Inleiding: klein en zuinig
De nieuwste generatie Nvidia-videokaarten biedt stevige concurrentie voor de AMD-line-up van dit moment. Nvidia ontwierp kleine en efficiënte gpu's, die even goed of zelfs beter presteren dan de AMD's, terwijl ze veel minder energie verbruiken.
De nieuwste telgen in de Nvidia-familie zijn de GTX 650 en de GTX 660, die deze week officieel zijn uitgebracht. De GTX 650, volgens Nvidia een budget-kaart voor gamers, beschikt over amper een derde van de rekenkracht van de GTX 660 en het is ons een raadsel waarom die twee kaarten schijnbaar vlak naast elkaar worden gepositioneerd.
De GTX 660 is gebaseerd op de geheel nieuwe GK106-gpu, met 980 Cuda-cores en een verbruik van ruim minder dan 150W. Deze kaart is volgens zijn makers te vergelijken met AMD's HD 7850, waarmee Nvidia vermoedelijk op een stuksprijs van rond de 200 euro mikt. Daarmee is meteen gezegd dat de fabrikant met deze kaart een gooi naar de koppositie op de mainstreammarkt doet.
Er zijn immers niet al te veel gamers die op hogere resoluties dan 1920x1200 spelen en die meer dan 300 euro voor een kaart overhebben. De GTX 660 zou met zijn 2GB geheugen echter prima geschikt zijn om de nieuwste spellen op 1920x1080 te spelen. Om dat goed te testen, hebben we de zwaargewichten Sleeping Dogs en DiRT: Showdown aan onze toch al niet misselijke benchmarksuite toegevoegd.
Van EVGA kregen we een GTX 660-variant die ongeveer zeven procent hoger is geklokt dan een standaard GTX 660. We zetten deze kaart af tegen een aantal vergelijkbaar geprijsde AMD-kaarten en tegen de GTX 460, een populaire en voordelige Nvidia-kaart uit 2010. Ook de overgeklokte MSI-versie van de op de GK104-gpu gebaseerde GTX 660 Ti, die we medio augustus al testten, wordt in de vergelijking meegenomen./i/1347538285.jpeg?f=imagenormal "EVGA GTX 660 SC")
EVGA GTX 660 SC
De GTX 660 van EVGA is een zogeheten Superclock-versie. De gpu is op 1046MHz geklokt in plaats van op de standaard kloksnelheid van 980MHz, en de boost clock is ingesteld op 1111MHz in plaats van op 1033MHz. De geheugensnelheid is met 6008MHz onveranderd en levert in combinatie met de 192bits geheugenbus een doorvoersnelheid van 144,2GB/s op.
| | GTX 660 | GTX 660 SC | GTX 660 Ti | GTX 670 |
|---|
| Cuda-cores |
980 |
980 |
1344 |
1344 |
| Texture units |
80 |
80 |
112 |
112 |
| Kloksnelheid |
980MHz |
1046MHz |
915MHz |
915MHz |
| Boost Clock |
1033MHz |
1111MHz |
980MHz |
980MHz |
| Geheugensnelheid |
6008MHz |
6008MHz |
6008MHz |
6008MHz |
| Geheugenbus |
192bit |
192bit |
192bit |
256bit |
| Geheugengrootte |
2GB |
2GB |
2GB |
2GB |
| Productieprocedé |
28nm |
28nm |
28nm |
28nm |
| Die size |
~200mm² |
~200mm² |
294mm² |
294mm² |
| Tdp |
115W |
115W+ |
150W |
170W |
Zoals zo vaak heeft EVGA de koeler met rust gelaten, maar de standaardkoelers van Nvidia zijn over het algemeen vrij behoorlijk, dus dat hoeft geen problemen op te leveren. De GTX 660 heeft dezelfde koeler als de GTX 670 en is met 24,13cm ook precies even lang. Aangezien de GTX 660 een tdp van 115W heeft, zou deze koeler hier geen enkele moeite mee mogen hebben, al zal de uitvoering van EVGA door de hogere kloksnelheden nog wel iets extra's verbruiken.
