Heeft 5G je leven veranderd? Nee toch? Het is nu vijf jaar geleden dat we in Nederland voor het eerst gebruik konden maken van 5G. Het is intussen heel normaal geworden. Elke telefoon die niet in de budgetcategorie valt, heeft een 5G-modem en miljoenen Nederlanders zien het 5G-icoon elke dag op hun smartphone staan.
De overstap van 4G naar 5G heeft desondanks wel zin gehad. Immers, het dataverbruik en het aantal apparaten op mobiele netwerken zijn in die vijf jaar fors toegenomen. Vermoedelijk had 4G nu niet de benodigde capaciteit gehad. De overstap naar 5G kwam misschien wat vroeg, en door het ontbreken van de 3,5GHz-frequentie in Nederland was het ook nog eens niet sneller dan 4G, maar uiteindelijk bleek het wel nodig.
Wat komt er na 5G? Elk kind in de kleuterklas kan je dat vermoedelijk vertellen: dat is natuurlijk 6G. Maar een ingewikkelder vraagstuk is wat 6G gaat bieden. Hogere snelheid? Goede gok. Meer capaciteit? Dat is inderdaad de bedoeling. Lagere latency? Als het even kan, wel.
De technieken voor 6G zitten nu in de ontwerpfase. De telecomsector stelt de vereisten vast, zodat duidelijk is wat 6G precies moet kunnen. Vervolgens moeten de technieken die dat mogelijk maken ontwikkeld worden. Zodra dat is gebeurd, volgt de uitrol van 6G. Dat laat nog op zich wachten tot minimaal 2030 en misschien nog wel langer. Intussen is wel duidelijk wat 6G ongeveer moet gaan bieden.
Zendmasten
De lessen van 3G, 4G en 5G
We schreven 3,5 jaar geleden voor het eerst uitgebreid over 6G. Sindsdien is er zowel veel gebeurd als weinig. Er zijn nu concretere plannen voor het standaardiseren van de technologie die in 6G moet komen te zitten en er is een roadmap die minder gehaast aanvoelt dan bij 5G het geval was. Zelfs de naam impliceert dat. De International Telecommunications Union, onderdeel van de VN, heeft 6G aangeduid als IMT-2030, de opvolger van 5G dat IMT-2020 heette. IMT staat voor International Mobile Telecommunications en 2030 is het jaartal van de geplande release.
Generaties mobiele netwerken
3G
4G
5G
6G
Naam ITU
IMT-2000
IMT-Advanced
IMT-2020
IMT-2030
Visie vastgesteld
1992
2003
2015
2023
Technische vereisten vastgesteld
1997
2008
2017
-
Release
2000
2012
2021
-
Nokia UMTS-telefoon
Wat opvalt, is dat er lang zat tussen 3G en 4G, maar vervolgens veel minder lang tussen 4G en 5G. Dat komt door de veranderde omstandigheden. Toen 3G uitkwam, waren er wel overal frequentieveilingen, waaronder in de Benelux, maar de vraag vanuit het publiek was er niet. De veiling in 2000 kwam op een moment dat veel mensen geen mobiele telefoon hadden en dat ook niet echt nodig vonden – en dat terwijl 3G niet draaide om bellen en sms'en, maar om het versturen en ontvangen van bijvoorbeeld foto's en browsen op mobiele sites. Ook de telefoons waren er nog niet. De eerste telefoons met 3G kwamen uit rond 2004 en 2005, jaren na de release dus.
Rond 4G was het nog de vraag welke standaard het zou worden. Dat werd Long Term Evolution, ofwel LTE, en niet het concurrerende WiMAX. Hoewel WiMAX sommige voordelen had, vooral dat het sneller klaar was voor echte toepassing, wilden bedrijven in de telecomsector liever WiMAX-maker Intel er niet bij hebben. Intel was een machtig chipbedrijf, en de telecomsector, waarin alle hardware sinds jaar en dag op Arm draait, hield het bedrijf daarom graag buiten de deur.
Een toe-toe-toeter op mijn WiMAX-scooter
Daarnaast kon LTE compatibel gemaakt worden met de toen gangbare 3G- en 2G-netwerken, waardoor gebruikers moeiteloos konden terugschakelen. Het technische en politieke argument samen zorgden ervoor dat providers massaal kozen voor een paar jaar uitstel en voor gebruik van 4G via LTE, hoewel WiMAX en LTE beide zijn goedgekeurd als mobiele standaard. Zelfs providers die al gekozen hadden voor WiMAX, zoals het Amerikaanse Sprint, kwamen terug op die keuze.
De overstap van 3G naar 4G kwam op een moment waarop providers daarom zaten te springen. Smartphones waren aantrekkelijk geworden voor een groot deel van de bevolking, en de beperkte 3G-netwerken raakten vol. Het was heel gebruikelijk dat 3G op drukke plekken gedurende een deel van de dag niet werkte. De hogere bandbreedte van 4G zou dat probleem gaan oplossen en bovendien mobiele video mogelijk maken.
De veronderstelling was dat na een aantal jaar 5G ook heel nodig zou zijn, en dus kwam de ontwikkeling in een stroomversnelling. De visie was klaar in 2015, de technische vereisten waren klaar in 2017, en nog voor de release echt plaatsvond, waren er al 5G-netwerken en 5G-telefoons.
Ondanks alle beloftes van holografisch videobellen en opereren op afstand, bleek 5G vooral goed voor extra capaciteit en lagere latency. Die waren op het moment dat 5G uitkwam nog helemaal niet nodig, dus het enthousiasme bij het publiek om te upgraden was er niet. Providers hebben geprobeerd om extra te rekenen voor abonnementen met 5G, maar al snel bleek dat de meerwaarde voor klanten onvoldoende was.
Inmiddels zou 4G vermoedelijk niet meer afdoende zijn geweest. Aan de ene kant gebruiken we fors meer data dan voorheen. Toen 5G in Nederland beschikbaar kwam, was dat rond 2,2GB per simkaart per maand. Nu is dat opgelopen naar 4,7GB. Bovendien zijn er veel meer apparaten met simkaarten bijgekomen op het netwerk. Waar dat vijf jaar geleden nog enkele miljoenen was, zijn er nu 18 miljoen machine-to-machinesimkaarten. Dat is nog altijd iets minder dan de 24 miljoen simkaarten voor mensen, maar het punt nadert dat er meer simkaarten voor machines zijn dan voor mensen.
Dat gebruikers alleen zitten te springen om een nieuwe netwerkstandaard als het een probleem oplost, is een van de lessen die de telecomsector heeft kunnen trekken uit de release van 5G. Daarom ligt het tempo vermoedelijk iets lager. Een andere factor is dat machine-to-machinesimkaarten langer in apparaten blijven zitten en dus gaan de upgrades in die sector traag. Hetzelfde geldt voor onze smartphones. Hoelang we met een smartphone doen, is nu langer dan voorheen en daardoor duurt een upgrade naar een nieuwe netwerktechnologie ook langer dan voorheen.
Een andere belangrijke les zit in mmWave-5G. Die variant van 5G, die gebruikmaakt van millimetergolven rond 26GHz, was een van de speerpunten van 5G. Als je hoort dat 5G verbindingen tot 5Gbit/s of zelfs hoger mogelijk maakt, dan gaat het over mmWave.
Het aantal providers en telefoons met ondersteuning voor hoge frequenties ligt laag. In de Verenigde Staten is het aantal nog het hoogst. Ook in Japan zijn er providers die het op drukke plekken gebruiken. Zuid-Korea heeft de frequentieband teruggetrokken vanwege gebrek aan interesse vanuit providers. In Europa heeft bijna geen enkele telefoon of provider mmWave. De enige toepassing die nog voor de hand zou liggen, is vast internet via 5G. Maar daarvoor is de 3,5GHz-band voorlopig voldoende en biedt ook nog eens veel betere dekking.
Ericsson mmWave
Waarom lukt het niet met de hoge frequenties? De hoge snelheden hebben veel gebruikers niet nodig. De snelheden van 5G zijn nu hoog genoeg voor de meeste mensen en die ervaren geen belemmeringen bij bijvoorbeeld het streamen van video. Voor providers is mmWave duur: het vereist veel opstelpunten op kleine ruimtes door het beperkte bereik en de mast moet de telefoon rechtstreeks kunnen zien.
Telefoonmakers zijn ook niet happig, want die antennes nemen ook ruimte in die anders te gebruiken zou zijn voor andere componenten, zoals een grotere accu of camera. Bovendien kosten die antennes veel: vergelijkbare telefoons met en zonder mmWave scheelden tot nu toe ongeveer honderd euro in prijs, en dat is fors.
