Omgekeerde wereld
In 2009 was Nvidia marktleider met zijn videokaarten en liep AMD achter de feiten aan. De HD 4800-serie van AMD mocht dan bejubeld worden door zowel de pers als menig consument, Nvidia bleef de meeste videokaarten verkopen. Nvidia had ook de snelste gpu, die werd gebruikt voor de GTX 285, evenals de snelste videokaart, de GTX 295. Op prijs kon AMD zonder meer goed concurreren, maar Nvidia leek zijn zaakjes beter voor elkaar te hebben.
De omslag
Eind 2009 ging Nvidia's comfortabele positie in rook op en moest het bedrijf plots met lede ogen aanzien hoe AMD de eerste DirectX 11-videokaarten introduceerde: de HD 5870 en HD 5850. Destijds deden er al geruchten de ronde dat Nvidia AMD in 2009 geen strobreed in de weg zou leggen, omdat zijn DirectX 11-videokaart vertraging op had gelopen. Later bleek dat het maar liefst een half jaar zou duren voordat Nvidia AMD enige weerstand kon bieden, met de komst van de GTX 480.
De GTX 480 werd eind maart 2010 geïntroduceerd, maar de voortekenen beloofden weinig goeds. De architectuur was maanden eerder al uit de doeken gedaan, maar werkende gpu's waren in geen velden of wegen te bekennen. Tijdens de Cebit in maart waren er enkele systemen te bewonderen die uitgerust waren met een DirectX 11-videokaart van Nvidia. Destijds wist Tweakers.net ook de eerste foto's te maken van een GTX 480 en na de Cebit was het lange wachten bijna voorbij.
De GTX 480 verscheen dus een half jaar nadat AMD de HD 5870 introduceerde en van de vele geruchten bleken er een aantal waar te zijn. De GTX 480 staat nog steeds bekend als een heethoofd, met een verbruik dat met gemak de 250W overstijgt. Het was een kleine troost dat de videokaart sneller was dan de HD 5870, maar dat was ook het minste wat verwacht mocht worden, een half jaar na het verschijnen van de HD 5870. Daar stond weer tegenover dat de HD 5970 op zijn beurt sneller was dan de GTX 480 en ondanks de hogere prijs een betere prijs/prestatie-verhouding bood.
Samen met de GTX 480 bracht Nvidia ook de GTX 470 uit, die zich aardig kon meten met de HD 5870 en beter betaalbaar was dan de GTX 480. De problemen waren desondanks nog lang niet voorbij voor Nvidia, want de GTX 480 werd niet voor niets zo laat geïntroduceerd. Een chip van 529mm2 is moeilijk om te produceren en Nvidia zag al meteen in dat de productie van afgeleiden van de GF100-gpu, voor langzamere videokaarten, een lastig verhaal zou worden.

AMD als marktleider
Met de introductie van de GTX 480 en de GTX 470 waren Nvidia's problemen nog niet voorbij. AMD had namelijk al een gehele line-up van DirectX 11-videokaarten in de aanbieding, met prijzen van vijftig tot vijfhonderd euro, terwijl Nvidia het nog moest hebben van de GT- en GTX 2x0-serie. Het gros van de videokaarten die verkocht worden hebben een prijs van onder 200 dollar en Nvidia was er dan ook op gebrand om zo snel mogelijk langzamere varianten van zijn DirectX 11-videokaarten uit te brengen. Tot op heden is 80 procent van de DirectX 11-videokaarten van Steam-gebruikers nog afkomstig van AMD.
Halverwege juli werd de GTX 460 geintroduceerd. Er zat meer dan een half jaar tussen de introductie van de GTX 460 en AMD's HD 5770 en HD 5750. De GTX 460, met een geheel nieuwe chip, wist dit keer echter wel indruk te maken, dankzij een uitstekende prijs/prestatie-verhouding. Later zou blijken dat de GTX 460 een goede zet was, aangezien Nvidia vanaf dat moment veel meer videokaarten ging verkopen dan AMD.
Data van Mercury Research laat zien dat AMD in het eerste kwartaal van 2010 42,1 procent van de markt voor desktop-videokaarten in handen had. In het tweede kwartaal groeide het marktaandeel in desktop-videokaarten naar 44,5 procent, terwijl het in derde kwartaal weer afnam naar 41 procent. De afname in dat kwartaal valt volledig te verklaren door de introductie van de GTX 460, aangezien Nvidia toen 11 miljoen desktop-kaarten verkocht, tegenover 8,55 miljoen het kwartaal ervoor. AMD verkocht in het derde kwartaal 7,67 miljoen desktop-kaarten, tegenover 6,9 miljoen in kwartaal daarvoor.