:fill(white)/i/1347286116.jpeg?f=thumb)
:fill(white)/i/1347286117.jpeg?f=thumb)
:fill(white)/i/1347286118.jpeg?f=thumb)
Testsysteem
Begin maart hebben we een nieuw testsysteem op basis van Intels Sandy Bridge E-cpu's en de X79-chipset in gebruik genomen. Van Intel kregen we een Core i7 3960X-cpu, die in een Asus Rampage IV Extreme-moederbord werd gestoken. Deze cpu werd naar 4,3GHz overgeklokt en werd met de standaard waterkoeler van Intel op temperatuur gehouden. Verder gebruikten we 8GB op 1600MHz geklokt ddr3-geheugen, een Kingston Sandforce 2281-ssd van 240GB en een Corsair AX750W Gold-voeding. Alle hardware werd op een benchtable van CoolerMaster gemonteerd.
| Testsysteem | |
|---|
| Moederbord |
Asus RoG Rampage IV Extreme |
| Processor |
Intel Core i7 3960X |
| Geheugen |
Kingston KHX1600C9D3K4/8GX |
| Ssd |
Kingston HyperX 240GB |
| Videokaarten |
EVGA GTX 660 SC
MSI GTX 660 Ti
GTX 460
HD 7950
HD 7870
HD 7850
HD 7770
|
| Koeler |
Intel Thermal Solution RTS2011LC |
| Voeding |
Corsair Professional Gold AX750 |
We streven ernaar om altijd de nieuwste drivers te gebruiken en als er bètadrivers zijn gebruikt, vermelden we dat.
Als benchmarks kozen we de games Battlefield 3, Alien vs. Predator, DiRT: Showdown, Sleeping Dogs, The Witcher 2, Shogun 2: Total War en Metro 2033. Van deze games werden, voor zover beschikbaar, alle patches geïnstalleerd. Waar mogelijk werden de interne benchmarks van de games gebruikt.
:fill(black)/i/1285675715.jpeg?f=thumb)
Elke game is getest met een Dell U3011-beeldscherm op de resoluties 1920x1080. De instellingen verschillen per game en worden daarom telkens vermeld. In principe wordt altijd anti-aliasing toegepast, tenzij dit resulteert in onspeelbaar lage framerates. Hetzelfde geldt voor sommige ingame-settings, die naar beneden worden bijgesteld als de videokaart anders onvoldoende fps produceert. Ook wordt er altijd 16xAF toegepast. Bij games die dat niet ondersteunen is deze instelling afgedwongen met behulp van AMD's Catalyst Control Center of Nvidia's Control Panel.
In AMD's CCC staat adaptive aliasing op multisampling en is mipmapping op de hoogste kwaliteit ingesteld. In Nvidia's Control Panel staat de anti-aliasing-transparancy-modus op multisampling en is de texture quality op 'quality' ingesteld.
3DMark 11 & Unigine
Tegenwoordig gebruiken we alleen nog 3DMark 11 en Unigine om een indicatie te krijgen van de prestaties. 3DMark Vantage hebben we uitgefaseerd omdat dat in tegenstelling tot de meeste spellen geen DirectX 11 gebruikt; zelfs Intels igp's kunnen in die benchmark aansprekend ogende resultaten halen.
De GTX 660 van EVGA is dan misschien wel iets overgeklokt, maar het is meteen duidelijk dat de gpu tegen de HD 7950 is opgewassen. De HD 7850, die eigenlijk de grote concurrent van de GTX 660 zou moeten zijn, is stukken langzamer.
In Unigine houdt de GTX 660 het midden tussen de HD 7950 en de HD 7870. De HD 7850 wordt wederom op flinke achterstand gezet.