Het initiële plan voor 6G was om nóg hogere frequenties te gebruiken. In plaats van 26GHz zou het dan gaan om een frequentie die te meten is in THz. Dat heeft nog veel minder bereik, maar heeft ook veel meer ruimte om bitjes heen en weer te sturen, en geeft dus veel hogere snelheden.
Een andere les gaat over bellen. Dat klinkt ouderwets, maar is belangrijk. Bij 4G en 5G was dat een ondergeschoven kindje, en standaarden als VoLTE en de 5G-equivalent daarvan zaten nog niet meteen in telefoons en netwerken. Sterker nog: het altijd kunnen bellen van 112 was lang niet eens mogelijk via 4G. Dat moet met 6G beter gaan.
Wat 6G moet bieden
Niet al te lang geleden is de visie voor 6G vastgesteld, maar wat is die visie eigenlijk? De ITU zet dat uiteen in een rapport. Het sleutelwoord is 'alomtegenwoordig', of in het Engels 'ubiquitous'. Het doel is dat 6G overal bereik kan bieden met snelheden die voor elke toepassing voldoende zijn. Dat klinkt prima, maar ook vaag. Er zijn meer vage doelen, maar omdat die de technische ontwikkeling wel kunnen sturen, noemen we ze toch.
De ontwikkeling van 6G moet zich richten op kostenreductie, zodat het opzetten en onderhouden van een netwerk relatief betaalbaar is en dus nog meer mensen wereldwijd een snel mobiel netwerk kunnen gebruiken. Ook moet er overal bereik zijn, onder meer door het gebruik van satellieten in gebieden waar zendmasten niet rendabel gemaakt kunnen worden.
Daarnaast richt 6G zich op het beperken van energiegebruik. Dat moet onder meer worden bereikt door het netwerk uit te rusten met sensors om gebruikers en gebruik te detecteren en voorspellen, zodat het netwerk niet meer energie gebruikt dan nodig is.
Bovendien ligt de focus op beveiliging en robuustheid. Met de klimaatcrisis en geopolitieke onrust nemen de kansen op verstoringen toe door bijvoorbeeld natuurrampen of oorlogen. De ITU wil dat 6G zodanig ontworpen is dat de verstoringen niet of minimaal optreden, en als er verstoringen zijn, dat het netwerk snel weer functioneert. Dat moet onder meer kunnen door 6G interoperabel te maken met andere netwerktechnieken, zodat er altijd een back-up beschikbaar is.
Over geopolitiek gesproken: de komst van 5G ging gepaard met het uitsluiten van Chinese fabrikanten voor apparatuur in westerse landen, waaronder Nederland en België. Daardoor is er nu een noodzaak voor het compatibel maken van diverse soorten apparatuur, waardoor het makkelijk en snel is om apparatuur te vervangen door die van een andere leverancier. Dit heet OpenRAN.
Denk je dat een verhaal over techniek in de toekomst kan zonder AI? Natuurlijk niet. Kunstmatige intelligentie zou ook moeten komen in 6G, onder meer zodat apparatuur zichzelf kan monitoren, optimaliseren en in sommige gevallen repareren.
Plannen die er lagen voor 5G zijn inmiddels ook doorgeschoven naar 6G. Daar komen ze weer: videostreams met extreem hoge resolutie voor VR en augmented reality zitten daartussen, net als interactieve livevideo en holografisch videobellen. Ook de 'digitale tweeling' keert terug: het idee om een digitale kopie van een omgeving te maken voor gebruik in toepassingen. Als je hier sceptisch over bent, is dat terecht. Je kunt de netwerken bouwen met genoeg bandbreedte, maar holografie vereist meer en andere hardware en daar gaan providers niet over.
Uiteindelijk draait het om de drie scenario's die ook al in 5G zitten: Enhanced Mobile Broadband (eMMB), Massive Machine-Type Communications (mMTC) en Ultra Reliable and Low Latency Communication (Urllc). De eerste, eMMB, is het mobiele internet zoals wij dat gebruiken. Dat moet sneller werken en meer capaciteit hebben met 6G – uiteraard. Voor mMTC moet er onder meer betere beveiliging in 6G zitten en de mogelijkheid om meer apparaten per netwerkcel te gebruiken. Voor Urllc gaat het onder meer om precieze positiebepaling en, net als bij mMTC, het gebruik van meer apparaten op een klein oppervlak.
Nu de ultrahoge frequenties voor 6G even buiten beeld zijn, gaat het uiteindelijk meer om een specbump dan een revolutie. Met 6G moet je meer of minder hebben van de eigenschappen van 5G – meer snelheid, minder latency, meer apparaten op een klein oppervlak, minder energiegebruik – en die moeten nieuwe toepassingen mogelijk maken.
Doelen voor 6G
6G
5G
Downloadsnelheid maximaal theoretisch
50-200Gbit/s
10Gbit/s
Downloadsnelheid in praktijk overal
300-500Mbit/s
100Mbit/s
Spectrumefficiëntie
2-3x t.o.v. 5G
3x t.o.v. 4G
Datagebruik t.o.v. oppervlakte
30-50Mbit/s/m²
10Mbit/s/m²
Aantal apparaten in gebied
1-100 miljoen per km²
1 miljoen per km²
Latency
0,1-1ms
1ms
Maximale snelheid van apparaat
500-1000km/u
500km/u
Precisie positiebepaling
1-10cm
1m
De tabel laat de specbump zien. De maximale theoretische snelheid gaat minimaal vijf keer omhoog, maar in de praktijk blijft daar drie tot vijf keer van over. Die 100Mbit/s is ten opzichte van de eerste generatie 5G, niet de opgevoerde versie die er ook nog tussen zit.
De spectrumefficiëntie betreft hoeveel data er door te voeren is met een bepaalde hoeveelheid frequentieruimte. De ITU richt zich met 6G mede op het aantal apparaten dat aan te sluiten is in een gebied, maar daarvoor is nog geen écht doel vastgesteld. De latency kan verder omlaag, maar de lichtsnelheid gooit roet in het eten. Voor een latency van 0,1ms kan een server of andere machine niet verder zijn dan 30km; sneller dan het licht kan het signaal immers niet.
De maximale snelheid die een apparaat kan hebben zodat de verbinding van mast naar mast kan hoppen, moet ook omhoog, al is het onduidelijk waar op aarde die snelheden nodig zijn; alleen vliegtuigen gaan vaak zo hard. De precisie van positiebepaling moet ook beter worden, onder meer voor beamforming en optimaliseren van het signaal.
Roadmap 6G
Tot slot
Al die doelen voor 6G zijn een begin, maar nu moeten de technieken er komen om dat mogelijk te maken. Dat is ook een race: elk bedrijf in de sector wil die technieken uitvinden en patenteren, omdat er vervolgens geen 6G-apparaat kan komen zonder licentiegeld te betalen. Het is de dynamiek die de telecomsector al generaties lang heeft: als de sector een standaard vaststelt, ben je verzekerd van stabiele inkomsten als jouw technieken daarin zitten. Bedrijven als Nokia en Huawei hebben er veel belang bij om dat te bereiken. Bovendien kun je dan zelf ook apparaten gaan uitbrengen en als je kennis in huis hebt over hoe de standaard werkt – omdat je het zelf deels hebt uitgevonden – geeft dat een voorsprong.
De ITU stelt nu de precieze vereisten vast, en dat proces duurt tot 2027. Dan volgt het overleg over de standaard zelf en welke technologieën erin komen. In de tussentijd moet ook al duidelijk zijn welk spectrum er nodig zou zijn, zodat overheden die kunnen veilen of aanbieden – of beslissen dat het niet gaat. Over vijf jaar moet dan 6G voor het eerst in sommige landen uitkomen.
Inmiddels zitten we dus zo ongeveer halverwege tussen 5G en 6G. Het is duidelijk wat wel en niet heeft gewerkt voor 4G en 5G en wat er in 6G dus beter moet, zoals ondersteuning voor bellen via het nieuwe netwerk en het gebruik van al dan niet hogere frequenties.
Omdat het grotendeels gaat om een specbump, is de vraag wat we zelf van 6G gaan merken als dat op onze Samsung Galaxy S31, Apple iPhone 23 Pro of OnePlus 21 zit. Afgaand op het verleden is het antwoord: vermoedelijk niet zoveel.
