Nikon D90 brengt dslr in beweging

Inleiding

Over de komst van de Nikon D90, de opvolger van de twee jaar oude D80, werd al minstens driekwart jaar gespeculeerd, toen op 27 augustus 2008 de nieuwe dslr voor de gevorderde amateur officieel werd geïntroduceerd. De grootste verrassing was wel het nieuws dat de D90 video in 720p-resolutie kan opnemen. Tweakers.net heeft de D90 uitgebreid kunnen testen en in deze review zetten we de nieuwe dslr-telg af tegen de D80.

Marktpositionering

Met zijn featureset valt de D90 tussen de D60 en de D300 in. Nikon hanteert hiermee in grote lijnen dezelfde productdifferentiatie als bij zijn vorige generatie dslr's. De D40, de D80 en de D200 werden voorzien van in essentie dezelfde tienmegapixel-ccd-sensor. Bij de D40 was de scherpstelmotor voor oudere lenzen weggelaten, ontbrak een tweede lcd en werd een autofocussysteem met maar drie scherpstelpunten gebruikt. Het tussenmodel D80 had wel een ingebouwde scherpstelmotor en een top-lcd, en maakte gebruik van een geavanceerder elfpunts autofocussysteem. De semi-professionele D200 had hetzelfde autofocussysteem als de D80, maar beschikte bovendien over een waterbestendige body en de mogelijkheid om bij het gebruik van de oudere manual focus AI- en AIS-lenzen automatisch de belichting in te stellen.

Vorig jaar augustus introduceerde Nikon de D300. Dit was Nikons eerste semi-professionele model met een 12,3-megapixel-cmos-beeldsensor in aps-c-formaat. De D300 werd voorzien van een antistofsysteem en deelde het 51-punts autofocussysteem met de op dezelfde dag geïntroduceerde professionele D3-dslr, die een fullframe-cmos-beeldsensor kreeg. De D300 heeft ook een fijnafstellingsmogelijkheid voor de autofocus van lenzen. De nu uitgebrachte D90 beschikt over dezelfde cmos-beeldsensor als de D300, maar heeft het elfpunts autofocussysteem van de D80. Net als bij de D300 wordt voor de scherpstelling, de belichtingsmeting en de witbalans gebruikgemaakt van de rgb-lichtmetingssensor in combinatie met Nikons Scene Recognition System, een database met de eigenschappen van ongeveer 30.000 foto's.

De D60, D90 en D300 verschillen ook in grootte van de body. Met de tussenmaat van de D90 biedt Nikon zijn klanten een nuttige keuze: voor velen is de D60 te klein, terwijl de D300 met zijn forse grootte en dito gewicht te veel van het goede kan zijn. Concurrent Canon heeft geen echt tussenmodel. De Eos 1000D en de duurdere Eos 450D hebben nagenoeg dezelfde kleine greep, terwijl de nog steeds leverbare Eos 40D en de nieuwe Eos 50D net weer een maatje te groot kunnen zijn.

Specificaties en prijzen

Specificaties
Sensortype	cmos-beeldsensor met stofreductiefunctie
Aantal megapixels	12,3 megapixel
Sensorformaat	23,6 x 15,8 mm
Maximale resolutie	4288x2848 pixels
Bestandformaat	jpeg, raw, jpeg+raw met 12bits A/D-conversie
Snelheid	4,5 foto's per seconde
Iso	200 t/m 3200 (met boost 6400)
Lensaansluiting	Nikon F-mount
Autofocus	Multicam-1000
Aantal focuspunten	11, waarvan één crosstype
Belichtingsmeting	420-pixel rgb-sensor: spot, centrumgericht, 3d-maxtrix type II
Belichtingscompensatie	-5 EV tot +5 EV
Autofocus	enkelvoudig, continue, automatisch of 3d tracking
Sluitertijd	1/4000s tot 30s in stappen van 1/3 EV en 1/2 EV, in 'bulb'-modus onbeperkt
Zoeker	pentaprisma, 96% beelddekking, 0,94x vergrotingsfactor
Lcd	3"-vga-scherm met 920.000 subpixels
Filmformaten	1280x720 (24fps, 16:9), 640x424 (24fps, 3:2), 320x216 (24fps, 3:2)
Richtgetal ingebouwde flitser	17 bij iso 200
Active D-lighting	ja
Opslag	sd/sdhc
Aansluitingen	usb 2.0 / hdmi / video-uit / afstandsbediening / externe voeding / batterijgrip
Accu	EN-EL3e
Behuizing	plastic over metalen frame
Afmetingen	132x103x77mm
Gewicht	zonder accu: 620 gram, met accu: 703 gram

