Inleiding
De laatste keer dat Tweakers.net een reeks gamelaptops bekeek dateert alweer van eind 2007, begin 2008. De cpu's waren toen Core 2 Duo's uit de T-serie; de grafische kaarten waren Nvidia's GeForce 8600- en 8700-modellen. Destijds stelden veel verstokte gamers dat gamen op laptops gewoon niet serieus te nemen was: de desktop-pc's liepen te veel voor en actuele games konden niet op speelbare framerates gedraaid worden op laptops. De benchmarks bevestigden dit grotendeels, al hielp het niet dat het toen recent uitgebrachte Crysis onderdeel van de benchmarksuite was.
Inmiddels zijn we twee jaar verder en heeft Intel de krachtige Nehalem-architectuur naar mobiele cpu's gebracht: in oktober van 2009 bracht de fabrikant drie Core i7-quadcores met HyperThreading en Turbo uit. Bovendien heeft AMD in januari de op 40nm geproduceerde ATI Mobility 5000-serie met ondersteuning voor DirectX 11 en Eyefinity geïntroduceerd en heeft Nvidia zijn mobiele GeForce-reeks een aantal updates gegeven.
Tijd dus om een aantal actuele gamelaptops onder de loep te nemen en te kijken of soepel gamen nu wél mogelijk is. We beginnen de reeks met de GT640 van MSI.
/i/1265195161.jpeg?f=imagenormal "MSI GT640")
Prijzen en specificaties
| Merk en type |
| Merk |
MSI |
| Type |
GT640-003NL |
| Technische specificaties |
| CPU-type |
Intel Core i7 720QM |
| Snelheid |
1,6GHz |
| Moederbordchipset |
Intel P55 |
| Geheugengrootte |
4GB |
| Geheugentype |
ddr3 (sodimm) |
| Videointerface |
| Schermdiagonaal |
15,4" |
| Videochip |
GeForce GTS 250 |
| Videoverbinding |
D-sub (vga), hdmi |
| Schermresolutie |
1680x1050 (wsxga+) |
| Backlight |
ccfl |
| Opslag |
| Hardeschijfgrootte |
500GB |
| Optische drive type |
dvd+/-rw dl
|
| Interfaces |
| Verbinding (usb/fw) |
esata, 2x usb 2.0 |
| Verbinding (wlan) |
802.11b, 802.11g, 802.11n |
| Verbinding (ethernet) |
ethernet 1Gbps |
| Verbinding (bluetooth) |
bluetooth 2.0 |
| Overige specificaties |
| Extra's |
cardreader, webcam |
| Besturingssysteem |
Windows 7 Home Premium |
| Gewicht |
2,7kg |
Accucapaciteit
|
120Wh |
| Kleuren |
rood, zwart |
| Taal |
| Indeling |
qwerty |
Uiterlijk en indruk
Exterieur
MSI heeft in de afgelopen jaren een naam opgebouwd met zijn G-Series van gamenotebooks: de modellen zijn populair door hun prima prestaties in combinatie met bescheiden prijzen. Het Taiwanese bedrijf introduceerde zijn laatste toevoeging, de GT640, in oktober van vorig jaar, maar het duurde even voordat het model naar Nederland kwam. Het gaat hier om een 15,4"-model, maar er is ook een versie met een 17"-scherm, de GT740, die iets duurder is. Net als bij eerdere modellen lijkt MSI voor een relatief krachtige processor te hebben gekozen, terwijl de gpu niet tot de allerkrachtigste behoort. Dit is waarschijnlijk om de kosten en daarmee de consumentenprijs binnen de perken te houden.