Dat je er niet veel van merkt, betekent niet dat het een overbodige techniek zal worden. Het aantal apparaten en de honger naar data groeit voorlopig nog. De ontwikkeling stilzetten zorgt voor problemen over enige tijd. Met de capaciteit die er nog is op 5G, is 6G nog lang niet nodig – maar het is er ook nog lang niet.
@arnoudwokke : zou een achtergrond artikel over bellen via VoLTE op termijn interessant kunnen zijn.
Op smartphones van de laatste jaren werkt het tegenwoordig. Er zijn echter een groot aantal "dumb phones" die wel 4g ondersteunen, maar niet op alle netwerken ook VoLTE ondersteunen. En misschien zijn er ook nog enkele oudere smartphones te bedenken waar het niet op werkt? Zo werkte het eerder bij een overstap van een bij Vodafone gekochte Samsung Galaxy S naar een KPN abonnement niet. Volgens KPN door de af fabriek branding van de settings door Vodafone. Terwijl de bij Samsung gekochte telefoon (Zelfde model) zowel bij Vodafone als bij KPN werkte. De keuze om oude 2g of 3g netwerken nog niet uit te zetten hangt in veel landen mede samen met het nog niet door iedereen kunnen bellen over 4g/5g.
Verder valt op dat bijvoorbeeld een KPN sim in een Nokia of Panasonic dumbphone/featurephone wel VoLTE bellen ondersteunt. Maar een Odido sim in dezelfde telefoon niet. (Nokia 8110-4g, Nokia 3210-2024, Panasonic KX-TU250).
Ook lijkt er nog verschil in prepaid en abonee sims. En een provider als 50+ Mobiel biedt en geen 5g en geen VoLTE aan. Een probleem voor de nabije toekomst. "Testen mislukt" geven zij aan, maar wat dat betekent weet op wat speculatie na niemand. Wat mij betreft 1 van de grotere problemen voor de nabije toekomst zo dat VoLTE ondersteuning compleet niet te voorspellen is. Wat toestel hardware betreft lijkt Apple het nog het beste geregeld te hebben door de toestellen centraal te certificeren en instellingen standaard in de software mee te nemen. Als klant kan je er bij geen een telefoonmerk iets zelf voor instellen helaas.
En dan speelt er meer: in het buitenland zijn er enkele schaarse locaties waar alleen 4g/5g is, niet veel landen lijken nog VoLTE roaming te hebben met Nederland. Op die plekken kan je dan niet meer bellen op je roamende Nederlandse simkaart. Hoe zit dat?
[Reactie gewijzigd door ucsdcom op 21 januari 2025 10:30]
Betekent dat het probleem met VoLTE al is opgelost? Oh nee, in het geheel niet! Zo heeft Australië recent 2G en 3G uit gezet. De telecomtoezichthouder werd bang van de verhalen uit Europa over de mogelijke onbereikbaarheid van hun alarmnummers 000 en 112, dat ze in september 2024 besloten dat wanneer 3G uit ging in Australië alleen nog maar telefoons die volgens de Australische telcos een noodnummer kunnen bellen, mogen worden toegelaten op het netwerk. Voor de grote merken als Apple en Samsung blijkt dat voor de meeste recente telefoons wel te werken, maar voor obscure fabrikanten, zoals Sony, HMD, Xiaomi etc blijkt dat het type nummer kan afhangen van de bouwmaand of de kleur en dat bepaald of het toestel het wel doet op sommige netwerken of helemaal niet. Voor veel meer info zie: https://medium.com/@james...-now-blocked-5900cd5361e2
Uitzetten van 2G en 3G is niet alleen voor kleinere telefoonmerken een probleem.
De meeste (wat luxere) auto's van de laatste 10 jaar die automatisch de alarmdiensten bellen bij een crash, kunnen dat ook niet meer als 2G en 3G wordt uitgezet. Pas hele recente auto's werken met 4G volgens mij...en dan krijg je dus nog steeds alle problemen die 4G heeft met 112 voor je kiezen
[Reactie gewijzigd door patje143 op 21 januari 2025 14:10]
Betekent dat het probleem met VoLTE al is opgelost? Oh nee, in het geheel niet! Zo heeft Australië recent 2G en 3G uit gezet. De telecomtoezichthouder werd bang van de verhalen uit Europa over de mogelijke onbereikbaarheid van hun alarmnummers 000 en 112, dat ze in september 2024 besloten dat wanneer 3G uit ging in Australië alleen nog maar telefoons die volgens de Australische telcos een noodnummer kunnen bellen, mogen worden toegelaten op het netwerk. Voor de grote merken als Apple en Samsung blijkt dat voor de meeste recente telefoons wel te werken, maar voor obscure fabrikanten, zoals Sony, HMD, Xiaomi etc blijkt dat het type nummer kan afhangen van de bouwmaand of de kleur en dat bepaald of het toestel het wel doet op sommige netwerken of helemaal niet. Voor veel meer info zie: https://medium.com/@james...-now-blocked-5900cd5361e2
Het is mij bekend dat @arnoudwokke goed op de hoogte is van wat speelt in de netwerk en toestel markt. Vandaar dat ik juist hem tagde als persoon die ik er goed in vertrouw om dit goed te kunnen volgen en er wat dieper op in te gaan. Ondanks de beloften van de GSM association lijkt de voortgang in de praktijk uiterst traag te verlopen, terwijl dit toch echt wel een steeds groter issue aan het worden is. Dat inclusief dat de settings in een toestel krijgen een samenwerking tussen hardware fabrikant en netwerk is. Waardoor dit dus in veel landen en bij veel netwerken niet van de grond komt (lees: er moet door beide partijen tijd en geld in gestopt worden).
Settings per telefoonfabrikant versus zo algemeen mogelijke settings die eventueel vanuit de netwerken opnieuw gepushed kunnen worden.
Mogelijk krijgt een journalist net iets meer ingang/toegang.
Dat je met sommige telefoons wel met de ene provider over VoLTE kunt bellen en met de andere provider niet, ligt volledig aan de implementatie door de toestelfabrikant. In principe kan elke fabrikant kiezen om de GSMA NSX (Network Settings eXchange) te gebruiken, waar operators alle benodigde settings (o.a. VxLTE) in hebben staan. Daarnaast biedt Google ook eenzelfde service aan voor Androidfabrikanten.
Als je als budgetprovider (bijv. 50+ Mobiel) geen IMS-services afneemt van de MNO waar jij MVNO op bent, dan zal je voor VoLTE je eigen IMS moeten draaien op je virtuele netwerk. En dan ook nog eens zorgen dat jouw settings bij de fabrikanten in de toestellen komen. De tijd van OTA-settings per SMS zijn lang en breed voorbij. Dat excuus "Testen mislukt" is imho je reinste nonsens als je voorgaande in acht neemt.
Dit is volkomen onzin. De NSX wordt niet door elke Telco gebruikt. En je moet dan ook nog eens dealen met chipset makers, Nokia, Ericsson, Huawei en hele hoop andere rotzakken. Dat MVNOs moeite hebben is niet omdat dat ze technisch incompetent zijn, maar omdat de 3GPP incompetent is, IMS onimplementeerbaar is en de GSMA versie van VoLTE nog steeds teveel ruimte voor opties laat. In plaats van ieder ander af te zeiken, zou je er goed aan doen om de waarheid te vertellen; dat VoLTE een goddeloze puinzooi is en de naam standaard niet waard. Mocht je niet begrijpen waar ik het over heb, zie mijn links hierboven of laat het me uitleggen in deze video https://eena.org/blog/web...-standardisation-problem/
En mocht je je afvragen waarom ik zo gepikeerd ben; we zijn 3 jaar verder en ik heb van verschillende kanten complimenten gehad, maar een structurele oplossing is er niet. En dan moet ik ook nog dit soort desinformatie lezen.
Top, lekker vriendelijke en goed onderbouwde reactie. Oh, wacht.
Edit:
Maar laat ik er ff op ingaan. Blijkbaar ben je ergens enorm gefrustreerd over. Dat je mijn post als desinformatie bestempeld vind ik wat jammer, want wat is zeg is niets van gelogen.
Dat de NSX niet door elke telco gebruikt wordt klopt. Elke zichzelf respecterende telco staat erin. Als je een budgetprovider bent die de fee voor GSMA niet wil betalen moet je ook niet lopen miepen dat mensen jouw settings niet krijgen.
En om chipsetmakers "rotzakken" te noemen is ook wel veelzeggend. Geen idee op welke manier jij in deze business betrokken bent, maar mijn ervaring in mijn tak van sport (toestelkant maar ook veel bezig met netwerksettings e.d., dus veel contact met toestelleveranciers en hier en daar wat contact met een MTK of Qualcomm) is dat de chipsetfabrikanten erg welwillend zijn en graag meedenken voor oplossingen.