Body van de D90

De behuizing van de D90 lijkt op het eerste gezicht als twee druppels water op die van de D80, maar een nauwkeurigere inspectie verraadt diverse verschillen. Zo zijn aan de voorkant, boven het D90-logo, drie gaatjes voor de microfoon voor video zichtbaar, terwijl in de greep rechts de gaatjes voor de luidspreker zijn te zien.

De achterkant van de D90 bevat meer in het oog springende veranderingen. Het opvallendst is de 3"-lcd met een resolutie van 930.000 beeldpunten, oftewel 640 bij 480 pixels. De D80 moest het nog doen met een 2,5"-lcd met een resolutie van 320 bij 240 pixels. Nieuw is de live view-knop, rechts van het scherm, die ook gebruikt wordt bij het opnemen van video. Om ruimte voor deze knop te maken, is de d-pad naar beneden verschoven; ook is er een OK-knop in het midden verschenen. De Info-knop, waarmee de camerainstellingen bekeken en aangepast kunnen worden, heeft de plek van de OK-knop op de D80 gekregen, terwijl het schuifje van de focuspuntvergrendeling is ingeruild voor kleiner draaiknopje.

Opmerkelijk is dat alle knoppen in vergelijking met de D80 een rondere afwerking hebben gekregen, een wijziging die Nikon ook in andere huidige modellen heeft aangebracht. De knoppen rechtsbovenop, zoals de AF-instelknop, zijn bij de D90 bovendien beter in te drukken omdat ze meer uitsteken. Prettig is dat de sluiterknop iets lichter te bedienen is dan bij de D80, waardoor de kans op bewogen foto's kleiner is geworden.

De zoeker is van het pentaprisma-type en biedt een beelddekking van 96 procent - een procent meer dan bij de D80 - en heeft een vergrotingsfactor van 0,94. Door de grotere beelddekking kan er nauwkeuriger gekaderd worden.

Links op de voorkant treffen we verder nog een command dial aan, het hulplicht voor de autofocus, een functie-knop en scherptediepteknop. Rechts zien we de knop om de ingebouwde flitser omhoog te laten springen, een bracket-knop, de lensrelease en een knop voor de keuze tussen automatisch en handmatig scherpstellen.

Bediening en praktijkimpressie

De menustructuur van de D90 heeft grote veranderingen ondergaan en lijkt nu op die van de D300, de D700 en de D3. Zo heeft de lijst met 32 instellingen in het 'persoonlijke inst. menu' van de D80 plaats gemaakt voor een handiger indeling in categorieën, zodat sneller de juiste instelling gevonden kan worden. Vreemd genoeg is de instelling voor 'auto iso' verhuisd naar het opnamemenu. Ook de 'automatic d-lighting'-optie, voor het automatisch uitlichten van donkere partijen in foto's, heeft daar een plekje gevonden.

De informatie bij een genomen foto wordt door de D90 overzichtelijker weergegeven. Linksboven staat de foto met rechts het histogram en daaronder staan de belangrijkste instellingen waarmee de foto genomen is. Extra informatie kan opgevraagd worden door de d-pad naar boven of beneden te klikken. De optie bij de D80 om overbelichte delen van een foto te zien knipperen, is wederom aanwezig, maar is bij de D90 standaard uitgeschakeld.