/i/1265195167.jpeg?f=imagenormal "MSI GT640")
Het uiterlijk van de GT640 ligt in lijn met dat van eerdere modellen in de G-Series: de kleuren rood en zwart domineren. Het bovenste deel van de behuizing is van geborsteld aluminium, aangevuld met enkele plastic randen. De onderkant is van plastic. De laptop voelt aan de buitenkant solide aan terwijl het geborstelde oppervlak ervoor zorgt dat vingerafdrukken nauwelijks zichtbaar zijn. Ondanks zijn specificaties is de laptop niet overdreven zwaar of groot. De scharnieren van de notebook lijken wat smal, maar bij het heen en weer bewegen van het scherm geven ze niet mee en blijken ze steviger dan verwacht. Minder robuust is het gedeelte voor het scherm: dat kunnen we flink indrukken.
Fabrikanten willen gamelaptops nog wel eens voorzien van de nodige toeters en bellen, maar MSI heeft zich in weten te houden. Boven het toetsenbord zit een metalen rooster, met daarbinnen enkele rode lijnen, maar dit is de enige decoratie. Ook de vorm van de notebook wijkt niet af van de norm. Binnen het rode lijnenspel heeft MSI de knoppen voor mediabediening en de activatie van bluetooth en wifi geplaatst. Een Turbo-knop ontbreekt, waar deze bij eerdere MSI-game-modellen wel aanwezig was, en dat zal alles te maken hebben met het feit dat de aanwezige Core i7-quadcore over Turbo-functionaliteit beschikt en dus automatisch op hogere snelheid werkt waar nodig. De aan-/uitknop is van zilverkleurig plastic en voelt wat goedkoop aan. De led achter de knop geeft fel blauw licht.
Het 15,4"-scherm heeft een resolutie van 1680x1050 en dat is niet verkeerd voor een model van deze grootte. De GT640 heeft verder een traditioneel toetsenbord en geen chiclet-model zoals zoveel notebooks tegenwoordig hebben. De wasd-toetsen zijn gemerkt, wat gamers zullen waarderen, maar minder tevreden zullen ze zijn met de plaatsing van de Fn-toets. Deze bevindt zich namelijk geheel in de hoek, waar de meesten toch de veelgebruikte Ctrl-key verwachten. Een positieve eigenschap van het toetsenbord is dat deze een numeriek gedeelte heeft, maar het gevolg daar weer van is dat de shift- en enter-toetsen kleiner zijn dan normaal, wat de nodige gewenning van de gebruiker zal vergen. De toetsen voelen erg licht aan en het keyboard veert mee wanneer er stevig op de toetsen gedrukt wordt. Het touchpad en de muisknoppen werken naar behoren.
/i/1265195166.jpeg?f=imagenormal "MSI GT640")
Aan de achterkant vinden we de vga-output en een hdmi-uitgang. Aan de voorzijde zitten geen interfaces en de audio-poorten zitten linksvoor aan de zijkant, naast een usb-poort, de optische drive en de aloude modem-poort. Aan de rechterkant zitten de kaartlezer, de firewire-interface, opnieuw een usb-poort en de esata-aansluiting. Rechts achterin zit nog de ethernetpoort en daarvoor zit het enige rooster dat de warmte af moet voeren.
Die warmte-uitstoot viel mee, zelfs bij flinke belasting. Wel maakt de fan flink wat geluid wanneer de gpu aan het werk moet en bovendien konden we een hoog soort schrapend geluid waarnemen ter hoogte van de fan, waarvan de herkomst niet direct duidelijk was. Ook aan de onderkant wordt de laptop overigens niet heet.
Interieur
De Core i7 720QM-cpu draait slechts op 1,6GHz, maar deze kloksnelheid is niet representatief voor zijn prestaties. Ten eerste is het een quadcore met HyperThreading, zodat de cpu de werklast over acht threads kan verdelen bij applicaties die multicore ondersteunen. Ten tweede is er de Turbo-functionaliteit die een enkele core bij veeleisende applicaties automatisch op 2,8GHz kan laten lopen, terwijl ook alle vier de kernen een lichte boost tot 1,73GHz kunnen krijgen als daar wat verbruik en warmte betreft ruimte voor is.