Maar als je, net als in jouw reactie hierboven, met gestrekt been en honkbalknuppel de discussie in springt dan kan ik me voorstellen dat ze op jou overkomen als 'rotzakken'.
[Reactie gewijzigd door FooLsKi op 22 januari 2025 11:12]
Dat je met sommige telefoons wel met de ene provider over VoLTE kunt bellen en met de andere provider niet, ligt volledig aan de implementatie door de toestelfabrikant. In principe kan elke fabrikant kiezen om de GSMA NSX (Network Settings eXchange) te gebruiken, waar operators alle benodigde settings (o.a. VxLTE) in hebben staan. Daarnaast biedt Google ook eenzelfde service aan voor Androidfabrikanten.
Als je als budgetprovider (bijv. 50+ Mobiel) geen IMS-services afneemt van de MNO waar jij MVNO op bent, dan zal je voor VoLTE je eigen IMS moeten draaien op je virtuele netwerk. En dan ook nog eens zorgen dat jouw settings bij de fabrikanten in de toestellen komen. De tijd van OTA-settings per SMS zijn lang en breed voorbij. Dat excuus "Testen mislukt" is imho je reinste nonsens als je voorgaande in acht neemt.
Nuttige aanvullende info. Thanks. Het bestaan daarvan wist ik voor jouw bijdrage nog niet. Dan zou het eigenlijk toch wel beter moeten kunnen gaan bij de toestel fabrikanten.
"En misschien zijn er ook nog enkele oudere smartphones te bedenken waar het niet op werkt? " * Raven steekt hand op
De Reno Z van moeders ondersteund het, maar werkt i.c.m. Simyo alleen als VoLTE (en VoWifi) geforceerd wordt aangezet, Simyo heeft hier nooit iets aan willen doen. Ze hebben zelfs jaren gelogen over de regelmatig (maar in werkelijkheid nooit) bijgewerkte en inmiddels offline gehaalde lijst met de door hun ondersteunde telefoons, een lijst met maar liefst 4 merken (Samsung, Apple, Huawei en Sony) en toestellen van 2019 of ouder.
[Reactie gewijzigd door Raven op 21 januari 2025 10:40]
Ik heb deze vraag ooit aan iemand bij een engineering team van een grote provider gesteld en het zou ook aan provider kant gevalideerd moeten worden op vraag/initiatief van de fabrikant in veel gevallen om te werken. Veel ISPs werken met een whitelisting principe voor al dan niet VoLTE op een smartphone toe te laten.
We hebben bijna allemaal thuis glasvezel of een kabel aansluiting.
Waarom wordt er niet massaal ingezet op draadloos internet thuis dit is toch veel goedkoper dan alle woningen te voorzien van vaste aansluitingen.??
Is dit misschien ook een reden waarom Ziggo niets doet met hun netwerk te upgraden ??
[Reactie gewijzigd door Chrismaclinux op 21 januari 2025 10:03]
Het is niet ondenkbaar dat VodafoneZiggo ook een FWA product gaat lanceren op het Vodafone 5G netwerk, net als Odido’s Klik&Klaar. Maar de uitrol van 3500MHz gaat bij hun enorm langzaam. Het valt me wel al langere tijd op dat Vodafone vooral 3500MHz uit lijkt te rollen in het buitengebied en dat dorpen of kleine steden heel erg achterblijven. Dat zou misschien een teken kunnen zijn dat ze in die buitengebieden een FWA product willen lanceren. Ze bouwen in het buitengebied ook veel extra masten om de dekking goed te krijgen.
Ik denk dat een degelijk 5G netwerk nu al goedkoper is aan te leggen in zo’n gebied dan het upgraden van een kopernetwerk (coax). Je bouwt één mast en daarmee maak je in de ruime omgeving gigabitsnelheden mogelijk.
Glas is natuurlijk wel een fijnere optie als het er is. Maar de aanleg en inzet van zo’n 5G oplossing kan voor sommige doeleinden best prima zijn.
We krijgen over een aantal jaar in NL trouwens mogelijk een deel van de 6GHz band erbij voor de mobiele netwerken. Daarmee kan de bandbreedte nog flink worden uitgebreid bovenop het huidige 3.5GHz spectrum. mmWave is nuttig, maar heeft ook zeker limitaties. Dus 6GHz lijkt nuttiger.
[Reactie gewijzigd door jk-5 op 21 januari 2025 08:49]
Graag wil ik nog even aanvullen dat 5G en 6G voor het grootste gedeelte niet door de lucht gaat maar door een glasvezel @Chrismaclinux
De netwerken die zijn en worden aangelegd door de verschillende kabelaars zijn multi-inzetbaar, dus niet alleen voor huisaansluitingen. Er wordt niet 1 kabel aangelegd maar meerdere mantelbuizen die in een later stadium gevuld kunnen worden. Ergens een zendmast bijplaatsen is wat dat betreft vrij eenvoudig geworden.
Draadloos 5G en 6G in huis klinkt aantrekkelijk, de frequenties worden hoger/sneller maar ook fragieler. Als je in een goed geïsoleerd huis woont is glasvezel en een thuis Wi-Fi echt de beste optie. Maar het zou me ook niet verbazen als er 6G routers gaan komen met een externe antenne die je op je dak kunt zetten
Juist aan het nut van de 6Ghz band voor mobiele netwerken twijfel ik een beetje. Ik heb zelf nog geen wifi 6E in huis helaas, dus praktijkervaring heb ik nog niet, maar ik lees op fora e.d. dat het nog slechter door muren en ramen gaat dan 5GHz, en drastisch slechter wordt als je geen line-of-sight hebt. Misschien valt het mee hoor, maar ik zie al voor me dat we straks weer overal antennes aan de gevel hebben hangen - nu niet voor tv, maar voor internet. Mij lijkt dat deze band gewoon in zijn geheel beter voor wifi netwerken binnenshuis kan worden gebruikt, met bijvoorbeeld een accesspoint per kamer of verdieping.
Dat zou ook nog eens de betere keuze zijn vanuit milieuoogpunt: dit rapport concludeert dat een MB data geleverd over glasvezel (+wifi) gemiddeld 2.5x energiezuiniger is dan een MB data geleverd over mobiele netwerken, en dat de ICT sector door het toekennen van de 6GHz band aan mobiele netwerken 16% meer energie gaat gebruiken, voornamelijk door aantrekken van klanten naar klik&klaar achtige producten. Maargoed, de Wi-Fi alliance is een nonprofit organisatie, en de mobiele providers hebben diepe zakken, dus ik ben bang dat het een gelopen race is.
We hebben bijna allemaal thuis glasvezel of een kabel aansluiting.
Waarom wordt er niet massaal ingezet op draadloos internet thuis dit is toch veel goedkoper dan alle woningen te voorzien van vaste aansluitingen.??
Bandbreedte in de ether is beperkter ten opzichte van huishoudens in hetzelfde gebied met vaste aansluitingen. Bovendien zouden die huishoudens via de ether bandbreedte moeten delen met mobiele apparatuur in hetzelfde gebied, waarvoor dan ook minder bandbreedte beschikbaar is.
Bij mij thuis is de ether voor speelgoed (smartphones, notebooks die niet op een vaste plek staan, etc.). De rest is aangesloten via kabels of maakt gebruik van gespecialiseerde protocollen, zoals Zigbee. Dit houdt de ether schoon, en zelfs met slechts 802.11ac ("Wi-Fi 5") heb ik zat draadloze snelheid.
[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 21 januari 2025 07:12]
Ja, maar je vergelijkt appels met peren. Toen we analoge lijntjes hadden hebben we modemtechnieken ook verbeterd. Dat doet men in de ether ook. Dat ftth hogere bandbreedte heeft staat daar los van.
ZIgbee houdt de ether bepaald niet schoon. Het gebruikt dezelfde frequenties als WiFi, maar op een incompatible manier. Nu hebben beiden wel error correction, maar de bandbreedte daalt dus wel.
ZIgbee houdt de ether bepaald niet schoon. Het gebruikt dezelfde frequenties als WiFi, maar op een incompatible manier.
Het zendvermogen en de bandbreedte van Zigbee zijn beperkt en ik gebruik die specifieke Wi-Fi kanalen bewust niet. Er is dus geen overlap waardoor netwerken elkaar niet storen.
[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 21 januari 2025 11:44]
[...]
Het zendvermogen en de bandbreedte van Zigbee zijn beperkt en ik gebruik die specifieke Wi-Fi kanalen bewust niet. Er is dus geen overlap waardoor netwerken elkaar niet storen.