Handig is de optie om de iso-waarde in de zoeker te tonen. Bij de D80 kon dit ook al, maar daarvoor moest wel de 'func'-knop worden geofferd. Ook is in te stellen dat deze waarde met een van de twee instelwieltjes is aan te passen zonder dat je oog de zoeker hoeft te verlaten. Wij vonden het handig om bij de D90 de '+raw'-mogelijkheid te koppelen aan de func-toets. Hiermee wordt een foto naast de geselecteerde jpg ook in raw-formaat opgeslagen. Handig voor een select aantal foto's die niet mogen mislukken. Met nog een keer drukken op de func-toets worden weer enkel jpg's geschoten zodat opslagruimte gespaard wordt. De functie was ook al beschikbaar bij de D80, maar vergt daar meer handelingen en een blik op de bovenste lcd.

Picture Controls, die vorig jaar met de komst van de D300 en de D3 werden geïntroduceerd, zijn sets van instellingen, zoals onder meer contrast en verscherping, die op elke recente Nikon-camera identieke foto's moeten opleveren. Gebruikers kunnen ook zelf Picture Controls definiëren, opslaan op een sd-kaart en importeren. Dit is onder andere handig voor situaties waarbij de fotograaf twee cameras bij zich heeft.

In het 'Setup'-menu komen we de gps-instelling tegen. Gps is bij de D90 niet ingebouwd, maar Nikon heeft wel een eigen gps-module, de GP-1, die in de hotshoe van de flitser kan worden geschoven en die op de ingang voor de afstandsbediening moet worden aangesloten. Bij het nemen van een foto wordt dan ook de gps-informatie opgeslagen. Er zijn nog geen prijzen van de GP-1 bekend en we hebben de module ook niet kunnen testen.

Een nieuwe menu-optie wordt door Nikon 'Mijn Menu' genoemd. Gebruikers kunnen hierin zelf instelopties plaatsen die ze snel willen kunnen benaderen. Een ander tabblad toont een lijst met recentelijk aangepaste instellingen.

De D90 kan dankzij de hoge resolutie van de nieuwe display een beter overzicht van de genomen foto's bieden. Zo kon de D80 negen thumbnails tegelijk tonen, wat bij de D90 is uitgebreid naar liefst 72 - minuscule - foto's. Ook kan via een kalenderindeling getoond worden wanneer een bepaalde fotoserie gemaakt is. Als er op een foto wordt ingezoomd, valt op dat de scrollsnelheid van de d-pad verhoogd is, en dat is een grote verbetering.

De D90 is ook beduidend sneller dan zijn voorganger, wat mogelijk is gemaakt door de Expeed-beeldverwerkingschip die ook in de D300, de D700 en de D3 is terug te vinden. Zo kunnen maximaal 4,5 beelden per seconde geschoten worden waar de D80 op 3 stuks blijft steken. In de praktijk is dat laatste toestel daardoor eigenlijk ongeschikt voor actiefotografie. Desondanks gaat de Expeed-chip zeer zuinig met energie om; de fabrikant claimt een maximum van 850 foto's op een enkele acculading. Dit is te verdubbelen door gebruik te maken van de MB-D80-batterijgreep. De D90 heeft overigens minder speling tussen de body en de greep dan de D80.

De 'active d-lighting'-optie biedt een subtiel verschil in foto's en kan donkere partijen in foto's wat lichter maken. Het nadeel is dat de ruis wel navenant erger wordt. Foto's met active d-lighting geven vanwege de gelijkmatiger belichting meestal een iets prettiger beeld om naar te kijken. Het activeren van d-lighting gaat echter wel ten koste van het maximum aantal achter elkaar te nemen foto's.

Nikon heeft de D90 ook extra mogelijkheden voor beeldbewerking gegeven. Zo kan vertekeningscorrectie worden uitgevoerd en is een fisheye-effect aan te brengen. Ook is een rudimentaire raw-bewerking mogelijk, maar een apart programma zoals Nikons Capture NX verdient toch de voorkeur.

Live View en video

Hoewel Nikon Live View al in enkele professionele camera's heeft ingebouwd, is de D90 de eerste consumentencamera van deze fabrikant die over deze functie beschikt. De logische volgende stap is het opslaan van live beeld op de geheugenkaart, en de D90 is de eerste dslr die ook deze technologie aan boord heeft.