MSI heeft ervoor gekozen 4GB ddr3-geheugen toe te voegen en een harde schijf van 500GB. Deze schijf is de Seagate Momentus 7200.4 ST9500420AS die, zoals de naam al aangeeft, op 7200rpm roteert.
De videokaart is de Nvidia GeForce GTS 250M. Dit betreft de GT215-gpu, die gebaseerd is op de chip van de GTX 200-desktopmodellen. De gpu heeft 96 streamprocessors, of Cuda-cores zoals Nvidia het noemt, en de geheugeninterface is 128bit breed. MSI heeft de core-kloksnelheid op 450MHz gezet, terwijl de shaders op 1080MHz lopen en het geheugen effectief op 1580MHz zijn werk doet. De hoeveelheid geheugen is 1GB en het type is ddr3, hoewel de gpu ook gddr3 en gddr5 ondersteunt.
De GTS 250M is niet de snelste gpu uit de Nvidia-stal: dat is de GTX 280M. Het verbruik ligt echter een stuk lager, 28W ten opzichte van 75W, en dit is voor een groot deel te danken aan het productieprocedé. De GTS 250M is namelijk op 40nm geproduceerd, terwijl de GTX 280M nog op 55nm wordt gemaakt. Overigens is de 'nieuwe' GTS 350M identiek aan de GTS 250M en hebben de GTS 260M en GTS 360M iets hogere kloksnelheden en dus een iets hoger verbruik.
| Laptop | MSI GT640 |
| Gpu |
Nvidia GeForce GTS 250M |
| Cores |
96 |
| Core snelheid |
450MHz |
| Shader snelheid |
1080MHz |
| Geheugeninterface |
128bit |
| Geheugen type |
ddr3 |
| Geheugen hoeveelheid |
1GB |
| DirectX-ondersteuning |
DirectX 10.1 |
| Productieprocedé |
40nm |
| Tdp |
27W |
/i/1265195165.jpeg?f=imagenormal "MSI GT640")
Synthetische benchmarks
We beginnen de testreeks met enkele benchmarks die niet direct te relateren zijn aan bestaande programma's: de synthetische benchmarks. Ook onderwerpen we de notebook aan een veeleisende accutest en aan een accutest die licht gebruik simuleert.
Overigens dient aangetekend te worden dat de uitkomsten van de testen op moment van publiceren nog erg op zichzelf staan. Er wordt dus op het moment van publiceren nog geen vergelijking gemaakt. De resultaten van de overige twee notebooks die onderdeel van deze reeks maken, zullen worden toegevoegd als de artikelen van deze modellen gepubliceerd worden.
PCMark Vantage
:fill(white)/i/1265125945.jpeg?f=thumb)
PCMark Vantage is een complete suite die alle relevante onderdelen van een notebook aan een test onderwerpt en op basis daarvan op onderdelen scores geeft en een totaaluitkomst genereert: de hoeveelheid PCMarks. De GT640 doet het met 5928 PCMarks helemaal niet slecht.
Vooral bij productiviteit en muziek pakt de MSI punten, terwijl ook de hdd-score prima is, dankzij de 7200rpm-schijf.
3DMark06
3DMark06 is al jaren een veelgebruikte benchmark en deze test biedt ons bijvoorbeeld de mogelijkheid de punten tegenover die van eerder geteste laptops te zetten, voordat we de scores naast die van de andere recent geteste modellen zetten.
De 7489 3DMarks van de GT640 is hoger dan de 6998 die de Toshiba X200 in 2007 met zijn Core 2 Duo T7800 2,6GHz en twee GeForce 8600M GT-kaarten in sli-modus neerzette. Maar het is minder dan de 8267 die de Dell XPS M1730 met een Core 2 Duo T7500 2,2GHz en twee GeForce 8700M-gpu's wist te scoren. Ten opzichte van de vorige mobiele AMD-generatie ligt de score ergens tussen die van de Mobility Radeon HD 4670 en de HD 4830 in, volgens NotebookCheck.
3DMark Vantage
3DMark Vantage is een modernere benchmark en de laptop wordt hier dan ook het vuur aan de schenen gelegd.