Op jou persoonlijke netwerk dus niet. Bij de meeste mensen wel.
De wifi netwerken thuis zijn anders minder 'vervuilend' voor de bandbreedte in de ether. Die netwerken hebben immers niet heel ontzettend veel bereik. Genoeg voor huis-, tuin- en keukengebruik, m aar verder niet heel verstorend. In elk geval niet in die mate die jij lijkt te bedoelen in elk geval. Je hoeft daarvoor dus echt niet uit de ether te blijven of zo.
In elk geval niet in die mate die jij lijkt te bedoelen in elk geval. Je hoeft daarvoor dus echt niet uit de ether te blijven of zo.
Waar suggereer ik dit in mijn verhaal?
Bij mij thuis is de ether voor speelgoed (smartphones, notebooks die niet op een vaste plek staan, etc.).
De ether blijft zo schoon mogelijk voor deze apparatuur. Daarmee haal ik dus hoge snelheden. Bijvoorbeeld streaming van eigen spellen met 200 Mbps zonder onderbrekingen is geen probleem.
Wi-Fi 5, 6, 7... Niets van dat is zo betrouwbaar als een CAT 5e+ kabeltje.
[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 21 januari 2025 13:04]
Dit houdt de ether schoon, en zelfs met slechts 802.11ac ("Wi-Fi 5") heb ik zat draadloze snelheid.
Je moet niet vergeten dat een privaat wifi netwerk sowieso een veel beperkter bereik heeft dan dat de 4G/5G masten van de telefoonproviders dat hebben bijvoorbeeld. Als je het dan toch al "schoon" wilt hebben of minder vervuilt (aangezien je het "schoon" noemt), dan heeft een privaat consumenten wifi netwerk nauwelijks impact op hoe "schoon" de ether is.
Ik doe overigens exact hetzelfde hoor; alles wat een vast apparaat is en aan een kabeltje kan, probeer ik ook aan een kabeltje aan te sluiten. Niet zozeer omdat het de ether "schoner" houdt een sneller is, maar vooral omdat het een veel betrouwbaardere verbinding is. Snelheid is vaak ook niet super belangrijk voor een TV of mediabox (om een voorbeeld te noemen), zolang het maar snel genoeg is voor bijvoorbeeld streamingdiensten.
[Reactie gewijzigd door CH4OS op 21 januari 2025 13:15]
In elk geval niet in die mate die jij lijkt te bedoelen in elk geval. Je hoeft daarvoor dus echt niet uit de ether te blijven of zo.
Daar is dus geen sprake van.
Je moet niet vergeten dat een privaat wifi netwerk sowieso een veel beperkter bereik heeft dan dat de 4G/5G masten van de telefoonproviders dat hebben bijvoorbeeld.
De discussie is niet bereik. De discussie is dat de bandbreedte in de ether op enig locatie beperkter is dan wat gefaciliteerd kan worden via kabels in hetzelfde gebied. Dat geldt voor 4G/5G en voor lokale netwerken voor hun respectievelijke bereiken.
Gebruik van de ether vind ik prima, maar (voor mij) alleen voor wat noodzakelijk is. Zo is er meer ruimte vrij voor wat noodzakelijk is.
[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 21 januari 2025 13:23]
In feite zou een 'router' thuis het thuisnetwerk kunnen bundelen tot één verbinding. Net als dat je nu maar één lijntje hebt lopen naar je provider. Bij veel providers deel je trouwens dat lijntje ook, dus of je nu via een lijntje verbinding maakt met een wijkkast of via een draadloos signaal verbinding maakt met een wijkantenne maakt niet heel veel uit.
Scheelt wel een hoop stoepjes opengraven. 3 of 4 keer.
Buiten het huis is dat geen probleem maar dan binnen in uw huis garanderen is een heel andere uitdaging. 1Gbit + buiten is misschien 200Mbits binnen en soms helemaal niets als je een modern huis hebt.
Je kan dat nooit zo stabiel en krachtig krijgen dan glasvezel.
Odido doet dat met Klik&Klaar. Sinds de introductie klant bij ze en een maand naast Ziggo gedraaid (via de Unif Dream Machine) Inmiddelds in Ziggo eruit en ik ben er heel tevreden over. Over een paar maanden loopt mijn HollandsNieuwe contract af en dan stappen we mobiel ook naar Odido voor een extra 5 euro korting!. Snelheden zijn prima en zelf continue VPN open naar thuis, TOP!
Odido doet dat met Klik&Klaar.
....
Snelheden zijn prima en zelf continue VPN open naar thuis, TOP!
Ik vrees dat je die snelheid zal moeten delen met andere gebruikers.
Ik woon in het stadscentrum waar regelmatig evenementen gaande zijn, met veel publiek.
Klik&Kaar is gelanceerd in het najaar.
Ik ben benieuwd naar de gebruikservaringen als het festivalseizoen aanbreekt.
Ik woon al 2 jaar midden in een druk centrum inclusief flinke evenementen. En al die tijd enkel hotspot en geen enkel probleem. 1 keer een half uur geen bereik maar dat was 's nachts op een rustige doordeweekse dag.
Nee geen CG-NAT, je kunt "gewoon" poorten openen. UDP porten is lastiger want bijna alles staat dicht bij Odido. Ik heb 1 UDP port gevonden (1194) waarop ik nu WireGuard VPN gebruik.
Hoezo goedkoper? Als zo’n glasvezel er eenmaal ligt, dan heb je er heel weinig onderhoud aan en hij is vele malen efficiënter in het energieverbruik. Als je over een periode van 20 jaar de aanleg kan omslaan dan verandert dat het kostenplaatje.
Het gemiddelde gebruik per sim is nu 5GB per maand. Als alle vaste verbindingen over 5G zouden gaan, wordt dat gerust gemiddeld 75GB per maand. Dat is zo bizar veel meer benodigde capaciteit.
Hier zit ik in een nieuwbouwwijk. Bellen over wifi is hier noodzakelijk soms, omdat het signaal onvoldoende is. Ik vrees dat dit op veel meer nieuwbouwwijken aan de hand is. Hier in onze wijk zeker.
Hier hetzelfde, en niet eens nieuwbouw. Op de dekkingskaarten zie je dat niet terug overigens. Dus in theorie zou het allemaal toppie moeten zijn! Het is zelfs zo erg dan de pakjesbezorgmensen soms de pakjes niet kunnen scannen omdat er geen signaal is.
Op termijn is dat misschien wel mogelijk, maar zo ver zijn we nog lang niet. Kijk bijvoorbeeld alleen nog maar naar het verschil binnenshuis tussen een internetkabel en wifi. De kabel geeft nog altijd betere snelheid en lagere latency. Daarnaast zie je dat veel mensen problemen ondervinden met wifi netwerken, vooral als ze in een flatgebouw wonen waarbij netwerk frequenties overlappen.
Hetgeen dat je voorstelt vereist veel meer van het draadloze netwerk en ga je dus veel meer infrastructuur nodig hebben om iedereen op ieder moment de juiste hoeveelheid en snelheid van data aan te kunnen bieden.
Er zal een moment komen dat onze data behoeften voor 90% van de use cases zal verzadigen. Dat is eigenlijk iets wat we nu dus al een beetje zien met 5G vs 4G. Meer bandbreedte en snelheid maakt niet uit als je alleen maar berichtjes verstuurd/leest of het nieuws leest. Ook bij grotere media zoals films komen we op dat punt. Na 4k beeldresolutie krijgen we misschien 8k, maar na een tijdje kom je echt op het punt dat je het verschil tussen de resoluties niet meer zal zien en zal die innovatie race ook worden getemd. Dus als we op een punt komen waarbij ons data gebruik voor de meeste use cases stabiel blijft, dan denk ik dat we de draadloze infrastructuur hier wel voor in kunnen richten.
Dat is wat de mobiele operators maar al te graag willen. Daarom zitten ze bijvoorbeeld te azen op het "bovenste" deel van de 6GHz frequentieband. Een groot probleem is dat draadloos signaal heel snel zwakker wordt wanneer de toestand tot de zendmast toeneemt, of wanneer het door een raam of muur moet. Ik heb net even gekeken op mijn telefoon, en zittend in mijn kantoortje thuis ontvang ik daarop via wifi een 300x sterker signaal dan via 4G (-56dBm vs -81dBm). De zendmast waar ik mee verbonden ben zendt daarentegen 1000x zoveel vermogen uit als mijn wifi router (52dBm volgens antennekaart vs de maximum 23dBm die een wifi router max mag uitstralen in de EU). Dus zelfs al zendt de zendmast buiten meer dan 1000x zoveel vermogen uit als mijn wifi routertje, toch is het signaal dat ik hier binnen ontvang 300x zwakker. En dat terwijl ik een directe line-of-sight met de zendmast heb, op (naar schatting) 150m afstand.