Live View

Bij de D90 wordt Live View, waarbij het beeld dat op de sensor valt meteen op de lcd getoond wordt, geactiveerd en gedeactiveerd via de 'Lv'-knop aan de achterkant. Het nadeel is dat de D90 in deze modus enkel kan scherpstellen via contrastdetectie, zoals dat ook bij compactcamera's gebeurt, en dat is een bijzonder tijdrovende aangelegenheid: in de Live View-modus kan de D90 tot twee volle seconden over het focussen doen. Concurrerende dslr's zoals de Eos 450D en de 50D van Canon kunnen in de Live View-modus naast contrastdetectie ook beschikken over fasedetectie, al moet voor het scherpstellen dan wel de spiegel neergeklapt worden, waardoor de lcd even op zwart gaat.

Video

Een van de meest besproken D90-features is de mogelijkheid om video op te nemen. De D90 is de eerste dslr die dat kan, al kwam Canon amper twee weken later met een antwoord in de vorm van de Eos 5D Mark II, die dezelfde functie biedt. De videomodus is op de D90 te activeren door eerst de 'Lv'-knop en daarna de 'Ok'-knop van de d-pad in te drukken.

Video kan in 720p worden opgenomen, met een maximale opnameduur van vijf minuten, of in de kleinere formaten 640 bij 424 pixels en 320 bij 216 pixels. In de 720p-stand levert dit een datastroom op van grofweg anderhalf tot drie megabyte per seconde. In alle drie de formaten kunnen maximaal 24 beelden per seconde worden vastgelegd, dezelfde snelheid die ook in bioscoopfilms wordt gebruikt. Een nadeel is wel dat het beeld bij snelle camerabewegingen instabiel wordt door de manier waarop de gegevens van de cmos-beeldsensor worden uitgelezen. Dit verschijnsel staat wel bekend als rolling shutter. Verder wordt geluid alleen in mono opgenomen en kan er geen externe microfoon op de D90 worden aangesloten. Ten slotte verbruikt de D90 in filmmodus beduidend meer energie.

De praktijk leert dat filmen met een dslr nog in de kinderschoenen staat. Zo kan de D90 tijdens het filmen niet continu scherpstellen, maar alleen aan het begin van een shot. en de gebruiker heeft in de standaardinstelling weinig controle over belichting en iso-waarde. Zo zal de belichting zich automatisch aanpassen aan veranderende lichtniveaus in een scene. Deze belichtingsfluctuaties zijn niet altijd wenselijk. De belichting is echter wel te vergrendelen door in het menu de 'AE-vergrendeling vast'-optie te koppelen aan de AE-L/AF-L-knop. Dat levert een veel rustiger beeld op.

De D90 heeft ten opzichte van hd-camcorders wel een enorm voordeel met de mogelijkheid om te spelen met de scherptediepte. Zo kan je bijvoorbeeld een gezicht op de voorgrond eruit laten springen door met een groot diaframa de achtergrond wazig te maken. Hiervoor moet wel de Aperture Priority-modus gekozen worden. In principe kunnen alle lenzen voor de F-mount van Nikon bij het filmen gebruikt worden. Op internet zijn al een heel wat D90-filmclips verschenen.

Iso-prestaties en belichting

Door het gebruik van de nieuwe cmos-beeldsensor kan de D90 met hogere iso-waarden fotograferen dan zijn voorganger. Waar bij de D80 het iso-bereik liep van iso 100 tot en met iso 1600 (met boost tot 3200) moet de D90 in de onderste regionen met een iso van 200 zijn voorganger voor laten gaan, maar de officiële iso-waarde loopt door tot maximaal iso 3200 en dat kan nog eens verhoogd worden naar het equivalent van iso 6400.

