hebben we niet uitgebreid getest. Dit pakket kost 49,95 dollar bovenop de kosten van het besturingssysteem. De extra functionaliteit zal volgens ons echter lang niet door alle OS X-kopers gebruikt worden.
De serversoftware maakt wel onderdeel uit van Lion, dus een gebruiker kan de extra features eventueel later toevoegen. Het is overigens niet duidelijk of Lion Server net als Snow Leopard Server - dat overigens nog 499 dollar kostte - over een onbeperkt aantal clientlicenties beschikt.
Centraal in de servereditie staat de applicatie van waaruit alle netwerkdiensten ingesteld kunnen worden. Deze beheertool is ook via een webbrowser bereikbaar. We vinden hier verder een profile manager voor het beheren van iOS- en Lion-clients, waarbij het mogelijk is om bijvoorbeeld de bestanden op een gestolen iPad op afstand te wissen. Het eerder aangestipte webdav is ook van de partij om bestanden met iOS-apparaten te delen.
Vernieuwd is de Wiki Server 3, die zoals de naam al aangeeft toegang verschaft tot een informatiesite met een wikistructuur. Volgens Apple zorgt de verbeterde pagina-editor er voor dat wiki-pagina's eenvoudiger zijn aan te maken.
Ical Server 3 maakt het mogelijk om met een centrale server kalenderinformatie en to-do-notes te delen. De vernieuwde Mail Server, die inmiddels ook bij versie 3 is aangekomen, maakt het mogelijk om op de server naar attachments te zoeken. Verder heeft Apple de webmail-interface gemoderniseerd; zo kan daarin voortaan drag-and-drop gebruikt worden.
/i/1310414971.jpeg?f=imagenormal)
Conclusie
Apple heeft met de bouw van OS X Lion veel ideeën tegelijk willen verwezenlijken - misschien wel te veel. Daardoor hinkt dit besturingssysteem op twee gedachten: aan de ene kant wil het beginnende gebruikers zoveel mogelijk helpen, aan de andere kant moet de power user tevreden worden gehouden.
Bij de aandacht voor beginnende gebruikers valt op dat Apple veel van de basisideeën van de zeer succesvolle iOS-apparaten als de iPhone en iPad heeft overgenomen. Dit is echter slechts ten dele gelukt. Zo is de Launchpad een poging om de gebruiker zo eenvoudig mogelijk toegang te geven tot applicaties, maar deze applicatieshell moet nog steeds vanuit de Dock worden opgestart. Dat is niet heel logisch.
Ook de Mac App Store is van iOS overgenomen. Hierbij valt op dat het aanbod van betaalde software domineert. Het is nog steeds mogelijk om software buiten deze webwinkel om te installeren, en dat is toch een verademing in vergelijking met de gesloten opbouw van de App Store onder iOS.
Een andere iOS-eigenschap die Apple in Lion heeft geïmplementeerd, is het full screen draaien van applicaties. Hoewel het beeldschermoppervlak zo beter kan worden benut, missen wij de directe toegang tot menu's. In de nieuwe Mail-applicatie is de bijbehorende lay-out bovendien niet heel goed uitgewerkt.
De power user zal in Lion vaak terugvallen op Mission Control. Deze shell bevat enkele goede ideeën, maar voor een beginner is de interface door de vele vensters en knoppen toch te onoverzichtelijk - zeker als er naast vensters ook meerdere Spaces actief zijn. Het eenvoudiger Exposé had in dat opzicht zo zijn voordelen.
Lion heeft zeker ook de nodige pluspunten ten opzichte van zijn voorgangers. Zo is de prijs van de upgrade aangenaam laag. De nieuwe multitouch-mogelijkheden werken op onze MacBook Pro na enige gewenning zeer plezierig en snel. Verder zorgen de resume-mogelijkheid en de autosave-functie voor een soepeler workflow, en de FileVault-encryptietool, met support voor versleuteling van complete schijven, blinkt uit in eenvoud en doeltreffendheid.
Al met al kunnen we OS X Lion niet omschrijven als een verplichte upgrade, al was het maar omdat het 64bits besturingssysteem geen duidelijke keuzes maakt en het aantal echt significante veranderingen op de vingers van één hand te tellen is. Dat wil echter niet zeggen dat Lion een slechte release is: OS X is en blijft een solide en gebruiksvriendelijk besturingssysteem waarbij veel Apple-gebruikers zich prettig zullen voelen. Alleen de power user zal zich soms storen aan enkele inconsistente keuzes.