Je kan natuurlijk wel met veel mensen de verbinding met een zendmast delen, dat maakt het verhaal iets beter. Desalniettemin concludeert dit rapport dat data geleverd over glasvezel (+wifi) gemiddeld 2.5x energiezuiniger is dan data geleverd over mobiele netwerken. Dus: let's make wifi great again! Door o.a. het volledige 6GHz spectrum er aan toe te kennen. Geen concessies meer met weerradars en luchthaven radars (DFS), niet meer sprokkelen om de brokjes spectrum die zijn achter gelaten door de mobiele operators, wat een wereld zou dat zijn..
[Reactie gewijzigd door TEMwave op 21 januari 2025 10:01]
Is dit misschien ook een reden waarom Ziggo niets doet met hun Coax netwerk te upgraden ??
Ligt er aan welk netwerk je hiermee bedoelt. Ziggo gebruikt coax van de straat- of wijkkast naar de woning. Alles daar achter tot aan de backend van Ziggo, heeft Ziggo reeds verglaasd, daardoor kan men immers nu ook 1GBit/sec download aanbieden.
We hebben bijna allemaal thuis glasvezel of een kabel aansluiting.
Waarom wordt er niet massaal ingezet op draadloos internet thuis dit is toch veel goedkoper dan alle woningen te voorzien van vaste aansluitingen.??
Is dit misschien ook een reden waarom Ziggo niets doet met hun netwerk te upgraden ??
Naast capaciteits zaken.......Misschien ook wel omdat het kan.
Voor mobiel internet (unlimited) willen we max ongeveer 25,- euro per maand uitgeven. Wie met minder genoegen neemt komt al snel bij goedkopere MVNO oftewel virtuele netwerkaanbieders uit waar een prijs rond de 10,- euro per maand de sweetspot is.
Voor vast internet betalen we zonder aanbieding zo 60,- of 70,- euro per maand als TV er bij zit of zo'n 45.- tot 55,- zonder TV en zonder bellen.
Met aanbiedingen werd dit ca. 25 of 35,- per maand, maar dan voor een beperkte periode, zodat we gemiddeld alsnog 45,- tot 50,- per maand betalen.
Odido heeft nu voor het eerst een thuis aanbod via 5g voor 25,- per maand (of zelfs 20,- met klantvoordeel voor bestaande Odido klanten). Daarbij ben je wel achtergesteld op het netwerk, wat betekent dat jouw verbinding flink trager gaat worden naarmate het netwerk voller wordt.
Maar waarom thuis internet aanbieden via relatief duur 5g als klanten voor een glasverbinding de hoofdprijs willen betalen naast hun mobiele aansluiting?
Anderzijds: ik woon tussen 2 snelwegen in. Bij file op de weg gaat de mobiele snelheid merkbaar omlaag (halvering). Dus capaciteit is er nog steeds niet te over op alle plekken. Ook niet direct onder een mast in een stad.
Er komen steeds meer onderzoeken uit dat je dit niet moet willen..
We zien massaal bijensterfte bv.. hoewel de gewassen bestrijding hierin ook een rol kan spelen.
De natuur en wijzelf hebben een energetisch veld om ons heen:
Dit zouden we echt met meer terughoudendheid en méér onderzoek in combinaties van stralingen moeten vaststellen wat het effect is op de mens.
Zo is er algemeen info beschikbaar dat het verstandig is de telefoon niet tegen het hoofd te houden qua straling.
Mijn WIFI router staat uit in de nacht.. mijn kabels blijven.
De onderzoeken die nu gehouden worden richten zich vaak op 1 techniek en niet in combinatie.
Heb je toevallig ook een link naar die onderzoeken die 'steeds meer komen'? En/of naar de resultaten van die onderzoeken? Er zijn de afgelopen decennia talloze onderzoeken naar gedaan, van enorme meerjarige trajecten tot zeer kleine met kiemplantjes en muizenembryo's en nooit kan, onder normale omstandigheden, een schadelijk effect aangetoond worden.
Wat je ziet is dat elektromagnetische straling/velden kunnen zorgen voor plaatselijke opwarming van weefsel en dat in gevallen van genetische aanleg (ofwel genetische pech) dat kan bijdragen aan de vorming van een tumor. Een middagje in de zon wandelen geeft echter een veel grotere opwarming van weefsel!
En nee, de onderzoeken richten zich niet op 1 techniek. Het gaat ook helemaal niet over techniek. Het gaat over energie. Kort door de bocht is straling schadelijk wanneer energie wordt overgebracht. Kijk naar de magnetron; daarbij wordt energie overgebracht naar het water in het voedsel. Hetgeen wat het dichtst in de buurt hiervan komt is een militair radarsysteem. Ook die systemen zijn uitgebreid onderzocht en vormen ook geen risico.
Jouw smartphone, jouw wifi spulletjes komen daar niet eens bij in de buurt.
Als je het doet vanuit je eigen gemoedsrust moet je vooral doen waar je je prettig bij voelt, maar ga alsjeblieft geen ongefundeerde onzin verkondigen. Bijensterfte heeft hoogstwaarschijnlijk een link met elektromagnetische verstoring. Het is wat je zegt een opeenstapeling van factoren. Probleem is wel dat gebieden waar enorm veel straling is, zoals bij militaire radarinstallaties, zendmasten, scheepsradarinstallaties, hoogspanningskabels, verdeelstations etc... daar niet per se minder insecten en bijen zijn. Doordat die locaties vaak ontoegankelijk zijn en de natuur daar redelijk met rust gelaten wordt zie je juist een opleving van biodiversiteit. Gewasbeschermingsmiddelen lijken een veel grotere rol te spelen dan elektromagnetische verstoring.
Masten bouwen en onderhouden is ook niet bepaald gratis. Als iedereen iedereen op 5G moet mag je nog wel wat zenders bijplaatsen. Glasvezel is natuurlijk ook nog veel minder storingsgevoelig.
Eigenlijk staat er op onze telefoons wel 5G maar dit is nog niet de 5G die het kan zijn. Er zijn in de hele wereld nog maar een paar 5G SA (stand alone) netwerken uitgerold.
De non stand alone netwerken zoals we die vandaag kennen bieden weliswaar snelheidsvoordeel maar de latency kan beter, de snelheid hoger en er kan gelaagdheid of netwerk slicing worden toegepast wat dan weer tot echte schaalvergroting zal leiden.
De volgende stap is dus niet 6G maar wel 5G SA, @arnoudwokke dat zou denk ik wel goed zijn om dit nog even te belichten in het achtergrond artikel.
@laserfreak 6G is de volgende generatie, niet de volgende stap inderdaad. Ik denk niet dat ik ergens in het artikel 6G de volgende stap heb genoemd, want dat is het niet.
Hallo @arnoudwokke bedankt voor je reactie. Ik zie het anders omdat er in het artikel wel wordt gesproken over wat 5G vandaag biedt.
Het is duidelijk wat wel en niet heeft gewerkt voor 4G en 5G en wat er in 6G dus beter moet, zoals ondersteuning voor bellen via het nieuwe netwerk en het gebruik van al dan niet hogere frequenties.
Wat er voor 5G niet werkt kan in mijn optiek nog niet echt duidelijk zijn want dat gaan we pas merken als 5G SA mainstream wordt.
Ik geef toe dat ik wat biased ben omdat ik de ontwerper ben van Walter, een multi-radio IoT module die van LTE-M en NB-IoT gebruik maakt. Dit zijn technieken die geintroduceerd zijn binnen 4G maar ook in 5G en dus 5G SA netwerken zullen zitten. 5G SA is eigenlijk niet te vergelijken met 5G zoals we dit vandaag kennen.
Voor een ruime 99% van de mensen is 5G al een onbelangrijk iets. Het is gewoon een marginaal betere 4G. Dus 5G versus 5G SA? Het aantal mensen die daar echt iets van zullen merken lijkt me te tellen op de vingers van één hand. Facebook wordt er niet beter van.
Het is inderdaad een open vraag of we daar moeite voor moeten doen. Die patent-licenties gaan niet gratis zijn, maar levert het een betere dienst op? Wat is de consumentenwaarde?
Mensen vroegen zich hetzelfde af van 4G, en alhoewel het voor de consument een marginale verbetering lijkt. Zou 4G nooit de huidige belasting van het net aankunnen.