Desktop-gpu's | Q1 | Q2 | Q3 |
AMD Radeon |
42,1% |
44,5% |
41% |
Nvidia Geforce |
57,6% |
55,2% |
48,7% |
Nvidia lijkt dus terug van weggeweest, maar verkoopt nog steeds minder videokaarten dan AMD, aangezien AMD een veel groter marktaandeel heeft wat betreft videokaarten voor laptops. In totaal bezit AMD dan ook 50,3 procent van de videokaartmarkt en Nvidia 49,6 procent. Dat AMD meer gpu's verkoopt voor laptops is niet vreemd, aangezien er amper GTX 480's en GTX 470's hun weg vonden naar laptops. De GTX 460M is pas sinds korte tijd in laptops te vinden en kan Nvidia's marktaandeel misschien weer wat opkrikken. Als we Intel ook meetellen, met zijn igp's, ziet het plaatje er nog anders uit, met ruwweg 54 procent marktaandeel voor Intel, 24 procent voor AMD en 20 procent voor Nvidia.
Totaal non-igp | Q1 | Q2 | Q3 |
AMD Radeon |
49,7% |
51,1% |
50,3% |
Nvidia Geforce |
50,2% |
48,8% |
49,6% |
Gegevens over het vierde kwartaal van 2010 zijn nog niet beschikbaar, maar de introductie van zowel de HD 6800 als HD 6900-serie, maar ook Nvidia's introductie van de GTX 570 en GTX 580 zal de marktverdeling weer doen veranderen. De GTX 500-kaarten en de HD 6900-serie zijn echter nog niet lang genoeg uit om echt effect te hebben. De HD 6850 is echter een geduchte concurrent voor de GTX 460, die daarvoor eigenlijk geen echte concurrentie had. Als we een voorspelling moeten doen, gokken wij dat AMD weer wat marktaandeel terug zal pakken op de desktop-videokaartmarkt.
Snellere gpu's, waarom eigenlijk?
Zitten we eigenlijk wel te wachten op de huidige en toekomstige generaties van snelle videokaarten? AMD kan nog steeds opscheppen dat het de snelste videokaart heeft, met de HD 5970. Ze zijn zelfs van plan om een nog snellere videokaart, de HD 6990, uit te brengen in het eerste kwartaal van 2011. Erg veel winst wordt er niet gemaakt met een dergelijk dure videokaart, maar de prestatiekroon heeft ook om marketingtechnische reden zijn nut. Het is nog maar de vraag of Nvidia hier een dual-gpu videokaart tegenover kan stellen, aangezien het verbruik onder de 300W moet blijven.
Volgens de Steam-survey wordt er het meest op 1680x1050 gegamed, gevolgd door 1920x1080, 1280x1024 en 1440x900. Op dergelijke resoluties is een HD 5850 of een GTX 460 1GB al snel afdoende om het gros van de spellen soepel te kunnen spelen. AMD en Nvidia hebben het dan ook graag over nieuwe technologie als Eyefinity, respectievelijk 3DVision, waardoor de eigenlijk onnodig snelle videokaarten zich nog enigszins kunnen onderscheiden van hun langzamere broeders.
Verder lijkt het niet zo'n storm te lopen met spellen waar de grafische pracht en praal vanaf druipt. Volgens sommigen is Crysis bijvoorbeeld nog steeds een van de mooiste games en dat spel dateert toch al weer uit 2008. Dit heeft verschillende redenen. Het ontwikkelen van een 3d-engine kost ten eerste veel tijd. Het is ook mogelijk om een licentie te nemen op een aantal engines, maar dan kom je al snel uit bij de Unreal-engine, die zonder meer mooie beelden mogelijk maakt, maar ook verouderd is. Unreal engine 4 zou pas in 2012 uitkomen. Ook ben je er met een goede engine nog niet, want scherpe 2d-beelden die nauwelijks van het echt te zijn onderscheiden, moeten ook gemaakt worden, door level- en art-designers. Dan is er nog de kwestie van DirectX 11 en het door veel pc-gamers gevreesde woord, consoles.