Sleeping Dogs & Metro 2033
Far Cry 2 hebben we inmiddels met pensioen gestuurd. Deze shooter is vervangen door het nieuwe actie-en-avonturenspel Sleeping Dogs, dat volop gebruikmaakt van DirectX 11. We draaien de ingebouwde benchmark met alle settings op maximaal; alleen anti-aliasing staat op High in plaats van op Extreme.
| Sleeping Dogs - 1920x1080 - Ultra |
|---|
| Videokaart | Minimum / Gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
|---|
| MSI GTX 660 Ti |
*****
+
***
40,0 / 58,0 |
| HD 7950 |
******
+
**
42,0 / 58,0 |
| HD 7870 |
*****
+
***
38,5 / 56,4 |
| EVGA GTX 660 |
****
+
***
31,0 / 53,0 |
| HD 7850 |
****
+
***
30,0 / 48,6 |
| HD 7770 |
***
+
**
21,0 / 32,0 |
| GTX 460 |
***
+
**
20,0 / 31,0 |
In Sleeping Dogs doet de GTX 660 het wat minder dan in de synthetische benchmarks: de kaart presteert ongeveer gelijkwaardig aan de HD 7850, terwijl de HD 7870 met name hogere minimale framerates neerzet.
Metro 2033
Metro 2033 is grafisch mooi en ook lekker zwaar voor videokaarten. Als de hoogste instellingen worden gebruikt, inclusief tesselation en depth of view, storten de framerates in. We schroefden de instellingen dan ook iets terug om tot bruikbare resultaten te komen.
| Metro 2033 - 1920x1080 - high |
|---|
| Videokaart | Minimum / Gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
|---|
| HD 7950 |
******
+
**
35,0 / 48,0 |
| EVGA GTX 660 |
*****
+
**
30,0 / 39,0 |
| MSI GTX 660 Ti |
*****
+
**
30,0 / 39,0 |
| HD 7870 |
*****
+
*
30,5 / 38,2 |
| HD 7850 |
****
+
**
27,0 / 35,5 |
| HD 7770 |
****
+
**
23,0 / 34,0 |
| GTX 460 |
***
+
*
18,0 / 25,0 |
In Metro presteert de GTX 660 identiek aan de GTX 660 Ti, vermoedelijk vanwege een gebrek aan geheugenbandbreedte. De HD 7850 en de HD 7870 kunnen goed meekomen.
DiRT: Showdown & The Witcher 2
Ook het verouderde Stalker: Call of Pripyat is afgedankt en vervangen door DiRT: Showdown. Deze game is bij uitstek geschikt als benchmark omdat de engine voor alle racespellen van Codemasters wordt gebruikt. Ook ondersteunt deze engine een aantal vernieuwende technieken, maar bij onze tests stonden Global Illumination en Enhanced Lighting wel uit.
| DiRT: Showdown - 1920x1080 - Ultra - 4xAA |
|---|
| Videokaart | Minimum / Gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
|---|
| HD 7870 |
*******
+
**
78,0 / 95,0 |
| HD 7950 |
*******
+
**
77,0 / 94,0 |
| MSI GTX 660 Ti |
*******
+
**
75,0 / 92,0 |
| EVGA GTX 660 |
******
+
*
63,0 / 76,0 |
| HD 7850 |
*****
+
**
60,0 / 75,0 |
| HD 7770 |
****
+
*
43,0 / 52,0 |
| GTX 460 |
***
+
*
37,0 / 45,0 |
Showdown lijkt de voorkeur te geven aan AMD-kaarten, maar de GTX 660 weet de HD 7850 nipt voor te blijven.
The Witcher 2
The Witcher 2 is opgenomen om wat variatie in onze benchmarksuite te hebben. Waar ontwikkelaar Bethesda Softworks enkele jaren geleden de toon voor rpg's zette, is het nu The Witcher dat grafisch voor de muziek uit loopt. Alle settings staan zo hoog mogelijk, maar übersampling staat uit.
| The Witcher 2 - 1920x1080 - Ultra |
|---|
| Videokaart | Minimum / Gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
|---|
| MSI GTX 660 Ti |
******
+
**
45,0 / 58,0 |
| HD 7950 |
****
+
****
32,0 / 58,0 |
| HD 7870 |
****
+
***
33,0 / 55,0 |
| EVGA GTX 660 |
*****
+
*
38,5 / 48,0 |
| HD 7850 |
****
+
***
28,0 / 46,0 |
| GTX 460 |
***
+
*
22,0 / 30,0 |
| HD 7770 |
***
+
*
19,0 / 27,0 |
In The Witcher 2 zijn het de Nvidia-kaarten die een stuk sneller zijn dan de GTX 660. Met name het verschil in minimale framerates valt op: de GTX 660 presteert in dat opzicht wel veel beter dan de HD 7850, en ook een stuk beter dan de HD 7870 en de HD 7950.