4G was een enorme vooruitgang van 3G, ik kan mij 3G nog herinneren en dat was enorm traag. Met 3G snelheden kon je niet echt soepel videos op YouTube bekijken en dergelijke. Maar de stap van 4G naar 5G is niet enorm geweest. We hadden lange tijd in NL ook geen "echte" 5G omdat een bedrijf moest verplaatsen die dat lange tijd tegenhield. Nu pas wordt er vooruitgang geboekt met 5G maar het verschil is niet zo groot met 4G.
Voor de eind gebruikers mag dit dan wel zo lijken, maar het aantal devices dat mobiel internet gebruikt en hoge bandbreedte gebruikt is exponentieel gestegen.
4G kon deze capaciteit niet aan, 5G zelf al is het 5G NSA kan beter om met deze capaciteit.
Het lijkt voor de leek dus alsof 5G niet echt een grote verbetering was, maar in praktijk betekent dit wel dat je ervaring met 4G heel erg was achteruit gegaan hadden we daar allemaal op blijven steken.
Je merkte dit op het einde bij 4G al op grote evenementen zoals een festival of een voetbalmatch.
5G kan veel beter met grotere belasting om.
Omdat ik een introverte ICT-er ben en niet zo vaak uitgaat of bijna nooit naar grote evenementen ga kan ik hier niet echt over oordelen, maar ik geloof je. Daarom heb ik eigenlijk nooit last daarvan gehad.
Daarnaast ondersteunt ook nog lang niet iedere telefoon 5G. Het zou zomaar kunnen zijn dat we elkaar flink gaan storen als we te dicht op elkaar 5G willen gebruiken.
Helemaal mee eens. Eerste wat ik ook dacht. Naast de dingen die jij noemt vind ik voor telefoons de batterijduur/energie consumptie erg belangrijk. En die is slecht op 5G vanwege NSA ipv SA.
Ik hecht dan ook niet veel waarde aan 5g op dit moment omdat het onnodig veel energie gebruikt voor de voordelen die het kan bieden en je vaak niet gebruikt of verschil merkt
Heb mijn Samsung gelimiteerd op 4G ivm batterijverbruik, ik heb nog geen moment gehad dat ik 4G te langzaam vond. Voor mobiel internet is sneller dan 4G in 95% van de gevallen niet nodig naar mijn mening.
Hier ook de verbinding gelimiteerd op 4g. Enerzijds omdat ik het niet nodig had en omdat ik in het begin meer moest betalen om 5g te krijgen (kpn).
Ik snap de doorontwikkeling, maar ipv snelheid zou ik meer focus willen hebben op dekking. Op veel plaatsen in NL geen probleem, maar in het buitengebied nog steeds provider afhankelijk. KPN en odido is hier goed te doen, Vodafone helemaal geen bereik ondanks dat ze volgens de dekkingskaart goed bereik zouden moeten hebben.
Dus je limiteert je verbinding en gaat dan vragen om meer dekking? Dat is een bijzondere. Denk je niet dat er nu wellicht plekken zijn waar je weinig 4g dekking hebt, waar 5g dan net soelaas kan bieden?
Goed punt! Maar daar had ik zelf ook naar gekeken. Maar voor wat betreft het bereik maakt het niet uit of ik het op 4g of 5g zet. Jaren terug toen Vodafone nog libertel was had niemand problemen met het bereik. Maar het is gewoon slecht. Helaas, maar dat zijn denk ik de voordelen van het buitengebied dicht bij de grens. Gelukkig zijn KPN en Odido goede alternatieven.
Klopt, ik heb ook niet gezegd dat het exact hetzelfde is. Andere tijden en andere technieken. Punt blijft dat ik ongeacht 4g of 5g geen tot heel slecht bereik heb met Vodafone. Ik merk het ook aan de batterij. In de logs zie ik sinds ik een 2e sim heb van Vodafone een x percentage verlies ivm geen bereik.
KPN en Odido doen het beter. Veel beter? Nee dat ook weer niet. De maximale snelheden van 5g haal ik hier sowieso niet, dat is ook niet erg.
Heb geen 500mbit nodig op een telefoon, daarom pleit ik voor betere dekking/bereik zodat ik stabiel verbinding heb ipv een nog snellere verbinding in een gunstig geval. Als 6g dat brengt ben ik voorstander.
Ik had bij 4G al zoiets van 'is die extra snelheid wel nodig?'. Het is niet zo dat ik veel met mijn telefoon doe: bellen, berichten sturen, soms iets opzoeken op internet. Heel soms deel ik wel eens een foto en sommige familieleden vinden het leuk filmpjes te delen via internet, maar 3G, 4G, 5G of 6G: het wordt er sneller door, maar als het gewoon 3G zou gebleven, is het gewoon een kwestie van iets langer wachten tot het filmpje dat ze delen gedownload is. Maar providers drukken het gewoon door, als ik het wel heb zit ik al op 5G omdat Ben dat op een gegeven moment automatisch heeft aangezet voor alle abonnementen.
Maar ik lees bij @Maarten_E dat je batterijvermogen kunt sparen door 4G te forceren, hoe doe je dat?
Als ik batterijbesparing instel, wordt 5G automatisch uitgeschakeld en wordt maximaal 4G+ ontvangen. Staat batterijbesparing uit, dan pakt de telefoon bijna meteen 5G.
Je moet er natuurlijk wel rekening mee houden dat telefoons niet de enigste apparaten zijn die gebruik maken van mobiele netwerken. Tegenwoordig zijn er ook huisconnecties, laptops en andere dergelijke apparaten die mogelijk heel goed gebruik kunnen maken van hogere snelheden. Het is dus niet alleen om je eigen telefoon sneller filmpjes te laten versturen.
Daarnaast is het toekomstbeeld van mobiele netwerken veel breder dan de huidige inzet. Door betere mobiele netwerken te ontwikkelen, hoeven er in de toekomst wellicht minder vaste verbindingen neergelegd te worden. Je ziet nu wat voor klus dit is voor glasvezelverbindingen.
[Reactie gewijzigd door AWrongUsername op 21 januari 2025 13:02]
Twee mogelijkheden op de meester apparaten. Of bij simkaart 3g/4g instellen ipv 3/4/5. Of data besparing (in combinatie met adaptieve netwerk bijv op pixels).
Precies hetzelfde hier. Enkel als ik op vakantie ben zet ik 5G aan. In NL is het 4g netwerk al uitstekend, in het buitenland wil ik wel alle netwerken kunnen ontvangen.
Inmiddels is het wel vaker dat 5G een betere bereik geeft dan 4G aangezien er aardig wat frequenties zijn veranderd naar 5G. Snelheid is prima van 4G maar geen verbinding hebben omdat de frequentieruimte beter bezaaid is met 5G wordt wel een issue.
Heb hetzelfde gedaan bij mijn Iphone 12, merkte toch wel dat deze bij het gebruik van 5G erg warm werd, zelfs wanneer je hem niet zwaar belast. Wat dus betekend dat er veel vermogen word verspild. 4G is eigenlijk snel zat, 5G is in het gebied waar ik woon ook niet zo heel sterk, in ieder geval met mijn provider en telefoon.
ik heb dat ook jaren gedaan. Maar sinds afgelopen zomer mijn telefoon op 5G laten staan en merk eigenlijk geen verschil in batterij gebruik. Zeker nu (in mijn geval Odido) 5G heeft uitgerold.
Hier idem. Heb een iPhone 12 en toen was Apple helemaal hyper over 5G alsof dat zo geweldig zou zijn. Bij de ontvangst van de telefoon is 5G meteen uitgegaan en als 6G niet zuiniger is zal ik ook dat niet gaan gebruiken. Voor het overgrote merendeel van de smartphone bezitters is 4G genoeg.
Dit. Ik herinner me nog de discussie over telefoons destijds (wat nu vervangen is door de 120hz discussie). Ik heb het welgeteld een week gebruikt, snel weer uitgezet.
Ik begrijp de doorontwikkeling maar al die investeringen die er gemaakt moeten worden betalen we ook zelf, via dure abonnementen.
Wat is in jou ogen dan veel langer, een dag een paar uur(Dat je makkelijker einde van de dag haalt bijv ?).
Ik zal de mijne ook eens op alleen 4G zetten, moet hem zo toch opladen.
Maar ik haal met gemak 2 dagen op de batterij, op zich 2,5 lukt ook wel. Zou er denk ik met 5G uitzetten niet veel extra uit kunnen halen.