Onderstaande beelden van een oude Radeon 9500Pro-videokaart onder tl-licht laten zien dat de D90 scherpe en ruisvrije foto's maakt tot en met ongeveer iso 800, terwijl iso 1600 en in mindere mate iso 3200 meer ruis vertonen, maar nog wel goed bruikbaar zijn. Iso 6400 is met de D90 niet echt bruikbaar en is te vergelijken met iso 3200 bij de D80. De automatische witbalans van de D90 heeft vanaf iso 1600 wat moeite met het tl-licht en laat dan een gelige tint zien. Ook is zichtbaar dat de kleuren wat fletser zijn.

iso 200 D80_iso200_475x150

D80

D90

iso 400 D80_iso400_475x150

D80

D90

iso 800 D80_iso800_475x150

D80

D90

iso 1600 D80_iso1600_475x150

D80

D90

iso 3200 (D80 alleen met H1-boost) D80_iso3200_475x150

D80 (met iso-'boost')

D90

De ruis op foto's van de D90 is fijner van structuur dan bij zijn voorganger. Dit is goed te zien bij de onderstaande foto's van een bloem.


Bloem	D80, iso 1600	D90 iso 3200

Belichting

Gebruikers van de D80 klaagden op fora veel over de stelselmatige overbelichting bij contrastrijke foto's als matrix metering wordt gebruikt. De D90 heeft daar duidelijk minder last van, maar ondanks het hogere dynamische bereik van de cmos-beeldsensor, wordt in die stand bij de belichting nog steeds een groot gewicht toegekend aan het actieve focuspunt. We hebben raw-conversie niet getest, maar naar verluidt heeft de D90 wel extra speling om detail terug te halen uit, op het eerste gezicht, overbelichte delen van een foto dan bij de D80. De gemiddelde koper van de D90 zal echter voornamelijk in jpeg-formaat schieten. De D90 levert volgens ons in elk geval diepere kleuren dan zijn voorganger.

Foto's

Onderstaande foto's zijn genomen met de D90.

Conclusie

Potentiële kopers zullen misschien worden aangetrokken door de filmmogelijkeid van de D90, maar dat moet gezien worden als een leuk extraatje. Als fotocamera is hij door zijn features erg interessant voor de gevorderde amateurfotograaf. Zo heeft de nieuwe telg, net als de D80, de mogelijkheid om draadloos meerdere flitsers aan te sturen, is de bediening goed ingericht voor een snelle instelling van de belangrijkste functies, en is de nieuwe Expeed-chip in staat om kleurverschuiving bij lenzen automatisch te corrigeren. Ook onderscheidt de D90 zich van zijn concurrenten met de 3"-lcd met hoge resolutie.

Prijstechnisch heeft de D90 alleen de Sony Alpha A700 als directe concurrent. De adviesprijs is 1099 euro voor alleen de body - 1299 euro met de nieuwe 18-105mm VR-lens - maar de straatprijs ligt momenteel al rond de 850 euro. De A700 heeft dezelfde beeldsensor als de D90, maar beschikt wel over een stevigere, waterbestendige behuizing. Bij de Sony ontbreken echter Live View en de filmmogelijkheid. Voor ongeveer 200 euro minder kan ook de drastisch in prijs verlaagde Pentax K20D worden aangeschaft, ook met waterbestendige body, en de Eos 40D van Canon. De instap-dslr's rond de drie- à vierhonderd euro, zoals Nikons eigen D60, de Olympus E-520, de Pentax K200D en de Eos 100D en 450D hebben een kleiner formaat dan de D90 en minder features. De Eos 50D, die met een straatprijs van rond de 1100 euro wel weer wat duurder is, moet wel weer als een interessant alternatief worden gezien.

Of de huidige D80-bezitters de aanschaf van de D90 zouden moeten overwegen, hangt er vanaf of de nieuwe features het toch flinke aankoopbedrag waard zijn. Het is in ieder geval wel een mooie opstap van een D40 of D60, en de kwaliteit van de foto's van de D90 doet niet onder voor andere dslr in dit segment. Hoewel de D90 gebruikmaakt van dezelfde 12-megapixel cmos-beeldsensor als de D300, heeft die laatste genoeg argumenten in huis, zoals een geavanceerder autofocussysteem, de spatwaterdichte behuizing en autofocus-fijnafstelling voor bepaalde lenzen, om zijn meerprijs te rechtvaardigen.