:fill(white)/i/1265125946.jpeg?f=thumb)
Naast de zeer zware gpu-test worden de prestaties van de cpu meegenomen. Aangezien de benchmark vooral voor desktopkaarten ontwikkeld is en deze laptop niet over de krachtigste mobiele gpu beschikt, scoort de GT640 op dit vlak verhoudingsgewijs beter op het cpu-onderdeel.
Cinebench
| Cinebench R10 - single core |
| Laptop, cpu | Score (meer is beter) |
| MSI GT640, Core i7 720QM |
**********
3736 |
| BTO 17M27, Core 2 Extreme QX9300 |
********
3136 |
| BTO 17M27, Core 2 Quad Q9000 |
*******
2632 |
De populaire Cinebench-applicatie geeft een indicatie van de cpu-rekenkracht. We hebben de scores tegenover de Cinebench-resultaten van de vorige generatie quadcores van Intel gezet: de Core 2 Quad Q9000 en de Core 2 Extreme Mobile QX9300.
Vorig jaar kregen we van de Nederlandse laptopbouwer BTO de mogelijkheid twee BTO 17M27-modellen te testen: een met de QX9300 en een met de goedkopere Q9000. Deze quadcore-processors zijn op respectievelijk 2,53GHz en 2GHz geklokt en van 12MB en 6MB cache voorzien.
Overigens maakt BTO gebruik van dezelfde laptop-behuizingen als MSI, waaronder die van de GT640. De fabrikant biedt bij dit model, de X Book 15M30+, enkele configuratiemogelijkheden.
De Core i7 720Qm is van de drie nieuwe Core i7-quadcores het laagst geklokt, maar nog altijd verslaat de cpu de vorige mobiele rekenkrachtkoning, de QX9300, met gemak; als er een enkele core aan het werk gezet wordt tenminste.
| Cinebench R10 - multicore |
| Laptop, cpu | Score (meer is beter) |
| BTO 17M27, Core 2 Extreme QX9300 |
**********
10754 |
| MSI GT640, Core i7 720QM |
*********
10010 |
| BTO 17M27, Core 2 Quad Q9000 |
********
8842 |
Bij de multicore-test moet de Core i7 het wel afleggen tegen de QX9300, waarschijnlijk omdat de Turbo de chip hier niet aan significant hogere kloksnelheden helpt. Aan de gunstige prijs/prestatie-verhouding doet dit niets af: de QX9300 is vele malen duurder. De langzaamste van de drie Core i7-quadcores weet de snelste quadcore van de vorige generatie toch aardig bij te houden.
SuperPi 1M
Hyper Pi laat de cpu het getal pi in een miljoen decimalen berekenen, waarbij slechts een enkele kern wordt gebruikt. Ook bij deze test zet de cpu scores neer die voorheen alleen aan snelle desktop-processors voorbehouden waren.
Accu-testen
We gebruiken Battery Eater om de accuduur van de laptop te testen. Het is niet de belangrijkste test: dit soort modellen zijn niet gemaakt om uren onderweg te kunnen werken, maar de gamer zal toch willen weten hoe lang hij ongeveer kan spelen zonder stroomaansluiting. We draaien de Classic- oftewel de stress-test en de reader-test, die kleine leesacties uitvoert en zo heel licht gebruik simuleert. Zo krijgen we de bandbreedte die de gebruiker kan verwachten: de daadwerkelijk accuduur zal ergens tussen deze twee uitersten liggen. Niet onbelangrijk is de accucapaciteit: die van de MSI bedraagt 4800mAh.
De GT640 houdt het bij volle belasting een uur en zeven minuten vol en dat is lang geen slechte prestatie voor een gamenotebook, vooral niet omdat de accucapaciteit van 4800mAh niet heel hoog is. Het feit dat dit model een 15"-scherm heeft zal mede bijdragen aan de acceptabele accuduur: veel gamemodellen hebben een 17"-scherm. Ook de op 40nm gebakken gpu die iets is teruggeklokt, verbruikt niet zoveel als de 55nm-alternatieven van de vorige generatie.