Shogun 2 & Alien vs. Predator
Het strategiespel Shogun 2: Total War gebruikt enkele DirectX 11-technieken en weet de gpu behoorlijk op de proef te stellen. Diverse videokaarten, zoals de GTX 460, ontbreken bij de 2560x1440-test omdat ze niet voldoende geheugen hebben om de benchmark op de gebruikte instellingen af te spelen.
| Shogun 2: Total War - 1920x1080 - Ultra |
|---|
| Videokaart | Minimum / Gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
|---|
| MSI GTX 660 Ti |
******
+
**
41,0 / 53,0 |
| HD 7950 |
*****
+
**
33,0 / 43,0 |
| EVGA GTX 660 |
*****
+
**
31,0 / 42,0 |
| HD 7870 |
****
+
**
24,0 / 35,0 |
| HD 7850 |
***
+
*
21,0 / 28,0 |
Ook in Shogun is de GTX 660 sneller dan de HD 7850 en HD 7870; de kaart komt zelfs in de buurt van de HD 7950.
Alien vs. Predator
Voor AvP maken we gebruik van de ingebouwde benchmark, waarvan zelfs een stand-alone gedownload kan worden. We gebruiken voor deze DirectX 11-game bijna de hoogst mogelijke settings, maar passen slechts 2x anti-aliasing toe. Op de full-hd-resolutie is de benchmark dan al zwaar genoeg, hoewel de nieuwere high-end-kaarten er al heel wat minder moeite mee hebben.
| Alien vs. Predator - 1920x1080 - High - 2xAA |
|---|
| Videokaart | Minimum / Gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
|---|
| MSI GTX 660 Ti |
*****
+
****
47,0 / 84,0 |
| HD 7950 AMD |
*****
+
***
47,5 / 79,4 |
| HD 7870 |
****
+
***
39,6 / 68,1 |
| EVGA GTX 660 |
***
+
**
31,0 / 53,0 |
| HD 7850 |
***
+
**
26,0 / 44,0 |
| GTX 460 |
**
+
*
18,0 / 30,0 |
| HD 7770 |
**
+
*
16,0 / 27,0 |
In AvP moet de GTX 660 zijn meerdere erkennen in de HD 7870, maar de HD 7850 wordt weer duidelijk verslagen.
Battlefield 3
Battlefield 3 is niet alleen een van de mooiste shooters, het is ook een van de meest veeleisende. Uiteraard is het vooral in de multiplayermodus van belang dat de framerates zo hoog mogelijk zijn en we testen de kaarten op de hoogste instellingen, inclusief 4xAA en 16xAF.
| Battlefield 3 - 1920x1080 - Ultra |
|---|
| Videokaart | Minimum / Gemiddelde Frames per seconde in fps, hoger is beter |
|---|
| MSI GTX 660 Ti |
******
+
**
37,0 / 47,0 |
| EVGA GTX 660 |
*****
+
**
31,0 / 43,0 |
| HD 7950 |
******
+
*
34,0 / 42,0 |
| HD 7870 |
*****
+
**
31,0 / 40,0 |
| HD 7850 |
*****
+
*
27,0 / 33,0 |
| GTX 460 |
***
+
*
19,0 / 25,0 |
| HD 7770 |
***
+
*
17,0 / 23,0 |
De GTX 660, de HD 7950 en de HD 7870 zijn bij dit spel behoorlijk aan elkaar gewaagd. De GTX 660 laat iets lagere minima noteren dan de HD 7950, maar doet over de hele linie eigenlijk niet onder voor de high-end-kaart van AMD.