Het is een open deur, maar vijftien procent van alle videokaarten van Steam-gebruikers, ondersteunt DirectX 11, terwijl 73 procent DirectX 10 ondersteunt. Op dit moment is het dan ook onverstandig om al teveel tijd te steken in het toevoegen van DirectX 11-elementen, waar het gros van de kopers toch niets aan heeft. Verder worden de meeste games voor consoles ontwikkeld, en die consoles kunnen enkel met DirectX 9 overweg. Het veel verkochte spel Call of Duty: Black Ops maakt dan ook geen enkel gebruik van DirectX 10- of 11.
Pc-gamers zijn ook erg verwend, aangezien er nu al geruime tijd op full-hd gegamed wordt, terwijl console-gamers menig spel nog in 720p-hd spelen. Games als Call of Duty: Black Ops zijn dan ook een groot succes en worden met veel plezier gespeeld, ondanks de inferieure graphics ten opzichte van menig ander spel. Hetzelfde geldt eigenlijk ook voor pc's; kijk naar spellen als World of Warcraft, maar ook Starcraft II, die grafisch gezien weinig gewicht in de schaal leggen, maar desondanks erg goed verkopen.
/i/1282830148.png?f=thumb)
De eerstvolgende veranderingen zullen waarschijnlijk teweeg gebracht worden door Cryengine 3 van Crytek en de id Tech 5-engine van id Software. Crysis 2, dat in maart 2011 uitkomt voor zowel de consoles als de pc, zal het eerste spel zijn op basis van Cryengine 3. De engine krijgt ondersteuning voor DirectX 11, maar of Crysis 2 daar ook gebruik van maakt is nog niet bekend. De engine van id Software is gebaseerd op OpenGL en niet DirectX. Desondanks hebben wij hoge verwachtingen. Doom 3, dat gebruik maakt van de id Tech 4-engine, was in 2004 een erg mooi spel, waar videokaarten echt voor aan de bak moesten. Rage is het eerste spel op basis van de nieuwe engine en moet in september 2011 verschijnen. Jammer genoeg zullen alleen ontwikkelaars onder de vleugel van Bethesda gebruik kunnen maken van de id Tech 5-engine.
Gpu's als cpu's
In onze videokaart-reviews ligt de nadruk sterk op de renderkracht van videokaarten. Games worden gebenchmarkt en de scores worden uitgedrukt in frames per seconde, maar gpu's zijn tot meer in staat dan enkel het renderen van 2d-beelden. De komst van goedkope, maar toch relatief krachtige gpu's is daarom misschien wel interessanter dan de komst van nog snellere videokaarten. Begin 2011 zal AMD namelijk zijn accelerated processing units introduceren. De apu's combineren een cpu met een simd engine array, oftewel een gpu, op een enkele die.

De komst van de apu's kan voor een verandering gaan zorgen en dan met name voor de manier waarop we gpu's gebruiken. Als de apu's aanslaan zullen zelfs netbooks over een degelijke hoeveelheid gpu-kracht beschikken. De desktopvariant van AMD's apu's, die halverwege 2011 moeten verschijnen, zijn nog een stuk krachtiger. Wanneer zowel een aanzienlijk aantal notebooks als desktops standaard met een stevige gpu zijn uitgerust, zal het voor ontwikkelaars de moeite lonen om applicaties te schrijven die de kracht van de gpu benutten.
Gpgpu-computing is natuurlijk niet nieuw, zo zijn er al programma's die videokaarten inzetten tijdens het rekenwerk, zoals Photoshop, Cyberlink of Matlab. Voor veel taken is de cpu nog steeds een vereiste, maar bepaalde taken kunnen veel sneller uitgevoerd worden op de gpu. Met name Nvidia investeert veel tijd en geld in Cuda, om gpu's in te zetten voor andere dingen dan het renderen van graphics. AMD heeft met zijn nieuwste gpu's, de HD 6970 en HD 6950 ook weer een belangrijke gpgpu-stap gezet, maar is nog niet zo ver als Nvidia. Tot op heden is het echter met name de software die achterblijft.
2011
Op dit moment zijn AMD en Nvidia aan elkaar gewaagd en dat is te merken aan de prijzen. Het was nog nooit zo goedkoop om een fatsoenlijke videokaart te kopen. We hopen dat we onze voorraad snelle videokaarten in 2011 weer eens echt kunnen laten zweten, en dat er engines verschijnen die ervoor zorgen dat we in de instellingen sommige sliders niet meer helemaal naar rechts kunnen slepen. Het converteren van een video duurt ons overigens ook nog steeds te lang, ondanks de komst van nieuwe cpu's van Intel. Hopelijk brengt 2011 daar ook verandering in.