Bij de reader-test zien we bovenstaande nog eens bevestigd. Met een accuduur van meer dan twee uur bij heel licht gebruik, hoeft de GT640 zich helemaal niet te schamen.
CoD: MW2 & Left 4 Dead 2
Call of Duty: Modern Warfare 2
Naast de synthetische benchmarks hebben we de minimale en gemiddelde fps van enkele recente games bepaald, die dus een betere indicatie geven van de prestaties zoals gamers die zullen ervaren.
De shooter Call of Duty: Modern Warfare 2 is een recent spel dat veel stof deed opwaaien bij zijn release. Het is ook een erg populaire game waarvan veel spelers waarschijnlijk willen weten of deze op een laptop soepel draait.
Bij de niet maximale resolutie van 1366x768 en zonder AA maar met alle instellingen op maximaal, weet de GTS250M redelijke framerates te behalen. Supersnel is het niet, maar wel speelbaar.
Bij de hogere resolutie zien we de framerates flink terugvallen met drops tot 22 fps. Bij 1680x1050 en met maximale instellingen trekt de GTS 250M het niet meer bij dit spel.
Left 4 Dead 2
Left 4 Dead 2 is de populaire horror-shooter die Valve in november vorig jaar uitbracht. Een van de voordelen van het spel was dat het niet al te hoge eisen aan de hardware stelde. We durven de AA dan ook met een gerust hart op 4x te zetten.
Op de lage resolutie van 1366x768 zien we opnieuw niet echt schokkende, maar nog wel speelbare frames per seconde.
De hogere resolutie speelt de GeForce opnieuw parten. Net als bij de lagere resolutie liggen de minima hoger dan bij Call of Duty, maar dit keer ligt het gemiddelde wel lager.
Batman: AA & Far Cry 2
Batman: Arkham Asylum
Batman: Arkham Asylum werd onverwacht goed ontvangen voor een superhelden-game en volgens sommigen was het zelfs de game van 2009. Het spel is opgebouwd rond de Unreal 3.5-engine en we verwachten dan ook dat het redelijk soepel draait op de GT640.
De laptop stelt ons niet teleur. Met een gemiddelde van 72fps en een minimum van 42,8fps kan de GT640-bezitter Batman rustig aanschaffen en op hoge settings op deze resolutie spelen.
Ook op de native resolutie is het spel nog speelbaar, al is de val die het aantal fps maakt ten opzichte van de 1366x768-resolutie wel opvallend groot.
Far Cry 2
Far Cry 2 heeft een mooie ingebouwde benchmark-tool, maar dat is niet de enige reden om dit spel mee te nemen bij de test: het spel vergt het nodige van de gpu en we willen de videochip wel eens het vuur aan de schenen leggen.
Zelfs op de lagere resolutie is het maar behelpen met de GTS 250M. Aangetekend moet worden dat de AA op 4x gezet is en dat de instellingen op een niet malse 'ultra high' staan. Wie met minder genoegen neemt, zal wel speelbare framerates behalen.
Om te voorkomen dat de GTS 250M gaat roken, schakelen we terug op de 'High'-instellingen bij de hogere resolutie. Hierdoor krijgen we betere framerates dan bij de vorige test, maar de behaalde score van nog geen 20 fps als minimum en nog geen 30 fps als gemiddelde is ook weer niet goed te noemen.
HAWX & DiRT 2
Tom Clancy's HAWX
Tom Clancy's HAWX was als spel niet extreem populair, maar als benchmarktool is deze arcade-flightsim geliefd, vanwege de DirectX 10.1 ondersteuning. De GTS 250M kan overweg met deze DX-versie, dus ook wij nemen het spel mee in de testronde.
Het mimimun weet niet boven 25 fps te komen en het gemiddelde niet boven 30 fps. Bij deze resolutie is dat toch een tegenvaller; helemaal omdat de AA op 0 blijft.