Ik heb gisteren mijn telefoon opgeladen, ben nu over enkele minuten 24 uur verder dat die van de lader ging.
Dit is wel bizar verschil zeg, ik gebruik mijn telefoon sowieso niet veel. maar zelfs in standby en normaal/ weinig gebruiker gebruikt 5G wel echt veel.
Ik heb nu in bijna 24 uur pas 14% batterij eraf, dit was met 5G volgens mij echt wel een stuk meer.
[Reactie gewijzigd door Carlos0_0 op 22 januari 2025 13:51]
Alle providers gebruiken momenteel 5G NSA (combinatie tussen 4G en 5G. Dus natuurlijk is uw batterij slecht. Binnenkort schakelen we over naar 5G SA, je verbind enkel met 5G en uw batterij zal beter zijn dan met 4G.
Dat gebeurde ook vroeger tijdens de eerste fase van 4G.
Maar wat is veel langer accu gebruik dan, red je hier door makkelijker het einde van de dag door komen ?.
Of gaat je telefoon hierdoor makkelijker een extra halve dag of dag langer mee ?
Ik begrijp dat ze willen dat technologie vooruit gaan maar dit zal waarschijnlijk weer veel geld voor de providers kosten om een licentie te krijgen wat naar de klant doorberekend word. 4 of 5g is prima
De providers mogen zelf bieden op de licenties. Die zijn trouwens alleen voor het gebruik van een frequentie spectrum. Niet voor een technologie, een provider kan zelf bepalen welke technisch ze op welke frequentie inzetten.
Odido biedt bijvoorbeeld al geen 2g meer aan en nog wel 3g
Vodafone geen 3g en nog wel 2g
KPN geen 3g en stop in december met 2g
Hey dat is goed nieuws! Ze zouden hier juni 2025 mee stoppen. Er zijn nog een hoop kinder- en seniorenhorloges op 2g in gebruik. Ook seniorentelefoons en alarmknoppen etc, prima werkende hardware die allemaal al afgedankt zouden worden.
Mijn dochter heeft een horloge van one2track op 2g en mijn oma een seniorentelefoon met alarmfunctie. Fijn dat dit voorlopig nog niet vervangen hoeft te worden.
Voor de mensen die het nog niet weten. We zitten nog in de eerste helft van fase 1 van 5G (NSA). Wanneer fase 1 klaar is zal jouw batterij beter zijn met 5G (SA) vergeleken met 4G. Je zal dan echt 5G gebruiken.
5G en 5G-Advanced? Ericsson wil graag de we eerste iets anders kopen voordat we 6G starten.
Zoals elke fabrikant proberen ze weer een oplossing te verkopen met vage plaatjes zonder harde spec's.
Doet me denken aan de leugens in de VS toen Telco's 3G+ verkochten als 4G.
Elke verandering in de wereld kent handige Harrie's die meeliften.
Dat deden we ook met 4G. Eerste generatie van 4G was "pre-4G" (3G maar een beetje beter), daarna kwam LTE of 4G (max 100 Mbps), nu gebruiken we allemaal 4G Advanced (300 Mbps tot 1 Gbps in theorie).
Dit is absoluut niet raar, bedrijven doen dat voor elke "G".
Trouwens er bestaat ook 4G Advanced Pro (2017 - 1.2 Gbps in theorie), maar niemand gebruikt dat denk ik.
Heb al jaren een 5G telefoon maar zie toch veel meer het 4G symbool elke dag. Zal ook met abonnement te maken hebben?
Verder is de praktische 5G snelheid eigenlijk niet hoog, 100mbit waar theoretisch 10gbit uit kan komen. 5G hoort naar mijn mening meer 500mbit-1000mbit te zijn in de praktijk.
Wat is de use case voor het (theoretische) doel voor 1-100 miljoen apparaten per km² in de 6G standaard?
Die 1 miljoen van 5G is al fors in mijn beleving, maar een factor 100 meer lijkt me behoorlijke overkill en het potentieel best duur maken om dat aan te kunnen.
Er zijn landen waar de bevolkingsdichtheid 25 miljoen is, als die door een goedkoper netwerk alle smartdevices via 6G willen verbinden dan heb je al een probleem.
Snap ik, maar tot 100 miljoen apparaten per km² lijkt me zelf dan een dikke overkill. Ik snap dat IoT tot een hoop (deels onnodige) verbindingen zal leiden maar dan nog.
--
Voor de grap even gezocht wat de top 3 is qua meest dichtbevolkte km²s op aarde:
Imbaba, Giza, Egypt: 177.038
Lalbagh Thana, Dhaka, Bangladesh: 168.151
Ajeromi-Ifelodun, Lagos, Nigeria: 150.689
De getallen zijn afkomstig van Wikipedia.
Dat zijn wel serieuze aantallen maar bij 100 miljoen apparaten praat je nog altijd over 564 apparaten per persoon voor de km² in Imbaba.
[Reactie gewijzigd door gooos op 23 januari 2025 17:20]
Heel leuk al die cijfertjes 4-5-6-7 G maar qwa gebruik merk je niet veel verschil in snelheid/kwaliteit. Nog steeds zijn er plekken waar internet niet of niet snel werkt (KPN). En nee het zijn geen plekken midden op een weiland maar gewoon in stad centras
Het is in feite niet meer dan gewoon een nieuwe generatie. Grofweg een nieuwe generatie elke 10 jaar (waarbij het cijfer dus hoger wordt). Alle masten die de providers hebben krijgen nieuwe apparatuur voor de nieuwere techniek waardoor de dekking niet veel verbetert. KPN is nooit echt de beste geweest in de stadskernen. Odido heeft daar over het algemeen meer dekking en capaciteit. Maar helaas is geen enkele provider echt perfect in dat opzicht.
KPN is nooit echt de beste geweest in de stadskernen. Odido heeft daar over het algemeen meer dekking en capaciteit. Maar helaas is geen enkele provider echt perfect in dat opzicht.
Klopt, maar tegelijkertijd vergeten we af en toe de kwaliteit van de Nederlandse mobiele infrastructuur te waarderen. Als je regelmatig in het buitenland bent, dan moet je vrij snel constateren dat NL het op dit vlak echt wel goed voor elkaar heeft.
Edit: typo
[Reactie gewijzigd door NatteKrant op 21 januari 2025 11:14]
:strip_exif()/i/2004527330.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2007157068.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2003972444.jpeg?f=imagenormal)
:strip_exif()/i/2004997726.jpeg?f=imagenormal)
:strip_exif()/i/2007173532.jpeg?f=thumblarge)
Over geopolitiek gesproken: de komst van 5G ging gepaard met het uitsluiten van Chinese fabrikanten voor apparatuur in westerse landen, waaronder Nederland en België. Daardoor is er nu een noodzaak voor het compatibel maken van diverse soorten apparatuur, waardoor het makkelijk en snel is om apparatuur te vervangen door die van een andere leverancier. Dit heet OpenRAN.:strip_exif()/i/1382956082.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002831950.jpeg?f=imagenormal)
:strip_icc():strip_exif()/u/172905/crop59a5561d63c7d.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/153263/crop5dc2fc5fe8562.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/128173/crop59a1592e54731_cropped.gif?f=community){kind=small}
/u/706834/crop668e58eb84683_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/326331/crop5a11862143866_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
@
/u/94596/crop643fb12fd4e6d.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/22916/scouts_cartman.gif?f=community){kind=small}
/u/27299/hoofd.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/53522/crop583d477015a24.gif?f=community){kind=small}
/u/357567/crop5dfcfaa04d0e8_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/457227/crop64b44e68077ef_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/64465/crop5db09addab56c_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/26075/crop645a133d5627c_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/71115/plus222.jpg?f=community){kind=small}
/u/30977/crop654a08a5866a6_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/240168/crop562bc0c839611_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
.
/u/1512562/crop5fc4c0241b06d_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/269377/arnoud8bit.png?f=community){kind=small}
/u/111174/sachiel-small.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/789283/crop65b0dfe4af024_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/34556/welles60x60.PNG?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/151537/crop5db7498ca4eda_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1054197/crop5ad4ec0b091b1.jpeg?f=community){kind=small}
/u/34858/crop61e5ade5a4319_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1604/60x60.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/52072/crop5de51ebf91960_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/16450/icon06.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/112971/me.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/177406/crop5ca60c3b4a6c7_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1897390/crop66f01cc72c09a_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/175420/crop61db36da0784a_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/280082/crop5bc9c95306f49_cropped.gif?f=community){kind=small}
/u/1435570/crop672c9fd299184_cropped.png?f=community){kind=small}