Energieverbruik
We meten het energieverbruik van het gehele systeem aan het stopcontact. Het onbelaste systeem geeft enkel de Windows-desktop weer, op één scherm.
Het verbruik van alle geteste videokaarten loopt maar 6W uiteen. Ze klokken zichzelf dus netjes terug, en voor een high-end systeem is een idle-verbruik van minder dan 90W niet slecht.
Onder load neemt het verbruik behoorlijk toe. De GTX 660 is weliswaar regelmatig sneller dan de HD 7850 en de HD 7870, maar verbruikt ook duidelijk meer energie.
Als we kijken naar het gemiddelde verbruik in enkele spellen, dan verbruikt de GTX 660 van EVGA nog steeds iets meer dan de HD 78x0-kaarten, al is het verschil niet groot.
Geluid
Naast het energieverbruik hebben we ook de geluidsproductie in kaart gebracht. De geluidsproductie is gemeten op een afstand van 20cm, in een afgesloten ruimte met een omgevingsgeluid van 31 tot 31,5dBA.
De standaardkoeler van Nvidia doet zijn werk goed: met een geluidsproductie van 36dBA maakt hij vrijwel evenveel geluid als de koeler van een HD 7950.
Onder load blijft de GTX 660 van EVGA vrij stil, helemaal vergeleken met de koelers van AMD. Het kan echter nog een stuk beter: de Twin Frozr-koeler van MSI's GTX 660 Ti is zelfs onder volle belasting nagenoeg onhoorbaar.
Conclusie
In de zeven door ons geteste spellen is ons exemplaar van de GTX 660 altijd sneller dan de HD 7850 en in een aantal gevallen net zo snel als de HD 7870. Het gaat echter wel om een overgeklokte versie; normaliter zal een HD 7870 in het gros van de spellen de overhand hebben. Kijken we naar het energieverbruik, dan moet ook de GTX 660 van EVGA onder belasting zijn meerdere in de HD 78x0-kaarten erkennen.
De introductie van de GTX 660 Ti resulteerde in prijsverlagingen voor de HD 7950 en de HD 78x0-kaarten. Het lijkt onwaarschijnlijk dat de GTX 660 de AMD-prijzen nog verder zal laten dalen, aangezien ze met hun huidige prijzen al prima met de GTX 660 kunnen concurreren.
Nvidia liet weten dat overgeklokte GTX 660's, zoals ons EVGA-exemplaar, rond de 220 euro moeten kosten. Dat is net zoveel als de goedkoopste HD 7870's in de Pricewatch en al snel 40 euro meer dan een HD 7850 met 2GB geheugen. Als de prijzen zo blijven, zijn de overgeklokte GTX 660's redelijk aan de HD 7870 gewaagd en de versies met standaardkloksnelheden lijken geduchte concurrenten voor de HD 7850 te worden. Wie deze slag zal winnen, zal waarschijnlijk vooral van de definitieve prijsstelling afhangen.
Eindoordeel
:strip_exif()/i/1347544942.png?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/1347545988.png?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/1350547625.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/1349773797.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/1345121640.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/1279030806.png?f=fpa)
/u/475916/Globalstripe%2520Avatar%252060x60.png?f=community){kind=avatar}
/i/1208164214.png?f=fpa)
/i/1241511581.png?f=fpa)
/i/1286531505.png?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/401873/images2.jpg?f=community){kind=small}
/u/286848/crop5893df624a917.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/192015/crop609667eb665d7_cropped.jpg?f=community){kind=small}
Deze kaart zal ongeveer hetzelfde verbruiken als zon 8800 GTX.:strip_exif()/u/78631/bitshapeusericon.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/33690/cbr_avatar.jpg?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/413280/crop649fd053afe8d_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/2189/baby.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/109168/crop5c6ad3dc9bc0f_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/286895/icon1.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/117729/crop604a279adccd5_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/469413/crop6449781d98758_cropped.jpg?f=community){kind=small}