Heel ver zakt de framerate niet in bij het verhogen van de resolutie, maar dit is een klein lichtpuntje bij scores die in hun algemeenheid niet tot vrolijkheid stemmen. Het kan echter niet vaak genoeg benadrukt worden: het terugschroeven van de instellingen zal in veruit de meeste gevallen soelaas bieden. De hoogste settings zijn een brug te ver voor de GT640 bij HAWX.
DiRT 2
Naast de shooters en een flightsim mag een racegame niet ontbreken in een benchmark-pakket. Colin McRae: DiRT 2 is een veeleisende game met ondersteuning voor DirectX 11. De GeForce GTS 250M van de MSI GT640 kan niet overweg met deze DirectX-versie, in tegenstelling tot de nieuwe AMD ATI Mobility HD 5000-lijn, maar ook in DirectX 9-modus vergt het spel het nodige van de gpu.
Met 4xAA is het spel eigenlijk te zwaar voor de Nvidia-kaart van de MSI-laptop. Gebruikers zullen zelfs bij deze resolutie de settings moeten verlagen of de AA op 0 moeten zetten.
Op de standaardresolutie van de MSI GT640 is het spelen van DiRT 2 op de hoogste instellingen en met 4xAA al helemaal niet te doen. De grote vraag is hier hoe krachtiger mobiele gpu's het ervan af zullen brengen.
Conclusie
Het probleem met gamelaptops is altijd dat alleen de krachtigste modellen in de buurt komen van desktop-gamesystemen en in staat zijn games op de hoogste settings soepel te draaien. De prijs van de high-end gamelaptops ligt echter ook maar al te vaak buiten het bereik van de gemiddelde consument.
MSI kiest er daarom voor iets minder grafische rekenkracht te bieden en een gpu in te bouwen die niet tot de absolute top behoort, maar die voldoende in huis heeft om de laatste games te kunnen draaien mits de settings niet standaard op maximaal gezet worden. Een groot deel van de voor 2009 uitgebrachte games kan wel op maximale instellingen gedraaid worden. De vraag is wel hoe toekomstbestendig de laptop is.
:fill(white)/i/1265195158.jpeg?f=thumb "MSI GT640")
De mobiele gamer die meer te besteden heeft, zal dan ook bij een laptop met een krachtiger gpu uitkomen, maar de consument die een betaalbare laptop wil en die een krachtige allrounder wenst waarmee ook games te spelen zijn, kan bij MSI terecht. De GT640 is naast het draaien van games door zijn Core i7-quadcore geschikt voor tal van cpu-intensieve taken zoals het weergeven van multimedia en video- en audiobewerking. Die gebruiker zal dan wel in overweging moeten nemen dat de degelijkheid van de machine op punten te wensen overlaat en dat de kans groot is dat hij gaat vloeken op een Fn-toets die op een vreemde plek is gezet.
Gallery
:fill(white)/i/1265195158.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white)/i/1265195161.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white)/i/1265195162.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white)/i/1265195163.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white)/i/1265195164.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white)/i/1265195165.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/1256119159.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/1333109855.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/1265373882.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/1264969473.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/1196686985.png?f=fpa)
/u/175440/crop5b5f0d899a5e8_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/103959/buddy_small.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/238894/wouter-typografie-tweakers2.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/3716/palm.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/93585/Icy-Sign-K-5993.gif?f=community){kind=small}
/u/147344/android_icon_125.png?f=community){kind=icon}
, alweer 3+ jaar oud maar doet het nog prima) zit de Fn knop ook zoals bij deze laptop.
:strip_icc():strip_exif()/u/33074/crop5f7576a7992e0_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/212961/Alfred%2520Max%2520Headroom.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/207706/superman%2520klein.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/292593/crop6408a3f7f1ccf_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/264031/icon.gif?f=community){kind=icon}
/u/255418/usericon.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/323697/wtfhat.jpg?f=community){kind=small}
